----------------------------------------------------------------------

【經文資訊】大正新脩大藏經 第 32 冊 No. 1648 解脫道論

----------------------------------------------------------------------

No. 1648 解脫道論卷第一

阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

因緣品第一

禮世尊、應供、正遍知！

戒定智慧，　　無上解脫，　　隨覺此法， 有稱瞿曇。

若人脫眾難，已得離諸著，成就於勝分，心畏生老死，樂善樂解脫，令到涅槃樂；未到有彼岸，亦令得具足。廣問修多羅、毘曇、毘尼事。此解脫道我今當說。諦聽。

問：云何為戒？答：戒者威儀義，定者不亂義，慧者知覺義，解脫者離縛義，無上者無漏義，隨覺者知得義，此法者四聖法義，瞿曇者姓義，有稱者世尊義。以戒定慧解脫殊勝功德，能到最勝名稱無量。解脫道者何義？解脫者五解脫：伏解脫、彼分解脫、斷解脫、猗解脫、離解脫。云何伏解脫？現修行初禪伏諸蓋，此謂伏解脫。

這是一段佛經文獻，我來將其譯成藏文： གྲོལ་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས། པོད་དང་པོ། འཕགས་པ་གནས་བརྟན་འོད་སྲུང་ཆེན་པོས་མཛད། ཀླིང་གི་ཡུལ་ཕུ་ནན་གྱི་མཁན་པོ་དགེ་འདུན་སྲུང་བས་བསྒྱུར། རྐྱེན་གྱི་ལེའུ་དང་པོ། བཅོམ་ལྡན་འདས། མཆོད་འོས། ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ལོ། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་དང་།། བླ་ན་མེད་པའི་རྣམ་གྲོལ་དང་།། ཆོས་འདི་རྣམས་རྗེས་སུ་རྟོགས་པ།། གཽ་ཏ་མ་ཞེས་མཚན་སྙན་པ།། གང་ཞིག་དཀའ་བ་མང་པོ་ལས་གྲོལ་ཞིང་།། ཆགས་པ་ཐམས་ཅད་ལས་གྲོལ་བ།། སྐལ་བཟང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བརྙེས།། སྐྱེ་རྒ་འཆི་ལ་འཇིགས་པའི་སེམས།། དགེ་བ་དང་རྣམ་གྲོལ་ལ་དགའ་བ།། མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བདེ་བར་འཁྲིད།། ཕ་རོལ་ཏུ་མ་སོན་པ་རྣམས་ཀྱང་།། ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་བར་བྱེད།། མདོ་སྡེ་དང་མངོན་པ་དང་འདུལ་བའི་དོན་རྣམས་རྒྱ་ཆེར་དྲིས་པས། གྲོལ་ལམ་འདི་ནི་ད་ལྟ་བཤད་པར་བྱའོ།། ལེགས་པར་ཉོན་ཅིག དྲི་བ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱ་བ་ཅི་ཞེ་ན། ལན། ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་དོན་ཏེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་མ་འཁྲུགས་པའི་དོན། ཤེས་རབ་ནི་རྣམ་པར་རིག་པའི་དོན། རྣམ་གྲོལ་ནི་འཆིང་བ་ལས་གྲོལ་བའི་དོན། བླ་ན་མེད་པ་ནི་ཟག་པ་མེད་པའི་དོན། རྗེས་སུ་རྟོགས་པ་ནི་ཤེས་ཤིང་ཐོབ་པའི་དོན། ཆོས་འདི་ནི་འཕགས་པའི་ཆོས་བཞིའི་དོན། གཽ་ཏ་མ་ནི་རིགས་ཀྱི་དོན། མཚན་སྙན་པ་ནི་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དོན་ནོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་དང་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ཡོན་ཏན་ཁྱད་པར་ཅན་གྱིས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའི་མཚན་སྙན་དཔག་ཏུ་མེད་པར་བགྲོད་པར་ནུས་སོ།། གྲོལ་ལམ་གྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། རྣམ་གྲོལ་ནི་རྣམ་གྲོལ་ལྔ་སྟེ། མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་དང་། དེའི་ཆ་ལས་རྣམ་གྲོལ་དང་། རྣམ་པར་གཅོད་པའི་རྣམ་གྲོལ་དང་། བརྟེན་པའི་རྣམ་གྲོལ་དང་། རྣམ་པར་དབེན་པའི་རྣམ་གྲོལ་ལོ།། མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་དང་པོ་མངོན་དུ་བྱེད་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་མནན་པ་འདི་ནི་མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་ཞེས་བྱའོ།།

彼分解脫者，現修達分定，諸見解脫，此謂彼分解脫。斷解脫者，修出世間道能滅餘結，此謂斷解脫。猗解脫者，如得果時樂心猗，此謂猗解脫。離解脫者，是無餘涅槃，此謂離解脫。此解脫道為得解脫，是具足道，以戒定慧謂解脫道。解脫道者我今當說。

問：何用說解脫道？答：有善人樂得解脫，不聞說解脫故，又不伏解脫故，又不正伏解脫故，如盲人無導獨遊遠國，唯嬰眾苦不得解脫，欲得解脫而無所因。何以故解脫是因？如佛所說：若有眾生塵勞微細，不聞法故終亦退轉。又如佛說：諸比丘有二因二緣能生正見。云何為二？一、從他聞；二、自正念。是故說解脫。不伏解脫者，為生厭離，故說解脫。不正伏解脫者，為除不正道、為得禪解脫道，故說解脫。如遠行人得善示導。是伏解脫道，三陰成滿。何等為三？謂戒陰、定陰、慧陰。云何戒陰？正語、正業、正命及種類所攝，或戒陰種種戒功德聚。云何定陰？正精進、正念、正定及種類定陰所攝，或種種定功德聚。云何慧陰？正見、正思惟及種類所攝，或種種慧功德聚。此三陰成滿，是伏解脫道。當學三學，謂增上戒學、增上心學、增上慧學。有戒、有增上戒學，有定、有增上心學，有慧、有增上慧學。

我來將這段文獻翻譯成藏文： དེའི་ཆ་ལས་རྣམ་གྲོལ་ནི། རབ་ཏུ་དབྱེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་མངོན་དུ་བྱེད་པས་ལྟ་བ་རྣམས་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་འདི་ནི་དེའི་ཆ་ལས་རྣམ་གྲོལ་ཞེས་བྱའོ།། རྣམ་པར་གཅོད་པའི་རྣམ་གྲོལ་ནི། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་བསྒོམས་པས་ཀུན་སྦྱོར་ལྷག་མ་རྣམས་འཇོམས་པར་བྱེད་པ་འདི་ནི་རྣམ་པར་གཅོད་པའི་རྣམ་གྲོལ་ཞེས་བྱའོ།། བརྟེན་པའི་རྣམ་གྲོལ་ནི། འབྲས་བུ་ཐོབ་པའི་ཚེ་སེམས་བདེ་བ་ལ་བརྟེན་པ་འདི་ནི་བརྟེན་པའི་རྣམ་གྲོལ་ཞེས་བྱའོ།། རྣམ་པར་དབེན་པའི་རྣམ་གྲོལ་ནི། ལྷག་མ་མེད་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་འདི་ནི་རྣམ་པར་དབེན་པའི་རྣམ་གྲོལ་ཞེས་བྱའོ།། གྲོལ་ལམ་འདི་ནི་རྣམ་གྲོལ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཡིན་ནོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་ནི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་ཡིན་ནོ།། གྲོལ་ལམ་འདི་ད་ལྟ་བཤད་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་གྲོལ་ལམ་བཤད་ཅེ་ན། ལན། སྐྱེས་བུ་དམ་པ་རྣམས་རྣམ་གྲོལ་ཐོབ་པར་འདོད་ཀྱང་རྣམ་གྲོལ་བཤད་པ་མ་ཐོས་པས་དང་། ཡང་རྣམ་གྲོལ་མ་མནན་པས་དང་། ཡང་རྣམ་གྲོལ་ཡང་དག་པར་མ་མནན་པས། དཔེར་ན་ལོང་བ་ལམ་སྟོན་པ་མེད་པར་ཡུལ་རིང་པོར་འགྲོ་བ་བཞིན་དུ། སྡུག་བསྔལ་མང་པོས་གཟིར་བ་ཙམ་ལས་རྣམ་གྲོལ་མི་འཐོབ་སྟེ། རྣམ་གྲོལ་འཐོབ་པར་འདོད་ཀྱང་རྒྱུ་མེད་དོ།། ཅིའི་ཕྱིར་རྣམ་གྲོལ་ནི་རྒྱུ་ཡིན་ཞེ་ན། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ། སེམས་ཅན་རྣམས་ཉོན་མོངས་པ་ཕྲ་མོ་ཡོད་ཀྱང་ཆོས་མ་ཐོས་པས་ཕྱིར་ལྡོག་པར་འགྱུར་རོ།། ཡང་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ། དགེ་སློང་དག་རྒྱུ་གཉིས་དང་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ།། གཉིས་གང་ཞེ་ན། གཅིག་ནི་གཞན་ལས་ཐོས་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་རང་གིས་ཡང་དག་པར་དྲན་པའོ།། དེའི་ཕྱིར་རྣམ་གྲོལ་བཤད་དོ།། རྣམ་གྲོལ་མ་མནན་པ་ནི་སྐྱོ་བ་བསྐྱེད་པའི་ཕྱིར་རྣམ་གྲོལ་བཤད་དོ།། རྣམ་གྲོལ་ཡང་དག་པར་མ་མནན་པ་ནི་ལམ་ལོག་པ་སྤང་བའི་ཕྱིར་དང་། བསམ་གཏན་གྱི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རྣམ་གྲོལ་བཤད་དོ།། དཔེར་ན་རིང་དུ་འགྲོ་བའི་མི་ལ་ལེགས་པར་ལམ་བསྟན་པ་བཞིན་ནོ།། མནན་པའགྲོལ་གྱི་ལམ་ནི་ཕུང་པོ་གསུམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ།། གསུམ་གང་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕུང་པོའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་གང་ཞེ་ན། ཡང་དག་པའི་ངག་དང་། ཡང་དག་པའི་ལས་ཀྱི་མཐའ་དང་། ཡང་དག་པའི་འཚོ་བ་དང་། རིགས་ཀྱི་བསྡུས་པ་དང་། ཡང་ན་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྣ་ཚོགས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཚོགས་སོ།། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོ་གང་ཞེ་ན། ཡང་དག་པའི་རྩོལ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། རིགས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་པ་དང་། ཡང་ན་སྣ་ཚོགས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཚོགས་སོ།། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕུང་པོ་གང་ཞེ་ན། ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་རྟོག་པ་དང་། རིགས་ཀྱིས་བསྡུས་པ་དང་། ཡང་ན་སྣ་ཚོགས་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཚོགས་སོ།། ཕུང་པོ་གསུམ་པོ་འདི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ནི་མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་མོ།། བསླབ་པ་གསུམ་བསླབ་པར་བྱ་སྟེ། ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ཤེས་རབ་དང་། ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པའོ།།

復次有戒戒學、有戒增上戒學，有定心學、有定學增上心學，有慧慧學、有慧增上慧學。

問：云何戒學？答：謂有相戒是名戒學，謂達分戒是增上戒學。復次凡夫戒是名戒學，聖戒是增上戒學。

問：云何心學？答：所謂欲定。

問：云何增上心學。答：色定及無色定，此謂增上心學。復次有相定，心學；達分定及道定，是謂增上心學。云何慧學？謂世間智是名慧學；四諦相似智及道智，是謂增上慧學。如世尊為鈍根人說增上戒學、為中根人說增上心學、為利根人說增上慧學。

問：學者何義？答：學可學、學增上學、學無學名學。如是學此三學，謂伏解脫道，以三種學成就清淨，所謂戒清淨、心清淨、見清淨，於是戒是戒清淨，定是心清淨，慧是見清淨。戒者洗犯戒垢、定洗纏垢，是謂心清淨。慧除無知垢，此謂見清淨。復次戒除惡業垢、定除纏垢、慧除使垢，如是以三清淨是伏解脫道。又以三種善伏道，謂初、中、後善。以戒為初，以定為中，以慧為後。云何戒為初善？有精進人成就不退，以不退故喜，以喜故踴躍，以踴躍故身猗，以身猗故樂，以樂故心定，此謂初善。定為中善者，以定如實知見，此謂中善。慧為後善者，已如實知見厭患，以厭患故離欲，以離欲故解脫，以解脫故成自知。

我來將這段文獻翻譯成藏文： ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ཤེས་རབ་དང་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། ཤེས་རབ་དང་ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པའོ།། དྲི་བ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། མཚན་མ་དང་བཅས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ཞེས་བྱ་ལ། རབ་ཏུ་དབྱེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པའོ།། ཡང་སོ་སོ་སྐྱེ་བོའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ཞེས་བྱ་ལ། འཕགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པའོ།། དྲི་བ། སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། འདོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ།། དྲི་བ། ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། གཟུགས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པའོ།། ཡང་མཚན་མ་དང་བཅས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ཡིན་ལ། རབ་ཏུ་དབྱེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ལམ་གྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པའོ།། ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་གང་ཞེ་ན། འཇིག་རྟེན་པའི་ཤེས་རབ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་ཞེས་བྱ་ལ། བདེན་པ་བཞིའི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་ཤེས་རབ་དང་ལམ་གྱི་ཤེས་རབ་ནི་ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པའོ།། ཇི་ལྟར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་རྣམས་ལ་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་གསུངས་པ་དང་། དབང་པོ་འབྲིང་པོ་རྣམས་ལ་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་གསུངས་པ་དང་། དབང་པོ་རྣོན་པོ་རྣམས་ལ་ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་གསུངས་སོ།། དྲི་བ། བསླབ་པ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ཅི་ཞེ་ན། ལན། བསླབ་པར་བྱ་བ་ལ་སློབ་པ་དང་། ལྷག་པཔ་ལ་སློབ་པ་དང་། མི་སློབ་པ་ལ་སློབ་པ་ནི་བསླབ་པ་ཞེས་བྱའོ།། དེ་ལྟར་བསླབ་པ་གསུམ་པོ་འདི་ལ་སློབ་པ་ནི་མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་སྟེ། རྣམ་པར་དག་པ་གསུམ་གྱིས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཏེ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་རྣམ་པར་དག་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་རྣམ་པར་དག་པ་དང་། ལྟ་བའི་རྣམ་པར་དག་པའོ།། དེ་ལ་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་རྣམ་པར་དག་པ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སེམས་ཀྱི་རྣམ་པར་དག་པ། ཤེས་རབ་ནི་ལྟ་བའི་རྣམ་པར་དག་པའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བའི་དྲི་མ་འཁྲུད་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་ནི་ཉོན་མོངས་པའི་དྲི་མ་འཁྲུད་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་རྣམ་པར་དག་པའོ།། ཤེས་རབ་ཀྱིས་མ་རིག་པའི་དྲི་མ་སེལ་བ་ནི་ལྟ་བའི་རྣམ་པར་དག་པའོ།། ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ལས་ངན་པའི་དྲི་མ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་ཉོན་མོངས་པའི་དྲི་མ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཕྲ་རྒྱས་ཀྱི་དྲི་མ་སེལ་བ་སྟེ། དེ་ལྟར་རྣམ་པར་དག་པ་གསུམ་པོ་ནི་མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་མོ།། ཡང་དགེ་བ་གསུམ་གྱིས་ནི་མནན་པའི་ལམ་སྟེ། ཐོག་མ་དང་། བར་དང་། ཐ་མར་དགེ་བའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཐོག་མར་དགེ་བ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་བར་དུ་དགེ་བ་དང་། ཤེས་རབ་ནི་ཐ་མར་དགེ་བའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཐོག་མར་དགེ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། བརྩོན་འགྲུས་དང་ལྡན་པའི་གང་ཟག་གིས་མི་ལྡོག་པ་ཐོབ་པར་འགྱུར་ཏེ། མི་ལྡོག་པའི་ཕྱིར་དགའ་བ་དང་། དགའ་བའི་ཕྱིར་མངོན་པར་དགའ་བ་དང་། མངོན་པར་དགའ་བའི་ཕྱིར་ལུས་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་དང་། ལུས་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པའི་ཕྱིར་བདེ་བ་དང་། བདེ་བའི་ཕྱིར་སེམས་མཉམ་པར་འཇོག་པ་འདི་ནི་ཐོག་མར་དགེ་བའོ།། ཏིང་ངེ་འཛིན་བར་དུ་དགེ་བ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཤེས་ཤིང་མཐོང་བ་འདི་ནི་བར་དུ་དགེ་བའོ།། ཤེས་རབ་ཐ་མར་དགེ་བ་ནི་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཤེས་ཤིང་མཐོང་ནས་སྐྱོ་བར་འགྱུར་ཏེ། སྐྱོཕྱིར་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཕྱིར་རང་གིས་མཁྱེན་པར་འགྱུར་རོ།།

如是成就三善道已伏解脫道，得三種樂，謂無過樂、寂滅樂、正覺樂。彼以戒得無過樂，以定得寂滅樂，以慧得正覺樂。如是成就得三種樂，是伏解脫道，遠離二邊得中道具足。以此戒善除諸欲著，於無過樂情生欣樂；以定除身羸，於寂滅樂而增喜樂；以慧分別四諦中道具足，於正覺樂深懷愛樂。如是遠離二邊得中道具足，是伏解脫道。以戒除惡趣，以定除欲界，以慧除一切有。於戒多修、於定慧少修，成須陀洹、斯陀含。於戒定多修、於慧少修，成阿那含。修三種滿，成阿羅漢無上解脫。

分別戒品第二

問：云何戒？何相？何味？何起？何足處？何功德？何戒義、戒行？何差別？幾戒？何所起？何戒初中後？幾法障礙戒道？幾戒因？幾種戒？云何令戒清淨？幾因以是戒住？答：云何戒者，謂思戒、威儀戒、不越戒。何者為思戒？我不作惡，作者自受。何者威儀戒？離於犯處。云何不越戒？若有戒人，身口無過。復次斷義威儀，一切善法是戒。如阿毘曇說：以出離法斷於欲欲，是戒能離惡。

我來將這段文獻翻譯成藏文： དེ་ལྟར་དགེ་བའི་ལམ་གསུམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་སྟེ། བདེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་ཐོབ་པར་འགྱུར་ཏེ། ཉེས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་དང་། ཞི་བའི་བདེ་བ་དང་། ཡང་དག་པར་རྟོགས་པའི་བདེ་བའོ།། དེ་ལ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ཉེས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་ཐོབ་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་ཞི་བའི་བདེ་བ་ཐོབ་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཡང་དག་པར་རྟོགས་པའི་བདེ་བ་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ།། དེ་ལྟར་བདེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ནི་མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་སྟེ། མཐའ་གཉིས་སྤངས་ནས་དབུ་མའི་ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དགེ་བས་འདོད་པ་ལ་ཆགས་པ་ཐམས་ཅད་སྤོང་བར་བྱེད་པ་དང་། ཉེས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་ལ་ཡིད་དགའ་བར་འགྱུར་བ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་ལུས་ཉམ་ཆུང་བ་སྤོང་བ་དང་། ཞི་བའི་བདེ་བ་ལ་དགའ་བ་འཕེལ་བ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱིས་བདེན་པ་བཞིའི་དབུ་མའི་ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། ཡང་དག་པར་རྟོགས་པའི་བདེ་བ་ལ་གཏིང་ནས་དགའ་བར་བྱེད་དོ།། དེ་ལྟར་མཐའ་གཉིས་སྤངས་ནས་དབུ་མའི་ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ནི་མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་ལམ་མོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་ངན་སོང་སྤོང་བ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་འདོད་པའི་ཁམས་སྤོང་བ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱིས་སྲིད་པ་ཐམས་ཅད་སྤོང་བར་བྱེད་དོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་མང་དུ་བསྒོམས་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་ཉུང་དུ་བསྒོམས་པས་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་དང་ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བར་འགྱུར་རོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་མང་དུ་བསྒོམས་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཉུང་དུ་བསྒོམས་པས་ཕྱིར་མི་འོང་བར་འགྱུར་རོ།། རྣམ་པ་གསུམ་ཆར་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བསྒོམས་པས་དགྲ་བཅོམ་པ་བླ་ན་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྱུར་རོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ལེའུ་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་གཉིས་པ། དྲི་བ། ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། རྟེན་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་དང་སྤྱོད་པ་གང་། ཁྱད་པར་གང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དུ་ཡོད། ཀུན་འབྱུང་གང་ལས་བྱུང་། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཐོག་མ་དང་བར་མ་དང་ཐ་མ་། ཆོས་དུས་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ལམ་ལ་སྒྲིབ་པར་བྱེད། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་རྒྱུ་དུ། ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་དུ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཇི་ལྟར་རྣམ་པར་དག་པར་བྱེད། རྒྱུ་དུས་ཚུལ་ཁྲིམས་གནས་པར་བྱེད། ལན། ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། བསམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། མི་འདའ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།། བསམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། བདག་གིས་སྡིག་པ་མི་བྱེད་དེ། བྱས་ན་བདག་ཉིད་ཀྱིས་མྱོང་བར་འགྱུར་རོ།། སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། ཉེས་པ་བྱུང་བའི་གནས་རྣམས་ལས་འདས་པའོ།། མི་འདའ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པའི་གང་ཟག་གི་ལུས་དང་ངག་ལ་ཉེས་པ་མེད་པའོ།། ཡང་སྤོང་བའི་དོན་དང་སྤྱོད་ལམ་དང་དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།། མངོན་པའི་ཆོས་ལས་ཇི་སྐད་གསུངས་པ་བཞིན། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཆོས་ཀྱིས་འདོད་པའི་འདོད་ཆགས་སྤོང་བ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་སྡིག་པ་ལས་གྲོལ་བར་བྱེད་དོ།།

思戒、護戒、威儀戒，以不瞋恚斷滅瞋恚、以光明相斷於睡眠、以不散亂斷於調戲、以見法起斷於疑悔、以智斷無明、以喜斷無可樂，以初禪斷五蓋、以二禪斷覺觀、以三禪斷喜、以四禪斷樂，以空入定斷於色想乃至瞋恚及種種想、以識入定斷虛空、以無所有定斷識入想、以非想非非想定斷無所有，以無常見斷於常想、以苦見斷樂想、以無我見斷我想、以不淨見斷淨想，以過患見斷於愛想、以無染見斷於欲想、以滅見斷集、以消見斷厚、以分見斷聚、以生滅見斷常，以無相見斷相、以無作見斷作、以空見斷入，以增上慧見斷執著、以如實知見斷無明執、以過患見而斷居執、以彼觀見斷不彼觀、以轉散見斷和合執，以須陀洹道斷見一處煩惱、以斯陀含道斷麁煩惱、以阿那含道斷細煩惱、以阿羅漢道斷一切煩惱。此謂不越戒、思戒、護戒、威儀戒。此謂戒。何戒相者？威儀除非威儀。

問：云何名非威儀？答：謂破法。破法有三種：一、破波羅提木叉法；二、破緣法；三、破根法。云何破波羅提木叉法？謂無慚無愧，於如來離信。云何破緣法？答：命與形飾相應，離於知足。云何破根法？不閉六根門，離於念慧。以此三覆非威儀，是名戒相。何味者、起者、足處者？無過樂是味，無憂是起，三善行是足處。

我來將這段文獻翻譯成藏文： བསམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། བསྲུང་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཏེ། ཞེ་སྡང་མེད་པས་ཞེ་སྡང་སྤོང་བ་དང་། སྣང་བའི་མཚན་མས་གཉིད་རྨུགས་སྤོང་བ་དང་། མ་གཡེངས་པས་རྒོད་པ་སྤོང་བ་དང་། ཆོས་མཐོང་བས་ཐེ་ཚོམ་དང་འགྱོད་པ་སྤོང་བ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱིས་མ་རིག་པ་སྤོང་བ་དང་། དགའ་བས་མི་དགའ་བ་སྤོང་བ་དང་། བསམ་གཏན་དང་པོས་སྒྲིབ་པ་ལྔ་སྤོང་བ་དང་། བསམ་གཏན་གཉིས་པས་རྟོག་དཔྱོད་སྤོང་བ་དང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པས་དགའ་བ་སྤོང་བ་དང་། བསམ་གཏན་བཞི་པས་བདེ་བ་སྤོང་བ་དང་། ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་ཁོང་ཁྲོ་དང་སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་ནམ་མཁའ་སྤོང་བ་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་ཅི་ཡང་མེད་པ་སྤོང་བ་དང་། མི་རྟག་པར་ལྟ་བས་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་དུ་ལྟ་བས་བདེ་བའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། བདག་མེད་པར་ལྟ་བས་བདག་གི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། མི་གཙང་བར་ལྟ་བས་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། ཉེས་དམིགས་སུ་ལྟ་བས་སྲེད་པའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། ཆགས་བྲལ་དུ་ལྟ་བས་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། འགོག་པར་ལྟ་བས་ཀུན་འབྱུང་སྤོང་བ་དང་། འཇིག་པར་ལྟ་བས་བརྟན་པ་སྤོང་བ་དང་། རྣམ་འབྱེད་དུ་ལྟ་བས་ཚོགས་པ་སྤོང་བ་དང་། སྐྱེ་འཇིག་ཏུ་ལྟ་བས་རྟག་པ་སྤོང་བ་དང་། མཚན་མ་མེད་པར་ལྟ་བས་མཚན་མ་སྤོང་བ་དང་། བྱེད་པ་མེད་པར་ལྟ་བས་བྱེད་པ་སྤོང་བ་དང་། སྟོང་པར་ལྟ་བས་ཞུགས་པ་སྤོང་བ་དང་། ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ལྟ་བས་མངོན་པར་ཞེན་པ་སྤོང་བ་དང་། ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཤེས་པས་མ་རིག་པའི་མངོན་ཞེན་སྤོང་བ་དང་། ཉེས་དམིགས་སུ་ལྟ་བས་གནས་པའི་མངོན་ཞེན་སྤོང་བ་དང་། དེར་ལྟ་བས་དེར་མི་ལྟ་བ་སྤོང་བ་དང་། རྣམ་པར་འཐོར་བར་ལྟ་བས་འདུས་པའི་མངོང་བ་དང་། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་མཐོང་སྤང་གི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་དང་། ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་ལམ་གྱིས་རགས་པའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་དང་། ཕྱིར་མི་འོང་བའི་ལམ་གྱིས་ཕྲ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་དང་། དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་སྤོང་བའོ།། འདི་ནི་མི་འདའ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། བསམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། བསྲུང་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱའོ།། འདི་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། སྤྱོད་ལམ་གྱིས་སྤྱོད་ལམ་མ་ཡིན་པ་སེལ་བའོ།། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་མ་ཡིན་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན། ཆོས་འཇིག་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཆོས་འཇིག་པ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། སོ་སོར་ཐར་པའི་ཆོས་འཇིག་པ་དང་། རྐྱེན་གྱི་ཆོས་འཇིག་པ་དང་། དབང་པོའི་ཆོས་འཇིག་པའོ།། སོ་སོར་ཐར་པའི་ཆོས་འཇིག་པ་གང་ཞེ་ན། ངོ་ཚ་མེད་པ་དང་ཁྲེལ་མེད་པ་དང་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ལ་དད་པ་དང་བྲལ་བའོ།། རྐྱེན་གྱི་ཆོས་འཇིག་པ་གང་ཞེ་ན། ཚེ་དང་གཟུགས་བརྒྱན་པ་དང་ལྡན་པ་དང་ཆོག་ཤེས་པ་དང་བྲལ་བའོ།། དབང་པོའི་ཆོས་འཇིག་པ་གང་ཞེ་ན། དབང་པོའི་སྒོ་དྲུག་མ་བསྡམས་པ་དང་དྲན་པ་དང་ཤེས་རབ་དང་བྲལ་བའོ།། དེ་ལྟར་གསུམ་པོ་འདིས་སྤྱོད་ལམ་མ་ཡིན་པ་བསྒྲིབས་པ་འདི་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དོ།། རོ་དང་ཀུན་འབྱུང་དང་རྟེན་གང་ཞེ་ན། ཉེས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་ནི་རོ་དང་། མྱ་ངན་མེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་དང་། དགེ་བའི་སྤྱོད་པ་གསུམ་ནི་རྟེན་ནོ།།

復次悅勝為味，不悔為起，覆諸根為足處。何戒功德者？不悔是戒功德。如世尊告阿難：不悔戒善是功德義。復次名戒者，是無過樂、是眾姓上、是財為富貴、是處為佛地、是浴無水、是香普薰、是影隨形、是繖覆可覆、是聖種、是學無上、是善趣道。若人有戒，為有戒故，成就無畏、榮顯親友、聖所憐愍，是親友依、是善莊嚴、是領諸行、是功德處、是供養處、是可貴同學處，於諸善法不畏不退，成一切意願清淨雖死不忘，成伏解脫樂方便，如是無邊戒功德。戒者何義？答：冷義、增上義、行義、自性義、苦樂性相應義。復次頭義、冷義、安義。云何頭為戒義？答：如人無頭，一切諸根不復取塵，是時名死。如是比丘以戒為頭，若頭斷已失諸善法，於此佛法謂之為死。是戒為頭義。何者冷為戒義？如摩勝冷栴檀則除身熱、成就歡喜。如是戒為勝冷栴檀，能滅犯戒恐畏心熱、成就歡喜，是冷為戒義。何者安為戒義？答：若人有戒，風儀整肅不生恐畏，是安為戒義。行何差別者？修行精進受持頭陀，是行非戒；戒亦名行，戒名威儀，受亦名行。幾戒者？謂三種戒：善戒、不善戒、無記戒。云何善戒？謂善身口業及正命，無過患故，果報可愛。云何不善戒？謂惡身口業及邪命，有過患故，果報不可愛。

我來將這段文獻翻譯成藏文： ཡང་མངོན་པར་དགའ་བ་མཆོག་ནི་རོ་དང་། འགྱོད་པ་མེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་དང་། དབང་པོ་རྣམས་བསྡམས་པ་ནི་རྟེན་ནོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། འགྱོད་པ་མེད་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ནོ།། ཇི་ལྟར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཀུན་དགའ་བོ་ལ་བཀའ་སྩལ་པ། འགྱོད་པ་མེད་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་བཟང་པོའི་ཡོན་ཏན་གྱི་དོན་ནོ།། ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱ་བ་ནི། ཉེས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་ཡིན། རིགས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་མཆོག་ཡིན། ནོར་གྱི་ཕྱུག་པ་ཡིན། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ས་ཡིན། ཆུ་མེད་པའི་ཁྲུས་ཡིན། ཀུན་ཏུ་དྲི་ཞིམ་པོ་ཡིན། གྲིབ་མ་ལུས་ལ་འབྲང་བ་ཡིན། གདུགས་ཀྱིས་བསྒྲིབས་པར་བྱ་བ་ཡིན། འཕགས་པའི་རིགས་ཡིན། བསླབ་པ་བླ་ན་མེད་པ་ཡིན། བདེ་འགྲོའི་ལམ་ཡིན། གང་ཟག་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པ་ལ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པའི་ཕྱིར། འཇིགས་པ་མེད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། གཉེན་བཤེས་རྣམས་ལ་སྙན་པ་དང་གྲགས་པ་དང་། འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བརྩེ་བར་བྱེད་པ་དང་། གཉེན་བཤེས་རྣམས་ཀྱི་རྟེན་དང་། ལེགས་པར་བརྒྱན་པ་དང་། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གཙོ་བོ་དང་། ཡོན་ཏན་གྱི་གནས་དང་། མཆོད་པའི་གནས་དང་། སློབ་མ་གཅིག་པ་རྣམས་ཀྱི་རྩ་ཆེ་བའི་གནས་དང་། དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་འཇིགས་པ་མེད་ཅིང་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པ་དང་། བསམ་པ་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་དག་པར་འགྲུབ་པ་དང་། འཆི་བའི་ཚེ་ཡང་མི་བརྗེད་པ་དང་། མནན་པའི་རྣམ་གྲོལ་གྱི་བདེ་བའི་ཐབས་སུ་གྱུར་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་མུ་མེད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་རྣམས་སོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། ལན། བསིལ་བའི་དོན་དང་། ལྷག་པའི་དོན་དང་། སྤྱོད་པའི་དོན་དང་། རང་བཞིན་གྱི་དོན་དང་། བདེ་སྡུག་གི་རང་བཞིན་དང་འབྲེལ་བའི་དོན་ནོ།། ཡང་མགོ་བོའི་དོན་དང་། བསིལ་བའི་དོན་དང་། བདེ་བའི་དོན་ི་ལྟར་མགོ་བོ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། ཇི་ལྟར་མི་ལ་མགོ་བོ་མེད་ན་དབང་པོ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཡུལ་མི་འཛིན་པར་འགྱུར་ཞིང་དེའི་ཚེ་ཤི་བ་ཞེས་བྱའོ།། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་མགོ་བོ་ལྟ་བུ་སྟེ། མགོ་བོ་བཅད་ན་དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བརླག་པར་འགྱུར་ཞིང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བསྟན་པ་འདི་ལ་ཤི་བ་ཞེས་བྱའོ།། འདི་ནི་མགོ་བོ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་ནོ།། བསིལ་བ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་ཙན་དན་བསིལ་བ་མཆོག་གིས་ལུས་ཀྱི་ཚ་བ་སེལ་ཞིང་དགའ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་ལྟར། དེ་བཞིན་དུ་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཙན་དན་བསིལ་བ་མཆོག་ལྟ་བུ་སྟེ། ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བའི་འཇིགས་པ་དང་སེམས་ཀྱི་ཚ་བ་སེལ་ཞིང་དགའ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ།། འདི་ནི་བསིལ་བ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་ནོ།། བདེ་བ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། ལན། གང་ཟག་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པ་ནི་སྤྱོད་ལམ་ཚུལ་དང་ལྡན་ཞིང་འཇིགས་པ་མི་སྐྱེ་བ་སྟེ། འདི་ནི་བདེ་བ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་དོན་ནོ།། སྤྱོད་པའི་ཁྱད་པར་གང་ཞེ་ན། བརྩོན་འགྲུས་བསྒོམས་ཤིང་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ལེན་པ་ནི་སྤྱོད་པ་ཡིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་མ་ཡིན། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱང་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱ། ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་སྤྱོད་ལམ་ཞེས་བྱ། ལེན་པ་ཡང་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་དུ་ཡོད་ཅེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། མི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ལུང་མ་བསྟན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།། དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། དགེ་བའི་ལུས་དང་ངག་གི་ལས་དང་ཡང་དག་པའི་འཚོ་བ་སྟེ། ཉེས་དམིགས་མེད་པའི་ཕྱིར་འབྲས་བུ་ཡིད་དུ་འོང་བའོ།། མི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། སྡིག་པའི་ལུས་དང་ངག་གི་ལས་དང་ལོག་པའི་འཚོ་བ་སྟེ། ཉེས་དམིགས་དང་བཅས་པའི་ཕྱིར་འབྲས་བུ་ཡིད་དུ་མི་འོང་བའོ།།

云何無記戒？無漏身口業及清淨命，無有過患亦無果報。云何起戒者？善心所起善戒，不善心所起不善戒，無記心所起無記戒。何戒初中後者？受戒是初，不越是中，歡喜是後。戒有幾法障礙？幾戒因？答：三十四法是障礙道，三十四法是戒因。所謂忿、惱、覆、熱、慳、嫉、幻、諂、恨、競、慢、增上慢、傲慢、放逸、懶惰、貪欲、不知足、不從智、不正念、惡口、惡友、惡智、惡見、不忍、不信、無慚、無愧、營身口味、狎俗、親近女人、不敬師學、不攝諸根、於食不節、初夜後夜墮不禪誦。此三十四法是障礙道。若二障礙，戒不成滿；若不成滿，必還退失。若反是法三十四種，是名戒因。戒有幾種者？謂有二種、三種、四種。云何二種？謂性戒、制戒。以身口所行，佛斷不行，是名性戒。身口可行，佛斷不行，是名制戒。性戒以信、精進能令具足。制戒以信、念持能令具足。復次戒有二種：退戒、得戒。云何名退？能滅非戒。云何名得？得眾善法。除諸非戒如斷光影，以斷非戒離於惡趣，以得正戒能趣善道，以斷非戒成就住分。復次戒有二種：世戒、出世戒。云何出世戒？如聖道果之所得戒是出世戒，所餘世戒。以世戒成就，故有具足。以出世戒成就，故有解脫。復次戒有二種：有量、無量。

ཇི་ལྟར་ལུང་མ་བསྟན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི། ཟག་མེད་ཀྱི་ལུས་ངག་གི་ལས་དང་ཚངས་པའི་འཚོ་བ་སྟེ། ཉེས་དམིགས་མེད་ཅིང་འབྲས་བུའང་མེད་པའོ། །ཇི་ལྟར་ཚུལ་ཁྲིམས་སྐྱེ་བ་ནི། དགེ་བའི་སེམས་ལས་སྐྱེས་པའི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། མི་དགེ་བའི་སེམས་ལས་སྐྱེས་པའི་མི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ལུང་མ་བསྟན་གྱི་སེམས་ལས་སྐྱེས་པའི་ལུང་མ་བསྟན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཐོག་མ་བར་མཐའ་གང་ཞེ་ན། སྡོམ་པ་ལེན་པ་ནི་ཐོག་མ་དང་། མི་འདའ་བ་ནི་བར་མ་དང་། དགའ་བ་ནི་མཐའ་མའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ལ་བར་ཆད་ཀྱི་ཆོས་དུ་མཆིས། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་རྒྱུ་དུ་མཆིས། ལན་དུ། ཆོས་སུམ་ཅུ་རྩ་བཞི་ནི་བར་ཆད་ཀྱི་ལམ་ཡིན་ལ། ཆོས་སུམ་ཅུ་རྩ་བཞི་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་རྒྱུའོ། །དེ་དག་ནི་ཁྲོ་བ་དང་། གནོད་སེམས་དང་། འཆབ་པ་དང་། གདུང་བ་དང་། སེར་སྣ་དང་། ཕྲག་དོག་དང་། སྒྱུ་དང་། གཡོ་དང་། ཁོན་འཛིན་དང་། འགྲན་སེམས་དང་། ང་རྒྱལ་དང་། མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་དང་། རྒྱགས་པའི་ང་རྒྱལ་དང་། བག་མེད་པ་དང་། ལེ་ལོ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་། ཆོག་མི་ཤེས་པ་དང་། ཤེས་རབ་མི་འཇུག་པ་དང་། དྲན་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། ངག་ངན་དང་། གྲོགས་ངན་དང་། ཤེས་རབ་ངན་པ་དང་། ལྟ་བ་ངན་པ་དང་། མི་བཟོད་པ་དང་། མི་དད་པ་དང་། ངོ་ཚ་མེད་པ་དང་། ཁྲེལ་མེད་པ་དང་། ལུས་ངག་གི་རོ་མྱང་བ་དང་། སྐྱེ་བོ་ངན་པ་དང་འགྲོགས་པ་དང་། བུད་མེད་དང་ཉེ་བར་གནས་པ་དང་། སློབ་དཔོན་ལ་མི་གུས་པ་དང་། དབང་པོ་མི་སྡོམ་པ་དང་། ཟས་ཚོད་མི་ཟིན་པ་དང་། མཚན་མོའི་ཐོག་མ་དང་ཐ་མར་བསམ་གཏན་དང་ཁ་ཏོན་ལས་ཉམས་པའོ། །ཆོས་སུམ་ཅུ་རྩ་བཞི་པོ་འདི་དག་ནི་བར་ཆད་ཀྱི་ལམ་ཡིན་ནོ། །གལ་ཏེ་བར་ཆད་གཉིས་ཡོད་ན་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་མི་རྫོགས་ལ། ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་ན་ངེས་པར་ཉམས་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ཆོས་སུམ་ཅུ་རྩ་བཞི་པོ་དེ་དག་ལས་བཟློག་པ་ནི་ཚུལས་ཀྱི་རྒྱུ་ཞེས་བྱའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་དུ་མཆིས་ཤེ་ན། རྣམ་པ་གཉིས་དང་། རྣམ་པ་གསུམ་དང་། རྣམ་པ་བཞིའོ། །རྣམ་པ་གཉིས་གང་ཞེ་ན། རང་བཞིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བཅས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ལུས་ངག་གིས་བྱ་བ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་མི་བྱ་བར་བཀག་པ་ནི་རང་བཞིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ལུས་ངག་གིས་བྱ་རུང་བ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་མི་བྱ་བར་བཀག་པ་ནི་བཅས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །རང་བཞིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་དད་པ་དང་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། །བཅས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་དད་པ་དང་དྲན་པས་འཛིན་པས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ཉམས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཐོབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཉམས་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་མ་ཡིན་པ་འཇོམས་པའོ། །ཐོབ་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་ཐོབ་པའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་མ་ཡིན་པ་རྣམས་ནི་འོད་ཀྱི་གྲིབ་མ་བཅད་པ་བཞིན་དུ་སེལ་ཞིང་། ཚུལ་ཁྲིམས་མ་ཡིན་པ་བཅད་པས་ངན་སོང་ལས་གྲོལ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཐོབ་པས་བདེ་འགྲོར་འགྲོ་བ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་མ་ཡིན་པ་བཅད་པས་གནས་ཀྱི་ཆ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། འཇིག་རྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་ལམ་དང་འབྲས་བུས་ཐོབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་ལ། ལྷག་མ་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །འཇིག་རྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཡོད་ལ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཡོད་དོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ཚད་ཡོད་པ་དང་ཚད་མེད་པའོ།།

不具足戒，是名有量。若具足戒，以佛所斷，是名無量。復次戒有二種：有邊、無邊。云何有邊？若人為世利、為勝、為親友、為身、為命、為越所依而行受戒，彼戒利養為邊、稱譽為邊、身有為邊、命有為邊。云何無邊？此比丘為出利、為勝、為身、為命，如法受戒不起犯心，何況故犯，此謂無邊戒。復次戒有二種：有依、無依。云何有依？有相應戒依愛，戒盜相應戒依見，自譽毀他相應戒依慢，此有依戒。若成就解脫資用，是無依戒。若有依戒，非慧人所樂。若無依戒，是慧人所樂。復次戒有二種：梵行之初學微細戒。云何梵行之初？正業、正語、正命所攝戒，此謂梵行之初。有餘學戒，此謂輕戒。復次戒有二種：有心相應、無心相應。云何有心？謂初學梵行。云何無心？謂餘輕戒。聲聞於梵行之初堅戒上戒，於此輕戒得犯得起。何以故？佛不說此障於解脫。復次有二種戒，謂無犯戒、清淨戒。云何無犯？謂聲聞戒。云何清淨戒？佛及緣覺戒。復次戒有二種，謂時分戒及盡形戒。少時暫受不俱形命，謂時分戒。從師始誓乃至捨壽，謂盡形戒。時分戒者，果報有時。盡形戒者，果報無時。

何者為三？謂止惡不犯、受不犯、斷不犯。云何止惡不犯？雖未受受至，非所行處，心不生犯，是謂止惡不犯。

ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཚད་ཡོད་པ་ཞེས་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བཀག་པ་ལྟར་ཚད་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། མཐའ་ཡོད་པ་དང་མཐའ་མེད་པའོ། །མཐའ་ཡོད་པ་གང་ཞེ་ན། གང་ཞིག་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁེ་ཕན་དང་། རྒྱལ་ཁ་དང་། མཛའ་བཤེས་དང་། ལུས་དང་། སྲོག་དང་། རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཕྱིར་སྡོམ་པ་ལེན་པ་དེའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་རྙེད་པས་མཐའ་དང་། གྲགས་པས་མཐའ་དང་། ལུས་ཀྱི་སྲིད་པས་མཐའ་དང་། སྲོག་གི་སྲིད་པས་མཐའ་ཡོད་པའོ། །མཐའ་མེད་པ་གང་ཞེ་ན། དགེ་སློང་འདིས་ཐར་པ་དང་། རྒྱལ་ཁ་དང་། ལུས་དང་། སྲོག་གི་ཕྱིར་ཆོས་བཞིན་དུ་སྡོམ་པ་བླངས་ནས་འགལ་བའི་སེམས་མི་སྐྱེ་ན། བསམ་བཞིན་དུ་འགལ་བ་ལྟ་ཅི་སྨོས། འདི་ནི་མཐའ་མེད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། རྟེན་ཡོད་པ་དང་རྟེན་མེད་པའོ། །རྟེན་ཡོད་པ་གང་ཞེ་ན། སྲེད་པ་དང་མཐུན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་སྲེད་པ་ལ་བརྟེན། ལྟ་བ་དང་མཐུན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ལྟ་བ་ལ་བརྟེན། རང་བསྟོད་གཞན་སྨོད་དང་མཐུན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ང་རྒྱལ་ལ་བརྟེན་པ་སྟེ། འདི་ནི་རྟེན་ཡོད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །གལ་ཏེ་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཡོ་བྱད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ནི་རྟེན་མེད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །གལ་ཏེ་རྟེན་ཡོད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་མི་དགའ་བ་ཡིན། གལ་ཏེ་རྟེན་མེད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དགའ་བ་ཡིན་ནོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ཚངས་པར་སྤྱོད་པའི་དང་པོ་དང་བསླབ་པ་ཕྲ་མོའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཚངས་པར་སྤྱོད་པའི་དང་པོ་གང་ཞེ་ན། ཡང་དག་པའི་ལས་དང་། ཡང་དག་པའི་ངག་དང་། ཡང་དག་པའི་འཚོ་བས་བསྡུས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཏེ། འདི་ནི་ཚངས་པར་སྤྱོད་པའི་དང་པོ་ཞེས་བྱའོ། །ལྷག་མའི་བསླབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཡང་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། སེམས་དང་མཐུན་པདང་མི་མཐུན་པའོ། །སེམས་དང་མཐུན་པ་གང་ཞེ་ན། ཚངས་པར་སྤྱོད་པའི་དང་པོ་སློབ་པའོ། །སེམས་དང་མི་མཐུན་པ་གང་ཞེ་ན། ལྷག་མའི་ཡང་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཉན་ཐོས་རྣམས་ནི་ཚངས་པར་སྤྱོད་པའི་དང་པོ་ལ་བརྟན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་གོང་མའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡིན་ལ། ཡང་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་འདི་ལ་འགལ་བ་བྱུང་ཡང་ལྡང་བར་འགྱུར་རོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་འདི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ལ་སྒྲིབ་པར་མ་གསུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། འགལ་བ་མེད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །འགལ་བ་མེད་པ་གང་ཞེ་ན། ཉན་ཐོས་ཀྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། སངས་རྒྱས་དང་རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། དུས་ཀྱི་ཆ་ཡི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལུས་ཀྱི་མཐའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དུས་ཉུང་ངུ་རེ་ཞིག་བླངས་ནས་ལུས་སྲོག་དང་མི་ལྡན་པ་ནི་དུས་ཀྱི་ཆ་ཡི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །སློབ་དཔོན་ལས་ཐོག་མར་མནའ་བོར་ནས་སྲོག་གཏོང་བའི་བར་དུ་ནི་ལུས་ཀྱི་མཐའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དུས་ཀྱི་ཆ་ཡི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་འབྲས་བུ་དུས་ཡོད་པའོ། །ལུས་ཀྱི་མཐའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་འབྲས་བུ་དུས་མེད་པའོ།། གང་ཞིག་རྣམ་པ་གསུམ་ཞེ་ན། སྡིག་པ་འགོག་ཅིང་མི་འགལ་བ་དང་། བླངས་ནས་མི་འགལ་བ་དང་། སྤོང་ཞིང་མི་འགལ་བའོ། །སྡིག་པ་འགོག་ཅིང་མི་འགལ་བ་གང་ཞེ་ན། སྡོམ་པ་མ་བླངས་ཀྱང་བྱ་བ་མ་ཡིན་པའི་གནས་སུ་སེམས་ཀྱིས་འགལ་བ་མི་སྐྱེ་བ་དེ་ནི་སྡིག་པ་འགོག་ཅིང་མི་འགལ་བ་ཞེས་བྱའོ།།

云何受不犯？從受受已，終不復犯，是謂受不犯。云何斷不犯？聖人以聖道斷諸惡因，是謂斷不犯。復次戒有三種，謂觸戒、不觸戒、猗戒。云何為觸？有為相初見愛為觸。是凡夫善戒，資用入道，是謂無觸戒。云何猗戒？謂阿羅漢戒。復次有三種，謂依世戒、依身戒、依法戒。何者依世戒？若人有恐怖，將護世意除諸惡法，是名依世。何者依身戒？若人有恐懼，將護於身命除諸惡法，是名依身。何者依法戒？若人驚畏，將護於正法除諸不善，是名依法。復次戒有三種，謂所願不等、所願等、無所願。云何所願不等？惱他受戒，此謂所願不等。云何所願等？戒受戒為現有樂及未來解脫樂，是謂所願等。云何無所願？戒受戒不悔，為饒益他，此謂無所願。復次戒有三種，謂清淨戒、不清淨戒、有疑戒。云何清淨戒？以二因緣戒成清淨：一不犯、二犯已能悔，此謂清淨戒。以二因緣成不清淨：一自故犯、二犯不悔，此謂不清淨。云何有疑戒？以三因故成就有疑：一以不分別處、二不分別犯、三不分別不正行，此謂有疑戒。若坐禪人戒不清淨，深生慚悔成清淨樂。又有疑惑，令現知罪得成安樂。復次戒有三種，謂學，無學，非學非無學。云何為學？七學人戒。云何無學？阿羅漢戒。云何非學非無學？凡夫人戒。

བླངས་ནས་མི་འགལ་བ་གང་ཞེ་ན། སྡོམ་པ་བླངས་ནས་ནམ་ཡང་སླར་མི་འགལ་བ་དེ་ནི་བླངས་ནས་མི་འགལ་བ་ཞེས་བྱའོ། །སྤོང་ཞིང་མི་འགལ་བ་གང་ཞེ་ན། འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་འཕགས་པའི་ལམ་གྱིས་སྡིག་པའི་རྒྱུ་རྣམས་སྤོང་བ་དེ་ནི་སྤོང་ཞིང་མི་འགལ་བ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། རེག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། མི་རེག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །རེག་པ་གང་ཞེ་ན། འདུས་བྱས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་པོར་མཐོང་བ་སྲེད་པས་རེག་པའོ། །སོ་སོ་སྐྱེ་བོའི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ལམ་དུ་འཇུག་པའི་ཡོ་བྱད་དུ་གྱུར་པ་དེ་ནི་མི་རེག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། དགྲ་བཅོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཡང་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། འཇིག་རྟེན་ལ་བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ལུས་ལ་བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཆོས་ལ་བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །འཇིག་རྟེན་ལ་བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་མི་འཇིགས་པ་དང་བཅས་པས་འཇིག་རྟེན་གྱི་བསམ་པ་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་སྡིག་པའི་ཆོས་རྣམས་སྤོང་བ་དེ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལ་བརྟེན་པ་ཞེས་བྱའོ། །ལུས་ལ་བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་མི་འཇིགས་ཤིང་སྐྲག་པས་ལུས་སྲོག་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་སྡིག་པའི་ཆོས་རྣམས་སྤོང་བ་དེ་ནི་ལུས་ལ་བརྟེན་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཆོས་ལ་བརྟེན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་མི་སྐྲག་ཅིང་དམ་པའི་ཆོས་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་མི་དགེ་བ་རྣམས་སྤོང་བ་དེ་ནི་ཆོས་ལ་བརྟེན་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། སྨོན་ལམ་མི་མཉམ་པ་དང་། སྨོན་ལམ་མཉམ་པ་དང་། སྨོན་ལམ་མེད་པའོ། །སྨོན་ལམ་མི་མཉམ་པ་གང་ཞེ་ན། གཞན་ལ་གནོད་པའི་ཕྱིར་སྡོམ་པ་ལེན་པ་དེ་ནི་སྨོན་ལམ་མི་མཉམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྨོན་ལམ་མཉམ་པ་གང་ཞེ་ན། ད་ལྟར་བདེ་བ་དང་མ་འོངས་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་བདེ་བའི་ཕྱིར་སྡོམ་པ་ལེན་པ་དེ་ནི་སྨོན་ལམ་མཉམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྨོན་ལམ་མེད་པ་གང་ཞེ་ན། སྡོམ་པ་བླངས་ནས་འགྱོད་པ་མེད་ཅིང་གཞན་ལ་ཕན་པའི་ཕྱིར་ཡིན་པ་དེོན་ལམ་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། རྣམ་པར་མ་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཐེ་ཚོམ་ཅན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། རྒྱུ་གཉིས་ཀྱིས་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པར་འགྱུར་ཏེ། གཅིག་ནི་མི་འགལ་བ་དང་། གཉིས་པ་ནི་འགལ་ནས་འགྱོད་པ་སྐྱེས་པ་སྟེ། འདི་ནི་རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །རྒྱུ་གཉིས་ཀྱིས་རྣམ་པར་མ་དག་པར་འགྱུར་ཏེ། གཅིག་ནི་བསམ་བཞིན་དུ་འགལ་བ་དང་། གཉིས་པ་ནི་འགལ་ནས་མི་འགྱོད་པ་སྟེ། འདི་ནི་རྣམ་པར་མ་དག་པའོ། །ཐེ་ཚོམ་ཅན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། རྒྱུ་གསུམ་གྱིས་ཐེ་ཚོམ་ཅན་དུ་འགྱུར་ཏེ། གཅིག་ནི་གནས་མི་ཕྱེད་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་འགལ་བ་མི་ཕྱེད་པ་དང་། གསུམ་པ་ནི་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པའི་སྤྱོད་པ་མི་ཕྱེད་པ་སྟེ། འདི་ནི་ཐེ་ཚོམ་ཅན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་མ་དག་ན་ངོ་ཚ་དང་འགྱོད་པ་ཆེན་པོ་སྐྱེས་ནས་རྣམ་པར་དག་པའི་བདེ་བར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ན་ད་ལྟར་ཉེས་པ་ཤེས་པས་བདེ་བར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། སློབ་པ་དང་། མི་སློབ་པ་དང་། སློབ་པ་ཡང་མ་ཡིན་མི་སློབ་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། །སློབ་པ་གང་ཞེ་ན། སློབ་པ་བདུན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །མི་སློབ་པ་གང་ཞེ་ན། དགྲ་བཅོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །སློབ་པ་ཡང་མ་ཡིན་མི་སློབ་པ་ཡང་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། སོ་སོ་སྐྱེ་བོའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།།

復次戒有三種，謂畏戒、憂戒、癡戒。云何為畏？有人畏罪不敢為惡，斯謂畏戒。云何為憂？若人念離親友暫生愁苦，以愁苦故不起諸惡，斯謂憂戒。云何癡戒？有人受牛戒狗戒，斯謂癡戒。癡戒若成則為牛狗，若復不成則墮地獄。復次戒有三種，謂下、中、上。云何為下？謂上煩惱、上上煩惱、大煩惱所觸，不知足所染，此謂下戒。云何為中？細煩惱所觸，知足所染，此謂中戒。云何為上？無所觸，知足所染，此謂上戒。下戒成滿令人具足，中戒成滿令天具足，上戒成滿令得解脫。

復次戒有四種，謂退分、住分、勝分、達分。云何退分？不除道障礙、離精進人，知而故犯、犯已覆藏，此謂退分。云何住分？於戒成就不起放逸，不生寂見，成就住分。於戒定成滿不起放逸，不生寂見，成就勝分。於戒定成滿不起放逸，以生寂見，成就達分。復次戒有四種：比丘戒、比丘尼戒、不具足戒、白衣戒。云何比丘戒？波羅提木叉威儀，是比丘戒。比丘尼戒波羅提木叉威儀，是比丘尼戒。沙彌、沙彌尼十戒，式叉摩尼戒，是謂不具足戒。優婆塞、優婆姨五戒及八戒，是白衣戒。復次戒有四種，謂性戒、行戒、法志戒、初因戒。云何性戒？欝單越戒，此謂性戒。云何行戒？如姓族國土外道等法，是謂行戒。

ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། འཇིགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། མྱ་ངན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། གཏི་མུག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །འཇིགས་པ་གང་ཞེ་ན། མི་ལ་ལ་ཉེས་པས་འཇིགས་ནས་སྡིག་པ་བྱེད་མི་སྤོབས་པ་དེ་ནི་འཇིགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱའོ། །མྱ་ངན་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་མི་མཛའ་བཤེས་དང་བྲལ་བ་དྲན་ནས་རེ་ཞིག་སྡུག་བསྔལ་སྐྱེས་ཏེ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྐྱེན་གྱིས་སྡིག་པ་མི་སྐྱེ་བ་དེ་ནི་མྱ་ངན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱའོ། །གཏི་མུག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། མི་ལ་ལ་བ་ལང་གི་བརྟུལ་ཞུགས་དང་ཁྱི་ཡི་བརྟུལ་ཞུགས་ལེན་པ་དེ་ནི་གཏི་མུག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱའོ། །གཏི་མུག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་འགྲུབ་ན་བ་ལང་དང་ཁྱིར་འགྱུར་ལ། མ་གྲུབ་ན་དམྱལ་བར་ལྟུང་བར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། དམའ་བ་དང་། འབྲིང་དང་། མཆོག་གོ །དམའ་བ་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་ཆེན་པོ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་ཤིན་ཏུ་ཆེ་བ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་ཆེན་པོས་རེག་ཅིང་ཆོག་མི་ཤེས་པས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དེ་ནི་དམའ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །འབྲིང་པོ་གང་ཞེ་ན། ཉོན་མོངས་པ་ཕྲ་མོས་རེག་ཅིང་ཆོག་ཤེས་པས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དེ་ནི་འབྲིང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །མཆོག་གང་ཞེ་ན། གང་ལ་ཡང་མི་རེག་ཅིང་ཆོག་ཤེས་པས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དེ་ནི་མཆོག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དམའ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ན་མིར་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར། འབྲིང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ན་ལྷར་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར། མཆོག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ན་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ།། ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཉམས་པའི་ཆ་དང་། གནས་པའི་ཆ་དང་། ཁྱད་པར་གྱི་ཆ་དང་། ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་ངོ་། །ཉམས་པའི་ཆ་གང་ཞེ་ན། ལམ་གྱི་བར་ཆད་མི་སྤོང་ཞིང་བརྩོན་འགྲུས་དང་བྲལ་བ། ཤེས་བཞིན་དུ་འགལ་ཞིང་འགལ་ནས་འཆབ་པ་དེ་ནི་ཉམས་པའི་ཆནས་པའི་ཆ་གང་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཀྱང་བག་མེད་པ་མི་སྐྱེ་ཞིང་ཞི་བའི་ལྟ་བ་མི་སྐྱེ་བ་དེ་ནི་གནས་པའི་ཆ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཀྱང་བག་མེད་པ་མི་སྐྱེ་ཞིང་ཞི་བའི་ལྟ་བ་མི་སྐྱེ་བ་དེ་ནི་ཁྱད་པར་གྱི་ཆ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཀྱང་བག་མེད་པ་མི་སྐྱེ་ཞིང་ཞི་བའི་ལྟ་བ་སྐྱེས་པ་དེ་ནི་ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། དགེ་སློང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། དགེ་སློང་མའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཁྱིམ་པ་དཀར་པོའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དགེ་སློང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། སོ་སོར་ཐར་པའི་སྡོམ་པ་དང་སྤྱོད་ལམ་ནི་དགེ་སློང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དགེ་སློང་མའི་སོ་སོར་ཐར་པའི་སྡོམ་པ་དང་སྤྱོད་ལམ་ནི་དགེ་སློང་མའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དགེ་ཚུལ་དང་དགེ་ཚུལ་མའི་བསླབ་པའི་གཞི་བཅུ་དང་། དགེ་སློབ་མའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དགེ་བསྙེན་དང་དགེ་བསྙེན་མའི་བསླབ་པའི་གཞི་ལྔ་དང་བརྒྱད་ནི་ཁྱིམ་པ་དཀར་པོའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། རང་བཞིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། སྤྱོད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཆོས་ཀྱི་འདུན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཐོག་མའི་རྒྱུའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །རང་བཞིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། སྒྲ་མི་སྙན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཏེ་འདི་ནི་རང་བཞིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །སྤྱོད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། རིགས་དང་ཡུལ་དང་མུ་སྟེགས་ཅན་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་ལྟར་དེ་ནི་སྤྱོད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱའོ།།

云何法志戒？菩薩入胎戒，是謂法志戒。云何初因戒？菩薩及摩訶迦葉戒，是謂初因戒。

復次戒有四種，戒戒、集戒、滅戒、滅道具足。云何戒？戒者有二種，善戒、不善戒，此謂戒。云何戒集？善心集善戒。不善心集不善戒。云何滅戒？得善戒滅不善戒，得阿羅漢滅善戒。云何滅道具足戒？謂四正勤，此謂滅道具足戒。如是分別曉了四法，是謂精進非真持戒，是名正勤。

復次戒有四種：波羅提木叉威儀戒、命清淨戒、根威儀戒、緣修戒。云何波羅提木叉威儀戒？於此比丘波羅提木叉威儀所覆住行，行處具足，畏於細罪，正受學可學戒。此者，於此師法。比丘者，有凡夫善。復次有學無學不動法波羅提木叉者，是戒是起、是初、是行、是護、是威儀、是脫、是無縛、是諸法面，為正受善法，名波羅提木叉義。不越身口業，是威儀所覆者。以此波羅提木叉威儀成就住者，護四威儀。眾行具足者，復有行、有非行。云何非行？若有比丘，於彼一人，或施杖竹，或施花葉果實，或施楊枝澡浴，或販弄美惡，或為調戲，或諂諛自進，或恣驅馳遠招會賓。如此諸行佛之所制，謂邪命自活，此為非行。復次二種非行：身、口非行。

ཆོས་ཀྱི་འདུན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ལྷུམས་སུ་ཞུགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དེ་ནི་ཆོས་ཀྱི་འདུན་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཐོག་མའི་རྒྱུའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་འོད་སྲུངས་ཆེན་པོའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དེ་ནི་ཐོག་མའི་རྒྱུའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།། ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཀུན་འབྱུང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། འགོག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། འགོག་པའི་ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་མི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཏེ། འདི་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཀུན་འབྱུང་གང་ཞེ་ན། དགེ་བའི་སེམས་ལས་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་འབྱུང་། མི་དགེ་བའི་སེམས་ལས་མི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་འབྱུང་ངོ་། །ཚུལ་ཁྲིམས་འགོག་པ་གང་ཞེ་ན། དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཐོབ་པས་མི་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་འགོག །དགྲ་བཅོམ་པ་ཐོབ་པས་དགེ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་འགོག་གོ །ཚུལ་ཁྲིམས་འགོག་པའི་ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་གང་ཞེ་ན། ཡང་དག་པའི་སྤོང་བ་བཞི་སྟེ། འདི་ནི་འགོག་པའི་ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །དེ་ལྟར་ཆོས་བཞི་པོ་རྣམ་པར་ཕྱེ་ཞིང་རྟོགས་པ་འདི་ནི་བརྩོན་འགྲུས་ཡིན་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡང་དག་པར་སྲུང་བ་མ་ཡིན་ཏེ། འདི་ནི་ཡང་དག་པའི་སྤོང་བ་ཞེས་བྱའོ།། ཡང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། སོ་སོར་ཐར་པའི་སྡོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། འཚོ་བ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། དབང་པོའི་སྡོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། རྐྱེན་གྱིས་བསྒོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ། །སོ་སོར་ཐར་པའི་སྡོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། འདི་ལ་དགེ་སློང་སོ་སོར་ཐར་པའི་སྡོམ་པས་བསྐྱངས་ཏེ་གནས་ཤིང་སྤྱོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ། ཉེས་པ་ཕྲ་མོ་ལའང་འཇིགས་པ། བསླབ་པར་བྱ་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམས་ཡང་དག་པར་བླངས་ནས་སློབ་པའོ། །འདི་ནི་སྟོན་པའི་བསྟན་པ་འདི་ལའོ། །དགེ་སློང་ཞེས་བྱ་བནི་སོ་སོ་སྐྱེ་བོའི་དགེ་བའོ། །ཡང་སློབ་པ་དང་མི་སློབ་པའི་མི་གཡོ་བའི་ཆོས་ཅན་གྱི་སོ་སོར་ཐར་པ་ནི། ཚུལ་ཁྲིམས་འདི་ནི་སྐྱེ་བ་དང་། ཐོག་མ་དང་། སྤྱོད་པ་དང་། བསྲུང་བ་དང་། སྡོམ་པ་དང་། གྲོལ་བ་དང་། འཆིང་བ་མེད་པ་དང་། ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གདོང་ཡིན་ཏེ། དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་ཡང་དག་པར་ལེན་པས་ན་སོ་སོར་ཐར་པའི་དོན་ཞེས་བྱའོ། །ལུས་ངག་གི་ལས་མི་འདའ་བ་ནི་སྡོམ་པས་བསྐྱངས་པའོ། །སོ་སོར་ཐར་པའི་སྡོམ་པ་འདིས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་གནས་པ་ནི་སྤྱོད་ལམ་བཞི་བསྲུང་བའོ། །སྤྱོད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ནི། སྤྱོད་པ་དང་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་གཞན་ཡང་ཡོད་དོ། །སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་གང་ཞིག་མི་གཅིག་ལ་དབྱུག་པའམ་སྨྱུག་མ་སྦྱིན་པའམ། མེ་ཏོག་གམ་ལོ་མའམ་འབྲས་བུ་སྦྱིན་པའམ། ཤིང་བུའམ་ཁྲུས་སྦྱིན་པའམ། མཛེས་མི་མཛེས་ཚོང་བྱེད་པའམ། རྩེད་མོའི་ཕྱིར་རམ། གཡོ་སྒྱུས་བདག་ཉིད་མདུན་དུ་འདོན་པའམ། བག་མེད་པར་རྒྱུག་ཅིང་རིང་པོར་མགྲོན་འབོད་པ་ལྟ་བུ། སྤྱོད་པ་འདི་དག་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བཀག་པ་སྟེ། ལོག་པའི་འཚོ་བས་འཚོ་བ་འདི་ནི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པའོ། །ཡང་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ལུས་དང་ངག་གི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པའོ།།

云何身非行？若有比丘，以陵慢心往至僧中，排觸大德叨佷自前，或猗或行先坐上位推大於下，或坐猗排調、或拍肩笑語，上座徒跣、自著革屣，耆德下路、己行高陌，以眾異緣故相輕惱，或以勝待少、推劣與長，或於浴室燒諸薪木，關閉門戶皆無諮問，或詣水邊輒自先入，嬌身擊搏現諸鄙相，若入他舍超越前後、行坐無次，或在屏處戲弄女人及諸僮女、摩觸其首。如是等過，謂身非行。云何口非行？若有比丘，心無敬畏不諮宿望輒自說法、或說波羅提木叉，或拍肩而語，或入他家顧問女人：何所姓字？有可食物不？有者現我我欲得食。如是等語，為口非行。一切犯戒此謂非行。云何為行？反於非行。復次比丘有恭敬慚愧，成就威儀無所乏少，攝護諸根能節飲食，初夜後夜未甞睡眠，成就智慧少欲知足，不狎世務起勇猛心，於同學所深生敬重，此謂為行。

行處者，謂有行處、有非行處。云何非行處？若有比丘，入於婬舍、寡婦舍、處女舍、不男舍、比丘尼舍及諸酒肆，親近國王、大臣、外道沙門、非法伴侶，如是等輩無信樂心，常於四眾不生饒益、甚可厭患，此謂非行處。如佛所說：比丘行非梵行處。云何行非梵行處？謂販賣女色。行處可知。

復次三種行處：依行處、守護行處、繫縛行處。

བཀུར་འོས་ཀྱི་ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གིས་ང་རྒྱལ་གྱི་བསམ་པས་དགེ་འདུན་གྱི་ནང་དུ་སོང་ནས། བླ་མ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་རྣམས་ལ་འཕྱ་སྨོད་བྱེད་ཅིང་རང་ཉིད་མདུན་དུ་འགྲོ་བ། ཡང་ན་བསྙེས་པའམ་སྔོན་དུ་འགྲོ་བ། གོང་མའི་གདན་སྟེང་དུ་འདུག་ཅིང་ཆེན་པོ་རྣམས་འོག་ཏུ་དབྱུག་པ། ཡང་ན་བསྙེས་ཏེ་འདུག་ནས་འཕྱ་སྨོད་བྱེད་པའམ། ཕྲག་པར་རྡེབ་ཅིང་བཞད་གད་བྱེད་པ། གོང་མ་རྐང་རྗེན་དུ་འདུག་པ་ལ་རང་ཉིད་ཀོ་ལྷམ་གྱོན་པ། རྒན་པོ་རྣམས་ལམ་འོག་མར་འགྲོ་བ་ལ་རང་ཉིད་ལམ་སྟེང་ནས་འགྲོ་བ། དམིགས་བསལ་གྱི་རྒྱུ་མཚན་མང་པོས་གཞན་ལ་སྡུག་བསྔལ་བྱེད་པ། ཡང་ན་རྒྱལ་ཁ་ཆུང་བ་ལ་སྦྱིན་པ་དང་། ཞན་པ་རྒན་པོ་ལ་སྦྱིན་པ། ཡང་ན་ཁྲུས་ཁང་དུ་ཤིང་སྲེག་པ། སྒོ་བཅད་པ་སོགས་ཚང་མར་དྲི་བ་མེད་པ། ཡང་ན་ཆུ་འགྲམ་དུ་སོང་ནས་རང་ཉིད་སྔོན་ལ་འཇུག་པ། ལུས་ཀྱིས་རྩེད་མོ་རྩེ་ཞིང་སྤྱོད་པ་ངན་པ་སྟོན་པ། གཞན་གྱི་ཁྱིམ་དུ་འཇུག་པ་ན་མདུན་རྒྱབ་མེད་པར་མཆོང་བ། འགྲོ་འདུག་གོ་རིམ་མེད་པ། ཡང་ན་སྦ་གནས་སུ་བུད་མེད་དང་བུ་མོ་རྣམས་དང་རྩེད་མོ་རྩེ་བ་དང་མགོ་ལ་རེག་པ། དེ་ལྟ་བུའི་ཉེས་པ་རྣམས་ནི་ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པའོ།། ངག་གི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གིས་སེམས་ལ་གུས་པ་མེད་ཅིང་རྒན་པོ་ལ་མ་དྲིས་པར་ཆོས་བཤད་པའམ། ཡང་ན་སོ་སོར་ཐར་པའི་མདོ་འདོན་པ། ཡང་ན་ཕྲག་པར་བརྡབས་ནས་སྨྲ་བ། ཡང་ན་གཞན་གྱི་ཁྱིམ་དུ་སོང་ནས་བུད་མེད་ལ་ཁྱོད་ཀྱི་རུས་མིང་གང་ཡིན། བཟའ་བཏུང་ཡོད་དམ་མེད། ཡོད་ན་ང་ལ་སྟོན་དང་ང་ཟ་འདོད་དོ་ཞེས་དྲི་བ། དེ་ལྟ་བུའི་ཚིག་རྣམས་ནི་ངག་གི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བ་ཐམས་ཅད་ནི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་ཞེས་བྱའོ།། སྤྱོད་པ་གང་ཞེ་ན། སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལས་བཟློག་པའང་དགེ་སློང་ལ་གུས་པ་དང་ངོ་ཚ་ཤེས་པ་དང་། སྤྱོད་ལམ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དང་མི་དམན་པ། དབང་པོ་བསྡམས་ཤིང་བཟའ་བཏུང་ཚོད་ཟིན་པ། སྲོད་དང་ཐོ་རངས་ལ་གཉིད་མི་ལོག་པ། ཤེས་རབ་དང་ལྡན་ཞིང་འདོད་པ་ཆུང་བ་དང་ཆོག་ཤེས་པ། འཇིག་རྟེན་གྱི་བྱ་བ་དང་མི་འགྲོགས་ཤིང་བརྩོན་འགྲུས་བརྩམས་པ། མཉམ་པོར་སློབ་པ་རྣམས་ལ་གུས་པ་ཆེན་པོ་བསྐྱེད་པ་འདི་དག་ནི་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱའོ།། སྤྱོད་ཡུལ་ནི་སྤྱོད་ཡུལ་དང་སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པ་གཉིས་སོ།། སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་སྨད་འཚོང་མའི་ཁྱིམ་དང་། ཡུགས་སའི་ཁྱིམ་དང་། བུ་མོའི་ཁྱིམ་དང་། མ་ནིང་གི་ཁྱིམ་དང་། དགེ་སློང་མའི་གནས་དང་ཆང་ཁང་རྣམས་སུ་འགྲོ་བ། རྒྱལ་པོ་དང་བློན་པོ་དང་མུ་སྟེགས་ཅན་གྱི་དགེ་སྦྱོང་དང་ཆོས་མ་ཡིན་པའི་གྲོགས་པོ་རྣམས་དང་འགྲོགས་པ། དེ་ལྟ་བུའི་རིགས་རྣམས་ལ་དད་པའི་སེམས་མེད་ཅིང་། རྟག་ཏུ་འཁོར་བཞི་ལ་ཕན་པ་མི་སྐྱེད་པ་དང་ཤིན་ཏུ་སྐྱོ་བར་བྱེད་པ་འདི་དག་ནི་སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པའོ།། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན། དགེ་སློང་གིས་ཚངས་པར་སྤྱོད་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པ་སྤྱོད་པ་གང་ཞེ་ན། དེ་ནི་བུད་མེད་ཀྱི་གཟུགས་ཚོང་བའོ།། སྤྱོད་ཡུལ་ནི་ཤེས་པར་བྱའོ།། ཡང་སྤྱོད་ཡུལ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། བརྟེན་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་དང་། བསྲུང་བའི་སྤྱོད་ཡུལ་དང་། བཅིངས་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་ལོ།།

云何依行處？謂十處功德成就善友，依此功德，未聞得聞，若已聞聞已令其增廣，斷除疑悔正見清白，能隨法學深信勇猛，以戒聞施慧唸唸增長，此謂依行處。云何守護行處？若有比丘，須入他舍及行村裡，看地而前不踰尋仞，威容整肅人所瞻敬，不看象馬車乘及男女遊會，不看宮第巷陌仰觀四望，此謂守護行處。云何繫縛行處？如佛所說：若有比丘觀其家境界，此謂繫縛行處。是名為行。以此行處成就故，曰具足行處。

畏於細罪者，我於所學畢故敢造，謂畏細罪。復次有說：若起不善心，是謂微過。於此微過心生避遠，見過患畏見出離，此謂於微過見畏。

正受學可學者，可學何名？謂七聚威儀正受一切隨逐，此謂正受學可學。此謂波羅提木叉威儀戒。

問：云何名清淨戒？答：謂不犯邪命。云何邪命？懈怠諂曲示相、以瞋罵示相，以施望施。云何懈怠？懈怠有三處：思計欲得、惡他四事，假肅威儀普自稱說。若比丘心懷惡欲貪樂財利，讓勝衣食趣求麁弊，如不欲得、有若愍他，如此四事，此謂緣計懈怠。若有比丘，惡欲貪利，詐現威儀我入禪定，要引供施讀誦經典，此謂威儀懈怠。若有比丘，貪欲諂誑，向人有言：我得聖法棲止閑寂，有若禪習所說深微。示過人相，貪利向己廣自宣揚，是謂懈怠。

བརྟེན་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་གང་ཞེ་ན། གནས་བཅུའི་ཡོན་ཏན་དང་ལྡན་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཏེ། ཡོན་ཏན་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་མ་ཐོས་པ་ཐོས་པར་འགྱུར་བ་དང་། གལ་ཏེ་ཐོས་ཟིན་པ་ཡང་ཐོས་ནས་རྒྱས་པར་འགྱུར་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་འགྱོད་པ་སེལ་ཞིང་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་དྭངས་པ་དང་། ཆོས་བཞིན་དུ་བསླབ་པ་ལ་དད་པ་དང་བརྩོན་འགྲུས་ཆེ་བ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཐོས་པ་དང་སྦྱིན་པ་དང་ཤེས་རབ་དང་དྲན་པ་རྣམས་རྒྱུན་དུ་འཕེལ་བ་འདི་ནི་བརྟེན་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཞེས་བྱའོ།། བསྲུང་བའི་སྤྱོད་ཡུལ་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གཞན་གྱི་ཁྱིམ་དུ་འགྲོ་དགོས་པ་དང་གྲོང་དུ་རྒྱུ་བའི་ཚེ། ས་ལ་བལྟས་ནས་མདུན་དུ་འགྲོ་ཞིང་ཁྲུ་གང་ལས་མི་འདའ་བ་དང་། སྤྱོད་ལམ་བག་ཡོད་པས་མི་རྣམས་ཀྱིས་གུས་པར་བྱེད་པ་དང་། གླང་པོ་ཆེ་དང་རྟ་དང་ཤིང་རྟ་དང་སྐྱེས་པ་དང་བུད་མེད་འདུ་འཛོམས་པ་ལ་མི་བལྟ་བ་དང་། ཕོ་བྲང་དང་ལམ་སྲང་དུ་གྱེན་དུ་བལྟས་ནས་ཕྱོགས་བཞིར་མི་བལྟ་བ་འདི་ནི་བསྲུང་བའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཞེས་བྱའོ།། བཅིངས་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་གང་ཞེ་ན། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གིས་རང་གི་ཁྱིམ་གྱི་ས་མཚམས་ལ་བལྟ་བ་འདི་ནི་བཅིངས་པའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཞེས་བྱའོ།། འདི་ནི་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། སྤྱོད་ཡུལ་འདི་དག་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གྱུར་པས་སྤྱོད་ཡུལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཉེས་པ་ཕྲ་མོ་ལ་འཇིགས་པ་ནི། བདག་གིས་བསླབ་པ་ཟིན་པས་བྱ་བར་སྤོབས་པ་སྟེ། དེ་ནི་ཉེས་པ་ཕྲ་མོ་ལ་འཇིགས་པའོ།། ཡང་གཞན་ཡང་འདི་སྐད་སྨྲ་སྟེ། གལ་ཏེ་མི་དགེ་བའི་སེམས་སྐྱེས་ན་དེ་ནི་ཉེས་པ་ཕྲ་མོའོ།། ཉེས་པ་ཕྲ་མོ་འདི་ལ་སེམས་ཀྱིས་རྒྱང་རིང་དུ་སྤོང་ཞིང་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ནས་འཇིགས་པ་དང་ངེས་པར་འབྱུང་བ་མཐོང་བ་འདི་ནི་ཉེས་པ་ཕྲ་མོ་ལ་འཇིགས་པར་མཐོང་བའོ།། བསླབ་པར་བྱ་བ་ཡང་དག་པར་བླངས་པ་ནི། བསླབ་པར་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། སྡེ་ཚན་བདུན་གྱི་སྤྱོད་ལམ་ཡང་དག་པར་བླངས་ཤིང་ཐམས་ཅད་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་འདི་ནི་བསླབ་པར་བྱ་བ་ཡང་དག་པར་བླངས་པའོ།། འདི་ནི་སོ་སོར་ཐར་པའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོྲི་བ། ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན། ལོག་པའི་འཚོ་བ་མི་བྱེད་པའོ།། ལོག་པའི་འཚོ་བ་གང་ཞེ་ན། ལེ་ལོ་དང་གཡོ་སྒྱུས་མཚན་མ་སྟོན་པ་དང་། ཁྲོ་བས་སྨོད་པའི་མཚན་མ་སྟོན་པ་དང་། སྦྱིན་པས་སྦྱིན་པ་རེ་བའོ།། ལེ་ལོ་གང་ཞེ་ན། ལེ་ལོ་ནི་གནས་གསུམ་སྟེ། བསམས་ནས་འདོད་པ་དང་། གཞན་ལ་ངན་པའི་དངོས་པོ་བཞི་དང་། རྫུན་གྱིས་སྤྱོད་ལམ་བསྡམས་ཏེ་རང་ཉིད་བསྔགས་པར་བརྗོད་པའོ།། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གིས་སེམས་ལ་འདོད་པ་ངན་པ་བསམས་ཤིང་རྙེད་པ་ལ་ཆགས་པས། གོས་དང་ཟས་བཟང་པོ་བཏང་ནས་ངན་པ་ཙམ་འཚོལ་བ་དང་། འདོད་པ་མེད་པ་ལྟར་བྱེད་ཅིང་གཞན་ལ་སྙིང་རྗེ་བ་ལྟར་བྱེད་པ་སྟེ་དངོས་པོ་བཞི་པོ་འདི་དག་ནི་བསམས་པའི་ལེ་ལོའོ།། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གིས་འདོད་པ་ངན་པས་རྙེད་པ་ལ་ཆགས་ཤིང་། སྤྱོད་ལམ་རྫུན་མས་བདག་བསམ་གཏན་ལ་ཞུགས་སོ་ཞེས་སྟོན་པ་དང་། མཆོད་སྦྱིན་འགུགས་པའི་ཕྱིར་གླེགས་བམ་ཀློག་པ་འདི་ནི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་ལེ་ལོའོ།། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་འདོད་པ་དང་གཡོ་སྒྱུས་མི་ལ་སྨྲ་བ་ན། བདག་གིས་འཕགས་པའི་ཆོས་ཐོབ་ཅིང་དབེན་པར་གནས་སོ།། བསམ་གཏན་གོམས་པར་བྱས་པ་ཡིན་ནོ་ཞེས་ཟབ་མོར་བཤད་དོ།། མི་ལས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་མཚན་མ་བསྟན་ཅིང་རྙེད་པ་རང་ལ་འགུགས་པའི་ཕྱིར་རང་ཉིད་རྒྱ་ཆེར་བསྔགས་པ་འདི་ནི་ལེ་ལོ་ཞེས་བྱའོ།།

諂曲者，如其心念，虛相推舉善言稱讚，販弄好惡為調要利，排諧相悅引利自向，此謂諂曲。云何示相？依有利者而為說法，要利為己心不能普，此謂示相。瞋罵示相者，或罵他令畏、或空相毀薄、或加打觸怖人要利，此謂嗔罵示相。云何以施望施者？好為輕施輒要厚答，此謂以施望施。以是諸惡，謂為邪命。復有邪命，或施杖竹、或施花葉果實、或施楊枝澡浴，或占相夢悟、觀察星宿、善解禽獸音聲等業，推步吉兇、惡言離散，燒花事火，商旅販賣，將領軍眾蓄銳兵刃。如是種種，此謂邪命。若不犯者，名清淨戒。

問：云何守護根威儀戒？答：於見聞覺知色聲香味觸法煩惱相著，及受持不犯，此謂守護根威儀戒。此守護根戒，以九行成滿：以惡為相斷諸根故、彼對治不作意故、如救頭然終不暫捨故、如見難陀以威儀故、伏惡心故、於定相心自在故、不守護根人遠離故、於守護根人和合故。

問：云何修行四事戒？答：以此八行已觀修行乞食。一者不為兇險行、不為自高行；二者不為裝束、不為莊嚴；三者為此身住、為自調護；四者為除飢渴；五者為攝受梵行；六常自思惟，飲食為除先病、不起新疾；七當以少自安；八無過貪住。

གཡོ་སྒྱུ་ནི། ཇི་ལྟར་སེམས་ཀྱིས་བསམས་པ་བཞིན་དུ། རྫུན་གྱི་ཚུལ་གྱིས་བསྟོད་ཅིང་ཚིག་བཟང་པོས་བསྔགས་པ་དང་། བཟང་ངན་གྱི་ཚོང་བྱེད་ཅིང་རྙེད་པ་འདོད་པའི་ཕྱིར་འཆམ་པར་བྱེད་པ་དང་། བཞད་གད་བྱས་ནས་དགའ་བར་བྱས་ཏེ་རྙེད་པ་རང་ལ་འགུགས་པ་འདི་ནི་གཡོ་སྒྱུའོ།། མཚན་མ་སྟོན་པ་གང་ཞེ་ན། རྙེད་པ་ཡོད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཆོས་བཤད་པ་དང་། རྙེད་པ་རང་གི་ཆེད་དུ་སེམས་ཀྱིས་ཁྱབ་པར་མི་ནུས་པ་འདི་ནི་མཚན་མ་སྟོན་པའོ།། ཁྲོ་བས་སྨོད་པའི་མཚན་མ་སྟོན་པ་ནི། ཡང་ན་གཞན་ལ་སྨོད་ནས་འཇིགས་པར་བྱེད་པ་དང་། ཡང་ན་སྟོང་པར་སྨོད་པ་དང་། ཡང་ན་རྡེག་ཅིང་རེག་པས་མི་འཇིགས་པར་བྱས་ནས་རྙེད་པ་འདོད་པ་འདི་ནི་ཁྲོ་བས་སྨོད་པའི་མཚན་མ་སྟོན་པའོ།། སྦྱིན་པས་སྦྱིན་པ་རེ་བ་གང་ཞེ་ན། ཡང་ཡང་སྦྱིན་པ་ཆུང་ངུ་བྱིན་ནས་ལན་དུ་ཆེན་པོ་འདོད་པ་འདི་ནི་སྦྱིན་པས་སྦྱིན་པ་རེ་བའོ།། སྡིག་པ་འདི་དག་གིས་ལོག་པའི་འཚོ་བ་ཞེས་བྱའོ།། ཡང་ལོག་པའི་འཚོ་བ་གཞན་ཡང་ཡོད་དེ། ཡང་ན་དབྱུག་པ་དང་སྨྱུག་མ་སྦྱིན་པ་དང་། ཡང་ན་མེ་ཏོག་དང་ལོ་མ་དང་འབྲས་བུ་སྦྱིན་པ་དང་། ཡང་ན་ཤིང་བུ་དང་ཁྲུས་བྱེད་པ་སྦྱིན་པ་དང་། ཡང་ན་མཚན་མ་དང་རྨི་ལམ་དང་སད་པ་བརྟག་པ་དང་། རྒྱུ་སྐར་ལྟ་བ་དང་། བྱ་དང་རི་དྭགས་ཀྱི་སྒྲ་ལེགས་པར་གོ་བ་ལ་སོགས་པའི་ལས་དང་། བཟང་ངན་དཔྱོད་པ་དང་། ངན་སྨྲས་ཀྱིས་དབྱེ་བ་དང་། མེ་ཏོག་བསྲེགས་ནས་མེ་ལ་མཆོད་པ་དང་། ཚོང་པས་ཚོང་བྱེད་པ་དང་། དམག་མི་འཁྲིད་ཅིང་མཚོན་ཆ་རྣོན་པོ་གསོག་པ་དང་། དེ་ལྟ་བུའི་རིགས་རྣམས་ནི་ལོག་པའི་འཚོ་བ་ཞེས་བྱའོ།། གལ་ཏེ་མི་འཁྲུག་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། དབང་པོ་བསྲུང་བའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། ལན། མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་དང་ཚོར་བ་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་གཟུགས་དང་སྒྲ་དང་དྲི་དང་རོ་དང་རེག་བྱ་དང་ཆོས་རྣམས་ལ་ཉོན་མོངས་པའི་མཚན་མ་་དང་། ཡང་དག་པར་བླངས་ཤིང་མི་འཁྲུག་པ་འདི་ནི་དབང་པོ་བསྲུང་བའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།། དབང་པོ་བསྲུང་བའི་ཚུལ་ཁྲིམས་འདི་ནི་སྤྱོད་པ་དགུས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཏེ། ངན་པའི་མཚན་མས་དབང་པོ་ཐམས་ཅད་གཅོད་པའི་ཕྱིར་དང་། དེའི་གཉེན་པོར་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དང་། མགོ་ལ་མེ་འབར་བ་བཞིན་དུ་སྐད་ཅིག་ཀྱང་མི་གཏོང་བའི་ཕྱིར་དང་། དགའ་བོ་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཕྱིར་དང་། སེམས་ངན་པ་འདུལ་བའི་ཕྱིར་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་མཚན་མ་ལ་སེམས་རང་དབང་ཡོད་པའི་ཕྱིར་དང་། དབང་པོ་མི་བསྲུང་བའི་མི་དང་རྒྱང་རིང་དུ་འབྲལ་བའི་ཕྱིར་དང་། དབང་པོ་བསྲུང་བའི་མི་དང་འགྲོགས་པའི་ཕྱིར་རོ།། དྲི་བ། དངོས་པོ་བཞི་བསྒྲུབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་གང་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་པ་བརྒྱད་པོ་འདིས་བསོད་སྙོམས་བསྒྲུབ་པར་བྱ་སྟེ། གཅིག་ནི་གདུག་རྩུབ་ཀྱི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ང་རྒྱལ་གྱི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་བརྒྱན་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། མཛེས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། གསུམ་པ་ནི་ལུས་འདི་གནས་པའི་ཕྱིར་དང་། རང་ཉིད་འདུལ་བ་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་དང་། བཞི་པ་ནི་བཀྲེས་སྐོམ་སེལ་བའི་ཕྱིར་དང་། ལྔ་པ་ནི་ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་བསྡུ་བའི་ཕྱིར་དང་། དྲུག་པ་ནི་རྟག་ཏུ་རང་ཉིད་ཀྱིས་བསམ་པར་བྱ་སྟེ། ཟས་སྐོམ་ནི་སྔོན་གྱི་ནད་སེལ་བའི་ཕྱིར་དང་། གསར་པའི་ནད་མི་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་དང་། བདུན་པ་ནི་ཉུང་ངུས་རང་ཉིད་བདེ་བར་བྱ་བ་དང་། བརྒྱད་པ་ནི་ཆགས་པ་ལས་འདས་པར་གནས་པའོ།།;

問：云何不兇險行、不自高行？答：我以貪食勇健、兇險戲暴爭競馳走，是兇險行。高慢自舉不知厭足，如嗔者打撲。不裝束莊嚴者，為身份充滿面貌肥悅，令人愛樂情無厭足，是有欲人。為此身住、為自調護者，貪身安住如轂須膏。除飢渴者，常資少食，如是修行猶瘡塗藥。攝受梵行者，依少食力樂得聖道，如是修行猶食子想。為除先病不起新疾者，不少不多，如是修習如服湯藥。以少自安者，以少功德自安己身，常應習行如看病人。無過者，以少自安，如是修行不令身無，是智慧所歎，是故無過安住。若食調適未甞懈怠，初中後夜亦不眠睡，成就安隱。如是以此八行，已觀修行乞食，當如是修。復次此八行略為四觀，謂可斷觀、事觀、以少自安觀、以少功德觀。

問：云何可斷觀？答：不為兇險行、不為自高、不為先身、不為嚴首，此謂可斷觀。為此身住、為正調護、為除飢渴、為攝受梵行，此謂事觀。我當除先病不起新疾者，此謂以少自安觀。我當以少自安無過成安樂住，此謂少功德觀。此四觀。此四觀已略成三，謂斷二邊得中具足。以斷觀斷欲樂著，謂除飢渴斷於本疾不起新疾，又以此觀斷著身疲，餘中具足觀應當修行。又觀衣服，為除風寒暑蚊虻蟻觸，為生慚恥遮覆醜露，於具足觀如是修行。

བཀའ་འདྲི། གདུག་རྩུབ་ཀྱི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་དང་ང་རྒྱལ་གྱི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། བདག་གིས་ཟས་ལ་ཆགས་ཤིང་སྟོབས་ཆེ་བ་དང་། གདུག་རྩུབ་དང་རྩེད་མོ་དྲག་པོ་དང་འཐབ་རྩོད་དང་རྒྱུག་པ་ནི་གདུག་རྩུབ་ཀྱི་སྤྱོད་པའོ།། ང་རྒྱལ་གྱིས་རང་ཉིད་མཐོ་བར་འདེགས་ཤིང་ཆོག་མི་ཤེས་པ་ནི། ཁྲོ་བ་པོས་བརྡེག་པ་བཞིན་ནོ།། བརྒྱན་པ་དང་མཛེས་པར་བྱེད་པ་མ་ཡིན་པ་ནི། ལུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་རྒྱས་ཤིང་བཞིན་རས་སྨན་པ་དང་། མི་རྣམས་དགའ་བར་བྱེད་ཅིང་ཆོག་མི་ཤེས་པ་ནི་འདོད་པ་ཅན་གྱི་མི་ཡིན་ནོ།། ལུས་འདི་གནས་པའི་ཕྱིར་དང་རང་ཉིད་འདུལ་བ་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་ནི། ལུས་བདེ་བར་གནས་པ་ལ་ཆགས་པ་ནི་འཁོར་ལོའི་ལྟེ་བ་ལ་སྣུམ་བྱུགས་པ་བཞིན་ནོ།། བཀྲེས་སྐོམ་སེལ་བ་ནི། རྟག་ཏུ་ཟས་ཉུང་ངུ་ལེན་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་སྒྲུབ་པ་ནི་རྨ་ལ་སྨན་བྱུགས་པ་བཞིན་ནོ།། ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་བསྡུ་བ་ནི། ཟས་ཉུང་ངུའི་སྟོབས་ལ་བརྟེན་ནས་འཕགས་པའི་ལམ་ཐོབ་པར་དགའ་བ་སྟེ། དེ་ལྟར་སྒྲུབ་པ་ནི་བུ་ལ་བསམ་པ་བཞིན་ནོ།། སྔོན་གྱི་ནད་སེལ་ཞིང་གསར་པའི་ནད་མི་སྐྱེ་བ་ནི། མང་ཉུང་མེད་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་སྒོམ་པ་ནི་སྨན་ཐང་འཐུང་བ་བཞིན་ནོ།། ཉུང་ངུས་རང་ཉིད་བདེ་བར་བྱེད་པ་ནི། དགེ་བ་ཉུང་ངུས་རང་གི་ལུས་བདེ་བར་བྱེད་པ་སྟེ། རྟག་ཏུ་གོམས་པར་བྱ་བ་ནི་ནད་པ་བལྟ་བ་བཞིན་ནོ།། འདས་པ་མེད་པ་ནི། ཉུང་ངུས་རང་ཉིད་བདེ་བར་བྱེད་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་སྒྲུབ་པ་ནི་ལུས་མེད་པར་མི་བྱེད་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཅན་གྱིས་བསྔགས་པ་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་འདས་པ་མེད་པར་གནས་པའོ།། གལ་ཏེ་ཟས་རན་པར་ཟ་ཞིང་ནམ་ཡང་ལེ་ལོ་མི་བྱེད་ལ། སྲོད་དང་གུང་དང་ཐོ་རངས་ལའང་གཉིད་མི་ལོག་པ་ནི་བདེ་བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་འགྲུབ་བོ།། དེ་ལྟར་སྤྱོད་པ་བརྒྱད་པོ་འདིས་བསོད་སྙོམས་སྒྲུབ་པ་ལ་བལྟས་ནས་དེ་ལྟརར་བྱའོ།། ཡང་སྤྱོད་པ་བརྒྱད་པོ་འདི་མདོར་བསྡུས་ན་ལྟ་བ་བཞི་སྟེ། སྤང་བར་བྱ་བའི་ལྟ་བ་དང་། དངོས་པོའི་ལྟ་བ་དང་། ཉུང་ངུས་རང་ཉིད་བདེ་བར་བྱེད་པའི་ལྟ་བ་དང་། དགེ་བ་ཉུང་ངུའི་ལྟ་བའོ།། བཀའ་འདྲི། སྤང་བར་བྱ་བའི་ལྟ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན། གདུག་རྩུབ་ཀྱི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ང་རྒྱལ་གྱི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། སྔོན་གྱི་ལུས་ཀྱི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། མགོ་བརྒྱན་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་འདི་ནི་སྤང་བར་བྱ་བའི་ལྟ་བའོ།། ལུས་འདི་གནས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཡང་དག་པར་འདུལ་བ་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་དང་། བཀྲེས་སྐོམ་སེལ་བའི་ཕྱིར་དང་། ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་བསྡུ་བའི་ཕྱིར་འདི་ནི་དངོས་པོའི་ལྟ་བའོ།། བདག་གིས་སྔོན་གྱི་ནད་སེལ་ཞིང་གསར་པའི་ནད་མི་སྐྱེ་བར་བྱ་བ་འདི་ནི་ཉུང་ངུས་རང་ཉིད་བདེ་བར་བྱེད་པའི་ལྟ་བའོ།། བདག་གིས་ཉུང་ངུས་རང་ཉིད་བདེ་བར་བྱེད་ཅིང་འདས་པ་མེད་པར་བདེ་བར་གནས་པ་འདི་ནི་དགེ་བ་ཉུང་ངུའི་ལྟ་བའོ།། ལྟ་བ་བཞི་པོ་འདིའོ།། ལྟ་བ་བཞི་པོ་འདི་ཡང་མདོར་བསྡུས་ན་གསུམ་དུ་འགྱུར་ཏེ། མཐའ་གཉིས་སྤོང་བ་དང་དབུས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཐོབ་པའོ།། སྤང་བའི་ལྟ་བས་འདོད་པ་ལ་ཆགས་པ་སྤོང་བ་སྟེ། བཀྲེས་སྐོམ་སེལ་བ་དང་གཞི་ནད་སེལ་ཞིང་ནད་གསར་པ་མི་སྐྱེ་བ་དང་། ཡང་ལྟ་བ་འདིས་ལུས་ངལ་བ་ལ་ཆགས་པ་སྤོང་བའོ།། ལྷག་མ་དབུས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ལྟ་བ་བསྒོམ་པར་བྱའོ།། ཡང་གོས་ལ་ལྟ་བ་ནི། རླུང་དང་གྲང་བ་དང་ཚ་བ་དང་སྦྲང་བུ་དང་ཤ་སྦྲང་དང་གྲོག་མ་ལ་སོགས་པའི་རེག་པ་སྤོང་བའི་ཕྱིར་དང་། ངོ་ཚ་བ་སྐྱེ་ཞིང་མི་སྡུག་པ་སྒྲིབ་པའི་ཕྱིར་ཏེ། ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་ལྟ་བ་ལ་དེ་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱའོ།།

又觀服藥乃至疾病。若如此說，當何時觀？於乞食服藥一飡時觀。又於衣服臥具及初得時觀。又於日日時時中觀我命由他，是故當觀。如是一切，皆成觀行。

先師所說四種受用，謂盜受用、負債受用、家財受用、主受用。云何盜受用？謂犯戒人受用。云何負債受用？謂無慚無愧邪命人受用。云何家財受用？謂精進人受用。云何為主受用？謂聖人受用。復有二種受用，謂穢污受用、清白受用。云何污穢？有慚愧人而不能觀，是名污穢。云何清白？有慚愧人觀知自節，有厭惡想，此謂清白。以清白故，常當修習。四事可知。此謂修行四事戒。於是律儀戒者，以深信應令滿。命清淨戒者，以深精進應令滿。根威儀戒者，以深信應令滿。修行四事者，以深慧應令滿。於此命清淨戒，是隨從律儀。何以故？不為壽命而斷。諸事安者，所作得身口業威儀。此二種戒，是隨從根威儀。何以故？謂於善以守護心。善守護身口業，修行四事，是根威儀。何以故？已知集相依處，違厭正念正定如此。世尊所說：若有比丘，能知揣食及知五欲，具足於此律儀及命清淨，是戒陰所攝，根律儀戒是定陰所攝，修行四事戒是慧陰所攝。何者令受戒清淨？若比丘初受禪法，於七聚中觀於自身，若具犯波羅夷，斷比丘法，住不具足戒。

ཡང་སྨན་བསྟེན་པ་ལ་ནད་ཀྱི་བར་དུ་བལྟ་བར་བྱའོ།། གལ་ཏེ་དེ་སྐད་བརྗོད་ན་དུས་གང་གི་ཚེ་བལྟ་བར་བྱ། བསོད་སྙོམས་དང་སྨན་བསྟེན་པ་དང་ཟས་ཟ་བའི་དུས་སུ་བལྟ་བར་བྱའོ།། ཡང་གོས་དང་མལ་ཆ་དང་ཐོག་མར་རྙེད་པའི་དུས་སུ་བལྟ་བར་བྱའོ།། ཡང་ཉིན་རེ་བཞིན་དུས་དུས་སུ་བདག་གི་སྲོག་ནི་གཞན་ལ་རག་ལས་པས་དེའི་ཕྱིར་བལྟ་བར་བྱའོ།། དེ་ལྟར་ཐམས་ཅད་ལྟ་བའི་སྤྱོད་པར་འགྲུབ་བོ།། སློབ་དཔོན་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་གསུངས་པའི་ལོངས་སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། རྐུན་པོའི་ལོངས་སྤྱོད་དང་། བུ་ལོན་གྱི་ལོངས་སྤྱོད་དང་། ཁྱིམ་གྱི་ནོར་གྱི་ལོངས་སྤྱོད་དང་། བདག་པོའི་ལོངས་སྤྱོད་དོ།། རྐུན་པོའི་ལོངས་སྤྱོད་གང་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བའི་མི་ཡིས་ལོངས་སྤྱོད་པའོ།། བུ་ལོན་གྱི་ལོངས་སྤྱོད་གང་ཞེ་ན། ངོ་ཚ་མེད་ཅིང་ཁྲེལ་མེད་པའི་ལོག་པའི་འཚོ་བ་ཅན་གྱི་མི་ཡིས་ལོངས་སྤྱོད་པའོ།། ཁྱིམ་གྱི་ནོར་གྱི་ལོངས་སྤྱོད་གང་ཞེ་ན། བརྩོན་འགྲུས་ཅན་གྱི་མི་ཡིས་ལོངས་སྤྱོད་པའོ།། བདག་པོའི་ལོངས་སྤྱོད་གང་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་མི་ཡིས་ལོངས་སྤྱོད་པའོ།། ཡང་ལོངས་སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། དྲི་མས་སྦགས་པའི་ལོངས་སྤྱོད་དང་དཀར་པོའི་ལོངས་སྤྱོད་དོ།། དྲི་མས་སྦགས་པ་གང་ཞེ་ན། ངོ་ཚ་དང་ཁྲེལ་ཡོད་པའི་མི་ཡིས་བལྟ་བར་མི་ནུས་པ་འདི་ནི་དྲི་མས་སྦགས་པའོ།། དཀར་པོ་གང་ཞེ་ན། ངོ་ཚ་དང་ཁྲེལ་ཡོད་པའི་མི་ཡིས་བལྟས་ཤིང་རང་ཉིད་ཚོད་འཛིན་པ་དང་། སྐྱུག་བྲོ་བའི་འདུ་ཤེས་ཡོད་པ་འདི་ནི་དཀར་པོའོ།། དཀར་པོ་ཡིན་པས་རྟག་ཏུ་བསྒོམ་པར་བྱའོ།། དངོས་པོ་བཞི་ནི་ཤེས་པར་བྱའོ།། འདི་ནི་དངོས་པོ་བཞི་བསྒྲུབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་སོ།། དེ་ལ་སྡོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་དད་པ་ཟབ་མོས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱའོ།། སྲོག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་ནན་འགྲུས་ཟབ་མོས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱའོ།། དབང་པོའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་དད་པ་ཟབ་མོས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱའོ།། དངོས་པོ་བཞི་བསྒྲུབ་པ་ནི་ཤེས་རབ་ཟབ་མོས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱའོ།། འདི་ལ་སྲོག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་ནི་སྡོམ་པའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའོ།། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སྲོག་གི་ཕྱིར་དུ་མི་གཅོད་པའི་ཕྱིར་རོ།། དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་བདེ་བ་ནི་ལུས་དང་ངག་གི་ལས་ཀྱི་སྤྱོད་ལམ་འགྲུབ་པའོ།། ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པ་གཉིས་པོ་འདི་ནི་དབང་པོའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའོ།། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དགེ་བ་ལ་སེམས་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་རོ།། ལུས་དང་ངག་གི་ལས་ལེགས་པར་བསྲུང་བ་དང་། དངོས་པོ་བཞི་བསྒྲུབ་པ་ནི་དབང་པོའི་སྤྱོད་ལམ་མོ།། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཀུན་འབྱུང་གི་མཚན་མ་དང་གནས་བརྟེན་པ་ཤེས་པ་དང་། སྐྱོ་བ་དང་དྲན་པ་ཡང་དག་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡང་དག་པ་དེ་བཞིན་ནོ།། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གིས་ཟས་རིལ་བུ་དང་འདོད་པ་ལྔ་ཤེས་པར་གྱུར་པ་དང་། སྡོམ་པ་འདི་དང་སྲོག་རྣམ་པར་དག་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་པ་དང་། དབང་པོ་སྡོམ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་པ་དང་། དངོས་པོ་བཞི་བསྒྲུབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་པའོ།། གང་གིས་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པར་འགྱུར་བར་བྱེད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་དགེ་སློང་ཞིག་གིས་ཐོག་མར་བསམ་གཏན་གྱི་ཆོས་ལེན་པའི་ཚེ། སྡེ་ཚན་བདུན་ལས་རང་གི་ལུས་ལ་བལྟས་ནས། གལ་ཏེ་ཕམ་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱུང་ན་དགེ་སློང་གི་ཆོས་ཆད་ཅིང་ཚུལ་ཁྲིམས་མ་ཚང་བར་གནས་པར་འགྱུར་རོ།།

若住具足戒，當得勝法。是先師所說。若見犯僧伽婆尸沙，以眾事懺悔。若見犯餘罪，於其所犯向一人懺。若見犯邪命，於其所犯作相應懺，如此悔已我不更作。見如是受持犯根威儀及修行四事，我不更作。若受持者，當得未來勝上威儀。彼人如是從清淨戒，所有身口業可作現作。當觀彼彼作善除惡，當觀朝夕住清淨戒。若如是者令戒清淨。何戒清淨相者？成相應，及諸煩惱不起退悔，得定成滿，謂清淨相戒。幾行住者？以二戒住：一稱量犯戒過患、二稱量戒功德。何等稱量過患？若人犯戒成非功德，成諸惡處畏於四眾，疑難智人有戒棄避，不可教禪，天人鄙穢、眾所憎薄，思所犯戒，見人讚歎持戒功德心悔不信，於四眾中每生忿諍，於其親友多起嫌怨，背有戒人成惡朋黨，不復堪得殊勝定法，雖假嚴飾而故醜陋。猶如屎尿人所憎惡，如模範等尠有所堪，如瘀泥等於現未來無所饒益，常生憂悴。若已作罪追生慚悔心不安隱，如盜在獄心不樂聖，如旃陀羅無欲王位。其有聞慧樂說功德，人不貴敬，猶如糞火。生不如處、死時惛忘，神行惡道。如此等過是可稱量，若變此惡成戒功德亦可稱量。如是稱量。其犯戒者，心意粗屈、情悉退散。

བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་ན། གལ་ཏེ་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་གནས་ན། རྒྱལ་བའི་ཆོས་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །འདི་ནི་སྔོན་གྱི་སློབ་དཔོན་རྣམས་ཀྱིས་གསུངས་སོ། །གལ་ཏེ་དགེ་འདུན་ལྷག་མའི་ལྟུང་བ་བྱུང་བ་མཐོང་ན། དགེ་འདུན་གྱི་དབུས་སུ་བཤགས་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ལྟུང་བ་གཞན་བྱུང་བ་མཐོང་ན། གང་ཟག་གཅིག་གི་མདུན་དུ་བཤགས་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ལོག་འཚོའི་ལྟུང་བ་མཐོང་ན། དེ་དང་མཐུན་པའི་བཤགས་པ་བྱས་ནས་ཕྱིན་ཆད་མི་བྱེད་དོ། །དེ་ལྟར་ལྟུང་བའི་རྩ་བ་དང་སྤྱོད་ལམ་དང་རྣམ་པ་བཞི་སྒྲུབ་པ་ལ་སོགས་པ་མཐོང་ནས་ཕྱིན་ཆད་མི་བྱེད་དོ། །གལ་ཏེ་བསྲུང་བར་བྱེད་ན། མ་འོངས་པ་ན་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའི་སྤྱོད་ལམ་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །གང་ཟག་དེས་དེ་ལྟར་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་ལས། ལུས་ངག་གི་ལས་གང་བྱ་བ་དང་ད་ལྟར་བྱེད་པ། དགེ་བ་སྒྲུབ་ཅིང་མི་དགེ་བ་སྤོང་བ་ལ་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། སྔ་དྲོ་དང་ཕྱི་དྲོ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་ལ་གནས་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་བྱས་ན་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པར་འགྱུར་རོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པའི་མཚན་ཉིད་གང་ཞེ་ན། མཐུན་པར་གྱུར་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་མི་སྐྱེ་ཞིང་འགྱོད་པ་མེད་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་བ་སྟེ། འདི་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། །སྤྱོད་ལམ་དུ་ཞིག་ལ་གནས་ཤེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་གཉིས་ལ་གནས་ཏེ། གཅིག་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བའི་ཉེས་དམིགས་འཇལ་བ་དང་། གཉིས་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་འཇལ་བའོ། །ཉེས་དམིགས་གང་ཞིག་འཇལ་བར་བྱ་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་མི་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་ན་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་པར་འགྱུར་ཞིང་། ངན་སོང་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བར་འགྱུར་ལ། འཁོར་བཞི་ལ་འཇིགས་ཤིང་། མཁས་པ་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་སྤོང་བར་འགྱུར་ལ། བསམ་གཏན་བསླབ་ཏུ་མི་རུང་བ་དང་། ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྨད་ཅིང་། སྐྱེ་བོ་མང་པོས་སྡང་བར་འགྱུར་ལ། རང་གི་ཉེས་པ་དྲན་ཞིང་། གཞན་གྱིས་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིཏན་བསྔགས་པ་མཐོང་ན་འགྱོད་ཅིང་མི་དད་པར་འགྱུར་ལ། འཁོར་བཞིའི་ནང་དུ་རྟག་ཏུ་རྩོད་པ་སྐྱེ་བ་དང་། གཉེན་བཤེས་རྣམས་ལ་ཡང་ཁོང་ཁྲོ་སྐྱེ་བ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པ་རྣམས་དང་བྲལ་ནས་གྲོགས་ངན་པར་འགྱུར་ཞིང་། ཁྱད་པར་གྱི་ཆོས་ཐོབ་པར་མི་ནུས་ལ། རྒྱན་གྱིས་བརྒྱན་ཀྱང་མི་མཛེས་པར་འགྱུར་རོ། །དཔེར་ན་བཤང་གཅི་བཞིན་དུ་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྨད་པར་འགྱུར་ཞིང་། དཔེ་དང་ཚད་མ་ལྟ་བུར་ཉུང་ཟད་ཙམ་ལས་མི་རུང་ལ། འདམ་རྙོག་ལྟ་བུར་ད་ལྟ་དང་མ་འོངས་པ་ལ་ཕན་པ་མེད་པར་འགྱུར་ཞིང་། རྟག་ཏུ་སེམས་སྡུག་བསྔལ་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སྡིག་པ་བྱས་ན་ངོ་ཚ་བ་དང་འགྱོད་པ་སྐྱེ་ཞིང་སེམས་མི་བདེ་བར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་རྐུན་པོ་བཙོན་རར་བཅུག་པ་བཞིན་དུ་འཕགས་པའི་ཆོས་ལ་མི་དགའ་བར་འགྱུར་ལ། གདོལ་པ་བཞིན་དུ་རྒྱལ་སྲིད་ལ་འདོད་པ་མེད་པར་འགྱུར་རོ། །ཐོས་པ་དང་ཤེས་རབ་དང་ཡོན་ཏན་བརྗོད་པ་ལ་དགའ་བ་ཡོད་ཀྱང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་མི་བཀུར་ཞིང་། ལྗན་ལྗིན་གྱི་མེ་བཞིན་དུ་འགྱུར་རོ། །སྐྱེ་བ་ངན་པར་སྐྱེ་ཞིང་། འཆི་བའི་དུས་སུ་རྨོངས་པར་འགྱུར་ལ། སེམས་ངན་སོང་དུ་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟ་བུའི་ཉེས་དམིགས་རྣམས་ནི་འཇལ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ལ། གལ་ཏེ་ངན་པ་འདི་དག་ལས་ལྡོག་ནས་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དུ་གྱུར་ན་དེ་ཡང་འཇལ་བར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་འཇལ་བར་བྱའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བ་དེ་ནི་སེམས་རྩུབ་ཅིང་ང་རྒྱལ་ཅན་དུ་འགྱུར་ལ། བསམ་པ་ཐམས་ཅད་ཉམས་པར་འགྱུར་རོ། །

其有戒者，唯深精進，倍生信敬，成精進人、成信敬人，一心護戒如蟻守卵、如犛牛愛尾、如護一子、如護一眼、如巫師護身、如貧人護寶、如海師護舶，此諸護中我所修戒最應敬護。如是受持心被擁衛，安住禪定戒得守護。

解脫道論卷第一

---

解脫道論卷第二

阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

頭陀品第三

問：爾時淨戒坐禪人，心欲成就勝善功德，又為欲得頭陀功德，當如是成就。何故受此頭陀功德？答：為坐禪人性不一種，為於少欲、為於知足、為於無疑、為於滅愛、為欲增長勇猛精進、為自少營不受外施、為於安住、為斷所著守護戒善，是諸定眾具、是初聖種、是勝功德觀。何者為頭陀？有十三法。二法衣相應，謂糞掃衣及三衣。五法乞食相應，謂乞食、次第乞食、一坐食、節量食、時後不食。五法坐臥相應：一無事處坐、二樹下坐、三露地坐、四塚間坐、五遇得處坐。一勇猛相應有一種，謂常坐不臥。云何糞掃衣？答：效能受持是謂為性，餘亦如是。云何受糞掃衣？斷居士施。

བོད་ཡིག་ལ་བསྒྱུར་ན། གང་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པ་དེ་ནི་བརྩོན་འགྲུས་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ཞིང་། དད་པ་དང་གུས་པ་ཇེ་ཆེར་སྐྱེ་ལ། བརྩོན་འགྲུས་ཅན་དང་དད་གུས་ཅན་དུ་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་གྲོག་མས་སྒོ་ང་བསྲུང་བ་དང་། གཡག་གིས་རྔ་མ་གཅེས་པར་འཛིན་པ་དང་། བུ་གཅིག་པ་བསྲུང་བ་དང་། མིག་གཅིག་པོ་བསྲུང་བ་དང་། གསོ་དཔྱད་པས་ལུས་བསྲུང་བ་དང་། དབུལ་པོས་ནོར་བསྲུང་བ་དང་། གྲུ་པས་གྲུ་བསྲུང་བ་ལྟར། བསྲུང་བ་འདི་དག་གི་ནང་ནས་བདག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་བསྲུང་བ་ནི་ཆེས་གུས་པར་བྱ་བ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་བསྲུང་བས་སེམས་ཡོངས་སུ་བསྐྱབས་ཏེ། བསམ་གཏན་ལ་བདེ་བར་གནས་ཤིང་ཚུལ་ཁྲིམས་ལེགས་པར་བསྲུངས་པར་འགྱུར་རོ།། ཐར་པའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་ལེའུ་དང་པོའོ།། ཐར་པའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་ལེའུ་གཉིས་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤ་འམ་འོད་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བས་མཛད། ལྗོངས་ཕུ་ནན་གྱི་མཁན་པོ་སངྒྷ་བྷ་དྲས་རྒྱ་གར་སྐད་ལས་བསྒྱུར། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ལེའུ་གསུམ་པ། དྲི་བ། དེའི་ཚེ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པའི་བསམ་གཏན་པ་དེས། སེམས་ཀྱིས་དགེ་བའི་ཡོན་ཏན་ཁྱད་པར་ཅན་བསྒྲུབ་པར་འདོད་ཅིང་། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཐོབ་པར་འདོད་ནས་དེ་ལྟར་བསྒྲུབ་པར་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་འདི་དག་ལེན་ཞེ་ན། ལན་ནི། བསམ་གཏན་པའི་རང་བཞིན་རྣམ་པ་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས་པས། འདོད་པ་ཆུང་བ་དང་། ཆོག་ཤེས་པ་དང་། ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་དང་། སྲེད་པ་ཟད་པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་དཔའ་བ་འཕེལ་བ་དང་། རང་གི་བྱ་བ་ཉུང་ཞིང་གཞན་གྱི་སྦྱིན་པ་མི་ལེན་པ་དང་། བདེ་བར་གནས་པ་དང་། ཆགས་པ་གཅོད་ཅིང་ཚུལ་ཁྲིམས་བཟང་པོ་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་ཏེ། འདི་དག་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོ་བྱད་དང་། འཕགས་པའི་རིགས་དང་པོ་དང་། ཡོན་ཏན་མཆོག་གི་ལྟ་བ་ཡིན་ནོ། །སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། ཆོས་བཅུ་གསུམ་མོ། །གོས་དང་འབྲེལ་བ་གཉིས་ཏེ། ཕྱག་དར་ཁྲོད་པའི་གོས་དང་ཆོས་གོས་གསུམ་མོ། །བསོད་སྙོམས་དང་འབྲེལ་བ་ལྔ་སྟེ། བསོད་སྙོམས་པ་དང་། བསོད་སྙོམས་རིམ་བཞིན་པ་དང་། སྤྱོད་ལམ་ག་ཟ་བ་དང་། ཟས་ཚོད་རན་པར་ཟ་བ་དང་། དུས་ཕྱིས་མི་ཟ་བའོ། །གནས་མལ་དང་འབྲེལ་བ་ལྔ་སྟེ། དབེན་པའི་གནས་སུ་འདུག་པ་དང་། ཤིང་དྲུང་དུ་འདུག་པ་དང་། བླ་གབ་མེད་པར་འདུག་པ་དང་། དུར་ཁྲོད་དུ་འདུག་པ་དང་། གང་བྱུང་དུ་འདུག་པའོ། །བརྩོན་འགྲུས་དང་འབྲེལ་བ་གཅིག་སྟེ། རྟག་ཏུ་འདུག་ཅིང་མི་ཉལ་བའོ། །ཕྱག་དར་ཁྲོད་པའི་གོས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། རང་བཞིན་གྱིས་ལེན་ནུས་པ་ནི་རང་བཞིན་ཡིན་ནོ། །གཞན་རྣམས་ཀྱང་དེ་བཞིན་ནོ། །ཕྱག་དར་ཁྲོད་པའི་གོས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། ཁྱིམ་པས་སྦྱིན་པ་སྤོང་བའོ།།

云何受三衣？謂斷長衣。云何乞食？謂斷他請。云何次第乞食？謂斷超越乞。云何一坐食？謂不再坐。云何節量食？斷於貪恣。云何時後不食？謂斷於後望。云何無事處坐？斷聚落住。云何樹下坐？斷屋舍住。云何露地坐？斷眾覆處。云何塚間坐？斷餘勝處。云何遇得坐？斷貪樂處。云何常坐不臥？謂離寢寐。何故受糞掃衣？見居士衣有求乞等過，復見受持納衣功德，我見如是斷居士施故受納衣。云何受納衣功德？以似居士衣受持無闕，得不由他、失亦不憂，心無貪染、盜賊不取，足用常用少所經營，善人所習是行無疑，勝善相應現法樂住，令人欣慕使得正受，是納衣功德佛所稱歎。

問：納衣有幾？何人受持？何因而失？答：納衣有二種，一無主守護、二世人所棄。或於塚間、或於糞掃、或於市肆、或於道路，拾剪浣染掩緝裁縫，成就受持，此謂無主。或剪鑿之餘，牛鼠所嚙、或火所燒、或人所擲，施覆屍衣及外道服，此謂世人所棄。云何受糞掃衣？若比丘斷居士施，是謂受糞掃衣。云何失？若比丘受居士施，此謂失納衣。云何受三衣？為有長衣應須淨施守護受著，知是等過、見三衣功德，我從今日棄捨長衣，故受三衣。

གསུམ་གོས་ཇི་ལྟར་ལེན་པ་ནི། གོས་རིང་པོ་སྤོང་བའོ། །བསོད་སྙོམས་ཇི་ལྟར་ལེན་པ་ནི། གཞན་གྱི་སྤྱན་འདྲེན་སྤོང་བའོ། །གོ་རིམས་བཞིན་བསོད་སྙོམས་ཇི་ལྟར་ལེན་པ་ནི། འཕྲལ་དུ་སློང་བ་སྤོང་བའོ། །སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ཇི་ལྟར་ཟ་བ་ནི། ཡང་བསྐྱར་མི་འདུག་པའོ། །ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་ཇི་ལྟར་ཟ་བ་ནི། བརྐམ་ཆགས་སྤོང་བའོ། །དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བ་ནི། ཕྱི་མའི་རེ་བ་སྤོང་བའོ། །དབེན་པའི་གནས་སུ་འདུག་པ་ནི། གྲོང་དུ་གནས་པ་སྤོང་བའོ། །ཤིང་དྲུང་དུ་འདུག་པ་ནི། ཁང་པར་གནས་པ་སྤོང་བའོ། །བླ་གབ་མེད་པར་འདུག་པ་ནི། བླ་གབ་ཅན་དུ་གནས་པ་སྤོང་བའོ། །དུར་ཁྲོད་དུ་འདུག་པ་ནི། གནས་བཟང་པོ་གཞན་སྤོང་བའོ། །ཇི་ལྟར་བྱུང་བར་འདུག་པ་ནི། དགའ་བའི་གནས་ལ་ཆགས་པ་སྤོང་བའོ། །རྟག་ཏུ་འདུག་ཅིང་མི་ཉལ་བ་ནི། གཉིད་ལོག་པ་སྤོང་བའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ལེན་ཞེ་ན། ཁྱིམ་བདག་གི་གོས་ལ་སློང་བ་སོགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་བ་དང་། ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ལེན་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ནས། བདག་གིས་དེ་ལྟར་མཐོང་སྟེ་ཁྱིམ་བདག་གི་སྦྱིན་པ་སྤངས་ནས་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ལེན་ནོ། །ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ཁྱིམ་བདག་གི་གོས་དང་འདྲ་བར་ལེན་ཅིང་མ་ཚང་བ་མེད་པ་དང་། གཞན་ལ་མི་བརྟེན་པ་དང་། བརླག་ཀྱང་མྱ་ངན་མི་བྱེད་པ་དང་། སེམས་ཆགས་པ་མེད་པ་དང་། རྐུན་པོས་མི་འཁྱེར་བ་དང་། འདང་ཞིང་རྟག་ཏུ་སྤྱོད་པ་དང་། འཚོ་བ་ཉུང་བ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་བསྟེན་པ་དང་། སྤྱོད་པ་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་དང་། དགེ་བ་མཆོག་དང་མཐུན་པ་དང་། ཚེ་འདིའི་བདེ་བ་ལ་གནས་པ་དང་། མི་རྣམས་དགའ་ཞིང་ཡང་དག་པར་ལེན་པར་འགྱུར་བ་སྟེ། འདི་ནི་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བསྔགས་པའོ། ། དྲི་བ། ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་དུ་ཡོད། སུས་ལེན་པར་བྱེད། རྒྱུ་མཚན་ཅིས་བརླག །ལག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་བདག་པོ་མེད་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་པས་བོར་བའོ། །ཡང་ན་དུར་ཁྲོད་དམ། ཕྱག་དར་ཁྲོད་དམ། ཚོང་ཁང་ངམ། ལམ་སྲང་དུ་བཏུས་ནས་བཅད་ཅིང་བཀྲུས་ནས་ཚོས་བཅོས་ཏེ་དྲུབས་ནས་བཙེམས་ཏེ་གྲུབ་ནས་ལེན་པ་ནི་བདག་པོ་མེད་པའོ། །ཡང་ན་བཅད་པའི་ལྷག་མའམ། བ་ལང་དང་བྱི་བས་ཟོས་པའམ། མེས་ཚིག་པའམ། མིས་བོར་བའམ། རོ་གཡོགས་པའི་གོས་སམ། མུ་སྟེགས་ཅན་གྱི་གོས་ནི་འཇིག་རྟེན་པས་བོར་བའོ། །ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། དགེ་སློང་གིས་ཁྱིམ་བདག་གི་སྦྱིན་པ་སྤངས་པ་ནི་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ལེན་པའོ། །ཇི་ལྟར་བརླག་ཅེ་ན། དགེ་སློང་གིས་ཁྱིམ་བདག་གི་སྦྱིན་པ་ལེན་པ་ནི་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་བརླག་པའོ། །གསུམ་གོས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གོས་རིང་པོ་ཡོད་ན་དག་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྦྱིན་པ་དང་བསྲུང་བ་དང་བགོ་བ་དགོས་པས། དེའི་ཉེས་དམིགས་ཤེས་ཤིང་གསུམ་གོས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ནས། བདག་དེ་རིང་ནས་གོས་རིང་པོ་སྤངས་པས་གསུམ་གོས་ལེན་ནོ། །

云何受三衣功德？善人所行離畜遊長，少於營造約身知足，如鳥飛空無所顧戀，善人所習是法無疑。

問：云何名三衣？云何為受？云何為失？答：謂僧伽梨、欝多羅僧、安陀會，此謂三衣。云何受三衣？若比丘不畜盈長，是受三衣。若受四衣，是名為失。

云何受乞食？若受他請則妨自業，不為悅人，不與非法比丘接膝共坐。知是過患，復見乞食功德，我從今日斷受他請，受乞食法。云何乞食功德？依心所願進止自由，不希供饍，消除懈怠、斷滅憍慢、不貪滋味、饒益眾生，常於四方心無限礙，善人所行是業無疑。

問：請有幾種？云何為受？云何為失？答：請有三種，一似食請、二就請、三過請。除此三種請，受乞食。若受三請，是失乞食。

云何受次第乞食？若於次第處得多美味則不重往，若其重往則受常食，若有疑處亦應遠離。知是過患，復見次第功德，我從今日捨非次乞，受次第乞。云何次第乞功德？以平等心饒益一切，除憎嫉惡、斷遊狎過、不喜喚召、不樂多語、遠人宅舍、離於疾行，如月希現人所瞻仰，善人所行是業無疑。

問：云何名次第乞？云何為受？云何為失？答：若比丘始行乞食入於聚落，從最後家以為初次，此謂次第行乞。云何為失？謂超越隣比，是名為失。

གསུམ་གོས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་། ལྷག་པ་གསོག་པ་སྤོང་བ་དང་། འཚོ་བ་ཉུང་ཞིང་ལུས་ཚོད་ཟིན་པ་དང་། བྱ་ནམ་མཁར་འཕུར་བ་བཞིན་དུ་ཆགས་པ་མེད་པ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་བསྟེན་པ་དང་། ཆོས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། གསུམ་གོས་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་ལེན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། སྣམ་སྦྱར་དང་། བླ་གོས་དང་། མཐང་གོས་ཏེ། འདི་ནི་གསུམ་གོས་སོ། །གསུམ་གོས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། དགེ་སློང་གིས་ལྷག་པ་མི་གསོག་པ་ནི་གསུམ་གོས་ལེན་པའོ། །གོས་བཞི་ལེན་ན་དེ་ནི་བརླག་པའོ། ། བསོད་སྙོམས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གཞན་གྱི་སྤྱན་འདྲེན་ལེན་ན་རང་གི་བྱ་བ་ལ་གེགས་བྱེད་པ་དང་། གཞན་མགུ་བའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ཆོས་མ་ཡིན་པའི་དགེ་སློང་དང་ལྷན་ཅིག་པུས་མོ་སྦྱར་ཏེ་མི་འདུག་པའོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་བསོད་སྙོམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་གཞན་གྱི་སྤྱན་འདྲེན་སྤངས་ནས་བསོད་སྙོམས་ཀྱི་ཆོས་ལེན་ནོ། །བསོད་སྙོམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། སེམས་ཀྱི་འདོད་པ་བཞིན་དུ་འགྲོ་འོང་རང་དབང་ཡིན་པ་དང་། ཟས་ལ་རེ་བ་མེད་པ་དང་། ལེ་ལོ་སེལ་བ་དང་། ང་རྒྱལ་སྤོང་བ་དང་། རོ་ལ་མི་ཆགས་པ་དང་། སེམས་ཅན་ལ་ཕན་འདོགས་པ་དང་། རྟག་ཏུ་ཕྱོགས་བཞིར་སེམས་ལ་སྒྲིབ་པ་མེད་པ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་། ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། སྤྱན་འདྲེན་དུ་ཡོད། ཇི་ལྟར་ལེན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། སྤྱན་འདྲེན་ལ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། གཅིག་ནི་ཟས་ལྟར་སྣང་བའི་སྤྱན་འདྲེན། གཉིས་པ་ནི་འགྲོ་བའི་སྤྱན་འདྲེན། གསུམ་པ་ནི་ཡོལ་བའི་སྤྱན་འདྲེན་ནོ། །སྤྱན་འདྲེན་འདི་གསུམ་མ་གཏོགས་པ་བསོད་སྙོམས་ལེན་པའོ། །སྤྱན་འདྲེན་གསུམ་ལེན་ན་བསོད་སྙོམས་བརླག་པའོ། ། གོ་རིམས་བཞིན་བསོད་སྙོམས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གོ་རིམས་བཞིན་དུ་ཟས་བཟང་པོ་མང་པོ་རྙེད་ན་ཡང་བསྐྱར་མི་འགྲོ། གལ་ཏེ་ཡང་བསྐྱར་འགྲོ་ན་རྒྱུན་གྱི་ཟས་ལེན་པ་དང་། དོགས་པ་ཡོད་པའི་གནས་སུ་ཡང་རིང་དུ་འགྲོ་བར་བྱའོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་གོ་རིམས་བཞིན་གྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་གོ་རིམས་མ་ཡིན་པ་སྤངས་ནས་གོ་རིམས་བཞིན་དུ་སློང་བར་བྱའོ། །གོ་རིམས་བཞིན་སློང་བའཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། སེམས་སྙོམས་པས་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་འདོགས་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་ཕྲག་དོག་སྤོང་བ་དང་། འགྲོགས་པའི་ཉེས་པ་སྤོང་བ་དང་། བོས་པ་ལ་མི་དགའ་བ་དང་། གཏམ་མང་པོ་ལ་མི་དགའ་བ་དང་། མིའི་ཁྱིམ་དང་རིང་དུ་གྱུར་པ་དང་། མྱུར་བར་འགྲོ་བ་དང་བྲལ་བ་དང་། ཟླ་བ་དཀོན་པར་སྣང་བ་བཞིན་དུ་མི་རྣམས་ཀྱིས་བལྟ་བར་འོས་པ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་། ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། གོ་རིམས་བཞིན་བསོད་སྙོམས་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་ལེན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། དགེ་སློང་གིས་དང་པོར་བསོད་སྙོམས་ལ་འགྲོ་བ་ན་གྲོང་དུ་འཇུག་སྟེ། ཁྱིམ་ཐ་མ་ནས་དང་པོར་བྱས་ཏེ་གོ་རིམས་བཞིན་དུ་སློང་བ་ནི་གོ་རིམས་བཞིན་དུ་བསོད་སྙོམས་བྱེད་པའོ། །ཇི་ལྟར་བརླག་ཅེ་ན། ཁྱིམ་མཚམས་འདས་པ་ནི་བརླག་པ་ཞེས་བྱའོ། །

云何受一坐食？謂於二坐處，數坐、數受食、數洗鉢。與此相違名一坐食，善人所行是業無疑。知如是過，見一坐食功德，是故應受。我從今日捨二坐食，一坐食。云何一坐食功德？不多不少、不貪不淨施，無諸病惱、起居無妨、自事安樂，善人所行是業無疑。

問：云何受一坐食？云何為邊？云何為失？答：邊有三種，謂坐邊、水邊、食邊。云何坐邊？食已猶坐。受水洗鉢，不得更食，此謂水邊。云何食邊？若於揣食生最後想，若吞，不更食，此謂食邊。若經二坐，則失一食，除水藥等諸佛所嘆，此謂食邊。

云何受節量食？若飡飲無度增身睡重，常生貪樂為腹無厭。知是過已、見節量功德，我從今日斷不貪恣受節量食。云何節食功德？籌量所食不恣於腹，多食增羸，知而不樂，除貪滅病斷諸懈怠，善人所行是業無疑。

問：云何受節量食？云何為失？答：若受飯食，應自思惟，所須多少。以為常準，不取長食。善知籌量，斷無期度，謂節量食。若不如是，此則為失。

云何受時後不食？斷於望想、離於長食，知是過患、見時後不食功德，我從今日斷於長食，受時後不食。云何時後不食功德？斷所貪樂，節護其身，離於宿食、息所營求、無告於他、不隨心欲，善人所行是業無疑。

སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། སྟན་གཉིས་པའི་གནས་སུ་ཡང་ཡང་འདུག་པ་དང་། ཡང་ཡང་ཟས་ལེན་པ་དང་། ཡང་ཡང་ལྷུང་བཟེད་འཁྲུ་བའོ། །དེ་དང་མི་མཐུན་པ་ནི་སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ཏེ། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། དེའི་ཕྱིར་ལེན་པར་བྱའོ། །བདག་དེ་རིང་ནས་སྟན་གཉིས་པའི་ཟས་སྤངས་ནས་སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ལེན་ནོ། །སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། མང་བ་མེད་པ་དང་ཉུང་བ་མེད་པ་དང་། མ་དག་པའི་སྦྱིན་པ་ལ་མི་ཆགས་པ་དང་། ནད་ཀྱི་གནོད་པ་མེད་པ་དང་། འགྲོ་འདུག་ལ་མི་གནོད་པ་དང་། རང་གི་བྱ་བ་བདེ་བ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ཇི་ལྟར་ལེན། མཐའ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། མཐའ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། འདུག་པའི་མཐའ་དང་། ཆུའི་མཐའ་དང་། ཟས་ཀྱི་མཐའའོ། །འདུག་པའི་མཐའ་ནི་ཟོས་ཟིན་ནས་ད་དུང་འདུག་པའོ། །ཆུ་བླངས་ནས་ལྷུང་བཟེད་བཀྲུས་ནས་ཡང་མི་ཟ་བ་ནི་ཆུའི་མཐའའོ། །ཟས་ཀྱི་མཐའ་ནི་ཁམ་གྱི་ཟས་ལ་ཐ་མ་ཡིན་པར་འདུ་ཤེས་ནས། མིད་ན་ཡང་མི་ཟ་བ་ནི་ཟས་ཀྱི་མཐའའོ། །གལ་ཏེ་སྟན་གཉིས་པ་བྱུང་ན་ཟས་གཅིག་བརླག་པ་སྟེ། ཆུ་དང་སྨན་ལ་སོགས་པ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བསྔགས་པ་རྣམས་མ་གཏོགས་པ་ནི་ཟས་ཀྱི་མཐའའོ། ། ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ཟས་སྐོམ་ཚོད་མེད་པར་སྤྱད་ན་ལུས་ལྕི་ཞིང་གཉིད་ཆེ་བ་དང་། རྟག་ཏུ་བརྐམ་པ་སྐྱེ་ཞིང་ཁོག་པ་ངོམས་པ་མེད་པའོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་ཚོད་ཟིན་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་བརྐམ་ཆགས་སྤངས་ནས་ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་ལེན་ནོ། །ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ཟས་ཇི་ཙམ་དགོས་པི་ཞིང་ཁོག་པ་མི་བརྐམ་པ་དང་། མང་དུ་ཟོས་ན་ཉམ་ཆུང་བར་འགྱུར་བ་ཤེས་ནས་མི་དགའ་བ་དང་། བརྐམ་པ་སྤོང་ཞིང་ནད་སེལ་བ་དང་ལེ་ལོ་ཐམས་ཅད་སྤོང་བ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་ཇི་ལྟར་ལེན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། གལ་ཏེ་ཟས་སྐོམ་ལེན་ན་རང་གིས་བསམས་ཏེ་ཇི་ཙམ་དགོས་པའི་ཚོད་བཟུང་ནས། རྒྱུན་དུ་དེ་ལྟར་བྱ་ཞིང་ལྷག་པའི་ཟས་མི་ལེན་པ་དང་། ལེགས་པར་ཚོད་ཤེས་ཤིང་ཚད་མེད་པ་སྤོང་བ་ནི་ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་སོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་མ་བྱས་ན་དེ་ནི་བརླག་པའོ། ། དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། རེ་བའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་ལྷག་པའི་ཟས་སྤོང་བ་དང་། ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་ལྷག་པའི་ཟས་སྤངས་ནས་དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བ་ལེན་ནོ། །དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། བརྐམ་ཆགས་སྤོང་བ་དང་། ལུས་བསྲུང་བ་དང་། ཉིན་མཚན་གྱི་ཟས་སྤོང་བ་དང་། འཚོ་བ་ཚོལ་བ་ཞི་བ་དང་། གཞན་ལ་མི་བརྗོད་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་འདོད་པ་བཞིན་མི་འགྲོ་བ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། །

問：時後幾種？云何為受？云何為失？答：時後有二種，謂不節邊、受持邊。云何不節邊？若受長食，得別請罪，不當更食。云何受持邊？已食二十一揣食，不當更受。時後不食則斷於長，若受長食，失時後不食。

云何受無事處？國中喧雜，識觸五塵心生染樂，若住閙處去來紛動。知是過患、復見無事處功德，我從今日斷國中住受無事處。云何無事處功德？離於國中喧雜識觸五塵心生染樂。若住閙處去來紛動，見十種語功德最勝可愛、天人歡喜，不樂狎俗樂，得寂寂、樂少聲，從心禪坐，善人所行是業無疑。

問：云何最後無事處？云何為受？云何為失？答：離於國城，棲處郊外、避於邊遠，取中人四肘五百弓內，是最後無事處。除國中住，此謂無事處。若住國中，則失無事處。

云何受樹下坐？捨於覆處、不積畜，修治貪受求索。知是為過，見樹下功德，我從今日斷於覆處，受樹下住。云何樹下功德？依樂可愛不交世俗，樂離作務與天同止，斷住處嫉及離愛著，善人所行是業無疑。

問：何樹可住？何樹可離？云何而受？云何能失？答：於日中時樹影至處，及無風時葉所墮處，是所可住。除危朽樹、空腐樹、鬼神樹，離諸覆處，是受樹下。若往覆處，則失樹下。

དྲི་བ། དུས་ཕྱིས་དུ་ཡོད། ཇི་ལྟར་ལེན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། དུས་ཕྱིས་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ཚོད་མེད་པའི་མཐའ་དང་། ལེན་པའི་མཐའའོ། །ཚོད་མེད་པའི་མཐའ་ནི་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ལྷག་པའི་ཟས་བླངས་ན་སྤྱན་འདྲེན་གྱི་ལྟུང་བ་འབྱུང་བས་ཡང་བཟའ་བར་མི་བྱའོ། །ལེན་པའི་མཐའ་ནི་གང་ཞེ་ན། ཁམ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་ཟོས་ན་དེ་ལས་ལྷག་པར་མི་བླང་ངོ་། །དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བ་ནི་ལྷག་པ་སྤོང་བ་ཡིན་ལ། གལ་ཏེ་ལྷག་པའི་ཟས་བླངས་ན་དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བ་བརླག་པའོ། ། དབེན་པའི་གནས་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། རྒྱལ་ཁམས་སུ་སྒྲ་བརྒྱ་ཅན་དང་། རྣམ་ཤེས་ཀྱིས་ཡུལ་ལྔ་ལ་རེག་པས་སེམས་ཆགས་ཤིང་དགའ་བ་དང་། གལ་ཏེ་འདུ་འཛི་ཅན་དུ་གནས་ན་འགྲོ་འོང་འཁྲུག་པར་འགྱུར་རོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་དབེན་པའི་གནས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་རྒྱལ་ཁམས་སུ་གནས་པ་སྤངས་ནས་དབེན་པའི་གནས་སུ་གནས་པར་བྱའོ། །དབེན་པའི་གནས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། རྒྱལ་ཁམས་ཀྱི་སྒྲ་བརྒྱ་ཅན་དང་བྲལ་བ་དང་། རྣམ་ཤེས་ཀྱིས་ཡུལ་ལྔ་ལ་རེག་པས་སེམས་ཆགས་ཤིང་དགའ་བ་དང་བྲལ་བ་དང་། གལ་ཏེ་འདུ་འཛི་ཅན་དུ་གནས་ན་འགྲོ་འོང་འཁྲུག་པ་དང་བྲལ་བ་དང་། གཏམ་གྱི་ཡོན་ཏན་བཅུ་མཐོང་བ་མཆོག་ཏུ་གྱུར་ཅིང་དགའ་བ་དང་། ལྷ་མི་རྣམས་དགའ་བ་དང་། འཇིག་རྟེན་པ་དང་འགྲོགས་པ་ལ་མི་དགའ་བ་དང་། ཞི་བ་ཐོབ་པ་དང་། སྒྲ་ཉུང་བ་ལ་དགའ་བ་དང་། སེམས་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་ལ་འདུག་པ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། ཐ་མའི་དབེན་པའི་གནས་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་ལེན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། རྒྱལ་ཁམས་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་བྲལ་བ་དང་། གྲོང་གི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་གནས་པ་དང་། མཐའ་འཁོབ་སྤོང་བ་དང་། མི་འབྲིང་པོའི་ཁྲུ་བཞི་དང་གཞུ་ལྔ་བརྒྱའི་ནང་དུ་ཡིན་པཐ་མའི་དབེན་པའི་གནས་སོ། །རྒྱལ་ཁམས་སུ་གནས་པ་མ་གཏོགས་པ་ནི་དབེན་པའི་གནས་སོ། །གལ་ཏེ་རྒྱལ་ཁམས་སུ་གནས་ན་དབེན་པའི་གནས་བརླག་པའོ། ། ཤིང་དྲུང་དུ་གནས་པ་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། བླ་གབ་ཅན་གྱི་གནས་སྤངས་ཏེ་མི་གསོག་ཅིང་། བཅོས་ཤིང་ཆགས་པ་དང་འཚོལ་བ་སྤོང་བའོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་ཤིང་དྲུང་གི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་བླ་གབ་ཅན་གྱི་གནས་སྤངས་ནས་ཤིང་དྲུང་དུ་གནས་པར་བྱའོ། །ཤིང་དྲུང་གི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། བརྟེན་ཅིང་དགའ་བ་དང་འཇིག་རྟེན་པ་དང་མི་འགྲོགས་པ་དང་། བྱ་བ་དང་བྲལ་བ་ལ་དགའ་ཞིང་ལྷ་དང་ལྷན་ཅིག་གནས་པ་དང་། གནས་ལ་ཕྲག་དོག་སྤོང་བ་དང་ཆགས་པ་དང་བྲལ་བ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། ཤིང་གང་ལ་གནས་སུ་རུང་། ཤིང་གང་སྤང་བར་བྱ། ཇི་ལྟར་ལེན། ཇི་ལྟར་བརླག །ལན། ཉི་མ་གུང་ལ་གྲིབ་མ་སླེབས་པའི་གནས་དང་། རླུང་མེད་པའི་དུས་སུ་ལོ་མ་ལྷུང་བའི་གནས་སུ་གནས་སུ་རུང་ངོ་། །ཉེན་ཅན་གྱི་ཤིང་དང་། སྟོང་པའི་ཤིང་དང་། འདྲེའི་ཤིང་རྣམས་སྤངས་ཏེ། བླ་གབ་ཅན་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བ་ནི་ཤིང་དྲུང་ལེན་པའོ། །གལ་ཏེ་བླ་གབ་ཅན་དུ་སོང་ན་ཤིང་དྲུང་བརླག་པའོ། །

云何受露地住？不樂覆處及在樹下藏畜物處。知是過患，見露住功德，我從今日斷不樂處受露地住。云何露住功德？莫往不樂處，斷懈怠睡眠，猶如野鹿隨意而行無所追慕，善人所行是業無疑。云何為受？云何為失？斷於覆處及在樹下，是受露住。若住覆處及在樹下，則失露住。

云何受塚間住？若於餘處少行放逸、不起畏惡，知是過患，見塚間功德，我從今日斷於餘處受塚間住。云何受塚間功德？得死時念、得不淨相、得非人敬重，不起放逸、伏於欲染、多所厭患、不懼可畏，觀身空寂、斷計常想，善人所行是業無疑。

問：云何受塚間功德？於何可住？於何可行？何受何失？答：若恒有人常多哭泣、恒有煙火，若初欲住如是塚間，當先觀察，有餘靜處，便可往住。若比丘止於塚間，不當作房及安床座，不從風坐、不逆風住，臥時不熟，無食魚味、不飲乳酪、不食麻粹、不觸肴肉，不住屋中，不安鉢器。若人已去，捉持坐具及餘衣物，往到塚間，當其住處如擲物遠。明相現時，攝諸衣具還僧伽藍，除餘處住，是謂塚間。若住餘處，則名為失。云何受？遇得處住，不樂人所貪、不惱他令避，知是過患、見遇得處功德，我從今日斷貪住處受遇得處。

བླ་གབ་མེད་པར་གནས་པ་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། བླ་གབ་ཅན་དང་ཤིང་དྲུང་དུ་དངོས་པོ་གསོག་པའི་གནས་ལ་མི་དགའ་བའོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་བླ་གབ་མེད་པར་གནས་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་མི་དགའ་བའི་གནས་སྤངས་ནས་བླ་གབ་མེད་པར་གནས་པར་བྱའོ། །བླ་གབ་མེད་པར་གནས་པའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། མི་དགའ་བའི་གནས་སུ་མི་འགྲོ་བ་དང་། ལེ་ལོ་དང་གཉིད་སྤོང་བ་དང་། རི་དྭགས་བཞིན་དུ་ཅི་དགར་འགྲོ་ཞིང་རྗེས་སུ་མི་ཆགས་པ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། །ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། བླ་གབ་ཅན་དང་ཤིང་དྲུང་སྤངས་པ་ནི་བླ་གབ་མེད་པར་གནས་པ་ལེན་པའོ། །གལ་ཏེ་བླ་གབ་ཅན་དང་ཤིང་དྲུང་དུ་གནས་ན་བླ་གབ་མེད་པར་གནས་པ་བརླག་པའོ། ། དུར་ཁྲོད་དུ་གནས་པ་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་གནས་གཞན་དུ་བག་མེད་པ་ཅུང་ཟད་སྤྱོད་ཅིང་འཇིགས་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་མི་སྐྱེ་བ་ནི། ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་དུར་ཁྲོད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་གནས་གཞན་སྤངས་ནས་དུར་ཁྲོད་དུ་གནས་པར་བྱའོ། །དུར་ཁྲོད་དུ་གནས་པའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། འཆི་བའི་དྲན་པ་ཐོབ་པ་དང་། མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་ཐོབ་པ་དང་། མི་མ་ཡིན་པས་བཀུར་བ་དང་། བག་མེད་པ་མི་སྐྱེ་བ་དང་། འདོད་ཆགས་འདུལ་བ་དང་། སྐྱོ་བ་མང་དུ་སྐྱེ་བ་དང་། འཇིགས་པ་ལ་མི་འཇིགས་པ་དང་། ལུས་སྟོང་པ་ཉིད་དུ་ལྟ་བ་དང་། རྟག་པར་འཛིན་པའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། ། དྲི་བ། དུར་ཁྲོད་དུ་གནས་པའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན། གང་དུ་གནས་སུ་རུང་། གང་དུ་སྤྱད་པར་བྱ། གང་ལེན་གང་བརླག །ལན། གལ་ཏེ་རྟག་ཏུ་མི་ངུ་བ་མང་བ་དང་། རྟག་ཏུ་དུ་བ་དང་མེ་ཡོད་པའི་དུར་ཁྲོད་དེར་དང་པོར་གནས་པར་འདོད་ན། སྔོན་ལ་བརྟག་དཔྱད་བྱས་ཏེ། དབེན་པའི་གནས་གཞན་ཡོད་ན་དེར་གནས་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་དགེ་སློང་དུར་ཁྲོད་དུ་གནས་ན། ཁང་པ་མི་བྱ་ཞིང་ཁྲི་དང་སྟན་མི་འཇོག །རླུང་གི་ཕྱོགས་སུ་མི་སྡོད་ཅིང་རླུང་ལོག་ཏུ་མི་གནས། ཉལ་ན་གཉིད་མི་ལོག །ཉ་ཤ་མི་ཟ་ཞིང་འོ་མ་དང་ཞོ་མི་འཐུང་། ཏིལ་མི་ཟ་ཞིང་་ལ་མི་རེག །ཁང་པའི་ནང་དུ་མི་གནས་ཤིང་ལྷུང་བཟེད་མི་འཇོག །མི་རྣམས་སོང་ནས་སྟན་དང་གོས་ལ་སོགས་པ་བཟུང་སྟེ་དུར་ཁྲོད་དུ་སོང་ནས། དངོས་པོ་འཕེན་པ་ཙམ་གྱི་ས་ནས་གནས་པར་བྱའོ། །ནམ་ལངས་པ་ན་གོས་ལ་སོགས་པ་བསྡུས་ཏེ་དགེ་འདུན་གྱི་གནས་སུ་འོང་བར་བྱའོ། །གནས་གཞན་དུ་གནས་པ་མ་གཏོགས་པ་ནི་དུར་ཁྲོད་དོ། །གལ་ཏེ་གནས་གཞན་དུ་གནས་ན་བརླག་པའོ། །ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་གནས་སུ་གནས་པ་དང་། མི་རྣམས་ཆགས་པའི་གནས་ལ་མི་དགའ་བ་དང་། གཞན་ལ་གནོད་པ་མི་བྱེད་ཅིང་འབྲོས་སུ་མི་འཇུག་པའོ། །ཉེས་དམིགས་འདི་ཤེས་ནས་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་གནས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་གནས་ལ་ཆགས་པ་སྤངས་ནས་ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་གནས་ལེན་ནོ། །

云何遇得處功德？覓知足處，貪於寂靜、斷多愛樂，人所敬重，住於慈悲，一向斂攝，善人所行是業無疑。云何為受？云何為失？斷貪所止，是謂依遇。若往樂處，則名為失。

云何受常坐不臥？於所住處睡眠懈怠，知是過患、見常坐功德，我從今日斷於惛臥，受常坐不臥。云何常坐功德？斷生怠處，除為身嫉、離染觸樂、少於纏睡，常多寂靜堪修禪勝，善人所行是業無疑。云何為受？云何為失？謂斷睡臥。若寢名失。

云何離糞掃衣？於居士施衣，芻麻古貝、憍奢耶、欽婆羅等，以方便受，不失納衣。云何三衣？若畜長衣已過十日，有月望衣、有功德衣、又有長衣，為護臥具敷具、覆瘡衣手巾雨浴衣，不受持不淨施，若以方便，不失三衣。云何乞食方便？若僧次食及常住食、行籌食、十五日食、布薩食、眾食、寺食，以方便受，不失乞食。若見此過，亦應捨離。云何次第乞食方便？見象馬等當門而鬪可羞鄙處，諸如是等若見宜避。又見旃陀羅、覆鉢學家、隨和上闍梨客行比丘，諸如是等方便而越，不失次第。云何一坐食方便？若正食時，見象馬牛蛇、雨、和上、闍梨、客比丘來，方便而起，起已更食，不失一坐。若節量食及時後食，無方便。

ཇི་ལྟར་བྱུང་བའི་གནས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ཆོག་ཤེས་པའི་གནས་བཙལ་ཞིང་། ཞི་གནས་ལ་ཆགས་པ་དང་། ཆགས་པ་མང་པོ་སྤོང་བ་དང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་བཀུར་བ་དང་། བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་ལ་གནས་པ་དང་། གཅིག་ཏུ་སྡོམ་པ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། །ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གནས་ལ་ཆགས་པ་སྤོང་བ་ནི་ཇི་ལྟར་བྱུང་བ་ལ་བརྟེན་པའོ། །གལ་ཏེ་དགའ་བའི་གནས་སུ་སོང་ན་བརླག་པ་ཞེས་བྱའོ། ། རྟག་ཏུ་འདུག་ཅིང་མི་ཉལ་བ་ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གནས་པའི་གནས་སུ་གཉིད་དང་ལེ་ལོ་བྱེད་པའི་ཉེས་དམིགས་ཤེས་ནས་རྟག་ཏུ་འདུག་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། བདག་དེ་རིང་ནས་རྨུགས་ཤིང་ཉལ་བ་སྤངས་ནས་རྟག་ཏུ་འདུག་ཅིང་མི་ཉལ་བར་བྱའོ། །རྟག་ཏུ་འདུག་པའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལེ་ལོ་སྐྱེ་བའི་གནས་སྤོང་བ་དང་། ལུས་ལ་ཕྲག་དོག་སྤོང་བ་དང་། ཆགས་པ་དང་རེག་པའི་བདེ་བ་སྤོང་བ་དང་། གཉིད་དང་རྨུགས་པ་ཉུང་བ་དང་། རྟག་ཏུ་ཞི་གནས་མང་བས་བསམ་གཏན་མཆོག་བསྒོམ་པའི་སྣོད་དུ་རུང་བ་དང་། སྐྱེས་བུ་དམ་པས་སྤྱོད་པ་དང་ལས་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པའོ། །ཇི་ལྟར་ལེན་ཞེ་ན། གཉིད་དང་ཉལ་བ་སྤོང་བའོ། །གལ་ཏེ་ཉལ་ན་བརླག་པའོ། ། ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་དང་བྲལ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ཁྱིམ་བདག་གིས་ཕུལ་བའི་གོས་རྩྭ་དང་། དར་དང་། རི་བོང་གི་བལ་དང་། ལུག་བལ་ལ་སོགས་པ་ཐབས་ཀྱིས་ལེན་པ་ནི་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་མ་བརླག་པའོ། །གསུམ་གོས་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ལྷག་པའི་གོས་ཞག་བཅུ་ལས་འདས་པ་དང་། ཟླ་བ་རེ་བའི་གོས་དང་། བསོད་ནམས་ཀྱི་གོས་དང་། ཡང་ན་ལྷག་པའི་གོས་ཡོད་དེ། མལ་ཆ་དང་གདིང་བ་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་དང་། རྨ་གཡོགས་པའི་གོས་དང་ལག་ཕྱིས་དང་ཆར་གོས་རྣམས་ལེན་ཅིང་མ་དག་པར་མི་སྦྱིན་ན། ཐབས་ཀྱིས་གསུམ་གོས་མ་བརླག་པའོ། །བསོད་སྙོམས་ཀྱི་ཐབས་ཇི་ལྟར་་ན། གལ་ཏེ་དགེ་འདུན་གྱི་རིམ་པའི་ཟས་དང་གཏན་དུ་གནས་པའི་ཟས་དང་། ཤིང་བུ་བགྲམ་པའི་ཟས་དང་། ཚེས་བཅོ་ལྔའི་ཟས་དང་། གསོ་སྦྱོང་གི་ཟས་དང་། འདུས་པའི་ཟས་དང་། གཙུག་ལག་ཁང་གི་ཟས་རྣམས་ཐབས་ཀྱིས་ལེན་པ་ནི་བསོད་སྙོམས་མ་བརླག་པའོ། །གལ་ཏེ་ཉེས་དམིགས་འདི་མཐོང་ན་སྤང་བར་བྱའོ། །གོ་རིམས་བཞིན་བསོད་སྙོམས་ཀྱི་ཐབས་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། གལང་པོ་ཆེ་དང་རྟ་ལ་སོགས་པ་སྒོར་འཐབ་པ་དང་ངོ་ཚ་བའི་གནས་མཐོང་ན་དེ་ལྟ་བུ་རྣམས་སྤང་བར་བྱའོ། །ཡང་གདོལ་པ་དང་། ལྷུང་བཟེད་ཁུབ་པའི་ཁྱིམ་དང་། མཁན་པོ་དང་སློབ་དཔོན་དང་མགྲོན་པོའི་དགེ་སློང་ལ་སོགས་པ་མཐོང་ན་ཐབས་ཀྱིས་འདས་ཏེ་གོ་རིམས་མ་བརླག་པའོ། །སྟན་གཅིག་པའི་ཟས་ཀྱི་ཐབས་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ཟས་ཟ་བའི་དུས་སུ་གླང་པོ་ཆེ་དང་རྟ་དང་བ་ལང་དང་སྦྲུལ་དང་ཆར་པ་དང་མཁན་པོ་དང་སློབ་དཔོན་དང་མགྲོན་པོའི་དགེ་སློང་འོང་ན་ཐབས་ཀྱིས་ལངས་ཏེ། ལངས་ནས་ཡང་ཟོས་ཀྱང་སྟན་གཅིག་པ་མ་བརླག་པའོ། །ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་དང་དུས་ཕྱིས་ཟས་མི་ཟ་བ་ལ་ནི་ཐབས་མེད་དོ། །

云何無事處方便？或為受戒、懺罪、問法、布薩自恣、自病、看疾、問經疑處，如是等緣，方便住聚落，不失無事處。云何樹下方便？若遇雨時宜入覆處，明相既現還而不失樹下。露住、塚間，遇得此等方便，亦復如是，餘住處可住。常坐不臥無方便。復有一說：若灌鼻時得作方便，不失常坐。以此十三頭陀，更成八法。如毘曇中說八頭陀，是時後不食攝。節量、一坐，其所受持成一種類，是無事處攝。樹下、露坐、塚間，何故於無事處？若營造房舍樂為作務，多所聚蓄愛著住處，非心所樂。作如是意，於樹下塚間露地淨住，是故成八。於八頭陀復成三法：一無事處、二糞掃衣、三行乞食。若三清淨，頭陀成滿。故佛為難陀說：何時見汝成無事處、受糞掃衣、不時後食，趣養身命，無見所欲。

問：誰名頭陀分？頭陀有幾種法？云何三行人修頭陀行？幾頭陀有時節？有是頭陀說頭陀？答：有十三頭陀，是佛所說，佛所制戒，此謂頭陀分。此不應說善、不善、無記。何以故？不善人與惡欲同故，不除惡欲，共起非法貪樂利養，是故不善。頭陀幾種法者，謂有二頭陀法：不貪、不癡。如佛所說：若糞掃衣比丘，依少欲知足，樂靜無疑，依於解脫，是謂受糞掃衣。諸餘頭陀，亦復如是不貪不癡。

ཇི་ལྟར་དབེན་པའི་གནས་ཀྱི་ཐབས་མཁས་ཞེ་ན། སྡོམ་པ་ལེན་པའམ། སྡིག་པ་བཤགས་པའམ། ཆོས་འདྲི་བའམ། གསོ་སྦྱོང་དགག་དབྱེའམ། རང་ཉིད་ན་བའམ། ནད་པ་ལྟ་བའམ། མདོ་སྡེའི་དོགས་པ་འདྲི་བ་སོགས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་གྲོང་དུ་གནས་པའི་ཐབས་མཁས་ཏེ་དབེན་པའི་གནས་མི་ཉམས་སོ། །ཇི་ལྟར་ཤིང་དྲུང་གི་ཐབས་མཁས་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ཆར་པ་བབས་པའི་ཚེ་ཁང་པར་འཇུག་པར་རིགས་ཏེ་ནམ་ལངས་པ་དང་སླར་ཡང་ཤིང་དྲུང་མི་ཉམས་སོ། །བླ་གབ་མེད་པ་དང་དུར་ཁྲོད་དུ་གནས་པ་ལ་ཐབས་མཁས་པ་དེ་ལྟར་ཡང་ཡིན་ཏེ་གཞན་གྱི་གནས་སུ་གནས་པར་བྱའོ། །རྟག་ཏུ་བསྡད་ནས་ཉལ་བ་མེད་པ་ལ་ཐབས་མཁས་པ་མེད་དོ། །ཡང་གཅིག་ཏུ་བཤད་པ་ནི་སྣ་སྨན་བླུགས་པའི་ཚེ་ཐབས་མཁས་པ་བྱེད་པར་རུང་སྟེ་རྟག་ཏུ་བསྡད་པ་མི་ཉམས་སོ། །སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་བཅུ་གསུམ་པོ་འདི་དག་ལས་ཆོས་བརྒྱད་དུ་འགྱུར་རོ། །ཆོས་མངོན་པ་ལས་གསུངས་པ་ལྟར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་བརྒྱད་ནི་དུས་ཕྱིས་ཟ་བ་མི་བྱེད་པས་བསྡུས་སོ། །ཚོད་ཟིན་པ་དང་སྟན་གཅིག་པ་གང་བླངས་པ་དེ་རིགས་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ་དབེན་པའི་གནས་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། །ཤིང་དྲུང་དང་བླ་གབ་མེད་པ་དང་དུར་ཁྲོད་རྣམས་དབེན་པའི་གནས་སུ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ཁང་ཁྱིམ་བརྩིགས་ནས་བྱ་བ་བྱེད་པར་དགའ་བ་དང་མང་པོ་བསགས་ཤིང་གནས་ལ་ཆགས་པས་སེམས་ཀྱིས་མི་འདོད་དོ། །དེ་ལྟར་བསམས་ནས་ཤིང་དྲུང་དང་དུར་ཁྲོད་དང་བླ་གབ་མེད་པར་གཙང་མར་གནས་པས་དེའི་ཕྱིར་བརྒྱད་དུ་འགྱུར་རོ། །སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་བརྒྱད་པོ་དེ་དག་ལས་ཆོས་གསུམ་དུ་འགྱུར་ཏེ། གཅིག་ནི་དབེན་པའི་གནས། གཉིས་པ་ནི་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས། གསུམ་པ་ནི་བསོད་སྙོམས་ལ་རྒྱུ་བའོ། །གལ་ཏེ་གསུམ་པོ་དག་པ་ན་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་དགའ་བོ་ལ་གསུངས་པ། ནམ་ཞིག་ན་ཁྱོད་དབེན་པའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་དང་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ལེན་པ་དང་དུས་ཕྱིས་ཟ་བ་མི་བྱེད་པར་ལུས་འཚོ་བ་ཙམ་དུ་ཟས་འཚོལ་ཞིང་འདོད་པ་མཐོང་བ་མེད་པར་མཐོང་ངོ་། ། སུ་ཞིག་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཆ་ཞེས་བྱ། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ལ་ཆོས་དུ་མཆིས། ཇི་ལྟར་གསུམ་གྱིས་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་སྤྱོད་པ་བསྒྲུབ། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་ལ་དུས་ཡོད། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་བརྗོད་དམ་ཞེ་ན། ལན་ནི། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་བཅུ་གསུམ་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་སྟེ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བཅས་པའི་བསླབ་པ་ཡིན་ནོ། །འདི་ནི་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཆ་ཞེས་བྱའོ། །འདི་ནི་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་དང་ལུང་མ་བསྟན་དུ་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། མི་དགེ་བའི་གང་ཟག་ནི་འདོད་པ་ངན་པ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པས་འདོད་པ་ངན་པ་མི་སྤོང་བར་ཆོས་མ་ཡིན་པ་དང་རྙེད་པ་ལ་ཆགས་པའི་འདོད་པ་ལྷན་ཅིག་ཏུ་སྐྱེ་བས་དེའི་ཕྱིར་མི་དགེའོ། །སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ལ་ཆོས་དུ་ཞེ་ན། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཆོས་ནི་གཉིས་ཏེ། མ་ཆགས་པ་དང་མ་རྨོངས་པའོ། །སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། གལ་ཏེ་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ཅན་གྱི་དགེ་སློང་འདོད་པ་ཆུང་ཞིང་ཆོག་ཤེས་པ་དང་ཞི་གནས་ལ་དགའ་ཞིང་ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་དང་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ལ་བརྟེན་པ་དེ་ནི་ཕྱག་དར་ཁྲོད་ཀྱི་གོས་ལེན་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གཞན་རྣམས་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་མ་ཆགས་པ་དང་མ་རྨོངས་པའོ།།

以此不貪於此十三處能除貪欲，以此不癡於十三處能除無明。復次以此不貪，佛之所許，能生厭患相似無疑，除欲染欺誑；以此不癡，相似除身羸欺誑。此二頭陀法，是不貪不癡。云何三行人修頭陀行？謂貪癡行人是修頭陀行，嗔恚行人不能修行。何以故貪癡行人而能修行頭陀？如貪人至愛成不放逸，若不放逸則能伏貪。如癡無疑，依頭陀受成不放逸，若不放逸則能伏癡。何故貪癡人修行頭陀？瞋人受苦更成其惡，如痰病者若服熱湯轉增其疾，是故瞋人不當修行。復說瞋人應住無事處及在樹下。何故住無事處？以無世間苦故。幾頭陀有時節？三頭陀八月時。謂樹下住、露地住、塚間住，是安居時，佛聽覆處。

問：云何是頭陀說頭陀？答：亦有頭陀說頭陀，有頭陀不說頭陀，有非頭陀說有頭陀，有非頭陀不說頭陀。云何有頭陀說頭陀？謂阿羅漢成就頭陀受。云何有頭陀不說頭陀？謂阿羅漢不成就頭陀受。云何有非頭陀說頭陀？謂學人及凡夫成就頭陀受。云何非頭陀不說頭陀？謂學人凡夫不成就頭陀受。

問：頭陀何相？何味？何起？答：少欲為相，知足為味，無疑為起。復次無所著為相，無過為味，不退為起。云何初中後？謂受為初，修行為中，歡喜為後。

འདི་དག་གིས་མ་ཆགས་པས་གནས་བཅུ་གསུམ་པོ་འདི་དག་ལ་འདོད་ཆགས་སྤོང་བར་ནུས་ཤིང་། འདི་དག་གིས་མ་རྨོངས་པས་གནས་བཅུ་གསུམ་པོ་ལ་མ་རིག་པ་སྤོང་བར་ནུས་སོ། །ཡང་མ་ཆགས་པ་འདིས་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གནང་བ་སྐྱོ་བའི་མཚན་མ་འདྲ་བ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་སྐྱེད་ཅིང་འདོད་ཆགས་ཀྱི་དྲི་མ་སླུ་བ་སྤོང་བར་བྱེད། མ་རྨོངས་པ་འདིས་ལུས་ཉམས་པའི་སླུ་བ་འདྲ་བ་སྤོང་བར་བྱེད་དོ། །སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཆོས་འདི་གཉིས་ནི་མ་ཆགས་པ་དང་མ་རྨོངས་པའོ། །ཇི་ལྟར་སྤྱོད་པ་གསུམ་གྱིས་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་སྤྱོད་པ་བསྒྲུབ་ཅེ་ན། འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ནི་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་སྤྱོད་པ་བསྒྲུབ་པར་བྱ་སྟེ། ཞེ་སྡང་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ནི་བསྒྲུབ་པར་མི་ནུས་སོ། །ཅིའི་ཕྱིར་འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་བསྒྲུབ་ནུས་ཤེ་ན། འདི་ལྟར་འདོད་ཆགས་ཅན་ནི་ཤིན་ཏུ་གཅེས་པར་འཛིན་པས་བག་མེད་པར་མི་འགྱུར་ལ། གལ་ཏེ་བག་མེད་པར་མ་གྱུར་ན་འདོད་ཆགས་འདུལ་བར་ནུས་སོ། །ཇི་ལྟར་གཏི་མུག་པ་ཐེ་ཚོམ་མེད་པར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ལ་བརྟེན་ནས་བག་མེད་པར་མི་འགྱུར་ལ། གལ་ཏེ་བག་མེད་པར་མ་གྱུར་ན་གཏི་མུག་འདུལ་བར་ནུས་སོ། །ཅིའི་ཕྱིར་འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་བསྒྲུབ་ཅེ་ན། ཞེ་སྡང་ཅན་ནི་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བས་སྡིག་པ་འཕེལ་བར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་བད་ཀན་གྱི་ནད་ཅན་གྱིས་ཆུ་ཚན་འཐུངས་ན་ནད་འཕེལ་བ་བཞིན་ནོ། །དེའི་ཕྱིར་ཞེ་སྡང་ཅན་གྱིས་བསྒྲུབ་པར་མི་བྱའོ། །ཡང་བཤད་པ་ཞེ་སྡང་ཅན་ནི་དབེན་པའི་གནས་སམ་ཤིང་དྲུང་དུ་གནས་པར་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་དབེན་པའི་གནས་སུ་གནས་ཞེ་ན། འཇིག་རྟེན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་ལ་དུས་ཡོད་ཅེ་ན། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གསུམ་ལ་ཟླ་བ་བརྒྱད་ཀྱི་དུས་ཡོད་དེ། ཤིང་དྲུང་དུ་གནས་པ་དང་བླ་གབ་མེད་པར་གནས་པ་དང་དུར་ཁྲོད་དུ་གནས་པ་སྟེ། དབྱར་གནས་པའི་དུས་སུ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་བླ་གབ་ཡོད་པར་གནང་ངོ་། ། ད། ཇི་ལྟར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་བརྗོད་ཅེ་ན། ལན། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་བརྗོད་པའང་ཡོད། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་མི་བརྗོད་པའང་ཡོད། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་བརྗོད་པའང་ཡོད། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་མི་བརྗོད་པའང་ཡོད། ཇི་ལྟར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་བརྗོད་ཅེ་ན། དགྲ་བཅོམ་པ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡང་དག་པར་བླངས་པའོ། །ཇི་ལྟར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་མི་བརྗོད་ཅེ་ན། དགྲ་བཅོམ་པ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡང་དག་པར་མ་བླངས་པའོ། །ཇི་ལྟར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་བརྗོད་ཅེ་ན། སློབ་པ་དང་སོ་སོ་སྐྱེ་བོས་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡང་དག་པར་བླངས་པའོ། །ཇི་ལྟར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་ལ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་མི་བརྗོད་ཅེ་ན། སློབ་པ་དང་སོ་སོ་སྐྱེ་བོས་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡང་དག་པར་མ་བླངས་པའོ། ། དྲི་བ། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་གྱི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་ཞེ་ན། ལན། འདོད་པ་ཆུང་བ་ནི་མཚན་ཉིད། ཆོག་ཤེས་པ་ནི་རོ། ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ངོ་། །ཡང་ཆགས་པ་མེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད། སྐྱོན་མེད་པ་ནི་རོ། ཕྱིར་མི་ལྡོག་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ངོ་། །ཇི་ལྟར་དང་པོ་དང་བར་དང་ཐ་མ་ཞེ་ན། ལེན་པ་ནི་དང་པོ། བསྒྲུབ་པ་ནི་བར། དགའ་བ་ནི་ཐ་མའོ།།

分別定品第四

問：爾時淨戒坐禪人，已行頭陀受，成就勝善處，當何所作？答：令定起。

問：何定？何相？何味？何起？何處？何人受禪？解脫定、正受何差別？幾定因可見，以此起定？障定有幾法？幾定功德？定幾眾具？幾種定？云何起定？答：定者有清淨心，一向精進與寂靜功德等，正真住不亂，此謂定。復次煩惱猛風無傾心慮，如殿裏燈光焰不動。如阿毘曇說：若心正住無所攀緣亦不動亂，寂靜無著，正定、定根、定力，此謂為定。云何相何味？何起？何處？心住是相，伏怨是味，寂靜是起，於染不著心得解脫是名為處。何人受定？謂受心數等、方便定等，如手執稱，令心心數等，如鉢中油。念與精進等行為定，猶如四馬齊力牽車。思惟等為定，如彼箭師注心調直。以除怨故，如藥消毒。如毘曇說：斂攝是定義。從是定義，滿是定義。禪者四禪，謂初禪等。解脫者，謂八解脫，內有色想外觀色等。定者三定，謂有覺有觀等。正受者，謂九次第正受。云何為禪？思惟事故、思惟怨故、心喜樂故、離障解脫故、令平等故、方便發定故、得自在故、不以一義住正受故、樂起定故。解脫正受者，幾功德令定得起？見四功德，令定得起。云何為四？現見法樂樂住、以觀樂事、神通現證、有具足。

བསམ་གཏན་གྱི་ལེའུ་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་བཞི་པ། དྲི་བ། དེའི་ཚེ་ཚུལ་ཁྲིམས་དག་པའི་བསམ་གཏན་པས་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་བླངས་ཏེ་དགེ་བའི་གནས་ཁྱད་པར་ཅན་བསྒྲུབས་ནས་ཅི་ཞིག་བྱ་བར་རིགས། ལན། ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྐྱེད་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གང་། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་། གང་ཟག་གང་གིས་བསམ་གཏན་ལེན། རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་སྙོམས་པར་འཇུག་པའི་ཁྱད་པར་གང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་རྒྱུ་དུ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་འདི་ལས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་བར་ཆད་ཆོས་དུ་མཆིས། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོན་ཏན་དུ་མཆིས། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཚོགས་དུ་མཆིས། ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་དུ་མཆིས། ཇི་ལྟར་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྐྱེད། ལན། ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སེམས་དག་པ་དང་། ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བརྩོན་འགྲུས་དང་ཞི་བའི་ཡོན་ཏན་སོགས་དང་ལྡན་པ། ཡང་དག་པར་གནས་པ་མ་འཁྲུགས་པ་སྟེ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཉོན་མོངས་པའི་རླུང་དྲག་པོས་སེམས་ཀྱི་བསམ་པ་མི་གཡོ་བ་སྟེ། དཔེར་ན་ཕོ་བྲང་གི་ནང་གི་མར་མེའི་འོད་མི་གཡོ་བ་བཞིན་ནོ། །ཆོས་མངོན་པ་ལས་བཤད་པ་བཞིན། གལ་ཏེ་སེམས་ཡང་དག་པར་གནས་ཤིང་དམིགས་པ་མེད་ལ་མི་གཡོ་མི་འཁྲུག་པ། ཞི་ཞིང་ཆགས་པ་མེད་པ། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དབང་པོ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྟོབས་ཏེ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། །ཇི་ལྟར་མཚན་ཉིད་དང་རོ་དང་ཀུན་འབྱུང་གང་ཞེ་ན། སེམས་གནས་པ་ནི་མཚན་ཉིད། དགྲ་འདུལ་བ་ནི་རོ། ཞི་བ་ནི་ཀུན་འབྱུང་། ཉོན་མོངས་པ་ལ་མི་ཆགས་པར་སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ནི་གནས་ཞེས་བྱའོ། །གང་ཟག་གང་གིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལེན་ཞེ་ན། སེམས་བྱུང་མཉམ་པ་དང་ཐབས་མཁས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སོགས་ལེན་པ་སྟེ། དཔེར་ན་ལག་པས་སྲང་འཛིན་པ་བཞིན་དུ་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་མཉམ་པར་བྱེད་པ་ནི། དཔེར་ན་ལྷུང་བཟེད་ཀྱི་ནང་གི་སྣུམ་བཞིན་ནོ། །དྲན་པ་དང་བརྩོན་འགྲུས་མཉམ་པར་སྤྱོད་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཏེ། དཔེར་ན་རྟ་བཞིས་ཤིང་རྟ་འདྲེན་པ་བཞིན་ནོ། །རྣམ་པར་རྟོག་པ་མཉམ་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཏེ། དཔེར་ན་མདའ་མཁན་གྱིས་སེམས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་པོར་བྱེད་པ་བཞིན་ནོ། །དགྲ་འཇོམས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། དཔེར་ན་སྨན་གྱིས་དུག་སེལ་བ་བཞིན་ནོ། །ཆོས་མངོན་པ་ལས་བཤད་པ་བཞིན། བསྡུ་བ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དོན་ཏོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དོན་དེ་ལས་རྫོགས་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དོན་ཏོ། །བསམ་གཏན་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་སྟེ་བསམ་གཏན་དང་པོ་སོགས་སོ། །རྣམ་པར་ཐར་པ་ནི་རྣམ་པར་ཐར་པ་བརྒྱད་དེ། ནང་གཟུགས་སུ་འདུ་ཤེས་པས་ཕྱི་རོལ་གྱི་གཟུགས་ལ་ལྟ་བ་སོགས་སོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གསུམ་སྟེ། རྟོག་པ་དང་བཅས་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པ་སོགས་སོ། །སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ནི་མཐར་གྱིས་གནས་པའི་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་དགུའོ། །ཇི་ལྟར་བསམ་གཏན་ཞེ་ན། དངོས་པོ་ལ་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་ཕྱིར་དང་། དགྲ་ལ་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་ཕྱིར་དང་། སེམས་དགའ་བ་དང་བདེ་བའི་ཕྱིར་དང་། སྒྲིབ་པ་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཕྱིར་དང་། མཉམ་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དང་། ཐབས་མཁས་པས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེད་པའི་ཕྱིར་དང་། དབང་འབྱོར་བའི་ཕྱིར་དང་། དོན་གཅིག་གིས་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ལ་མི་གནས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེ་བ་ལ་དགའ་བའི་ཕྱིར་རོ། །རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ནི་ཡོན་ཏན་དུས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེ་བར་འགྱུར། ཡོན་ཏན་བཞི་མཐོང་བས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །བཞི་གང་ཞེ་ན། མངོན་སུམ་དུ་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་དང་། བལྟ་བའི་དངོས་པོ་ལ་བདེ་བ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་པ་དང་། ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་ལྡན་པའོ།།

何者現見法樂樂住？謂人得定，能生無漏，心起悅味，受出世樂，現見法樂樂住。是故世尊說：彼此身從靜生喜，使得清涼，令漸圓滿，具足成就等。如佛告比丘：我先作尼乾，七日七夜身不動搖，口不言說默然端住，一向受樂。是謂於聖法現見法樂樂住。以觀樂事者，謂坐禪人得心定，事無有蓋纏，調柔堪受持，觀見陰入界等，自性安樂。是故世尊教諸比丘應當修行，如是一切以心依如實知。神通現證者，已得定人依證五通，謂如意、天耳、他心、宿命、天眼。是故世尊說：已得心定，隨宜轉變，如是一切令得如意。有具足者，已得定人未到無學，終令不退。由定得報，得色無色有具足。如佛所說：少修初禪得梵天眷屬，如是種類一切生彼。如是一切此四功德，能生彼定，一一當起。障定有幾者，謂八法：欲欲、嗔恚、懈怠、睡眠、調戲、疑惑、無明、無喜樂。一切惡法是障法。幾定因者，謂有八法。是因出離不嗔，明相不亂。一切善法令心歡喜，能生法智，是為定因。幾定資者，謂有七種戒：眾具知足、覆蔽根門、節量飲食、初中後夜而不睡眠、常念智慧、住處靜寂。

定有幾種者，定有二種：一世間定、二出世間定。聖果所得謂出世定，餘名世定。

གང་ཞིག་མངོན་སུམ་དུ་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ཞེ་ན། གང་ཟག་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པས་ཟག་པ་མེད་པ་བསྐྱེད་ནུས་ཤིང་། སེམས་དགའ་བའི་རོ་སྐྱེས་ནས་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་བདེ་བ་མྱོང་བ་ནི་མངོན་སུམ་དུ་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པའོ། །དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ། དེ་ཡི་ལུས་འདི་ཞི་བ་ལས་བྱུང་བའི་དགའ་བ་དང་། བསིལ་བ་ཐོབ་ཅིང་རིམ་གྱིས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་བ་སོགས་སོ། །ཇི་ལྟར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་བཀའ་སྩལ་པ། ང་སྔོན་གཅེར་བུ་པར་གྱུར་པའི་ཚེ་ཞག་བདུན་དུ་ལུས་མི་གཡོ་ཞིང་ཁ་ནས་སྨྲ་བ་མེད་པར་ཅང་མི་ཟེར་བར་དྲང་པོར་གནས་ཏེ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་བདེ་བ་མྱོང་བར་གྱུར་ཏོ། །འདི་ནི་འཕགས་པའི་ཆོས་ལ་མངོན་སུམ་དུ་ཆོས་ལ་བདེ་བར་གནས་པ་ཞེས་བྱའོ། །བལྟ་བའི་དངོས་པོ་ལ་བདེ་བ་ནི། བསམ་གཏན་པ་སེམས་མཉམ་པར་བཞག་པས་སྒྲིབ་པ་དང་ཀུན་དཀྲིས་མེད་ཅིང་། མཉེན་ཞིང་ལས་སུ་རུང་བས་ཕུང་པོ་དང་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་སོགས་ཀྱི་རང་བཞིན་བདེ་བར་མཐོང་བའོ། །དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་སྒོམ་པར་བྱ་བར་བསྟན་ཏེ། དེ་ལྟར་ཐམས་ཅད་སེམས་ཀྱིས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་ཤེས་པར་བྱའོ། །མངོན་པར་ཤེས་པ་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་པ་ནི། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པའི་གང་ཟག་གིས་མངོན་པར་ཤེས་པ་ལྔ་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་དེ། རྫུ་འཕྲུལ་དང་། ལྷའི་རྣ་བ་དང་། གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པ་དང་། སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ལྷའི་མིག་གོ། །དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ། སེམས་མཉམ་པར་བཞག་པ་ཐོབ་ནས་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་བསྒྱུར་བ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཐམས་ཅད་ཇི་ལྟར་བསམས་པ་བཞིན་དུ་འགྲུབ་པར་འགྱུར་རོ། །ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་ལྡན་པ་ནི། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པའི་གང་ཟག་མི་སློབ་པའི་ས་ལ་མ་སླེབས་ཀྱང་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པར་འགྱུར་རོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྣམ་སྨིན་གྱིས་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཐོབ་པའོ། །ཇི་ལྟར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ཅུང་ཟད་བསྒོམས་པས་ཚངས་པའི་འཁོར་ཐོབ་པ་སྟེ། དེ་ལྟ་བུའི་རིགས་ཐམས་ཅད་དེར་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་བོ་འདིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་དེ་སྐྱེད་པར་བྱེད་དེ་རེ་རེ་ནས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་བར་ཆད་དུ་མཆིས་ཞེ་ན། ཆོས་བརྒྱད་དེ། འདོད་པའི་འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སྡང་དང་། ལེ་ལོ་དང་། གཉིད་དང་། རྒོད་པ་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་། མ་རིག་པ་དང་། དགའ་བདེ་མེད་པའོ། །སྡིག་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ནི་བར་ཆད་ཀྱི་ཆོས་སོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྒྱུ་དུ་མཆིས་ཞེ་ན། ཆོས་བརྒྱད་དེ། ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང་ཞེ་སྡང་མེད་པ་དང་སྣང་བ་དང་མ་འཁྲུགས་པའི་རྒྱུའོ། །དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སེམས་དགའ་བར་བྱེད་ཅིང་ཆོས་ཀྱི་ཤེས་པ་སྐྱེད་པར་བྱེད་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྒྱུའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཚོགས་དུ་མཆིས་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་བདུན་ཏེ། ཚོགས་དང་ཆོག་ཤེས་པ་དང་། དབང་པོའི་སྒོ་བསྲུང་བ་དང་། ཟས་ཀྱི་ཚོད་རིག་པ་དང་། སྲོད་དང་གུང་དང་ཐོ་རངས་ལ་གཉིད་མི་ལོག་པ་དང་། རྟག་ཏུ་ཤེས་རབ་དྲན་པ་དང་། གནས་དབེན་པར་གནས་པའོ། ། ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་དུ་མཆིས་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། གཉིས་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །འཕགས་པའི་འབྲས་བུ་ཐོབ་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱ་ལ། གཞན་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ།།

其世間定，是有漏、有結、有縛，是流、是厄、是蓋、是戒盜見盜、是取、是煩惱，此謂世間定。與此相違，名出世定。復次定有二種：邪定、正定。云何邪定？不善一心，是謂邪定；若善一心，是謂正定。邪定當斷，正定應修。復次定有二種：外定、安定。彼彼定初分，此謂外定。性除無間，此謂安定。

復次定有三種：有覺有觀定、無覺少觀定、無覺無觀定。云何有覺有觀？謂初禪有覺有觀，二禪無覺少觀，餘禪無覺無觀。復次定有三種，謂共喜生定、共樂生定、共捨生定。初禪二禪謂共喜生，三禪謂共樂生，四禪謂共捨生。復次定有三種：善定、報定、事定。云何善定？聖道學人及凡夫，修色無色定，是謂善定。聖果學人凡夫，生色無色界，是謂報定。無學人受色無色定，是謂事定。

復次定有四種：欲定、色定、無色定、無所受定。謂彼彼行正受行，是謂欲定。四禪是謂色定。四無色定及善業報，此謂無色定。四道果，謂無所受定。又定有四種修行，謂苦修行鈍智、苦修行利智、樂修行利智、樂修行鈍智。此四人，一者密煩惱，二者疎煩惱，三者利根，四者鈍根。於密煩惱人鈍根苦修行，鈍智得定。密煩惱利根苦修行，利智得定。疎煩惱人鈍根樂修行，鈍智得定。疎煩惱利根樂修行，利智得定。

འཇིག་རྟེན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དེ་ནི་ཟག་པ་དང་བཅས་པ། འཆིང་བ་དང་བཅས་པ། བཅིངས་པ་དང་བཅས་པ། རྒྱུན་དང་བཅས་པ། གནོད་པ་དང་བཅས་པ། སྒྲིབ་པ་དང་བཅས་པ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་རྐུན་མ་དང་ལྟ་བའི་རྐུན་མ་དང་བཅས་པ། ལེན་པ་དང་བཅས་པ། ཉོན་མོངས་པ་དང་བཅས་པ་སྟེ། འདི་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། །འདི་དང་མི་མཐུན་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ལོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །ཇི་ལྟར་ལོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེ་ན། མི་དགེ་བའི་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ནི་ལོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱ། དགེ་བའི་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ནི་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། །ལོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སྤང་བར་བྱ་ལ། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་བསྒོམ་པར་བྱའོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ཕྱིའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཞི་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །དེ་དང་དེའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཐོག་མའི་ཆ་ནི་ཕྱིའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱ། རང་བཞིན་གྱིས་བར་ཆད་མེད་པ་ནི་ཞི་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། ། ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། རྟོག་པ་དང་བཅས་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། རྟོག་པ་མེད་ལ་དཔྱོད་པ་ཅུང་ཟད་ཡོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། རྟོག་པ་མེད་དཔྱོད་པ་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །ཇི་ལྟར་རྟོག་པ་དང་བཅས་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་དང་པོ་ནི་རྟོག་པ་དང་བཅས་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པ། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ནི་རྟོག་པ་མེད་ལ་དཔྱོད་པ་ཅུང་ཟད་ཡོད་པ། བསམ་གཏན་གཞན་རྣམས་ནི་རྟོག་པ་མེད་དཔྱོད་པ་མེད་པའོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། བདེ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་གཉིས་པ་ནི་དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ནི་བདེ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ནི་བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། དགེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། རྣམ་སྨིན་གྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། དངོས་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །ཇི་ལྟར་དགེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེ་ན། འཕགས་པའི་ལམ་ལ་སློབ་པ་དང་སོ་སོ་སྐྱེ་བོས་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྒོམ་པ་ནི་དགེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། །འཕགས་པའི་འབྲས་བུ་ལ་སློབ་པ་དང་སོ་སོ་སྐྱེ་བོ་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པར་སྐྱེས་པ་ནི་རྣམ་སྨིན་གྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། །མི་སློབ་པས་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་མྱོང་བ་ནི་དངོས་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ། ། ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། འདོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། གཟུགས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཐོབ་པ་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །དེ་དང་དེའི་སྤྱོད་པ་ཡང་དག་པར་སྤྱོད་པ་ནི་འདོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །བསམ་གཏན་བཞི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །གཟུགས་མེད་པ་བཞི་དང་དགེ་བའི་ལས་ཀྱི་རྣམ་སྨིན་ནི་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །ལམ་གྱི་འབྲས་བུ་བཞི་ནི་ཐོབ་པ་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྒོམ་པ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་གྱིས་བསྒོམས་པ་བློ་རྟུལ་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་གྱིས་བསྒོམས་པ་བློ་རྣོན་པོ་དང་། བདེ་བས་བསྒོམས་པ་བློ་རྣོན་པོ་དང་། བདེ་བས་བསྒོམས་པ་བློ་རྟུལ་བའོ། །གང་ཟག་བཞི་པོ་འདི་དག་ལས་གཅིག་ནི་ཉོན་མོངས་པ་སྟུག་པོ། གཉིས་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་སྲབ་པ། གསུམ་པ་ནི་དབང་པོ་རྣོན་པོ། བཞི་པ་ནི་དབང་པོ་རྟུལ་པོའོ། །ཉོན་མོངས་པ་སྟུག་པོ་དབང་པོ་རྟུལ་པོས་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་བསྒོམས་པས་བློ་རྟུལ་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ།ས་པ་སྟུག་པོ་དབང་པོ་རྣོན་པོས་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་བསྒོམས་པས་བློ་རྣོན་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ། ཉོན་མོངས་པ་སྲབ་པ་དབང་པོ་རྟུལ་པོས་བདེ་བས་བསྒོམས་པས་བློ་རྟུལ་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ། ཉོན་མོངས་པ་སྲབ་པ་དབང་པོ་རྣོན་པོས་བདེ་བས་བསྒོམས་པས་བློ་རྣོན་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་བོ།།

於是密煩惱人，已密煩惱故，苦折伏煩惱，是故苦修行鈍根人以鈍根故，久積禪行覺鈍智，是故名鈍智。以此方便，一切應分別。

復次定有四種，謂小定小事、小定無量事、無量定小事、無量定無量事。云何小定小事？定不隨心所得，定小精進，此謂小定小事。云何小定無量事？定不隨心所得，彼事大精進，此謂小定無量事。云何無量定小事？定隨心所得，彼事小精進，此謂無量定小事。云何無量定無量事？定已隨心所得，彼事大精進，此謂無量定無量事。

復次定有四種：欲定、精進定、心定、慧定。欲定者，依欲修得，謂為欲定。依精進得，謂精進定。依心修得，謂為心定。依慧修得，謂為慧定。復次定有四種：有定是佛所得非聲聞所得、有定聲聞所得非佛所得、有定是佛所得及聲聞所得、有定非佛所得非聲聞所得。大悲定、雙變定，是佛所得，非聲聞所得。學果定是聲聞所得，非佛所得。九次第定、無學果定，佛所得及聲聞得。無想定，非佛所得非聲聞得。復次定有四種：有定為起不為滅、有定為滅不為起、有定為起為滅、有定不為起亦不為滅。問：云何為起不為滅？答：欲界善不善定，此謂為起不為滅。四聖道定，是為滅不為起。學及凡夫色無色善定，為起亦為滅。一切果定及事定，非為起非為滅。

དེ་ནས་ཉོན་མོངས་པ་སྦས་པའི་གང་ཟག་སྦས་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ཡོད་པས། སྡུག་བསྔལ་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་འདུལ་བས་སྡུག་བསྔལ་གྱིས་སྒྲུབ་པ་དང་། དབང་པོ་རྟུལ་པོའི་གང་ཟག་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་ཡིན་པས། བསམ་གཏན་གྱི་སྤྱོད་པ་ཡུན་རིང་དུ་བསགས་པས་བློ་རྟུལ་པོ་རྟོགས་པས་བློ་རྟུལ་པོ་ཞེས་བྱའོ། །ཐབས་འདིས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་བྱའོ།། ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཆུང་ངུ་དོན་ཆུང་ངུ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཆུང་ངུ་དོན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དོན་ཆུང་ངུ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དོན་དཔག་ཏུ་མེད་པའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་ཆུང་ངུ་དོན་ཆུང་ངུ་གང་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་སེམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་མ་ཐོབ་པ་བརྩོན་འགྲུས་ཆུང་ངུ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཆུང་ངུ་དོན་ཆུང་ངུའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་ཆུང་ངུ་དོན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་གང་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་སེམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་མ་ཐོབ་པ་དོན་དེ་བརྩོན་འགྲུས་ཆེན་པོ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཆུང་ངུ་དོན་དཔག་ཏུ་མེད་པའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དོན་ཆུང་ངུ་གང་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་སེམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ཐོབ་པ་དོན་དེ་བརྩོན་འགྲུས་ཆུང་ངུ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དོན་ཆུང་ངུའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དོན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་གང་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་སེམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ཐོབ་པ་དོན་དེ་བརྩོན་འགྲུས་ཆེན་པོ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དོན་དཔག་ཏུ་མེད་པའོ།། ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། འདོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །འདོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་འདོད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྲུབས་པས་འདོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །བརྩོན་འགྲུས་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོབ་པ་ནི་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །སེམས་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒ་ནི་སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །ཤེས་རབ་ལ་བརྟེན་ནས་བསྒྲུབས་པ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ཐོབ་ལ་ཉན་ཐོས་ཀྱིས་མ་ཐོབ་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་ཉན་ཐོས་ཀྱིས་ཐོབ་ལ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་མ་ཐོབ་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་སངས་རྒྱས་དང་ཉན་ཐོས་གཉིས་ཀས་ཐོབ་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་སངས་རྒྱས་དང་ཉན་ཐོས་གཉིས་ཀས་མ་ཐོབ་པའོ། །ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཟུང་འཇུག་གི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ཐོབ་ལ་ཉན་ཐོས་ཀྱིས་མ་ཐོབ་པའོ། །སློབ་པའི་འབྲས་བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ཉན་ཐོས་ཀྱིས་ཐོབ་ལ་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་མ་ཐོབ་པའོ། །མཐར་གྱིས་གནས་པའི་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་དགུ་དང་། མི་སློབ་པའི་འབྲས་བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སངས་རྒྱས་དང་ཉན་ཐོས་གཉིས་ཀས་ཐོབ་པའོ། །འདུ་ཤེས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སངས་རྒྱས་དང་ཉན་ཐོས་གཉིས་ཀས་མ་ཐོབ་པའོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་འགོག་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་འགོག་པའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་སྐྱེ་བ་དང་འགོག་པ་གཉིས་ཀའི་ཕྱིར་ཡིན་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁ་ཅིག་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་འགོག་པའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། །དྲི་བ། སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་འགོག་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། འདོད་པའི་ཁམས་ཀྱི་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་འགོག་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་ནོ། །འཕགས་པའི་ལམ་བཞིའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་འགོག་པའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་ནོ། །སློབ་པ་དང་སོ་སོ་སྐྱེ་བོའི་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་དགེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སྐྱེ་བ་དང་འགོག་པ་གཉིས་ཀའི་ཕྱིར་ཡིན་ནོ།བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐམས་ཅད་དང་དངོས་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་འགོག་པའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་ནོ།།

復次定有四種：初禪、二禪、三禪、四禪。離於五蓋成就覺、觀、喜、樂、一心，此謂初禪。離於覺觀成就三枝，離喜成就二枝，離樂捨一心成就第四禪。

復次定有五種，謂初禪、二禪、三禪、四禪、五禪。五禪者為五枝，覺、觀、喜、樂、一心，離五蓋成就五枝，是謂初禪。離覺，成就四枝，是謂二禪。離喜，成就二枝，是謂三禪。離樂，成就二分，謂第四禪，所謂捨一心。問：何故說四禪及五禪？答：由二人報故，第二禪二種，謂無覺無觀、無覺少觀。

問：是誰坐禪人，令初禪自在起第二禪？答：於麁覺觀攝念思惟，復知覺過患，令起無覺觀第二禪，是其修四禪次第。復有一人已令初禪自在現起第二禪，於麁覺攝念思惟，唯知覺過患，見無覺少觀，起第二禪，是其受五禪次第，是故說於五禪。

復五種定：謂五分正受，喜滿、樂滿、心滿、光滿、觀想。於是初禪二禪喜滿，於是三禪樂滿，於他心智是名心滿，於天眼通是名光滿，從彼彼定起觀智是名觀想。復次定有五種，謂五智正定，此現在樂亦未來樂報。依身智起此定，是聖所行無煩惱。此定慧人修習，此定寂寂快樂，猗所得成就無二，不伏生死。此定寂寂最樂，猗成一性所得，非伏生死我。此定念入念起、依身智起。

ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་དང་། བསམ་གཏན་བཞི་པའོ། །སྒྲིབ་པ་ལྔ་སྤངས་ནས་རྟོག་པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་དང་ལྡན་པ་འདི་ནི་བསམ་གཏན་དང་པོའོ། །རྟོག་དཔྱོད་དང་བྲལ་ནས་ཡན་ལག་གསུམ་དང་ལྡན་པ་དང་། དགའ་བ་དང་བྲལ་ནས་ཡན་ལག་གཉིས་དང་ལྡན་པ་དང་། བདེ་བ་དང་བྲལ་ནས་བཏང་སྙོམས་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་དང་ལྡན་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པའོ།། ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་དང་། བསམ་གཏན་བཞི་པ་དང་། བསམ་གཏན་ལྔ་པའོ། །བསམ་གཏན་ལྔ་པ་ནི་ཡན་ལག་ལྔ་སྟེ། རྟོག་པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པའོ། །སྒྲིབ་པ་ལྔ་སྤངས་ནས་ཡན་ལག་ལྔ་དང་ལྡན་པ་ནི་བསམ་གཏན་དང་པོའོ། །རྟོག་པ་དང་བྲལ་ནས་ཡན་ལག་བཞི་དང་ལྡན་པ་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པའོ། །དགའ་བ་དང་བྲལ་ནས་ཡན་ལག་གཉིས་དང་ལྡན་པ་ནི་བསམ་གཏན་གསུམ་པའོ། །བདེ་བ་དང་བྲལ་ནས་ཆ་གཉིས་དང་ལྡན་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་སྟེ། དེ་ནི་བཏང་སྙོམས་དང་སེམས་རྩེ་གཅིག་པའོ། །དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་བཞི་དང་བསམ་གཏན་ལྔ་བཤད་ཅེ་ན། ལན། གང་ཟག་གཉིས་ཀྱི་རྣམ་སྨིན་གྱི་དབང་གིས་ཏེ། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཡོད་དེ། རྟོག་པ་མེད་ཅིང་དཔྱོད་པ་མེད་པ་དང་། རྟོག་པ་མེད་ཅིང་དཔྱོད་པ་ཆུང་ངུ་དང་བཅས་པའོ།། དྲི་བ། བསམ་གཏན་སྒོམ་པ་པོ་གང་ཞིག་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ནས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་སྐྱེད་པར་བྱེད་པ་དེ་སུ་ཡིན། ལན། རྟོག་དཔྱོད་རགས་པ་ལ་དྲན་པ་བསྡུས་ནས་བསམ་བློ་བཏང་སྟེ། རྟོག་པའི་ཉེས་དམིགས་ཤེས་པར་བྱས་ནས་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པའི་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་སྐྱེད་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞིའི་གོ་རིམ་ཡིན་ནོ། །ཡང་གང་ཟག་གཅིག་གིས་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ནས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་མངོན་དུ་བྱེད་དེ། རྟོག་པ་རགས་པ་ལ་དྲན་པ་བསྡུས་ནས་བསམ་བློ་བཏང་སྟེ། རྟོག་པའི་གས་ཁོ་ན་མཐོང་ནས་རྟོག་པ་མེད་ཅིང་དཔྱོད་པ་ཆུང་ངུ་དང་བཅས་པའི་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་སྐྱེད་པ་ནི་བསམ་གཏན་ལྔའི་གོ་རིམ་ཡིན་ཏེ། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་ལྔ་བཤད་པ་ཡིན་ནོ།། ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། ཡན་ལག་ལྔའི་མངོན་པར་ཤེས་པ་སྟེ། དགའ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། བདེ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། སེམས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། འོད་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་མཚན་མའོ། །དེ་ལ་བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་གཉིས་པ་ལ་དགའ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་བདེ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པའི་མངོན་ཤེས་ལ་སེམས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། ལྷའི་མིག་གི་མངོན་ཤེས་ལ་འོད་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དེ་དང་དེ་ལས་ལངས་ནས་ཤེས་རབ་ཀྱིས་དཔྱོད་པ་ནི་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་མཚན་མའོ། །ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། ཡེ་ཤེས་ལྔའི་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཏེ། འདི་ནི་ད་ལྟར་བདེ་བ་དང་མ་འོངས་པའི་བདེ་བའི་རྣམ་སྨིན་ཡིན་ནོ། །ལུས་ལ་བརྟེན་ནས་ཡེ་ཤེས་སྐྱེ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱི་སྤྱོད་ཡུལ་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་ཤེས་རབ་ཅན་གྱིས་བསྒོམ་པར་བྱ་བ་ཡིན་ནོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་ཞི་བ་དང་བདེ་བ་སྟེ། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་ཐོབ་པས་གཉིས་སུ་མེད་པ་སྐྱེ་འཆི་མི་མནན་པའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་ཞི་བ་མཆོག་ཏུ་བདེ་བ་སྟེ། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་ཐོབ་པ་སྐྱེ་འཆི་དང་བདག་གིས་མི་མནན་པའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་དྲན་པས་འཇུག་ཅིང་དྲན་པས་ལྡང་བ་དང་། ལུས་ལ་བརྟེན་ནས་ཡེ་ཤེས་སྐྱེ་བའོ།།

復次已分別行處已，分別修行事及下中上。以如是，定有多種可知，一切諸定皆入四定。

覓善知識品第五

問：爾時何以起定？答：若初坐禪人慾生禪定，當覓勝善知識。何以故？初坐禪欲生禪定得最勝定，若離善知識，成不住分。如經中說：有雲比丘成於退分。如人獨遊遠國，無侶開示隨意自行，如象無鉤。若坐禪人所修之行，得善知識說法教誡令其攝受，示除過患使得善法，從教修行精勤苦行得最勝定。如富商主眾所敬貴，如親善人、如親父母。善知識者，如象所繫令不動故，如御車人使隨去住故，如人執拕為得善道，如醫治病為消苦楚，猶如天雨潤益諸種，如母養兒、如父教子、如親無難、如友饒益、如師教誡，一切善法依是成滿。是故世尊教於難陀：一切梵行，所謂善知識。是故當覓勝善之人為善朋友。云何是勝善知識？謂有所成就。明瞭修多羅、毘曇、毘尼，是謂所得成就。明瞭業種、得善神通，得見四諦，此二種人功德成就，是所當覓。若不得二種功德成就人，以七分成就善知識，是亦當覓。云何七分？可敬愛、可重、可貴、能說、忍辱、說深語、不安非處。云何可敬愛？依二種行者，善說共住樂，心解不難，是謂可敬愛。可重者，戒行寂靜守念成就，不貪欲多語，是謂可重。

ཡང་སྤྱོད་ཡུལ་རྣམ་པར་ཕྱེ་ཟིན་ནས། སྒོམ་པའི་དངོས་པོ་དང་དམན་པ་དང་འབྲིང་དང་མཆོག་རྣམས་རྣམ་པར་ཕྱེའོ། །དེ་ལྟར་ན་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་མང་པོ་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐམས་ཅད་ཏིང་ངེ་འཛིན་བཞིར་འདུས་སོ།། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བཙལ་བའི་ལེའུ་སྟེ་ལྔ་པ། དྲི་བ། དེའི་ཚེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེ་བར་འགྱུར། ལན། གལ་ཏེ་དང་པོར་བསམ་གཏན་སྒོམ་པའི་གང་ཟག་གིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྐྱེད་པར་འདོད་ན། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མཆོག་བཙལ་བར་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དང་པོར་བསམ་གཏན་སྒོམ་པ་པོ་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྐྱེད་པར་འདོད་ཅིང་ཏིང་ངེ་འཛིན་མཆོག་ཐོབ་པར་འདོད་ན། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་དང་བྲལ་ན་མི་གནས་པའི་ཆ་དང་ལྡན་པར་འགྱུར་རོ། །མདོ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ། སྤྲིན་དགེ་སློང་ནི་ཉམས་པའི་ཆ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཏོ། །ཇི་ལྟར་མི་གཅིག་པུ་ཡུལ་རིང་པོར་འགྲོ་བ་ན་གྲོགས་མེད་པར་རང་དགར་འགྲོ་བ་བཞིན་དུ། གླང་པོ་ཆེ་ལྕགས་ཀྱུ་མེད་པ་བཞིན་ནོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་སྒྲུབ་པའི་སྤྱོད་པ་ལ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གྱིས་ཆོས་བཤད་ཅིང་གདམས་ངག་བྱིན་ནས་ཡོངས་སུ་བཟུང་བར་བྱེད་ཅིང་། སྐྱོན་རྣམས་སྤང་བར་བསྟན་ནས་དགེ་བའི་ཆོས་ཐོབ་པར་བྱེད་དེ། བསླབ་པ་བཞིན་དུ་བསྒྲུབས་ནས་བརྩོན་འགྲུས་དྲག་པོས་དཀའ་བ་སྤྱད་པས་ཏིང་ངེ་འཛིན་མཆོག་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །ཇི་ལྟར་ཚོང་དཔོན་ཕྱུག་པོ་མང་པོས་བཀུར་བ་བཞིན་དུ། ཇི་ལྟར་མཛའ་བོ་བཟང་པོ་བཞིན་དུ། ཇི་ལྟར་ཕ་མ་བཞིན་ནོ། །དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ནི་གླང་པོ་ཆེ་བཏགས་པ་བཞིན་དུ་མི་གཡོ་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དང་། ཤིང་རྟ་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བ་པོ་བཞིན་དུ་འགྲོ་དང་འདུག་པ་རྗེས་སུ་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དང་། མི་འདྲེན་པས་ལམ་བཟང་པོ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་དང་། སྨན་པས་ནད་གསོ་བ་བཞིན་དུ་སྡུག་བསྔལ་སེལ་བའི་ཕྱིར་དང་། ཆར་པ་བཞིན་དུ་ས་བོན་ཐམས་ཅད་རྒྱས་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དང་། མས་བུ་གསོ་བ་བཞིན་དང་། ཕས་བུ་ས་བཞིན་དང་། གཉེན་གནོད་པ་མེད་པ་བཞིན་དང་། གྲོགས་པོས་ཕན་འདོགས་པ་བཞིན་དང་། སློབ་དཔོན་གྱིས་གདམས་ངག་འབོགས་པ་བཞིན་ཏེ། དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགའ་བོ་ལ་བཀའ་སྩལ་པ། ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ནི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཡིན་ནོ་ཞེས་སོ། །དེའི་ཕྱིར་སྐྱེས་བུ་དམ་པ་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་བཟང་པོར་གྱུར་པ་བཙལ་བར་བྱའོ། །དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་མཆོག་གང་ཞེ་ན། གང་ཞིག་གྲུབ་པ་དང་ལྡན་པའོ། །མདོ་སྡེ་དང་མངོན་པ་དང་འདུལ་བ་ལ་མཁས་པ་ནི་ཐོབ་པ་གྲུབ་པའོ། །ལས་ཀྱི་རིགས་ལ་མཁས་པ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་བཟང་པོ་དང་ལྡན་པ་དང་། བདེན་པ་བཞི་མཐོང་བ་སྟེ། སྐྱེས་བུ་རྣམ་པ་གཉིས་པོ་འདི་དག་གི་ཡོན་ཏན་གྲུབ་པ་ནི་བཙལ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ནོ། །གལ་ཏེ་ཡོན་ཏན་གྲུབ་པའི་སྐྱེས་བུ་རྣམ་པ་གཉིས་པོ་དེ་མ་རྙེད་ན། ཡན་ལག་བདུན་དང་ལྡན་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ཡང་བཙལ་བར་བྱའོ། །ཡན་ལག་བདུན་གང་ཞེ་ན། བཀུར་འོས་པ་དང་། གུས་འོས་པ་དང་། རྩི་འོས་པ་དང་། སྨྲ་ཤེས་པ་དང་། བཟོད་པ་དང་ལྡན་པ་དང་། ཟབ་མོའི་ཚིག་སྨྲ་བ་དང་། གནས་མ་ཡིན་པར་མི་འཇོག་པའོ། །བཀུར་འོས་པ་གང་ཞེ་ན། སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ལ་བརྟེན་ནས་ལེགས་པར་སྨྲ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་གནས་པ་བདེ་བ་དང་། སེམས་ཀྱི་རྟོགས་པ་རྙེད་སླ་བ་སྟེ། འདི་ནི་བཀུར་འོས་པའོ། །གུས་འོས་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཞི་བ་དང་། དྲན་པ་དང་ལྡན་པ་དང་། འདོད་པ་ཆུང་ཞིང་ཚིག་མང་པོ་མི་སྨྲ་བ་སྟེ། འདི་ནི་གུས་འོས་པའོ།།

可貴者，聞慧功德成就，知坐禪可重，是為可貴。能說者，我言可愛可重可貴有果，如是思惟：饒益彼故、尊重法故，於非可作制伏攝受終不棄捨，是謂能說。忍辱者，能令無滯綺語總語相，如賢聖故，是謂忍辱。深語者，通達業處，若分別、想念、作意、安著，皆由執相，善說如法，不如法煩惱取相能令滅盡，是說深語。不安非處者，若於姓族住處業聚誦著非住可避，若於堪事處行令得安隱，是住可住，此謂不安非處。以此七分成就，是善知識可覓。

問：云何應覓？答：若知某甲住處是功德成就可重，若有禪師應當往彼。若自不知、餘處同學知，應往親覲。已知時節如法未說其意，恭敬勞問起居，諮訪所行：何處國土何處住止，有眾安住，有僧靜坐，有是禪師，其行若為？以何功德一切所貴？應作如是問。同學應答：某國某住某眾禪坐，某禪師眾所愛重。得聞是已深思隨喜，當往彼處親覲受行。應整衣服到和上所，自說意樂。和上聽我，我當往彼親覲禪師。和上應聽，答善哉，我亦隨喜，是善人所作。此謂善人共住、善人所行，是隨法修行，若見聞者得大利益，何況共住。汝當往彼。汝已往彼，慎莫放逸，若是善人可勤修學。若於一時及一切時，等加信敬，誠當善語，守護身口，曉解修行，當得成就。

རྩི་འོས་པ་ནི་ཐོས་པའི་ཡོན་ཏན་གྲུབ་པ་དང་། བསམ་གཏན་སྒོམ་པ་གུས་འོས་པར་ཤེས་པ་སྟེ། འདི་ནི་རྩི་འོས་པའོ། །སྨྲ་ཤེས་པ་ནི་བདག་གི་ཚིག་བཀུར་འོས་པ་དང་གུས་འོས་པ་དང་རྩི་འོས་པ་ནི་འབྲས་བུ་དང་བཅས་པ་ཡིན་ཏེ། འདི་ལྟར་བསམ་པ། དེ་ལ་ཕན་འདོགས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཆོས་ལ་གུས་པའི་ཕྱིར། བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་ལ་ཚུལ་བཞིན་དུ་བཟུང་ནས་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་བ་སྟེ། འདི་ནི་སྨྲ་ཤེས་པའོ། །བཟོད་པ་དང་ལྡན་པ་ནི་ཚིག་ཀྱལ་པ་དང་སྤྱི་ཚིག་གི་མཚན་མ་མེད་པར་བྱེད་ནུས་པ་སྟེ། འཕགས་པ་དམ་པ་བཞིན་དུ་བྱེད་པས་ན་བཟོད་པ་དང་ལྡན་པའོ། །ཟབ་མོའི་ཚིག་སྨྲ་བ་ནི་ལས་ཀྱི་གནས་ལ་རྟོགས་པ་སྟེ། རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་དང་། དྲན་པ་དང་། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། མངོན་པར་ཞེན་པ་ཐམས་ཅད་ནི་མཚན་མར་འཛིན་པ་ལས་བྱུང་བ་སྟེ། ཆོས་བཞིན་དུ་ལེགས་པར་བཤད་པ་དང་། ཆོས་མ་ཡིན་པའི་ཉོན་མོངས་པ་མཚན་མར་འཛིན་པ་ཟད་པར་བྱེད་ནུས་པ་ནི་ཟབ་མོའི་ཚིག་སྨྲ་བའོ། །གནས་མ་ཡིན་པར་མི་འཇོག་པ་ནི་རིགས་དང་གནས་དང་ལས་ཀྱི་ཚོགས་དང་ཀློག་པ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པའི་གནས་སུ་མི་རུང་བ་སྤང་བར་བྱ་བ་དང་། བྱ་བ་འོས་པའི་གནས་སུ་སྤྱོད་པས་བདེ་བར་གནས་པར་བྱེད་པ་ནི་གནས་སུ་རུང་བ་སྟེ། འདི་ནི་གནས་མ་ཡིན་པར་མི་འཇོག་པའོ། །ཡན་ལག་བདུན་པོ་འདི་དག་དང་ལྡན་པའི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ནི་བཙལ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བཙལ་བར་བྱ། ལན། གལ་ཏེ་གང་ཟག་འདི་ཞེས་བྱ་བའི་གནས་ན་ཡོན་ཏན་གྲུབ་པ་གུས་འོས་པ་ཡོད་པར་ཤེས་ན། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་གྱི་སློབ་དཔོན་ཡོད་ན་དེར་འགྲོ་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་རང་གིས་མི་ཤེས་ལ་གཞན་གྱི་གནས་ན་མཉམ་དུ་སློབ་པ་རྣམས་ཀྱིས་ཤེས་ན་དེའི་དྲུང་དུ་འགྲོ་བར་བྱའོ། །དུས་ཚོད་ཤེས་ནས་ཆོས་བཞིན་དུ་བསམ་པ་མ་བརྗོད་པར། གུས་པས་དཀའ་བ་དྲིས་ཏེ་སྤྱོད་ལམ་དྲི་བར་བྱ་སྟེ། ཡུལ་གང་ན་གནས་གང་ན་བཞུགས། དགེ་འདུན་བདེ་བར་གནས་སམ། དགང་རྣམས་ཞི་བར་བཞུགས་སམ། བསམ་གཏན་གྱི་སློབ་དཔོན་བཞུགས་སམ། དེའི་སྤྱོད་པ་ཇི་ལྟ

一切依師莫生輕易，如初嫁小女性事舅姑，應生慚愧聽受教誡。若見弟子無衣服湯藥，若往彼時如法料理，說法教誡。及至，將送行坐，教以善法。彼坐禪人齊整衣服，恭敬圍遶禮師足下，於行所半路園外諸有水地，往彼一處衣鉢革屣澡罐禪具，高置一處不使近水，當浴不聲。若浴竟已，齊整衣服，著欝多羅僧，衣鉢禪具置右肩上，卷僧伽梨若置肩上。若入寺舍，低蓋繞塔。若見比丘，當往諮問：此處有坐禪人不？有糞掃衣人不？有乞食人不？有律師不？有者於何處住？從何可至？有者當往。若無此人，有律師者，我亦當往。又無律師，誰為上座，我亦當往。若上座大僧為取衣鉢，勿與；若餘小者，應與。若無人取，下置一處。若見上座，應當禮足於一面住。舊住比丘以坐以水及澡洗處如法供給，延其訊息安其衣鉢，示其便處，訪問僧制。日將入時，周行寺內。若見律師，共語諮問所疑之罪及不犯罪。若見阿毘曇師，為應修慧，當問陰入界業。若見頭陀人，為相應慧，當問頭陀功德。若住於彼，日日應往處處諮問。若欲行，當屏牒臥具，禮大僧足，白雲行去。此是比丘為客法用。於彼坐禪人，應住親近。禪師若至，雖小亦代取衣鉢。禪師之法，可行不可行不應即行令去，是先所作應當修行。若欲教人先取覺。

ཐམས་ཅད་སློབ་དཔོན་ལ་བརྟེན་ནས་ཡང་བ་མི་བསྐྱེད་དེ། ཇི་ལྟར་བུ་མོ་གཞོན་ནུ་མ་ཐོག་མར་གཉེན་བྱས་ནས་སྐྱུག་མོ་དང་གྱོས་པོའི་སྤྱོད་པ་བཞིན་དུ། ངོ་ཚ་ཤེས་པ་བསྐྱེད་དེ་གདམས་ངག་ཉན་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་གོས་དང་ཟས་དང་སྨན་མེད་པ་མཐོང་ན། གལ་ཏེ་དེར་འགྲོ་བའི་ཚེ་ཆོས་བཞིན་དུ་བསྐྱང་བར་བྱ་སྟེ། ཆོས་བཤད་ཅིང་གདམས་ངག་བྱིན་ནོ། །སླེབས་ནས་ལམ་དུ་འགྲོ་བ་དང་འདུག་པ་ན་དགེ་བའི་ཆོས་བསླབ་པར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་གོས་ལེགས་པར་བགོས་ཏེ། གུས་པས་བསྐོར་ནས་སློབ་དཔོན་གྱི་ཞབས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ནས། ལམ་གྱི་དཀྱིལ་དང་ཀུན་དགའ་ར་བའི་ཕྱི་རོལ་དུ་ཆུ་དང་ས་གཞི་ཡོད་པ་གང་ཡིན་པ་དེར་སོང་སྟེ། གནས་གཅིག་ཏུ་གོས་དང་ལྷུང་བཟེད་དང་ཀོ་ལྷམ་དང་ཆུ་སྣོད་དང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡོ་བྱད་རྣམས་མཐོ་སར་བཞག་སྟེ་ཆུ་དང་མི་ཉེ་བར་བྱ་ཞིང་། ཁྲུས་བྱེད་པ་ན་སྒྲ་མི་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ཁྲུས་བྱས་ཟིན་ནས་གོས་ལེགས་པར་བགོས་ཏེ། བླ་གོས་བགོས་ནས་གོས་དང་ལྷུང་བཟེད་དང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡོ་བྱད་རྣམས་ཕྲག་པ་གཡས་པའི་སྟེང་དུ་བཞག་སྟེ། སྣམ་སྦྱར་བསྡུས་ནས་ཕྲག་པའི་སྟེང་དུ་བཞག་གོ། །གལ་ཏེ་གཙུག་ལག་ཁང་དུ་འཇུག་ན་གདུགས་དམའ་བར་བྱས་ཏེ་མཆོད་རྟེན་ལ་བསྐོར་བ་བྱའོ། །གལ་ཏེ་དགེ་སློང་མཐོང་ན་དྲི་བར་བྱ་སྟེ། གནས་འདིར་བསམ་གཏན་པ་ཡོད་དམ། ཕྱག་དར་ཁྲོད་པ་ཡོད་དམ། བསོད་སྙོམས་པ་ཡོད་དམ། འདུལ་བ་འཛིན་པ་ཡོད་དམ། ཡོད་ན་གང་ན་གནས། གང་ནས་སླེབས་པར་ནུས། ཡོད་ན་དེར་འགྲོ་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་འདི་དག་མེད་ཀྱང་འདུལ་བ་འཛིན་པ་ཡོད་ན། བདག་ཀྱང་དེར་འགྲོ་བར་བྱའོ། །ཡང་འདུལ་བ་འཛིན་པ་མེད་ན་གནས་བརྟན་སུ་ཡིན་པ་དེར་ཡང་འགྲོ་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་གནས་བརྟན་བཙུན་པས་གོས་དང་ལྷུང་བཟེད་ལེན་ན་མི་སྦྱིན། གལ་ཏེ་གཞན་ཆུང་བ་ཡིན་ན་སྦྱིན་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ལེན་པ་པོ་མེད་ན་གནས་གཅིག་ཏུ་འཇོག་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་གནས་བརྟན་མཐོང་ན་ཞབས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ནས་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་འདུག་པར་བྱའོ། །གནས་པའི་དགེ་སློང་རྣམས་ཀྱིས་སྟན་དང་ཆུ་དང་བཀྲུ་བའི་གནས་ཆོས་བཞིན་དུ་སྦྱིན་ཅིང་། མགྲོན་དུ་བོས་ནས་དྲི་བ་དྲིས་ཏེང་ལྷུང་བཟེད་བདེ་བར་བཞག་ནས། བདེ་བའི་གནས་བསྟན་ཏེ་དགེ་འདུན་གྱི་བཅས་པ་དྲི་བར་བྱའོ། །ཉི་མ་ནུབ་པར་ཉེ་བའི་ཚེ་གཙུག་ལག་ཁང་གི་ནང་དུ་ཀུན་ཏུ་རྒྱུ་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་འདུལ་བ་འཛིན་པ་མཐོང་ན་ལྷན་ཅིག་གཏམ་བྱས་ཏེ་ལྟུང་བ་དང་ལྟུང་བ་མ་ཡིན་པའི་ཐེ་ཚོམ་དྲི་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་མངོན་པ་འཛིན་པ་མཐོང་ན་ཤེས་རབ་བསྒོམ་པའི་ཕྱིར་ཕུང་པོ་དང་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་དང་ལས་དྲི་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་པ་མཐོང་ན་མཐུན་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕྱིར་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དྲི་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་དེར་གནས་ན་ཉིན་རེ་བཞིན་དུ་ཕྱོགས་ཕྱོགས་སུ་དྲི་བར་འགྲོ་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་འགྲོ་བར་འདོད་ན་གསང་སྟེ་གདིང་བ་བསྡུས་ནས་བཙུན་པ་རྣམས་ཀྱི་ཞབས་ལ་ཕྱག་འཚལ་ཏེ། འགྲོ་བར་བགྱིའོ་ཞེས་བརྗོད་པར་བྱའོ། །འདི་ནི་དགེ་སློང་མགྲོན་པོའི་ཆོས་ཉིད་དོ། །བསམ་གཏན་པ་དེ་ལ་བསྟེན་ཅིང་ཉེ་བར་གནས་པར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་གྱི་སློབ་དཔོན་སླེབས་ན་ཆུང་ཡང་གོས་དང་ལྷུང་བཟེད་ཚབ་ཏུ་ལེན་པར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་གྱི་སློབ་དཔོན་གྱི་ཆོས་ནི་སྤྱད་དུ་རུང་བ་དང་སྤྱད་དུ་མི་རུང་བ་མ་ཡིན་པར་འགྲོ་རུ་མི་གཞུག་སྟེ། སྔར་བྱས་པ་དེ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་གཞན་ལ་བསླབ་པར་འདོད་ན་སྔོན་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་བླང་བར་བྱའོ།།

學坐禪人先已行法，看視住處安置衣鉢，少時訊息知識時節，親覲禪師恭敬禮拜，少時靜默當坐。若禪師問所欲，當隨說所樂，若不問者則不應說。從此已後，楊枝澡洗等，當請依止修所行業。若乞時至，往問闍梨，如法當作。食時若至，為闍梨洗足及安坐處授鉢。於其自鉢食，應問闍梨所取多少，安置自鉢減與弟子。如是攝受，如是不難。爾時食已，取闍梨鉢洗訖安處，知時親覲恭敬禮拜，少時靜默當坐。若闍梨問，隨說所樂。若不問，禮拜闍梨，請聽我說本來所欲。若蒙聽許，隨意問。闍梨若聽，一切當說。若不問，禮阿闍梨，覓時節當說我來因緣，願闍梨聽我所說。若阿闍梨聽，一切其所樂當說。闍梨言善哉，如法教誡，應當攝受。是故世尊說偈：

以時而親近，　　令心無憍慢， 梵行能護法，　　譬如樹無風。 念法而修行，　　及法戲自樂， 法住法分別，　　當說如實法。 毀法不當行，　　綺語憂戲笑， 瞋恚勿懈怠，　　忿恨貪慢癡， 愛染佷戾等，　　修行悉伏除。 守義不自高，　　知善誠實語， 為定實知聞。　　若人輒放逸， 聞慧不增長；　　若人知正法， 天人所恭敬。　　恭敬成信心， 多聞能護法，　　令得所樂聞。

བསམ་གཏན་སློབ་པའི་གང་ཟག་གིས་ཐོག་མར་ཆོས་སྤྱད་ཟིན་ནས། གནས་མལ་བལྟས་ཏེ་གོས་དང་ལྷུང་བཟེད་བཞག་ནས། ཅུང་ཟད་ངལ་བསོས་ཏེ་དུས་ཚོད་ཤེས་པར་བྱས་ནས། བསམ་གཏན་གྱི་སློབ་དཔོན་དྲུང་དུ་སོང་སྟེ་གུས་པས་ཕྱག་འཚལ་ནས། ཅུང་ཟད་ཅིག་ཅང་མི་སྨྲ་བར་འདུག་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་གྱི་སློབ་དཔོན་གྱིས་འདོད་པ་དྲིས་ན། རང་གི་མོས་པ་བཞིན་དུ་བརྗོད་པར་བྱ། གལ་ཏེ་མ་དྲིས་ན་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ། །དེ་ནས་བཟུང་སྟེ་སོ་ཤིང་དང་བཀྲུ་བ་སོགས་ལ། རྟེན་པར་གསོལ་བ་བཏབ་ནས་སྤྱོད་པའི་ལས་བསྒྲུབ་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་བསོད་སྙོམས་ཀྱི་དུས་ལ་བབ་ན། མཁན་པོའི་དྲུང་དུ་སོང་ནས་དྲི་བར་བྱ་སྟེ་ཆོས་བཞིན་དུ་བྱའོ། །ཟས་ཀྱི་དུས་ལ་བབ་ན། མཁན་པོའི་ཞབས་བཀྲུས་ཏེ་བཞུགས་པའི་གནས་བཤམས་ནས་ལྷུང་བཟེད་འབུལ་བར་བྱའོ། །རང་གི་ལྷུང་བཟེད་དུ་ཟས་ཟ་བའི་ཚེ། མཁན་པོ་ལ་ཅི་ཙམ་བཞེས་པ་དྲིས་ནས། རང་གི་ལྷུང་བཟེད་དུ་བཅད་དེ་འབུལ་བར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་ཡོངས་སུ་བཟུང་བས་དཀའ་བ་མེད་པར་འགྱུར་རོ། །དེའི་ཚེ་ཟས་ཟོས་ཟིན་ནས། མཁན་པོའི་ལྷུང་བཟེད་བཀྲུས་ཏེ་གནས་སུ་བཞག་ནས། དུས་ཚོད་ཤེས་པར་བྱས་ཏེ་དྲུང་དུ་སོང་ནས་གུས་པས་ཕྱག་འཚལ་ཏེ། ཅུང་ཟད་ཅིག་ཅང་མི་སྨྲ་བར་འདུག་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་མཁན་པོས་དྲིས་ན་རང་གི་མོས་པ་བཞིན་དུ་བརྗོད་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་མ་དྲིས་ན་མཁན་པོ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ཏེ། བདག་གིས་སྔར་འདོད་པ་བརྗོད་པར་གནང་བར་ཞུ། གལ་ཏེ་གནང་ན་འདོད་པ་བཞིན་དུ་དྲི་བར་བྱའོ། །མཁན་པོས་གནང་ན་ཐམས་ཅད་བརྗོད་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་མ་དྲིས་ན། མཁན་པོ་ལ་ཕྱག་འཚལ་ཏེ་དུས་ཚོད་བཙལ་ནས་བདག་འོངས་པའི་རྒྱུ་མཚན་བརྗོད་པར་བྱ་བས། མཁན་པོས་བདག་གི་བརྗོད་པར་གསན་པར་ཞུ། གལ་ཏེ་མཁན་པོས་གསན་ན། རང་གི་མོས་པ་ཐམས་ཅད་བརྗོད་པར་བྱའོ། །མཁན་པོས་ལེགས་སོ་ཞེས་གསུངས་ནས་ཆོས་བཞིན་དུ་གདམས་ངག་གཡོངས་སུ་བཟུང་བར་བྱའོ། །དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་པ། དུས་སུ་ཉེ་བར་འགྲོ་བྱ་ཞིང་། །སེམས་ནི་ང་རྒྱལ་མེད་པར་བྱ།། ཚངས་སྤྱོད་ཆོས་ནི་སྲུང་བྱེད་པ། །རླུང་མེད་ཤིང་དང་འདྲ་བར་བྱ།། ཆོས་དྲན་སྒྲུབ་པར་བྱེད་པ་དང་། །ཆོས་ཀྱི་རྩེད་མོས་རང་དགའ་བ།། ཆོས་གནས་ཆོས་ནི་རྣམ་དཔྱད་ནས། །ཇི་བཞིན་ཆོས་ནི་བརྗོད་པར་བྱ།། ཆོས་སྨོད་སྤྱོད་པར་མི་བྱ་ཞིང་། །ཚིག་ཀྱལ་མྱ་ངན་རྩེད་བཞད་དང་།། ཁྲོ་དང་ལེ་ལོ་མི་བྱ་ཞིང་། །ཁོང་ཁྲོ་བརྣབ་སེམས་ང་རྒྱལ་གཏི།། ཆགས་དང་ངོ་ལྐོག་ལ་སོགས་པ། །སྒྲུབ་པས་ཐམས་ཅད་གནོན་པར་བྱ།། དོན་སྲུང་རང་མཐོ་མི་བྱ་ཞིང་། །དགེ་ཤེས་བདེན་པར་སྨྲ་བ་དང་།། ཏིང་འཛིན་ཐོས་པ་ངེས་པར་ཤེས། །གང་ཞིག་བག་མེད་གྱུར་པ་ན།། ཐོས་ཤེས་འཕེལ་བར་མི་འགྱུར་ཏེ། །གང་ཞིག་དམ་ཆོས་ཤེས་པ་ནི།། ལྷ་མི་རྣམས་ཀྱིས་གུས་བྱེད་དོ། །གུས་པས་དད་པ་འགྲུབ་པ་དང་།། མང་ཐོས་ཆོས་ནི་སྲུང་བྱེད་པས། །འདོད་པའི་ཐོས་པ་ཐོབ་པར་འགྱུར།།

如是諸功德，　　隨法能修行， 能生勝妙解，　　成就智慧人。 若有如是師，　　當修不放逸。

解脫道論卷第二

解脫道論卷第三

阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

分別行品第六

爾時依止阿闍梨，以數日觀其行。其行相應行處，應當教於是行者十四行：欲行、瞋恚行、癡行、信行、意行、覺行、欲瞋恚行、欲癡行、瞋癡行、等分行、信意行、信覺行、意覺行、等分行。復次愛見慢等種種行可知。於是貪欲意使行性樂著，無異於是義，由行故成十四人：欲行人、嗔行人、癡行人、信行人、意行人、覺行人、欲瞋行人、欲癡行人、瞋癡行人、等分行人、信意行人、信覺行人、意覺行人、等分行人。於是欲欲、欲使、欲性、欲樂，此謂欲行人。其欲常行增上欲，是謂欲行。如是一切當分別。爾時此十四人略成七人：如是欲行人、信行人成一；瞋行人、意行人成一；癡行人、覺行人成一；欲瞋行人、信意行人成一；欲癡行人、信覺行人成一；瞋癡行人、意覺行人成一；二等分行人成一。

問：何故欲行人、信行人成一？答：欲行人於善朋增長信行欲，親覲功德故。復次以三行欲及信，此句成一相，有愛念義、覓功德義，非捨義。

如是諸功德，　　隨法能修行， 能生勝妙解，　　成就智慧人。 若有如是師，　　當修不放逸。

解脫道論卷第二

我來幫你將這段古籍翻譯成藏文: དེ་ལྟར་ཡོན་ཏན་ཀུན་ལྡན་པ། །ཆོས་བཞིན་སྒྲུབ་པར་ནུས་པ་ཡིས། ། མཆོག་ཏུ་དགེ་བའི་རྟོགས་པ་སྐྱེ། །ཤེས་རབ་ལྡན་པའི་སྐྱེས་བུར་འགྱུར། ། དེ་འདྲའི་བླ་མ་ཡོད་གྱུར་ན། །བག་མེད་མིན་པར་བསྒྲུབ་པར་བྱ། ། རྣམ་གྲོལ་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་པོད་གཉིས་པ། རྣམ་གྲོལ་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་པོད་གསུམ་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤ་འོད་ཆེན་པོས་མཛད། ཀླིང་གི་ཡུལ་ཕུ་ནན་གྱི་མཁན་པོ་སངྒྷ་བ་རས་བསྒྱུར། སྤྱོད་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ལེའུ་དྲུག་པ། དེའི་ཚེ་སློབ་དཔོན་ལ་བརྟེན་ནས་ཞག་འགའི་བར་དུ་སྤྱོད་པ་ལ་བརྟག་པར་བྱ། སྤྱོད་པ་དང་མཐུན་པའི་སྤྱོད་པའི་གནས་སུ་སྤྱོད་པ་པོ་རྣམས་ལ་སྤྱོད་པ་བཅུ་བཞི་བསྟན་པར་བྱ་སྟེ། འདོད་ཆགས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དང་། ཞེ་སྡང་གི་སྤྱོད་པ་དང་། གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་དང་། དད་པའི་སྤྱོད་པ་དང་། ཡིད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དང་། རྟོག་པའི་སྤྱོད་པ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་གི་སྤྱོད་པ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་དང་། ཆ་མཉམ་པའི་སྤྱོད་པ་དང་། དད་པ་དང་ཡིད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དང་། དད་པ་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པ་དང་། ཡིད་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པ་དང་། ཆ་མཉམ་པའི་སྤྱོད་པའོ། ། ཡང་སྲེད་པ་དང་ལྟ་བ་དང་ང་རྒྱལ་ལ་སོགས་པའི་སྤྱོད་པ་སྣ་ཚོགས་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་ཡིད་ཀྱི་བག་ལ་ཉལ་བའི་རང་བཞིན་ནི་ཆགས་པ་སྟེ། དོན་དེ་ལ་མི་མཐུན་པ་མེད་དོ། །སྤྱོད་པས་མི་བཅུ་བཞིར་འགྱུར་ཏེ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། དད་པ་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། ཡིད་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། རྟོག་པ་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། ཆ་མཉམ་པའི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། དད་པ་དང་ཡིད་ཀྱི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་ད་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། ཡིད་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་། ཆ་མཉམ་པའི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གོ ། དེ་ལ་འདོད་པའི་འདོད་ཆགས་དང་འདོད་པའི་བག་ལ་ཉལ་དང་འདོད་པའི་དགའ་བ་འདི་དག་ནི་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་ཅེས་བྱའོ། །འདོད་ཆགས་དེ་རྟག་ཏུ་སྤྱོད་ཅིང་ཤས་ཆེ་བ་ནི་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་བྱའོ། །དེའི་ཚེ་གང་ཟག་བཅུ་བཞི་པོ་འདི་དག་མདོར་བསྡུས་ན་གང་ཟག་བདུན་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟར་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་དད་པ་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་ཡིད་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་རྟོག་པ་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་དད་པ་དང་ཡིད་ཀྱི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་དད་པ་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་ཡིད་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། ཆ་མཉམ་པའི་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཉིས་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་རོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དང་དད་པ་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་ནི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ལ་དད་པའི་སྤྱོད་པ་འཕེལ་བར་འགྱུར་ཏེ། ཡོན་ཏན་མཐོང་བའི་ཕྱིར་རོ། །གཞན་ཡང་འདོད་ཆགས་དང་དད་པའི་སྤྱོད་པ་གསུམ་གྱིས་ཚིག་འདི་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ། བྱམས་པའི་དོན་དང་ཡོན་ཏན་ཚོལ་བའི་དོན་ཡིན་གྱི་སྤོང་བའི་དོན་མ་ཡིན་ནོ། །

於是欲者念欲、信者念善，欲者覓欲功德、信者覓善功德，欲者不捨非可愛為相、信者不捨可愛為相，是故欲行及信行成一相。

問：何故瞋恚行及意行成一？答：瞋行人於善朋增長智行瞋，親覲功德故。復次以三行瞋恚及智成一相，非愛念故、覓瞋故捨故。於是瞋人非安愛念、智者非安行念，瞋恚人覓瞋、智者覓行過患，瞋人安捨、智者安捨行，是故瞋行人及意行成一相，等故。

問：何故癡行人及覺行人成一？答：癡行人為得善，增長覺行癡，親覲功德故、信慧動離故。復次以二行，癡覺成一相，不自定故、動故。於是癡安亂故不安、覺種種覺憶故成不安，癡無所趣向成動、覺輕安故成動，是故癡行及覺行成一相，等故。以此方便，餘行當分別，如是此成七人。於此七人云何速修行？云何遲修行？欲行人速修行，以安可教化，信力故、癡覺薄故。瞋行人速修行，安可教化，有意力故、癡覺薄故。癡行人遲修行，難可教化，有癡覺力故、信意薄故。欲瞋行人速修行，安可教化，有信意力故、癡覺薄故。欲癡行人遲修行，難可教化，不安信故、癡覺力故。瞋癡行人遲修行，難可教化，不安意故、癡覺力故。等分行人遲修行，難可教化，不安住意故、有癡覺力故。

དེ་ལ་འདོད་ཆགས་ཅན་གྱིས་འདོད་པ་དྲན་པ་དང་། དད་པ་ཅན་གྱིས་དགེ་བ་དྲན་པ་དང་། འདོད་ཆགས་ཅན་གྱིས་འདོད་པའི་ཡོན་ཏན་འཚོལ་བ་དང་། དད་པ་ཅན་གྱིས་དགེ་བའི་ཡོན་ཏན་འཚོལ་བ་དང་། འདོད་ཆགས་ཅན་གྱིས་མི་སྡུག་པ་མི་སྤོང་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། དད་པ་ཅན་གྱིས་སྡུག་པ་མི་སྤོང་བའི་མཚན་ཉིད་དེ། དེའི་ཕྱིར་འདོད་ཆགས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དང་དད་པའི་སྤྱོད་པ་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་རོ། ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་སྡང་གི་སྤྱོད་པ་དང་ཡིད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། ཞེ་སྡང་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་ནི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་ལ་བློའི་སྤྱོད་པ་འཕེལ་བར་འགྱུར་ཏེ། ཡོན་ཏན་མཐོང་བའི་ཕྱིར་རོ། །གཞན་ཡང་ཞེ་སྡང་དང་བློའི་སྤྱོད་པ་གསུམ་གྱིས་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ། བྱམས་པ་མེད་པ་དང་། ཞེ་སྡང་འཚོལ་བ་དང་། སྤོང་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལ་ཞེ་སྡང་ཅན་གྱིས་བྱམས་པ་མི་གནས་པ་དང་། བློ་ཅན་གྱིས་སྤྱོད་པ་མི་གནས་པར་དྲན་པ་དང་། ཞེ་སྡང་ཅན་གྱིས་ཞེ་སྡང་འཚོལ་བ་དང་། བློ་ཅན་གྱིས་སྤྱོད་པའི་ཉེས་དམིགས་འཚོལ་བ་དང་། ཞེ་སྡང་ཅན་གྱིས་སྤོང་བ་ལ་གནས་པ་དང་། བློ་ཅན་གྱིས་སྤྱོད་པ་སྤོང་བ་ལ་གནས་པ་སྟེ། དེའི་ཕྱིར་ཞེ་སྡང་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་ཡིད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཅན་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ་མཚུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པ་ཅན་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་ཅན་ནི་དགེ་བ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པ་འཕེལ་བར་འགྱུར་ཏེ། ཡོན་ཏན་མཐོང་བ་དང་དད་པ་དང་ཤེས་རབ་གཡོ་བ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། །གཞན་ཡང་སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་གཏི་མུག་དང་རྟོག་པ་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ། རང་བཞིན་མི་བརྟན་པ་དང་གཡོ་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལ་གཏི་མུག་གིས་འཁྲུག་པ་ལ་གནས་པས་མི་གནས་པ་དང་། རྟོག་པ་སྣ་ཚྲན་པས་མི་གནས་པར་འགྱུར་བ་དང་། གཏི་མུག་གིས་གང་དུ་ཡང་མི་འགྲོ་བས་གཡོ་བར་འགྱུར་བ་དང་། རྟོག་པ་ཡང་བ་ཉིད་ཀྱིས་གཡོ་བར་འགྱུར་བ་སྟེ། དེའི་ཕྱིར་གཏི་མུག་གི་སྤྱོད་པ་དང་རྟོག་པའི་སྤྱོད་པ་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ་མཚུངས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཐབས་འདིས་སྤྱོད་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱང་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་འདི་དག་གང་ཟག་བདུན་དུ་འགྱུར་རོ། །གང་ཟག་བདུན་པོ་འདི་དག་ལས་སུ་མྱུར་དུ་བསྒྲུབ་པ་དང་། སུ་བུལ་བར་བསྒྲུབ་པ་ཡིན་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་མྱུར་དུ་བསྒྲུབ་སྟེ། བདེ་བླག་ཏུ་གདམས་ངག་གིས་འདུལ་བ་དང་། དད་པའི་སྟོབས་ཡོད་པ་དང་། གཏི་མུག་དང་རྟོག་པ་ཆུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་མྱུར་དུ་བསྒྲུབ་སྟེ། བདེ་བླག་ཏུ་གདམས་ངག་གིས་འདུལ་བ་དང་། ཡིད་ཀྱི་སྟོབས་ཡོད་པ་དང་། གཏི་མུག་དང་རྟོག་པ་ཆུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་བུལ་བར་བསྒྲུབ་སྟེ། གདམས་ངག་གིས་འདུལ་དཀའ་བ་དང་། གཏི་མུག་དང་རྟོག་པའི་སྟོབས་ཡོད་པ་དང་། དད་པ་དང་ཡིད་ཆུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་མྱུར་དུ་བསྒྲུབ་སྟེ། བདེ་བླག་ཏུ་གདམས་ངག་གིས་འདུལ་བ་དང་། དད་པ་དང་ཡིད་ཀྱི་སྟོབས་ཡོད་པ་དང་། གཏི་མུག་དང་རྟོག་པ་ཆུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་བུལ་བར་བསྒྲུབ་སྟེ། གདམས་ངག་གིས་འདུལ་དཀའ་བ་དང་། དད་པ་མི་བརྟན་པ་དང་། གཏི་མུག་དང་རྟོག་པའི་སྟོབས་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་བུལ་བར་བསྒྲུབ་སྟེ། གདམས་ངག་གིས་འདུལ་དཀའ་བ་དང་། ཡིད་མི་བརྟན་པ་དང་། གཏི་མུག་དང་རྟོག་པའི་སྟོབས་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཆ་མཉམ་པའི་སྤྱོད་པ་ཅན་བུལ་བར་བསྒྲུབ་སྟེ། གདམས་ངག་གིས་འདུལ་དཀའ་བ་དང་། ཡིད་མི་གནས་པ་དང་། གཏི་མུག་དང་རྟོག་པའི་སྟོབས་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། །

爾時此七人，由本煩惱成三：欲行人、嗔恚行人、癡行人。

問：此三行何因緣？云何可知此欲行人、此瞋行人、此癡行人。云何行受衣、乞食、坐臥行處威儀？答：初所造因緣、諸行界為因緣、過患為因緣。云何諸行初所造因緣？於初可愛方便故，多善業成欲行人。復從天堂落生於此，多起殺割桁械怨業，成瞋行人。不愛業所覆，從地獄從龍生墮落生此。初多飲酒離間成癡行人，從畜生墮落生此。如是行，初造因緣。云何界為因緣？二界最近故成癡行人，所謂地界、水界。二界最近故成瞋行人，所謂火界、風界。四界等故成欲行人。如是諸行，界為因緣。云何過患為因緣？最多淡成欲行人，最多瞻成瞋行人，最多風成癡行人。復有說：最多淡成癡行人，最多風成欲行人。如是過患為因緣。云何可知此人慾行、此人瞋行、此人癡行？答：以七行可知。如是以事、以煩惱、以行、以受取、以食、以業、以臥。云何以事可知？欲行人見所有事。未常見而見，既見。恒觀於真實過患不作意，於小功德成不難，不從此欲解脫。既觀不能捨行，知於餘事。諸如是行，欲行可知，嗔行人者，見所有如是事，如倦不能久看，隨取過患多毀人，於多功德非不難。從此不捨，唯以過患得已便，知行餘事亦如是，行瞋行可知。

འདི་ལྟར་གང་ཟག་བདུན་པོ་དེ་དག་གཞི་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པས་གསུམ་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་ནོ། ། དྲི་བ། སྤྱོད་པ་གསུམ་པོ་འདི་དག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་ན་འདི་ནི་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། འདི་ནི་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་། འདི་ནི་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་ཡིན་པར་ཤེས་པར་བྱ། ཇི་ལྟར་ན་གོས་ལེན་པ་དང་། བསོད་སྙོམས་དང་། གནས་མལ་དང་སྤྱོད་ལམ་གྱི་སྤྱོད་པ་ཡིན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། དང་པོར་བྱས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་དང་། སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་ཁམས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་དང་། ཉེས་དམིགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནོ། །ཇི་ལྟར་ན་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་དང་པོར་བྱས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན་ཞེ་ན། དང་པོར་སྡུག་པའི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་དགེ་བའི་ལས་མང་པོ་བྱས་པ་ནི་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་རོ། །ཡང་ལྷའི་གནས་ནས་བབས་ནས་འདིར་སྐྱེས་པ་དང་། གསོད་པ་དང་གཅོད་པ་དང་བཙོན་རར་འཇུག་པ་དང་དགྲ་བོའི་ལས་མང་དུ་བྱས་པས་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་རོ། །མི་དགེ་བའི་ལས་ཀྱིས་བསྒྲིབས་པ་དམྱལ་བ་དང་ཀླུའི་གནས་ནས་ལྟུང་ནས་འདིར་སྐྱེས་པ་དང་། དང་པོར་ཆང་འཐུང་བ་དང་དབྱེན་བྱེད་པ་མང་བས་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་རོ། །དུད་འགྲོའི་གནས་ནས་ལྟུང་ནས་འདིར་སྐྱེས་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀྱི་དང་པོར་བྱས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནོ། །ཇི་ལྟར་ན་ཁམས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན་ཞེ་ན། ཁམས་གཉིས་ཆེས་ཉེ་བས་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ་ས་ཁམས་དང་ཆུའི་ཁམས་སོ། །ཁམས་གཉིས་ཆེས་ཉེ་བས་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ་མེའི་ཁམས་དང་རླུང་གི་ཁམས་སོ། །ཁམས་བཞི་མཉམ་པས་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་ཏེ། དེ་ལྟར་སྤྱོད་པ་རྣམས་ཀ་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནོ། །ཇི་ལྟར་ན་ཉེས་དམིགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན་ཞེ་ན། བད་ཀན་ཤིན་ཏུ་མང་བས་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར། མཁྲིས་པ་ཤིན་ཏུ་མང་བས་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར། རླུང་ཤིན་ཏུ་མང་བས་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་རོ། །གཞན་དག་ན་རེ་བད་ཀན་ཤིན་ཏུ་མང་བས་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར། རླུང་ཤིན་ཏུ་མང་བས་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་འགྱུར་རོ་ཞེས་ཟེར་རོ། །དེ་ལྟར་ཉེས་དམིགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནོ། །ཇི་ལྟར་ན་འདི་ནི་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན། འདི་ནི་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན། འདི་ནི་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། སྤྱོད་པ་བདུན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ་དངོས་པོ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་དང་། སྤྱོད་པ་དང་། ལེན་པ་དང་། ཟས་དང་། ལས་དང་། ཉལ་བས་སོ། །ཇི་ལྟར་ན་དངོས་པོས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་མཐོང་བ་ནི། སྔོན་ཆད་མ་མཐོང་བ་མཐོང་བ་ན་རྟག་ཏུ་བལྟ་ཞིང་། ཡང་དག་པའི་ཉེས་དམིགས་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་དང་། ཡོན་ཏན་ཆུང་ངུ་ལ་མི་དཀའ་བར་འགྱུར་བ་དང་། འདོད་པ་འདི་ལས་མི་གྲོལ་བ་དང་། བལྟས་ནས་སྤོང་མི་ནུས་པ་དང་། དངོས་པོ་གཞན་དག་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་ཤེས་པ་སྟེ། དེ་ལྟ་བུའི་སྤྱོད་པས་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་དངོས་པོ་དེ་ལྟ་བུ་མཐོང་བ་ན་ངལ་བས་ཡུན་རིང་དུ་བལྟ་མི་ནུས་པ་དང་། ཉེས་དམིགས་བླངས་ནས་མི་མང་པོ་ལ་སྨོད་པ་དང་། ཡོན་ཏན་མང་པོ་ལ་མི་དཀའ་བ་མ་ཡིན་པ་དང་། འདི་ལས་མི་སྤོང་བ་དང་། ཉེས་དམིགས་ཀྱིས་ཐོབ་པ་ཙམ་གྱིས་ཤེས་པ་དང་། དངོས་པོ་གཞན་དག་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་སྤྱོད་པ་སྟེ། དེ་ལྟ་བུའི་སྤྱོད་པས་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །

癡行人見所有如是事，於功德過患成信他，聞他人所薄亦薄、聞他所讚歎亦讚歎，自不知故。以如是行於外事，癡行可知。如是以事。

問：云何以煩惱可知？答：欲行人五煩惱，多行嫉、慳、幻、諂、欲，此謂五。瞋恚行人五煩惱，多行忿、恨、覆、慳、瞋，此謂五。癡行人五煩惱，多行懶、懈怠、疑、悔、無明是五。如是以煩惱可知。

問：云何以行？答：欲行人見行以性，舉腳疾行平，舉腳平，下腳不廣，舉腳可愛行。如是以行，欲行可知。嗔恚行人見行以性，急起腳急下，相觸以半腳入地。如是已行，瞋恚人可知。癡行人見行以性，起腳摩地亦摩下，以腳觸腳行。以如是行，癡行人可知。如是以行。

問：云何以著衣欲行人？答：欲行人若捉衣以性，不多見不寬著衣太下，周正圓，種種可愛可見。瞋行人著衣以性，大急太上，不周正不圓，不種種可愛，不可觀。癡行人若著衣以性，多寬，不周正不圓，非種種可愛可觀。如是以著衣可知。

問：云何以食可知？答：欲行人樂肥甜，瞋恚行人樂酢，癡行人不定樂。復次欲行人食時，自量相應中適取揣食，亦知氣味，不速食，若得少味成大歡喜。瞋行人見食，多取揣食滿口食，若得少味太瞋惱。

གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་དངོས་པོ་དེ་ལྟ་བུ་མཐོང་བ་ན། ཡོན་ཏན་དང་ཉེས་དམིགས་ལ་གཞན་ལ་ཡིད་ཆེས་པར་འགྱུར་ཞིང་། གཞན་གྱིས་སྨད་པ་ཐོས་ན་ཡང་སྨོད་པ་དང་། གཞན་གྱིས་བསྔགས་པ་ཐོས་ན་ཡང་བསྔགས་པ་དང་། རང་གིས་མི་ཤེས་པའི་ཕྱིར་རོ། །སྤྱོད་པ་དེ་ལྟ་བུས་ཕྱིའི་དངོས་པོ་ལ་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་དངོས་པོས་སོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ན་ཉོན་མོངས་པས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་ལ་ཉོན་མོངས་པ་ལྔ་སྟེ། ཕྲག་དོག་དང་། སེར་སྣ་དང་། སྒྱུ་དང་། གཡོ་དང་། འདོད་ཆགས་ཏེ་ལྔ་པོ་འདི་དག་མང་དུ་སྤྱོད་དོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་ལ་ཉོན་མོངས་པ་ལྔ་སྟེ། ཁྲོ་བ་དང་། འཁོན་འཛིན་དང་། འཆབ་པ་དང་། སེར་སྣ་དང་། ཞེ་སྡང་སྟེ་ལྔ་པོ་འདི་དག་མང་དུ་སྤྱོད་དོ། །གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་ལ་ཉོན་མོངས་པ་ལྔ་སྟེ། ལེ་ལོ་དང་། སྙོམ་ལས་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་། འགྱོད་པ་དང་། མ་རིག་པ་སྟེ་ལྔའོ། །དེ་ལྟར་ཉོན་མོངས་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ན་འགྲོ་བས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་འགྲོ་བའི་རང་བཞིན་ནི། རྐང་པ་མྱུར་དུ་བཏེག་ནས་སྙོམས་པོར་འགྲོ་བ་དང་། རྐང་པ་སྙོམས་པོར་བཏེག་པ་དང་། རྐང་པ་མི་ཡངས་པར་འཇོག་པ་དང་། རྐང་པ་སྡུག་པར་བཏེག་ནས་འགྲོ་བའོ། །དེ་ལྟར་འགྲོ་བས་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་འགྲོ་བའི་རང་བཞིན་ནི། རྐང་པ་མྱུར་དུ་བཏེག་ནས་མྱུར་དུ་འཇོག་པ་དང་། ཕན་ཚུན་རེག་ཅིང་རྐང་པ་ཕྱེད་ཙམ་ས་ལ་འཇུག་པའོ། །དེ་ལྟར་འགྲོ་བས་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་འགྲོ་བའི་རང་བཞིན་ནི། རྐང་པ་བཏེག་པ་ན་ས་ལ་འཕྱི་ཞིང་འཇོག་པ་ནའང་འཕྱི་བ་དང་། རྐང་པ་ཕན་ཚུན་རེག་ཅིང་འགྲོ་བའོ། །དེ་ལྟར་འགྲོ་བས་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་འགྲོ་བས་སོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ན་གོས་གྱོན་པས་འདོད་ཆགས་ས་ཅན་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་གོས་ལེན་པའི་རང་བཞིན་ནི། མང་པོ་མི་མཐོང་བར་མི་ལྷོད་པར་གོས་འོག་ཏུ་མི་དམའ་བར་གྱོན་ཅིང་། ཀུན་ནས་ཚད་ལྡན་ཞིང་ཟླུམ་པོར་གྱོན་པ་དང་། རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་སྡུག་ཅིང་བལྟ་ན་སྡུག་པར་གྱོན་ནོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་གོས་གྱོན་པའི་རང་བཞིན་ནི། ཤིན་ཏུ་དམ་ཞིང་སྟེང་དུ་མཐོ་བ་དང་། ཀུན་ནས་ཚད་མི་ལྡན་ཞིང་ཟླུམ་པོ་མ་ཡིན་པ་དང་། རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་མི་སྡུག་ཅིང་བལྟ་ན་མི་སྡུག་པར་གྱོན་ནོ། །གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱི་གོས་གྱོན་པའི་རང་བཞིན་ནི། ཤིན་ཏུ་ལྷོད་ཅིང་ཀུན་ནས་ཚད་མི་ལྡན་པ་དང་ཟླུམ་པོ་མ་ཡིན་པ་དང་། རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་མི་སྡུག་ཅིང་བལྟ་ན་མི་སྡུག་པར་གྱོན་ནོ། །དེ་ལྟར་གོས་གྱོན་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ན་ཟས་ཀྱིས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་ནི་ཚིལ་དང་མངར་བ་ལ་དགའ། ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་ནི་སྐྱུར་པོ་ལ་དགའ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་ནི་ངེས་པ་མེད་པར་དགའའོ། །གཞན་ཡང་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ཟས་ཟ་བའི་ཚེ། རང་གི་ཚོད་དང་མཐུན་པར་འཚམ་པོར་ཁམ་གྱི་ཟས་ལེན་ཅིང་། རོ་ཡང་ཤེས་པ་དང་། མྱུར་བར་མི་ཟ་ཞིང་། རོ་ཆུང་ངུ་ཐོབ་ཀྱང་དགའ་བ་ཆེན་པོར་འགྱུར་རོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་ནི་ཟས་མཐོང་ན་ཁམ་གྱི་ཟས་མང་པོ་བླངས་ཏེ་ཁ་གང་བར་ཟ་ཞིང་། རོ་ཆུང་ངུ་ཐོབ་ན་ཤིན་ཏུ་ཁྲོས་ཤིང་འཁྲུག་པར་འགྱུར་རོ། །

癡行人見食，不圓小揣食不中適，少取以食塗染其口，半揣入口、半墮盤器，亂心不思惟食。如是以欲可知。

問：云何以事知？欲行人掃地，平身捉掃箒，不駃不知土沙而能清淨。瞋行人若掃地，急捉掃箒，兩邊駃除去土沙，急聲，雖淨潔而不平等。愚癡行人若掃地，寬捉掃箒，輾轉看盡處處不淨，亦不平等。如是浣染縫等，一切事平等作不與心，是欲人瞋行人。於一切事不平等作不與心。癡行人亂心，多作不成。如是以事可知。

問：云何以臥坐？欲行人眠不駃，眠先拼擋臥處令周正平等，安隱置身屈臂眠，夜中有喚即起，如有所疑即答。瞋行人若眠駃，隨得所安置，身面目頻蹙，於夜若有人喚即起瞋答。癡人若眠臥，處不周正，放手腳覆身而臥，夜中若有人喚，應聲噫噫久時方答。如是以臥可知。

問何行何法用受衣、乞食、坐臥行處？若欲行人，衣麁不下色可憎，是與其衣當著。瞋行人衣精細，衣淨潔好色下可愛，是應當著。癡行人衣隨所得當著。欲行人乞食，麁不淨潔、無美氣味，少乞食。瞋行人乞食，肥美淨潔、好氣味，如意所得。癡行人乞食，隨所得有節。欲行人臥坐於樹影水間，於小遠村處，復於未成寺。於無臥具處，是其當眠坐。

གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ཟས་མཐོང་ན། ཟླུམ་པོ་མ་ཡིན་པའི་ཁམ་ཆུང་ངུ་འཚམ་པོ་མ་ཡིན་པར་བླངས་ཏེ། ཉུང་ངུ་བླངས་ནས་ཁ་ལ་བྱུགས་ཤིང་། ཁམ་ཕྱེད་ཁར་བཅུག་པ་དང་ཕྱེད་སྣོད་དུ་ལྷུང་བ་དང་། སེམས་འཁྲུགས་པས་ཟས་ལ་མི་སེམས་སོ། །དེ་ལྟར་འདོད་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ན་བྱ་བས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ས་ཕྱག་པ་ན། ལུས་སྙོམས་པོར་ཕྱག་མ་བཟུང་སྟེ། མྱུར་བར་མ་ཡིན་ཞིང་ས་རྡུལ་མི་ཤེས་ཀྱང་གཙང་མར་བྱེད་ནུས་སོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ས་ཕྱག་པ་ན། ཕྱག་མ་དམ་པོར་བཟུང་སྟེ། ཕྱོགས་གཉིས་ནས་མྱུར་དུ་ས་རྡུལ་སེལ་ཞིང་། སྒྲ་དྲག་པོས་གཙང་མ་བྱས་ཀྱང་སྙོམས་པོ་མ་ཡིན་ནོ། །གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ས་ཕྱག་པ་ན། ཕྱག་མ་ལྷོད་པོར་བཟུང་སྟེ། ཕྱོགས་ཀུན་ཏུ་བལྟས་ཀྱང་གནས་ཐམས་ཅད་མི་གཙང་ཞིང་སྙོམས་པོ་ཡང་མ་ཡིན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་འཁྲུ་བ་དང་ཚོན་རྩི་དང་འཚེམ་པ་སོགས་བྱ་བ་ཐམས་ཅད་སྙོམས་པོར་བྱེད་ཅིང་སེམས་མི་གཏོང་བ་ནི་འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་དང་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་ནོ། །བྱ་བ་ཐམས་ཅད་མི་སྙོམས་པར་བྱེད་ཅིང་སེམས་མི་གཏོང་བ་ནི་གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་ཏེ། སེམས་འཁྲུགས་ནས་མང་དུ་བྱས་ཀྱང་མི་འགྲུབ་བོ། །དེ་ལྟར་བྱ་བས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ན་ཉལ་བ་དང་འདུག་པས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་ནི་མྱུར་བར་མི་ཉལ་ཞིང་། ཉལ་བའི་སྔོན་དུ་མལ་ས་ཀུན་ནས་སྙོམས་པོར་བཤམས་ནས། ལུས་བདེ་བར་བཞག་སྟེ་དཔུང་པ་བསྐུམས་ནས་ཉལ་ཞིང་། མཚན་མོའི་དུས་སུ་བོས་ན་ལམ་སེང་ལངས་ཏེ། ཐེ་ཚོམ་ཡོད་པ་ལྟར་ལན་འདེབས་སོ། །ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ཉལ་བ་ན་མྱུར་དུ་ཉལ་ཞིང་། གང་བྱུང་དུ་གནས་བཟུང་ནས་ལུས་དང་གདོང་དང་མིག་བསྡུམས་ཏེ། མཚན་མོར་མི་གཞན་གྱིས་བོས་ན་ཁྲོས་ནས་ལན་འདེབས་སོ། །གཏི་མུག་ཅན་གྱིས་ཉལ་བ་ན། གནས་སྙོམས་པོ་མ་ཡ ལག་པ་དང་རྐང་པ་བརྐྱངས་ཏེ་ལུས་བཀབ་ནས་ཉལ་ཞིང་། མཚན་མོར་མི་གཞན་གྱིས་བོས་ན། སྒྲ་བསྒྲགས་ཏེ་ཨེ་ཨེ་ཞེས་ཡུན་རིང་པོར་སོང་ནས་ལན་འདེབས་སོ། །དེ་ལྟར་ཉལ་བས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། སྤྱོད་པ་གང་དང་ཆོས་གང་གིས་གོས་དང་བསོད་སྙོམས་དང་ཉལ་བ་དང་འདུག་པའི་གནས་བླང་བར་བྱ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་ལ་གོས་རྩུབ་ཅིང་ཁ་དོག་དམའ་བ་སྡུག་མི་སྡུག་པ་དེ་བགོ་བར་བྱ། ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་ལ་གོས་ཞིབ་མོ་གཙང་ཞིང་ཁ་དོག་བཟང་བ་དམའ་ཞིང་སྡུག་པ་དེ་བགོ་བར་བྱ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་ལ་གོས་གང་རྙེད་པ་དེ་བགོ་བར་བྱ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་བསོད་སྙོམས་ནི་རྩུབ་ཅིང་མི་གཙང་བ་དང་དྲི་རོ་མེད་པ་ཉུང་ངུ་བླང་བར་བྱ། ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་བསོད་སྙོམས་ནི་བཅུད་ཆེ་ཞིང་གཙང་བ་དྲི་རོ་བཟང་བ་ཡིད་དང་མཐུན་པར་རྙེད་པ་བླང་བར་བྱ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་བསོད་སྙོམས་ནི་གང་རྙེད་པ་ཚོད་ཟིན་པར་བླང་བར་བྱ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་ཅན་གྱིས་ཉལ་འདུག་ནི་ཤིང་གི་གྲིབ་མ་དང་ཆུའི་འགྲམ་དང་གྲོང་ནས་ཐག་རིང་ཙམ་དང་དགོན་པ་མ་གྲུབ་པའི་གནས་དང་མལ་ཆ་མེད་པའི་གནས་སུ་ཉལ་བ་དང་འདུག་པ་བ

瞋行人坐臥樹影水邊，成就平正，於寺已成，臥具具足，成其坐臥處。癡行人依師親覲當住。欲行人行處，麁飯飲食處，若入聚落應向日而行，於惡人處是其當行。瞋恚行人處，於飯水飲食具足，逐日而入，多信向人處是其當入。癡行人隨所得處。欲行人威儀多行腳處，瞋行人依坐臥，癡行人依行處。於是散向，欲者依可愛境界為信，瞋恚者不可愛境界為信，癡者不觀為因。欲者如奴，瞋恚者如主，癡者如毒。貪者少過患斷無染，瞋恚大過患使無染，癡者大過患斷無染。欲行人樂色，瞋行人樂諍，癡行人樂懈怠。

分別行處品第七

爾時依止師觀其所行，授三十八行，當復教示令二行相應。

問：云何三十八行處？答：謂十一切入：地、水、火、風、青、黃、赤、白、空處、識處一切入。又十不淨想：膖脹想、青淤想、爛想、棄擲想、鳥獸食噉想、身肉分張想、斬斫離散想、赤血塗染想、蟲臭想、骨想。又十念：唸佛、念法、念僧、念戒、念施、念天、念死、念身、念數息、念寂寂。又四無量心：慈、悲、喜、捨。觀四大、食不淨想、無所有處、非非想處。斯謂三十八行處。此三十八行處，以九行當知最勝。一以禪、二以正越、三以增長、四以緣、五以事、六以勝、七以地、八以取、九以人。

བཞུགས་མིར་ཁྲོ་བ་ནི་ཤིང་གི་གྲིབ་མ་དང་ཆུ་འགྲམ་དུ་འདུག་པ་དང་ཉལ་བ་ལས། ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཤིང་དྲང་བར་བྱེད། གཙུག་ལག་ཁང་དུ་གྲུབ་ཟིན་པ། མལ་ཆ་ཡོངས་སུ་ཚང་བ། བཞུགས་གནས་དང་ཉལ་གནས་རྣམས་འགྲུབ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་བླ་མ་ལ་བརྟེན་ནས་ཉེ་བར་བསྟེན་ཏེ་གནས་པར་བྱ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་བགྲོད་པའི་གནས་དང་། ཟས་སྐོམ་རགས་པའི་གནས་སུ། གྲོང་དུ་འཇུག་པའི་ཚེ་ཉི་མ་ལ་བལྟས་ཏེ་འགྲོ་བ་དང་། མི་ངན་པའི་གནས་སུ་འགྲོ་བར་བྱ། ཁྲོ་བ་སྤྱོད་པའི་མིའི་གནས་ནི། ཟས་དང་ཆུ་དང་བཏུང་བ་ཚང་བའི་གནས་སུ། ཉི་མའི་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་དང་། དད་པ་ཅན་གྱི་མི་མང་བའི་གནས་སུ་འཇུག་པར་བྱ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་གང་རྙེད་པའི་གནས་སུའོ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་སྤྱོད་ལམ་རྐང་པས་འགྲོ་བ་མང་བའི་གནས་སུ། ཁྲོ་བ་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་བཞུགས་པ་དང་ཉལ་བ་ལ་བརྟེན་པ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་འགྲོ་བ་ལ་བརྟེན་པའོ། དེ་ལ་ཁ་ཐོར་དུ་གྱུར་པ་ནི། འདོད་ཆགས་ཅན་ནི་ཡིད་དུ་འོང་བའི་ཡུལ་ལ་དད་པར་བྱེད། ཁྲོ་བ་ཅན་ནི་ཡིད་དུ་མི་འོང་བའི་ཡུལ་ལ་དད་པར་བྱེད། གཏི་མུག་ཅན་ནི་རྒྱུ་མཚན་མི་ལྟ་བའོ། འདོད་ཆགས་ཅན་ནི་བྲན་བཞིན། ཁྲོ་བ་ཅན་ནི་བདག་པོ་བཞིན། གཏི་མུག་ཅན་ནི་དུག་བཞིན་ནོ། འདོད་ཆགས་ཅན་ནི་ཉེས་དམིགས་ཆུང་ཞིང་སྤོང་དཀའ་བ། ཁྲོ་བ་ཅན་ནི་ཉེས་དམིགས་ཆེ་ཞིང་སྤོང་སླ་བ། གཏི་མུག་ཅན་ནི་ཉེས་དམིགས་ཆེ་ཞིང་སྤོང་དཀའ་བའོ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་གཟུགས་ལ་དགའ་བ། ཁྲོ་བ་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་རྩོད་པ་ལ་དགའ་བ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་མི་ནི་ལེ་ལོ་ལ་དགའ་བའོ། སྤྱོད་ལམ་གྱི་གནས་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ལེའུ་བདུན་པའོ། དེའི་ཚེ་བརྟེན་པའི་སློབ་དཔོན་གྱིས་དེའི་སྤྱོད་ལམ་བརྟག་ཅིང་། སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་བསྟན་ཏེ། སླར་ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་མཐུན་པར་བསྟན་པར་བྱའོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་གང་ཞེ་ན། ལན། ཐམས་ཅད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་སྟེ། ས་དང་། ཆུ་དང་། མེ་དང་། རླུང་དང་། སྔོན་པོ་དང་། སེར་པོ་དང་། དམར་པོ་དང་། དཀར་པོ་དང་། ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་ད་དོ། ཡང་མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུ་སྟེ། རྡོལ་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། སྔོ་བསངས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། རུལ་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། བོར་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། བྱ་དང་རི་དྭགས་ཀྱིས་ཟོས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། ལུས་ཀྱི་ཤ་ཆ་སོ་སོར་གྱེས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། གཤག་བཅད་ཐོར་བུར་གྱུར་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཁྲག་དམར་པོས་བསྐུས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། འབུ་སྲིན་གྱི་དྲི་ངན་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། རུས་པའི་འདུ་ཤེས་སོ། ཡང་དྲན་པ་བཅུ་སྟེ། སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཆོས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། དགེ་འདུན་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། སྦྱིན་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ལྷ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། འཆི་བ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ལུས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཞི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། ཡང་ཚད་མེད་པ་བཞི་སྟེ། བྱམས་པ་དང་། སྙིང་རྗེ་དང་། དགའ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་སོ། འབྱུང་བ་བཞི་བརྟག་པ་དང་། ཟས་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། འདི་ནི་སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་དོ། སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་པོ་འདི་དག་ནི་སྤྱོད་ལམ་དགུས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། གཅིག་ནི་བསམ་གཏན་གྱིས་དང་། གཉིས་པ་ནི་ཡང་དག་པར་འདའ་བས་དང་། གསུམ་པ་ནི་འཕེལ་བས་དང་། བཞི་པ་ནི་རྐྱེན་གྱིས་དང་། ལྔ་པ་ནི་དངོས་པོས་དང་། དྲུག་པ་ནི་ཁྱད་པར་གྱིས་དང་། བདུན་པ་ནི་ས་པས་དང་། བརྒྱད་པ་ནི་འཛིན་པས་དང་། དགུ་པ་ནི་གང་ཟག་གིས་སོ།

問：云何為禪？答：謂十行處成禪外行。又十一行處成就初禪。又三行處成就三禪。又一行處成就四禪。又九行處成就四禪五禪。又四行處成就無色四禪。

問：云何十行處成禪外行？答：除數息及觀身，餘八念及觀四大、食不淨想，是謂十外行。

問：云何十一行處初禪所攝？答：十不淨想及觀身，是謂初禪所攝。

問：云何三行處，三禪所攝？答：謂慈、悲、喜。

問：云何一行處四禪所攝？答：謂捨。

問：云何九行處，四禪五禪所攝？答：除空一切入、識一切入，餘殘八一切入及數息念。

問：云何四行處，四無色所攝？答：虛空一切入、識一切入、無所有處、非非想處，是名四行。如是以禪可知。

問：云何以正越？答：入行處成為越色，除無色一切入，餘八一切入。餘三十行處，不成為越色。又三行處成為越事，二無色一切入及無所有處。餘三十五行處，不成為越事。又一行處成為越想受，所謂非非想處。餘三十七行，不成為越想受。如是以越可知。

問：云何以增長？答：十四行處可令增長，所謂十一切入及四無量心。餘二十四行處，不應令增長。如是以增長可知。

問：云何為緣？答：九行處為神通緣，除無色一切入。八一切入，及分別虛空一切入。餘三十行，不成神通緣。

དྲི་བ། བསམ་གཏན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་ལམ་བཅུས་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པ་འགྲུབ་བོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཅུ་གཅིག་གིས་བསམ་གཏན་དང་པོ་འགྲུབ་བོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གསུམ་གྱིས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་འགྲུབ་བོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་གིས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་འགྲུབ་བོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་དགུས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་དང་ལྔ་པ་འགྲུབ་བོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཞིས་གཟུགས་མེད་པའི་བསམ་གཏན་བཞི་འགྲུབ་བོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་བཅུས་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པ་ཇི་ལྟར་འགྲུབ་ཅེ་ན། ལན། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བ་དང་ལུས་ལ་བརྟག་པ་མ་གཏོགས་པའི་དྲན་པ་བརྒྱད་དང་འབྱུང་བ་བཞི་བརྟག་པ་དང་ཟས་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་ཏེ། དེ་ནི་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པ་བཅུའོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་བཅུ་གཅིག་གིས་བསམ་གཏན་དང་པོའི་བསྡུས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུ་དང་ལུས་ལ་བརྟག་པ་སྟེ། དེ་ནི་བསམ་གཏན་དང་པོས་བསྡུས་པའོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་གསུམ་གྱིས་བསམ་གཏན་གསུམ་པས་བསྡུས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བའོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་གཅིག་གིས་བསམ་གཏན་བཞི་པས་བསྡུས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། བཏང་སྙོམས་སོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་དགུས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་དང་ལྔ་པས་བསྡུས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། ནམ་མཁའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་མ་གཏོགས་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བརྒྱད་དང་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པའོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་བཞིས་གཟུགས་མེད་པ་བཞིས་བསྡུས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། ནམ་མཁའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དེ། དེ་ནི་སྤྱོད་ལམ་བཞིའོ། དེ་ལྟར་བསམ་གཏན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། ཡང་དག་པར་འདའ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་ལམ་དུ་འཇུག་པ་ཡིས་གཟུགས་ལས་འདའ་བར་འགྲུབ་པ་ས་མེད་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་མ་གཏོགས་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བརྒྱད་དོ། ལྷག་མའི་སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་ནི་གཟུགས་ལས་འདའ་བར་མི་འགྲུབ་བོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གསུམ་གྱིས་དངོས་པོ་ལས་འདའ་བར་འགྲུབ་སྟེ། གཟུགས་མེད་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་གཉིས་དང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། ལྷག་མའི་སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་ལྔ་ནི་དངོས་པོ་ལས་འདའ་བར་མི་འགྲུབ་བོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་གིས་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་ལས་འདའ་བར་འགྲུབ་སྟེ། སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། ལྷག་མའི་སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བདུན་ནི་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་ལས་འདའ་བར་མི་འགྲུབ་བོ། དེ་ལྟར་འདའ་བས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། འཕེལ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་ལམ་བཅུ་བཞི་ནི་འཕེལ་བར་བྱ་བ་སྟེ། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བཅུ་དང་ཚད་མེད་པ་བཞིའོ། ལྷག་མའི་སྤྱོད་ལམ་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་ནི་འཕེལ་བར་མི་བྱའོ། དེ་ལྟར་འཕེལ་བས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། རྐྱེན་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་ལམ་དགུ་ནི་མངོན་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། གཟུགས་མེད་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་མ་གཏོགས་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བརྒྱད་དང་ནམ་མཁའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའོ། ལྷག་མའི་སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་ནི་མངོན་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་དུ་མི་འགྱུར་རོ།

三十七行處成為毘婆舍那緣，除非非想處。又一行處不成毘婆舍那緣，所謂非非想處。如是以緣可知。

問：云何為事？答：二十一行處是分別事，十二行處是為實事，五行處不應說分別事、實事。

問：云何二十一行處是分別事？答：除識一切入，餘九一切入，十不淨想及念數息、念身。

問：云何十二實事？答：識一切入、非非想處，及十禪外行。

問：云何五不應說分別事及實事？答：謂四無量心及無所有處。復次二行處，內營事內事。又二行處，內營事外事。又一行處，外營事內事。又二十一行處，外營事外事。又四行處，內營事內事設外事。又四行處，設內營事設外營事外事。又二行處，設內營事設外營事設內事設外事。又一行處，內外營事內事。又一行處，內營事不應說及內事外事。於是二行處內營事內事者，謂識一切入及非非想處。又二行處內營事外事者，所謂念數息、念身。又一行處外營事內事者，所謂念死。又二十一行處外營事外事者，謂十不淨想、四無量心、四色一切入、虛空一切入及唸佛念僧。又四行處內營事內事設外事者，謂念戒、念施、觀於四大及不淨食想。又四行處設內營事設外營事說外事，謂四色一切入。又二行處設內營事設外營事設內事設外事，謂念法念寂寂。

དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བདུན་ནི་ལྷག་མཐོང་གི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་མ་གཏོགས་སོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ལྷག་མཐོང་གི་རྐྱེན་དུ་མི་འགྱུར་ཏེ། སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། དེ་ལྟར་རྐྱེན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། དངོས་པོ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་ལམ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་ནི་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་དངོས་པོ་ཡིན། སྤྱོད་ལམ་བཅུ་གཉིས་ནི་དངོས་པོ་ཡང་དག་པ་ཡིན། སྤྱོད་ལམ་ལྔ་ནི་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་དངོས་པོ་དང་དངོས་པོ་ཡང་དག་པ་ཞེས་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་དངོས་པོ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་མ་གཏོགས་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དགུ་དང་མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུ་དང་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པ་དང་ལུས་ཀྱི་དྲན་པའོ། དྲི་བ། སྤྱོད་ལམ་བཅུ་གཉིས་དངོས་པོ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པ་བཅུའོ། དྲི་བ། རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་དངོས་པོ་དང་དངོས་པོ་ཡང་དག་པ་གཉིས་ཀ་ཇི་ལྟར་མ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། ཚད་མེད་པ་བཞི་དང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། གཞན་ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་ནི་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཞི་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཞི་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ནང་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོ་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ། དེ་ལ་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་སྟེ། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོ་སྟེ། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པ་དང་ལུས་ཀྱི་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་སྟེ། འཆི་བ་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཅིག་ནི་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོ་སྟེ། མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུ་དང་ཚད་མེད་པ་བཞི་དང་གཟུགས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བཞི་དང་ནམ་མཁའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་དགེ་འདུན་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཞི་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོ་སྟེ། ཚུལ་ཁྲིམས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་སྦྱིན་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་འབྱུང་བ་བཞི་བརྟག་པ་དང་ཟས་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་སོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཞི་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོ་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བཞིའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོ་སྟེ། ཆོས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་ཞི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ།

又一行處內外營事內事，謂為念天。又一行處內營事內事外事不應說，謂無所有處。又二行處過去事，謂識一切入及非非想處。又一行處於未來事，所謂念死。又一行處於現在事，所謂念天。又六行處設過去事設未來事設現在事，謂唸佛念僧念戒念施，及觀四大不淨食想。又二行處設過去事設現在事設不應說過去未來者，所謂念法、念寂寂。又二十六行處不應設三世事，謂九一切入、十不淨想、四無量心，及念數息、念身、無所有處。又四行處動事，謂火一切入、風一切入，及蟲爛想，及念數息，其處則動，其相不動。餘三十四不動事。如是以事可知。

問：云何為勝？答：八一切入、四無色定，是名勝，真實事故。以八一切入是名定勝故，彼第四禪得勝地故。四無色定成勝。十不淨想及食不淨想是名想勝，以色、以形、以空、以方、以分別、以和合、以執著故、以不淨想事故。以十念處是名勝念，微細故、隨念故。四無量心以無過為勝，受饒益故。觀四大是名慧勝，以執著空故。如是以勝可知。

問：云何以地？答：十二行處不生於天上，謂十不淨及念身、食不淨想。又十三行處不生於色有，初十二及數息念不生色有。除四無色處，餘行處不生於無色有。如是以地可知。

ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ནང་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་སྟེ། ལྷ་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ནང་གི་བྱ་བ་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་དང་ཕྱི་རོལ་གྱི་དངོས་པོ་བརྗོད་པར་མི་བྱ་སྟེ། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་འདས་པའི་དངོས་པོ་སྟེ། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་མ་འོངས་པའི་དངོས་པོ་སྟེ། འཆི་བ་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་ད་ལྟར་བྱུང་བའི་དངོས་པོ་སྟེ། ལྷ་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་དྲུག་ནི་འདས་པའི་དངོས་པོ་དང་མ་འོངས་པའི་དངོས་པོ་དང་ད་ལྟར་བྱུང་བའི་དངོས་པོ་སྟེ། སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་དགེ་འདུན་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་སྦྱིན་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་འབྱུང་བ་བཞི་བརྟག་པ་དང་ཟས་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་སོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཉིས་ནི་འདས་པའི་དངོས་པོ་དང་ད་ལྟར་བྱུང་བའི་དངོས་པོ་དང་འདས་པ་དང་མ་འོངས་པ་བརྗོད་པར་མི་བྱ་བ་སྟེ། ཆོས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་ཞི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་ཉི་ཤུ་རྩ་དྲུག་ནི་དུས་གསུམ་གྱི་དངོས་པོ་བརྗོད་པར་མི་བྱ་སྟེ། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དགུ་དང་མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུ་དང་ཚད་མེད་པ་བཞི་དང་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པ་དང་ལུས་ཀྱི་དྲན་པ་དང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཞི་ནི་གཡོ་བའི་དངོས་པོ་སྟེ། མེའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་རླུང་གི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་འབུ་སྲིན་གྱིས་རུལ་བའི་འདུ་ཤེས་དང་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པ་སྟེ། དེའི་གནས་ནི་གཡོ་ཡང་དེའི་མཚན་ཉིད་ནི་མི་གཡོའོ། ལྷག་མའི་སུམ་ཅུ་རྩ་བཞི་ནི་གཡོ་བའི་དངོས་པོ་མ་ཡིན་ནོ། དེ་ལྟར་དངོས་པོས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། ཁྱད་པར་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བརྒྱད་དང་གཟུགས་མེད་པའི་བསམ་གཏན་བཞི་ནི་ཁྱད་པར་དུ་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ། དངོས་པོ་ཡང་དག་པའི་ཕྱིར་རོ། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བརྒྱད་ིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཁྱད་པར་དུ་བྱེད་པའི་ཕྱིར་ཏེ། དེ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ས་ཁྱད་པར་ཅན་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རོ། གཟུགས་མེད་པའི་བསམ་གཏན་བཞི་ནི་ཁྱད་པར་དུ་འགྲུབ་བོ། མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུ་དང་ཟས་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་ནི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཁྱད་པར་དུ་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ། གཟུགས་དང་དབྱིབས་དང་སྟོང་པ་དང་ཕྱོགས་དང་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་འདུས་པ་དང་མངོན་པར་ཞེན་པའི་ཕྱིར་དང་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་དངོས་པོའི་ཕྱིར་རོ། དྲན་པའི་གནས་བཅུ་ནི་དྲན་པའི་ཁྱད་པར་དུ་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ། ཕྲ་བ་དང་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཕྱིར་རོ། ཚད་མེད་པ་བཞི་ནི་ཉེས་པ་མེད་པའི་ཁྱད་པར་དུ་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ། ཕན་པའི་བདེ་བ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རོ། འབྱུང་བ་བཞི་བརྟག་པ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཁྱད་པར་དུ་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ། སྟོང་པ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པའི་ཕྱིར་རོ། དེ་ལྟར་ཁྱད་པར་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། ས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་ལམ་བཅུ་གཉིས་ནི་ལྷའི་གནས་སུ་མི་སྐྱེ་སྟེ། མི་སྡུག་པ་བཅུ་དང་ལུས་ཀྱི་དྲན་པ་དང་ཟས་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་སོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་བཅུ་གསུམ་ནི་གཟུགས་ཀྱི་སྲིད་པར་མི་སྐྱེ་སྟེ། སྔ་མའི་བཅུ་གཉིས་དང་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པ་ནི་གཟུགས་ཀྱི་སྲིད་པར་མི་སྐྱེའོ། གཟུགས་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་བཞི་མ་གཏོགས་པའི་ལྷག་མའི་སྤྱོད་ལམ་རྣམས་ནི་གཟུགས་མེད་པའི་སྲིད་པར་མི་སྐྱེའོ། དེ་ལྟར་ས་པས་ཤེས་པར་བྱའོ།

問：云何以取？答：謂十七行處，以見應取相。除風一切入及無色一切入，餘七一切入、十不淨想。又一行處以觸應取相，謂念數息。又一行處，或以見或以觸應取，謂風一切入。餘十九行處，以聞分別應取。又五行處，初坐禪人不應修行，四無色及捨。餘二十三，初學禪人應取。如是以取可知。

問：云何以人？答：欲行人，四無量不應修行，以淨相故。何以故？欲行人作意淨想非其所行，如痰病人多食肥腴非其所宜。瞋行人十不淨想不應修行，瞋恚想故，瞋恚作意非其所行。如瞻病人飲食沸熱非其所宜。癡行人未增長智，不應令起修行處，離方便故。若離方便，其精進無果，如人騎象無鉤。欲行人應修不淨想及觀身，是其欲對治故。瞋行人應修四無量心，是瞋對治故；或當修色一切入，心隨逐故。信行人當修六念處，唸佛為初信定故。意行人當修觀四大、於食不淨想、念死、念寂寂，深處故。復次意行人於一切行處無所妨礙。覺行人當修念數息，以斷覺故。癡行人以言問法、以時聞法、以恭敬法與師共住，令智增長。於三十八行隨其所樂，應當修念死及觀四大最勝。復說於分別行處，我見彼勝。六人於所分別，略而為三。

問：若然，於初有妨。答：二欲行人，謂鈍根、利根。

དྲི་བ། འཛིན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་ལམ་བཅུ་བདུན་ནི་མཐོང་བས་འཛིན་པའི་མཚན་མར་བྱ་སྟེ། རླུང་གི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་གཟུགས་མེད་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་མ་གཏོགས་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བདུན་དང་མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་རེག་པས་འཛིན་པའི་མཚན་མར་བྱ་སྟེ། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་གཅིག་ནི་མཐོང་བའམ་རེག་པས་འཛིན་པར་བྱ་སྟེ། རླུང་གི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའོ། ལྷག་མའི་སྤྱོད་ལམ་བཅུ་དགུ་ནི་ཐོས་པས་རྣམ་པར་ཕྱེ་ནས་འཛིན་པར་བྱའོ། ཡང་སྤྱོད་ལམ་ལྔ་ནི་བསམ་གཏན་པ་གསར་བུས་སྒོམ་པར་མི་བྱ་སྟེ། གཟུགས་མེད་པ་བཞི་དང་བཏང་སྙོམས་སོ། ལྷག་མའི་ཉི་ཤུ་རྩ་གསུམ་ནི་བསམ་གཏན་པ་གསར་བུས་འཛིན་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་འཛིན་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། གང་ཟག་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་མིས་ཚད་མེད་པ་བཞི་སྒོམ་པར་མི་བྱ་སྟེ། གཙང་བའི་མཚན་མའི་ཕྱིར་རོ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་མིས་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་དེའི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་ཏེ། དཔེར་ན་བད་ཀན་གྱི་ནད་ཅན་གྱིས་ཤ་ཚིལ་ཅན་མང་དུ་ཟ་བ་དེའི་འོས་མ་ཡིན་པ་བཞིན་ནོ། ཁྲོ་བ་སྤྱོད་པའི་མིས་མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་བཅུ་སྒོམ་པར་མི་བྱ་སྟེ། ཁྲོ་བའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། ཁྲོ་བ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་དེའི་སྤྱོད་པ་མ་ཡིན་ནོ། དཔེར་ན་མཁྲིས་པའི་ནད་ཅན་གྱིས་ཟས་སྐོམ་ཚ་བ་ཟ་བ་དེའི་འོས་མ་ཡིན་པ་བཞིན་ནོ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་མིས་ཤེས་རབ་མ་འཕེལ་བར་སྒོམ་པའི་གནས་བསྐྱེད་པར་མི་བྱ་སྟེ། ཐབས་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། གལ་ཏེ་ཐབས་དང་བྲལ་ན་དེའི་བརྩོན་འགྲུས་ནི་འབྲས་བུ་མེད་དེ། དཔེར་ན་མི་གླང་པོ་ཆེ་ལ་ཞོན་པ་ལྕགས་་མེད་པ་བཞིན་ནོ། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་མིས་མི་སྡུག་པའི་འདུ་ཤེས་དང་ལུས་ལ་བརྟག་པ་སྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ནི་དེའི་འདོད་ཆགས་ཀྱི་གཉེན་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ཁྲོ་བ་སྤྱོད་པའི་མིས་ཚད་མེད་པ་བཞི་སྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ནི་ཁྲོ་བའི་གཉེན་པོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། ཡང་ན་གཟུགས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་སྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། སེམས་རྗེས་སུ་འཇུག་པའི་ཕྱིར་རོ། དད་པས་སྤྱོད་པའི་མིས་དྲན་པའི་གནས་དྲུག་སྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ལ་སོགས་པ་དད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕྱིར་རོ། བློས་སྤྱོད་པའི་མིས་འབྱུང་བ་བཞི་བརྟག་པ་དང་ཟས་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་འཆི་བ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་ཞི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་སྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། ཟབ་མོའི་གནས་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། གཞན་ཡང་བློས་སྤྱོད་པའི་མིས་སྤྱོད་ལམ་ཐམས་ཅད་ལ་གེགས་མེད་དོ། རྟོག་གེ་བས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་བགྲང་བའི་དྲན་པ་སྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། རྟོག་པ་གཅོད་པའི་ཕྱིར་རོ། གཏི་མུག་སྤྱོད་པའི་མིས་ཆོས་ཀྱི་དྲི་བ་བྱ་བ་དང་དུས་སུ་ཆོས་ཉན་པ་དང་ཆོས་ལ་གུས་པས་སློབ་དཔོན་དང་ལྷན་ཅིག་གནས་པར་བྱ་སྟེ། ཤེས་རབ་འཕེལ་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ། སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་ལས་གང་ལ་དགའ་བ་ལ་འཆི་བ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་འབྱུང་བ་བཞི་བརྟག་པ་ནི་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའོ། ཡང་སྨྲས་པ། རྣམ་པར་ཕྱེ་བའི་སྤྱོད་ལམ་ལ་བདག་གིས་དེ་མཆོག་ཏུ་མཐོང་ངོ་། གང་ཟག་དྲུག་པོ་སོ་སོ་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་ནི་མདོར་བསྡུས་ན་གསུམ་མོ། དྲི་བ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟ་ན། དང་པོ་ལ་གེགས་སུ་འགྱུར་རོ་ཞེ་ན། ལན། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པའི་མི་གཉིས་ཏེ། དབང་པོ་རྟུལ་པོ་དང་དབང་པོ་རྣོན་པོའོ།;

為鈍根欲人修不淨觀，為其欲對治，是所應教，行修得除欲。利根欲人，初信增長，當修念處，是所應教，行修得除欲。二瞋行人，謂鈍根、利根。為鈍根瞋恚行人，修四無量，是其瞋恚對治，是所應教，行修得除瞋。利根瞋恚行人，以智增長修行，勝處是所教，修得除瞋。二癡行人，謂無根、鈍根。為無根癡行人，不應教修行處。為鈍根癡行人，為除覺，應教修念數息。如是以略，唯成三人，是故無妨。於是法，一切入及數息，以空增長，無妨成一切行。若已得勝功德，勝一切行所行之處，故成不妨。

解脫道論卷第三

解脫道論卷第四

阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

行門品第八之一

問：云何地一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？一切入者何義？幾種地？何地取相？云何作曼陀羅法？何修地法？答：是心依地相生，此謂地一切入。心不亂住，是名為修。善樂著地想為相。不捨為味。意無異念為處。何功德者，謂有十二功德，從地一切入是相易得，於一切時、於一切行心行無礙，如意神通，履水遊空如地，受種種色辯，初念宿命辯，及天耳界辯，隨行善趣甘露為邊。

問：一切入何義？答：謂周普一切入。

མི་རྣོ་བའི་དབང་པོ་ཅན་གྱི་འདོད་ཆགས་པ་རྣམས་ལ་མི་སྡུག་པའི་རྣལ་འབྱོར་སྒོམ་དུ་འཇུག་པར་བྱ་སྟེ། དེ་དག་གི་འདོད་ཆགས་གཉེན་པོར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བསླབ་པར་བྱ་བ་ཡིན་ཞིང༌། བསྒོམས་པས་འདོད་ཆགས་སྤོང་བར་འགྱུར་རོ། །དབང་པོ་རྣོན་པོ་ཅན་གྱི་འདོད་ཆགས་པ་རྣམས་ནི་དང་པོར་དད་པ་འཕེལ་བས་དྲན་པ་ཉེར་བཞག་བསྒོམ་དུ་གཞུག་པར་བྱ་སྟེ། དེ་དག་ལ་བསླབ་པར་བྱ་བ་ཡིན་ཞིང༌། བསྒོམས་པས་འདོད་ཆགས་སྤོང་བར་འགྱུར་རོ། །ཞེ་སྡང་ཅན་གཉིས་ཏེ། དབང་པོ་རྟུལ་པོ་དང༌། དབང་པོ་རྣོན་པོའོ། །དབང་པོ་རྟུལ་པོའི་ཞེ་སྡང་ཅན་རྣམས་ལ་ཚད་མེད་པ་བཞི་བསྒོམ་དུ་གཞུག་པར་བྱ་སྟེ། དེ་དག་གི་ཞེ་སྡང་གི་གཉེན་པོ་ཡིན་པས་བསླབ་པར་བྱ་བ་ཡིན་ཞིང༌། བསྒོམས་པས་ཞེ་སྡང་སྤོང་བར་འགྱུར་རོ། །དབང་པོ་རྣོན་པོའི་ཞེ་སྡང་ཅན་རྣམས་ནི་ཤེས་རབ་འཕེལ་བས་ཟིལ་གནོན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་བསྒོམ་དུ་གཞུག་པར་བྱ་སྟེ། བསྒོམས་པས་ཞེ་སྡང་སྤོང་བར་འགྱུར་རོ། །གཏི་མུག་ཅན་གཉིས་ཏེ། དབང་པོ་མེད་པ་དང༌། དབང་པོ་རྟུལ་པོའོ། །དབང་པོ་མེད་པའི་གཏི་མུག་ཅན་རྣམས་ལ་རྣལ་འབྱོར་གྱི་གནས་བསླབ་པར་མི་བྱའོ། །དབང་པོ་རྟུལ་པོའི་གཏི་མུག་ཅན་རྣམས་ལ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྤང་བའི་ཕྱིར་དབུགས་རྒྱུ་བ་དྲན་པ་དང་བགྲང་བ་བསྒོམ་དུ་གཞུག་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་མདོར་བསྡུས་ན་གང་ཟག་གསུམ་དུ་འགྱུར་བས་འགལ་བ་མེད་དོ། །ཆོས་འདི་དག་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་དང་དབུགས་རྒྱུ་བ་བགྲང་བ་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱིས་འཕེལ་བས་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་འགྲུབ་པས་འགལ་བ་མེད་དོ། །གལ་ཏེ་ཁྱད་པར་གྱི་ཡོན་ཏན་ཐོབ་པ་ནི་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གནས་ལས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པས་འགལ་བ་མེད་དོ། ། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་གསུམ་པའོ། ། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བཞི་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་འོད་སྲུང་ཆེན་པོས་མཛད་པ། ཀླུ་ཡུལ་གྱི་པཎྜི་ཏ་སཾགྷ་བྷ་དྲས་རྒྱ་ནག་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ། སྤྱོད་པའི་སྒོའི་ལེའུ་བརྒྱད་པའི་དང་པོ། དྲི་བ། ས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱ། མཚན་ཉིད་ཅི། རོ་ཅི།ང༌། ཡོན་ཏན་ཅི། ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ཅི། ས་ཇི་སྙེད་ཡོད། ས་གང་ལས་མཚན་མར་བཟུང༌། ཇི་ལྟར་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་ཆོ་ག་བྱ། ས་ལ་ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱ། ལན་ནི། སེམས་ས་ཡི་མཚན་མ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་ས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །ས་ཡི་འདུ་ཤེས་ལ་ལེགས་པར་ཆགས་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན་ནོ། །མི་གཏོང་བ་ནི་རོ་ཡིན་ནོ། །ཡིད་རྣམ་པར་གཡེང་བ་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན་ནོ། །ཡོན་ཏན་ནི་བཅུ་གཉིས་ཏེ། ས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པའི་མཚན་ཉིད་དེ་ནི་བདེ་བླག་ཏུ་ཐོབ་པ་དང༌། དུས་ཐམས་ཅད་དང་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ལ་སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་དང༌། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་རྫུ་འཕྲུལ་དང༌། ཆུ་ལ་འགྲོ་བ་དང་ནམ་མཁར་འཕུར་བ་ས་བཞིན་དུ་བྱེད་པ་དང༌། ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་འབྱིན་པའི་སྤོབས་པ་དང༌། སྔོན་གྱི་གནས་དྲན་པའི་སྤོབས་པ་དང༌། ལྷའི་རྣ་བའི་ཁམས་ཀྱི་སྤོབས་པ་དང༌། སྤྱོད་པ་བཟང་པོས་བདུད་རྩིའི་མཐར་ཐུག་པར་འགྱུར་བའོ།། དྲི་བ། ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ཅི་ཞེ་ན། ལན་ནི། ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ཞེས་བྱའོ།།

如佛說偈言：

若人唸佛德，　　生喜充遍身， 觀地一切入，　　周滿閻浮提， 此觀緣地生，　　心喜亦如是。

修如是觀，見曼陀羅遍一切入。

問：地幾種？何地取相可修？答：地有二種，一自相地、二造作地。堅為自相地界，是謂自相地。若手自掘、若教人掘，造作所成，是謂作地。成四種色，謂白、黑、赤及如明色。於是坐禪人，於自相地不應作意，應除白、黑、赤。何以故？若觀自相地，從此不起彼分相。若取白、黑、赤色，成修色一切入。何以故？觀自相地離白黑赤，若作不作當取其相，如明相現當取其相。

問：云何名不作地？答：處處平坦，離於草莽，無諸株杌，於其眼境當令起心，是名地想，是謂不作地。若舊坐禪，隨樂不樂，即見彼分地相，住於不退。新學初禪，取作地相作曼陀羅，不觀非作地。

問：云何作曼陀羅？答？若坐禪人慾於地作曼陀羅，初從當觀寂寂，或於寺舍，或在石室，或在樹下，不住幽闇無日光處非人行路，於如是處皆遠一尋，灑掃清潔當令地燥。掃於處所如明相現時土色，使與地性得相發起。籌量調適威儀恭敬，取於器物以水和土，刪去草杌卻除糞芥，取其衣帊濟漉泥滓，於淨潔地障蔽坐處，遮斷光明安置禪窟。

ཇི་ལྟར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་པ། གང་ཞིག་སངས་རྒྱས་ཡོན་ཏན་དྲན། །དགའ་བས་ལུས་ཀུན་ཁྱབ་པར་བྱེད། ། ས་ཡི་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ནི། །འཛམ་བུའི་གླིང་ཀུན་ཁྱབ་པར་བལྟ། ། ས་ལ་དམིགས་པའི་བསམ་གཏན་འདི། །སེམས་དགའ་བ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། ། དེ་ལྟར་བསྒོམས་ན་དཀྱིལ་འཁོར་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་མཐོང་ངོ༌།། དྲི་བ། ས་ལ་རྣམ་པ་དུ་མཆིས། ས་གང་ལས་མཚན་མར་བཟུང་ནས་བསྒོམ་པར་བགྱི། ལན་ནི། ས་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ས་དང༌། བྱས་པའི་ས་གཉིས་སོ། །སྲ་བ་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ས་ཡི་ཁམས་ཏེ། དེ་ནི་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ས་ཞེས་བྱའོ། །གང་ལག་པས་རང་ཉིད་ཀྱིས་བརྐོས་པའམ། གཞན་ལ་རྐོ་རུ་བཅུག་པས་བྱས་པར་གྱུར་པ་དེ་ནི་བྱས་པའི་ས་ཞེས་བྱའོ། །ཁ་དོག་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། དཀར་པོ་དང༌། ནག་པོ་དང༌། དམར་པོ་དང༌། འོད་དང་འདྲ་བའི་ཁ་དོག་གོ།དེ་ལ་བསམ་གཏན་པས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ས་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱ་ཞིང༌། དཀར་པོ་དང༌། ནག་པོ་དང༌། དམར་པོ་སྤང་བར་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ས་བལྟས་ན་དེ་ལས་ཆ་ཤས་ཀྱི་མཚན་མ་དེ་མི་འབྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །གལ་ཏེ་དཀར་པོ་དང༌། ནག་པོ་དང༌། དམར་པོའི་ཁ་དོག་བཟུང་ན་ཁ་དོག་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པར་འགྱུར་རོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ས་ནི་དཀར་པོ་དང༌། ནག་པོ་དང༌། དམར་པོ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ། །བྱས་པའམ་མ་བྱས་པ་ལས་མཚན་མར་བཟུང་བར་བྱ་སྟེ། འོད་དང་འདྲ་བའི་མཚན་མ་སྣང་བ་དེ་བཟུང་བར་བྱའོ། ། དྲི་བ། མ་བྱས་པའི་ས་ཞེས་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བུ། ལན་ནི། གནས་གནས་སུ་མཉམ་པ་དང༌། རྩྭ་དང་ཚེར་མ་དང་བྲལ་བ་དང༌། སྡོང་དུམ་ཐམས་ཅད་མེད་པར་མིག་གི་ཡུལ་དུ་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ནི་ས་ཡི་འདུ་ཤེས་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་ནི་མ་བྱས་པའི་ས་ཞེས་བྱའོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་རྙིང་པ་ཡིན་ན་དགའ་མི་དགའ་ཇི་ལྟར་ཡང་རུང་སྟེ། ཆ་ཤས་ཀྱི་ས་ན་མ་དེ་མཐོང་ནས་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པར་གནས་སོ། །བསམ་གཏན་གསར་བུ་པས་བྱས་པའི་ས་ཡི་མཚན་མ་ལས་དཀྱིལ་འཁོར་བྱ་སྟེ། མ་བྱས་པའི་ས་མི་བལྟའོ། ། དྲི་བ། དཀྱིལ་འཁོར་ཇི་ལྟར་བྱ། ལན་ནི། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་ས་ལས་དཀྱིལ་འཁོར་བྱ་བར་འདོད་ན། དང་པོར་དབེན་པ་ལ་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། གཙུག་ལག་ཁང་ངམ། བྲག་ཕུག་གམ། ཤིང་དྲུང་སྟེ། མུན་པ་མེད་ཅིང་ཉི་མའི་འོད་མེད་པའི་གནས་དང༌། མི་འགྲོ་བའི་ལམ་མ་ཡིན་པར། དེ་ལྟ་བུའི་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་འདོམ་གང་གི་བར་དུ་ཕྱག་དར་བྱས་ཏེ་གཙང་མར་བྱས་ནས་ས་སྐམ་པོར་བྱའོ། །ཕྱག་དར་བྱས་པའི་གནས་སུ་འོད་དང་འདྲ་བའི་དུས་ཀྱི་ས་ཡི་ཁ་དོག་བྱུང་བ་ན། ས་ཡི་རང་བཞིན་གྱི་མཚན་མ་འབྱུང་བར་བྱའོ། །ཆ་ཚད་མཉམ་པོར་བྱས་ཏེ་སྤྱོད་ལམ་གུས་པས། སྣོད་བླངས་ནས་ཆུས་ས་སྦྱར་ཏེ། རྩྭ་དང་སྡོང་དུམ་བསལ་ནས་ལྗང་བུ་བསལ་ཏེ། གོས་ཀྱིས་ས་རློན་བཙགས་ནས། ས་གཙང་མར་བྱས་པའི་གནས་སུ་འོད་ཟེར་བསྒྲིབས་ཏེ། བསམ་གཏན་གྱི་ཕུག་པ་གཞག་པར་བྱའོ།།

不近不遠以規作圓，圓內平滿無有痕跡，然後以泥泥地不雜餘色，以別色不雜於地應安，乃至未燥當覆守護。若至燥時以異色界，其外或如米篩大、或如搔牢大，或圓或方或三角四角，應當分別。本師所說，最勝圓作曼陀羅。若於衣、若於板、若於壁處，皆作曼陀羅，於地最勝。如是先師所說。

問：云何修地法？答：若坐禪人慾修地一切入，從初當觀欲過患，復應觀出離功德。

問：何故應觀欲過患？答：欲者少氣味，故多憂苦，於是處多過患。欲者如骨，喻少氣味。欲者如肉揣喻，以多屬故。欲者如逆風把火喻，隨燒故。欲者如炎炭喻，大小故。欲者如夢喻，倏忽無故。欲者如借物喻，勢不得久故。欲者如樹果喻，為人所折故。欲者如刀喻，以斬斫故。欲者如槊喻，以為槊故。欲者如毒蛇頭喻，可怖畏故。欲者如風吹綿喻，不可守護故。欲者如幻喻，惑癡人故。欲者是暗，無所見故。欲者是障礙路，礙諸善法故。欲者是癡，失正念故。欲者如熟，以爛故。欲者是械，相駐縛故。欲者是盜，功德物故。欲者是怨家，起鬪爭故。欲者是苦，造諸過患故。如是已觀欲過患，應觀出離功德。名出離者，謂初禪從初出家修諸善，是名出離。

འཁོར་གཞི་ཤིན་ཏུ་ཐག་མི་རིང་མི་ཉེ་བར་སྒོར་མོར་བྱས་ཏེ། སྒོར་མོའི་ནང་དུ་མཉམ་པོར་བཀང་ནས་ཤུལ་མེད་པར་བྱས་ལ། དེ་ནས་འདམ་གྱིས་ས་ལ་གཞན་གྱི་ཁ་དོག་མ་འདྲེས་པར་བྱུག་པར་བྱ་ཞིང༌། ཁ་དོག་གཞན་ས་དང་མ་འདྲེས་པར་གཞག་པར་བྱའོ། །མ་སྐམས་ཀྱི་བར་དུ་བཀབ་ནས་བསྲུང་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སྐམས་པ་ན་རྟགས་གཞན་གྱིས། དེའི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་འབྲས་ཀྱི་ཚགས་ཙམ་མམ། ལྕགས་རིའི་ཚད་ཙམ་མམ། སྒོར་མོའམ། གྲུ་བཞི་པའམ། ཟུར་གསུམ་མམ། ཟུར་བཞི་པར་དབྱེ་བར་བྱའོ། །སློབ་དཔོན་གྱིས་གསུངས་པ་ལས། སྒོར་མོ་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་མཆོག་ཡིན་ནོ། །གོས་སམ། པང་ལེབ་བམ། རྩིག་པ་ལ་ཡང་དཀྱིལ་འཁོར་བྱས་ཀྱང་རུང་སྟེ། ས་ལ་བྱས་པ་མཆོག་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་སློབ་དཔོན་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་གསུངས་སོ། ། དྲི་བ། ས་བསྒོམ་པའི་ཆོ་ག་ཇི་ལྟར་བགྱི། ལན་ནི། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་ས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་བསྒོམ་པར་འདོད་ན། ཐོག་མར་འདོད་པའི་ཉེས་དམིགས་བལྟ་བར་བྱ་ཞིང༌། དེ་ནས་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཡོན་ཏན་བལྟ་བར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་འདོད་པའི་ཉེས་དམིགས་བལྟ་བར་བྱ། ལན་ནི། འདོད་པ་ནི་རོ་ཆུང་བའི་ཕྱིར་སྡུག་བསྔལ་མང་ལ། གནས་འདི་ལ་ཉེས་དམིགས་མང་ངོ༌། །འདོད་པ་ནི་རུས་པ་དང་འདྲ་སྟེ་རོ་ཆུང་བའི་དཔེའོ། །འདོད་པ་ནི་ཤ་གོང་གི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། མང་པོས་བདག་ཏུ་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་རླུང་ལོག་པ་ལ་མེ་ཐོགས་པའི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། རྗེས་སུ་སྲེག་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་མེ་མ་མུར་གྱི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། ཆེ་ཆུང་གི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་རྨི་ལམ་གྱི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། སྐད་ཅིག་ལ་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་གཡར་པོའི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། དབང་ཐང་ཡུན་རིང་དུ་མི་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་ཤིང་གི་འབྲས་བུའི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། མི་རྣམས་ཀྱིས་གཅོད་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་རལ་གྲིའི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། གཅོད་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་མདུང་གི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། མདུང་གིས་འདྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་སྦྲུལ་གདུག་པའི་མགོ་དང་འདྲ་སྟེ། འཇིགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་རླུང་གིས་ཤིང་བལ་བསྐྱོད་པའི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། བསྲུང་དུ་མི་རུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་སྒྱུ་མའི་དཔེ་དང་འདྲ་སྟེ། མི་རྨོངས་པ་རྣམས་བསླུ་བའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་པ་ནི་མུན་པ་ཡིན་ཏེ། ཅི་ཡང་མི་མཐོང་བའི་ཕྱིར་རོ། །འདོད་

問：云何出離功德？答：無蓋心自在住寂寂樂，堪忍苦樂住不忘失，曠濟眾事得大果地，堪受供養，二處饒益，是大智慧、是一切善處，名超三界。復次名出離者，彼出離婬欲，是寂寂諸蓋，是樂無垢，是處最勝地，是道為得最勝，是清淨心垢。此是功德修行所造，是樂內所修行。欲是麁，出是勝妙。欲者有煩惱，出離者是無煩惱。欲者是下，出離者是上。欲者有嗔恚，出離者無嗔恚。欲者非可愛果，出離者是可愛果。欲者有怖畏，出離者無怖畏。如是已觀婬欲過患及觀出離功德，依出離生欲樂，心生信、生恭敬，觀可作非可作，依節量食安置衣鉢，身不懈惓心無怠惰，當小行腳。小行腳已坐洗手足，應唸佛菩提念法念僧。修善行念已，當令歡喜。我能如此得具足。若我不得出離，復不久安精進，是故應作勇猛。去曼陀羅不遠不近，如軛如尋遠，應安坐具對曼陀羅結跏趺坐。令身平正，內心起念閉眼小時，除身心亂，攝一切心成一心。小開眼，髣髴令觀曼陀羅。彼坐禪人現觀曼陀羅形，以三行取相：以等觀、以方便、以離亂。

問：云何以等觀？答：坐禪人現觀曼陀羅，非大開眼、非大閉眼，如是當觀。何以故？若大開眼，其眼成惓。曼陀羅自性現見自性，彼分想不起。

དྲི་བ། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། ལན་ནི། སྒྲིབ་པ་མེད་པའི་སེམས་རང་དབང་དུ་གྱུར་ཏེ་དབེན་པར་བདེ་བར་གནས་པ་དང༌། བདེ་སྡུག་བཟོད་ཅིང་མི་བརྗེད་པར་གནས་པ་དང༌། བྱ་བ་མང་པོ་རྫོགས་ཤིང་འབྲས་བུ་ཆེན་པོའི་ས་ཐོབ་པ་དང༌། མཆོད་པ་བཞེས་སུ་རུང་བ་དང༌། གནས་གཉིས་སུ་ཕན་པ་དང༌། ཤེས་རབ་ཆེན་པོ་དང༌། དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གནས་ཡིན་པ་དང༌། ཁམས་གསུམ་ལས་འདས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ངེས་པར་འབྱུང་བ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། འདོད་ཆགས་ལས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང༌། སྒྲིབ་པ་རྣམས་ལས་དབེན་པ་དང༌། དྲི་མ་མེད་པའི་བདེ་བ་དང༌། གནས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའི་ས་དང༌། མཆོག་ཐོབ་པའི་ལམ་དང༌། སེམས་ཀྱི་དྲི་མ་དག་པའོ། །འདི་ནི་ཡོན་ཏན་བསྒོམས་པས་བསྒྲུབས་པ་སྟེ། ནང་དུ་བསྒོམས་པའི་བདེ་བའོ། །འདོད་པ་ནི་རྩུབ་པ་ཡིན་ལ། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ནི་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའོ། །འདོད་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་དང་བཅས་པ་ཡིན་ལ། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའོ། །འདོད་པ་ནི་དམའ་བ་ཡིན་ལ། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ནི་མཐོ་བའོ། །འདོད་པ་ནི་ཞེ་སྡང་དང་བཅས་པ་ཡིན་ལ། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ནི་ཞེ་སྡང་མེད་པའོ། །འདོད་པ་ནི་འབྲས་བུ་མི་སྡུག་པ་ཡིན་ལ། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ནི་འབྲས་བུ་སྡུག་པའོ། །འདོད་པ་ནི་འཇིགས་པ་དང་བཅས་པ་ཡིན་ལ། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ནི་འཇིགས་པ་མེད་པའོ། །དེ་ལྟར་འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་དང་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཡོན་ཏན་བལྟས་ནས། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་འདོད་པ་དང་དགའ་བ་སྐྱེས་ཏེ། སེམས་ལ་དད་པ་སྐྱེས་ཤིང་གུས་པ་སྐྱེས་ནས། བྱ་བ་དང་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་བརྟག་པར་བྱ་སྟེ། ཚོད་ཟིན་པའི་ཟས་ལ་བརྟེན་ནས་གོས་དང་ལྷུང་བཟེད་བཞག་སྟེ། ལུས་མི་སྙོམས་ལས་དང་སེམས་ལེ་ལོ་མེད་པར་བགྲོད་པ་ཆུང་ངུར་བྱའོ། །བགྲོད་པ་ཆུང་ངུ་བྱས་ནས་བསྡད་དེ་ལག་པ་དང་རྐང་པ་བཀྲུས་ནས། སངས་རྒྱས་རུ་དྲན་པ་དང༌། བྱང་ཆུབ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང༌། ཆོས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང༌། དགེ་འདུན་རྗེས་སུ་དྲན་པར་བྱའོ། །དགེ་བའི་སྤྱོད་པ་དྲན་པར་བྱས་ནས་དགའ་བར་བྱའོ། །བདག་གིས་འདི་ལྟར་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་ནུས་སོ། །གལ་ཏེ་བདག་གིས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་མ་ཐོབ་ན་ཡུན་རིང་པོར་མི་གནས་པས་བརྩོན་འགྲུས་བྱ་དགོས་པས་དཔའ་བར་བྱའོ། །དཀྱིལ་འཁོར་དང་མི་རིང་མི་ཉེ་བར་གཉའ་ཤིང་གི་ཚད་དམ་འདོམ་གང་གི་བར་དུ་སྟན་བཏིང་ནས་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་ཁ་བལྟས་ཏེ་སྐྱིལ་མོ་ཀྲུང་བཅས་ནས་འདུག་པར་བྱའོ། །ལུས་དྲང་པོར་བསྲངས་ཏེ་ནང་དུ་དྲན་པ་བསྐྱེད་ནས་མིག་ཅུང་ཟད་བཙུམས་ཏེ། ལུས་དང་སེམས་ཀྱི་རྣམ་པར་གཡེང་བ་བསལ་ནས། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ཏེ་སེམས་གཅིག་ཏུ་བྱས་ནས། མིག་ཅུང་ཟད་ཕྱེ་སྟེ། དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་རྣམ་པ་ལྟ་བུར་བལྟ་བར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་དབྱིབས་མངོན་སུམ་དུ་བལྟ་བ་ནི་ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མར་བཟུང་བར་བྱ་སྟེ། མཉམ་པར་བལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་སྤང་བའོ། ། དྲི་བ། མཉམ་པར་བལྟ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན་ནི། བསམ་གཏན་པས་དཀྱིལ་འཁོར་མངོན་སུམ་དུ་བལྟ་བ་ན། མིག་ཤིན་ཏུ་ཕྱེ་བ་མ་ཡིན། ཤིན་ཏུ་བཙུམས་པ་མ་ཡིན་པར་དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ཤིན་ཏུ་ཕྱེ་ན་མིག་ཉོན་མོངས་པར་འགྱུར་རོ། །དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་རང་བཞིན་རང་བཞིན་དུ་མཐོང་བས་ཆ་ཤས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་མི་འབྱུང་ངོ༌།།

若最閉眼，見曼陀羅成闇，亦不見彼相便生懈怠。是故應離大開眼、大閉眼，唯專心住曼陀羅。為心住故，當觀如人映鏡見其面像，依鏡見面面從鏡生。彼坐禪人觀曼陀羅，見其定相依曼陀羅起，是故當觀等觀取相，為心住故。如是以等觀取相。

問：云何以方便？答：謂四作意方便。一謂內隔、二滿方、三轉、四遍滿。是時見相出散無隔，是時當作內隔作意。是時見小相、或見半曼陀羅，是時作令滿曼陀羅已，方滿令作意。是時心散亂及心懈懶，是時應當策課如陶家輪。是時若心得住，是時令見曼陀羅遍滿無虧，當觀捨。如是以方便可知。

問：云何以離亂？答：離亂有四種，一最速作精進、二最遲作精進、三最高、四最下。

問：云何速作精進？答：謂急疾作意不待時節，早坐晚罷乃至身疲，是謂速作。

問：云何遲作精進？答：謂離作意方便，雖見曼陀羅，不恭敬作意，數起數眠。若速作精進，則成身懶心退，心出外緣起諸調戲。若遲作精進，身心成懶懈怠，起諸睡眠。最高者，其心退起諸調亂，於所行處成不樂。若不樂於初戲笑言語，以由欲心成高。復次若得諸相行，由喜樂欲心成高。最下者，退調緣故，於業處成不樂。若不樂，於初行處所作嗔處，由嗔恚心成下。

གལ་ཏེ་མིག་ཤིན་ཏུ་བཙུམས་ན། དཀྱིལ་འཁོར་མུན་པར་གྱུར་ནས་མཚན་མ་དེ་ཡང་མི་མཐོང་བས་སྙོམས་ལས་སུ་འགྱུར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་མིག་ཤིན་ཏུ་ཕྱེ་བ་དང་ཤིན་ཏུ་བཙུམས་པ་སྤངས་ནས་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་སེམས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་གནས་པར་བྱའོ། །སེམས་གནས་པའི་ཕྱིར་མེ་ལོང་ལ་བལྟས་ནས་རང་གི་གདོང་གི་གཟུགས་བརྙན་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། མེ་ལོང་ལ་བརྟེན་ནས་གདོང་མཐོང་བ་ན་གདོང་ནི་མེ་ལོང་ལས་བྱུང་བ་ལྟར། བསམ་གཏན་པ་དེས་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་བལྟས་པས་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་མཚན་མ་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱུང་བས། དེའི་ཕྱིར་སེམས་གནས་པའི་ཕྱིར་མཉམ་པར་བལྟ་བས་མཚན་མར་བཟུང་བར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་མཉམ་པར་བལྟ་བས་མཚན་མར་འཛིན་པའོ། ། དྲི་བ། ཐབས་མཁས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན་ནི། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་བཞིའི་ཐབས་མཁས་པ་སྟེ། གཅིག་ནི་ནང་དུ་འགོག་པ་དང༌། གཉིས་པ་ནི་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་དང༌། གསུམ་པ་ནི་བསྐོར་བ་དང༌། བཞི་པ་ནི་ཁྱབ་པར་བྱེད་པའོ། །དེའི་ཚེ་མཚན་མ་མཐོང་བ་འཐོར་ཞིང་མ་འགགས་པར་གྱུར་ན། དེའི་ཚེ་ནང་དུ་འགོག་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་བྱའོ། །དེའི་ཚེ་མཚན་མ་ཆུང་ངུའམ། དཀྱིལ་འཁོར་ཕྱེད་མཐོང་ན། དེའི་ཚེ་དཀྱིལ་འཁོར་རྫོགས་པར་བྱས་ནས་རྫོགས་པར་བྱེད་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་བྱའོ། །དེའི་ཚེ་སེམས་རྣམ་པར་གཡེང་བ་དང་སེམས་སྙོམས་ལས་སུ་གྱུར་ན། དེའི་ཚེ་རྫ་མཁན་གྱི་འཁོར་ལོ་བཞིན་དུ་བསྐུལ་བར་བྱའོ། །དེའི་ཚེ་གལ་ཏེ་སེམས་གནས་པར་གྱུར་ན། དེའི་ཚེ་དཀྱིལ་འཁོར་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་མ་ཚང་བ་མེད་པར་མཐོང་ནས་བཏང་སྙོམས་སུ་བལྟ་བར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་ཐབས་མཁས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། རྣམ་པར་གཡེང་བ་སྤང་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན་ནི། རྣམ་པར་གཡེང་བ་སྤང་བ་ནི་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། གཅིག་ནི་ཤིན་ཏུ་མྱུར་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་པ་དང༌། གཉིས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་བུལ་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་པ་དང༌་ནི་ཤིན་ཏུ་མཐོ་བ་དང༌། བཞི་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་དམའ་བའོ། ། དྲི་བ། མྱུར་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན་ནི། དུས་ལ་མི་ལྟོས་པར་རིངས་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་སྟེ། སྔ་དྲོ་འདུག་ནས་ཕྱི་དྲོའི་བར་དུ་ལུས་ངལ་བར་གྱུར་ཀྱང་དེ་ནི་མྱུར་བར་བྱེད་པ་ཞེས་བྱའོ། ། དྲི་བ། བུལ་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན་ནི། ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་ཐབས་དང་བྲལ་བ་སྟེ། དཀྱིལ་འཁོར་མཐོང་ཡང་གུས་པས་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་ཅིང༌། ཡང་ཡང་ལངས་ཤིང་ཡང་ཡང་གཉིད་ལོག་པའོ། །གལ་ཏེ་མྱུར་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་ན། ལུས་སྙོམས་ལས་དང་སེམས་ཕྱིར་ཕྱོགས་ཏེ་རྩེད་མོ་ལ་སོགས་པ་སྐྱེའོ། །གལ་ཏེ་བུལ་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་ན། ལུས་དང་སེམས་སྙོམས་ལས་སུ་གྱུར་ཏེ་གཉིད་རྨུགས་སྐྱེའོ། །ཤིན་ཏུ་མཐོ་བ་ནི་སེམས་ཕྱིར་ཕྱོགས་ནས་རྣམ་པར་གཡེང་བ་སྐྱེ་སྟེ། སྤྱོད་པའི་གནས་ལ་མི་དགའ་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་མི་དགའ་ན་ཐོག་མར་རྩེད་མོ་དང་བཞད་གད་དང་གཏམ་སྨྲ་བར་བྱེད་དེ། འདོད་པའི་སེམས་ཀྱིས་མཐོ་བར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ན་མཚན་མ་རྣམས་ཐོབ་ནས་སྤྱོད་པ་ནི་དགའ་བ་དང་འདོད་པའི་སེམས་ཀྱིས་མཐོ་བར་འགྱུར་རོ། །ཤིན་ཏུ་དམའ་བ་ནི་འཁྲུག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཕྱིར་ཕྱོགས་པས་ལས་ཀྱི་གནས་ལ་མི་དགའ་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་མི་དགའ་ན། ཐོག་མར་སྤྱོད་པའི་གནས་སུ་ཁྲོ་བ་བྱེད་དེ། ཁྲོ་བའི་སེམས་ཀྱིས་དམའ་བར་འགྱུར་རོ།།;

復次久惓覺觀，從勝退落其心，由憂受心成下。是坐禪人，若心速作退墮調處，以念根、定根攝伏令捨調。若心進作退墮懶處，以念根、精進根攝伏令捨懈懶。若高心者退墮欲處，成現知令捨欲。若下心者退墮於嗔恚，成現知令捨瞋恚。於此四處成清淨心、成專一心，此明因三行定心成，隨意得見曼陀羅形。若專一心想成，起名相者有二種，謂取相、彼分相。云何名取相？若坐禪人以不散心現觀曼陀羅，從曼陀羅起想，如於虛空所見，或時遠或時近、或時左或時右、或時大或時小、或時醜或時好、或時多或時少，不以眼觀曼陀羅，以作意方便取相起，是名取相。從彼作多故，彼分相起，名彼分相者。若作意時隨心即現，非見曼陀羅後生心念，但作心閉眼如先所觀，若遠作意亦即遠見，若近、左右、前後、內外上下亦復如是，隨心即現，此謂彼分相。相者何義？謂因義、相義。如佛教比丘，彼諸惡不善法有相起是因緣義。復說智義、相義。如佛說以作想當捨，是謂智義。復說像義、相義。如自見面像想像。彼分無異義。爾時得相，坐禪人於其師所起恭敬心，取於勝相應當守護，若不守護是則當失。

問：云何應守護？答：以三種行應守護相，如是以離惡故、以修行善故、以常作故。

ཡང་ན་ཡུན་རིང་དུ་ངལ་ཞིང་རྟོག་དཔྱོད་བྱས་པས། ཁྱད་པར་ལས་ཉམས་ཏེ་སེམས་ལྷུང་བ་དང༌། ཡིད་མི་བདེ་བས་སེམས་དམའ་བར་འགྱུར་རོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་གལ་ཏེ་སེམས་མྱུར་བར་བྱས་ནས་རྣམ་གཡེང་གི་གནས་སུ་ལྷུང་ན། དྲན་པའི་དབང་པོ་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དབང་པོས་ཟིལ་གྱིས་མནན་ཏེ་རྣམ་གཡེང་སྤང་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སེམས་བརྩོན་འགྲུས་བྱས་ནས་སྙོམས་ལས་ཀྱི་གནས་སུ་ལྷུང་ན། དྲན་པའི་དབང་པོ་དང་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་དབང་པོས་ཟིལ་གྱིས་མནན་ཏེ་སྙོམས་ལས་སྤང་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སེམས་མཐོ་བར་གྱུར་ནས་འདོད་པའི་གནས་སུ་ལྷུང་ན། ཤེས་བཞིན་དུ་བྱས་ནས་འདོད་པ་སྤང་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སེམས་དམའ་བར་གྱུར་ནས་ཞེ་སྡང་ལ་ལྷུང་ན། ཤེས་བཞིན་དུ་བྱས་ནས་ཞེ་སྡང་སྤང་བར་བྱའོ། །གནས་བཞི་པོ་འདི་དག་ལས་སེམས་རྣམ་པར་དག་པ་དང་སེམས་རྩེ་གཅིག་པར་འགྱུར་ཏེ། འདི་ནི་ཚུལ་གསུམ་གྱི་རྒྱུས་སེམས་མཉམ་པར་བཞག་ནས་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་དཀྱིལ་འཁོར་གྱི་དབྱིབས་མཐོང་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སེམས་རྩེ་གཅིག་པའི་འདུ་ཤེས་རྫོགས་པར་གྱུར་ན། མཚན་མ་ལ་མིང་འདོགས་པ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། མཚན་མར་འཛིན་པ་དང༌། ཆ་ཤས་ཀྱི་མཚན་མའོ། །མཚན་མར་འཛིན་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་པས་སེམས་མ་ཡེངས་པར་དཀྱིལ་འཁོར་མངོན་སུམ་དུ་བལྟས་ནས། དཀྱིལ་འཁོར་ལས་འདུ་ཤེས་སྐྱེས་ཏེ། ནམ་མཁར་མཐོང་བ་བཞིན་དུ། རེས་འགའ་རིང་བ་དང༌། རེས་འགའ་ཉེ་བ་དང༌། རེས་འགའ་གཡོན་དང༌། རེས་འགའ་གཡས་དང༌། རེས་འགའ་ཆེ་བ་དང༌། རེས་འགའ་ཆུང་བ་དང༌། རེས་འགའ་མི་སྡུག་པ་དང༌། རེས་འགའ་སྡུག་པ་དང༌། རེས་འགའ་མང་བ་དང༌། རེས་འགའ་ཉུང་བར་མིག་གིས་དཀྱིལ་འཁོར་མི་བལྟ་བར། ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་ཐབས་ཀྱིས་མཚན་མར་བཟུང་ནས་སྐྱེ་བ་ནི་མཚན་མར་འཛིན་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ལས་མང་པོར་བྱས་པས་ཆ་ཤས་ཀྱི་མཚྐྱེ་བ་ནི་ཆ་ཤས་ཀྱི་མཚན་མ་ཞེས་བྱ་སྟེ། གང་གི་ཚེ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ན་སེམས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་སྣང་བ་དང༌། དཀྱིལ་འཁོར་མཐོང་བའི་རྗེས་ལ་སེམས་མི་སྐྱེ་བར། སེམས་བྱས་ནས་མིག་བཙུམས་ན་སྔར་ཇི་ལྟར་བལྟས་པ་བཞིན་དུ། གལ་ཏེ་རིང་བར་ཡིད་ལ་བྱེད་ན་རིང་བར་མཐོང་བ་དང༌། ཉེ་བ་དང༌། གཡས་གཡོན་དང༌། མདུན་རྒྱབ་དང༌། ནང་དང་ཕྱི་དང༌། སྟེང་དང་འོག་ཀྱང་དེ་བཞིན་ཏེ། སེམས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་སྣང་བ་འདི་ནི་ཆ་ཤས་ཀྱི་མཚན་མ་ཞེས་བྱའོ། །མཚན་མ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། རྒྱུའི་དོན་དང་མཚན་མའི་དོན་ནོ། །ཇི་ལྟར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་དགེ་སློང་ལ་བསྟན་པ་ལྟར། སྡིག་པ་མི་དགེ་བའི་ཆོས་དེ་དག་ལ་མཚན་མ་འབྱུང་བ་ནི་རྒྱུའི་དོན་ནོ། །ཡང་ཤེས་པའི་དོན་དང་མཚན་མའི་དོན་ཏེ། ཇི་ལྟར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ། འདུ་ཤེས་ཀྱིས་སྤང་བར་བྱ་བ་ནི་ཤེས་པའི་དོན་ནོ། །ཡང་གཟུགས་བརྙན་གྱི་དོན་དང་མཚན་མའི་དོན་ཏེ། ཇི་ལྟར་རང་གི་བཞིན་གྱི་གཟུགས་བརྙན་གྱི་འདུ་ཤེས་བཞིན་ནོ། །ཆ་ཤས་གཞན་དུ་མི་འགྱུར་བའི་དོན་ནོ། །དེའི་ཚེ་མཚན་མ་ཐོབ་ན། བསམ་གཏན་པས་རང་གི་སློབ་དཔོན་ལ་གུས་པའི་སེམས་བསྐྱེད་དེ། མཚན་མ་མཆོག་བཟུང་ནས་བསྲུང་བར་བྱ་སྟེ། གལ་ཏེ་མ་བསྲུངས་ན་བརླག་པར་འགྱུར་རོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བསྲུང་བར་བྱ། ལན་ནི། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་བསྲུང་བར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་སྡིག་པ་སྤངས་པས་དང༌། དགེ་བ་བསྒོམས་པས་དང༌། རྟག་ཏུ་བྱས་པས་སོ།།

云何離不善？樂於作務、樂種種語戲、樂睡眠、樂聚會、樂狎俗，不守護諸根、不節於食、初夜後夜不起禪習、不敬所學、多惡親友、修不行處、應離不好時節食臥坐、不彼對治。是善，應常作。

問：云何以常作？答：彼坐禪人善取此相，常觀其功德，如珍寶想，常歡喜行，常修多修，或晝夜多修行，或倚坐臥心樂攀緣，處處放心。取相已取，取已令起，起已觀隨，觀已修，修有時，時觀曼陀羅。如是以常作見相。彼如是現守護相，或得自在、若相隨心得禪外行。若外行從心者，由是得安。

問：云何禪外行？答：此事從心作意不亂，以伏諸蓋，但未修行覺、觀、喜、樂、一心及信等五根，雖得定力唸唸猶起，是禪外行。安者，從此外行是法，由心得修行力，是覺信等法於事不動，是名為安。

問：外行及安有何差別？答：若伏五蓋是其外行，以伏此五故成安。以禪外行得勝定，若得勝定是名為安。若於身心未得寂寂，於外定心動如船在浪。若於身心已得寂寂，處安不動如船無風在水，諸根無力故。於所為事外禪行不久住，如小童子，諸根有力故；於事安靜久住，如有力人。修不自在，故禪外行成不和合，如人誦經久廢則忘；以修自在，故成安和合，如人誦經恒習不忘。

རྣམ་པར་མི་དགེ་བ་ལས་ཇི་ལྟར་འབྲལ་ཞེ་ན། བྱ་བ་ལ་དགའ་བ་དང་། གཏམ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་རྩེད་མོ་ལ་དགའ་བ་དང་། གཉིད་ལ་དགའ་བ་དང་། འདུ་འཛི་ལ་དགའ་བ་དང་། ཕལ་པ་དང་འགྲོགས་པ་ལ་དགའ་བ་དང་། དབང་པོ་རྣམས་མི་བསྲུང་བ་དང་། ཟས་ཀྱི་ཚོད་མི་རིག་པ་དང་། མཚན་མོའི་སྟོད་སྨད་དུ་བསམ་གཏན་སྒོམ་པ་ལ་མི་བརྩོན་པ་དང་། བསླབ་པ་ལ་མི་གུས་པ་དང་། གྲོགས་ངན་པ་མང་བ་དང་། སྤྱོད་ལམ་མ་ཡིན་པ་ལ་སྤྱོད་པ་དང་། དུས་མ་ཡིན་པར་ཟ་བ་དང་ཉལ་བ་དང་འདུག་པ་དང་། དེ་དག་གི་གཉེན་པོ་མི་བསྟེན་པའོ། །འདི་དག་ནི་དགེ་བ་ཡིན་པས་རྟག་ཏུ་བྱ་བར་འོས་སོ།། དྲི་བ། རྟག་ཏུ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། བསམ་གཏན་པ་དེས་མཚན་མ་འདི་ལེགས་པར་བཟུང་སྟེ། དེའི་ཡོན་ཏན་རྟག་ཏུ་བལྟ་ཞིང་། རིན་པོ་ཆེ་ལྟར་བསམས་ནས། རྟག་ཏུ་དགའ་བཞིན་དུ་སྤྱོད་ཅིང་། རྟག་ཏུ་གོམས་པར་བྱེད་པ་དང་། ཉིན་མཚན་དུ་མང་དུ་སྒོམ་པའམ། བརྟེན་ནས་འདུག་པ་དང་ཉལ་བ་ན་སེམས་དམིགས་པ་ལ་འཆགས་པ་དང་། གང་དུ་ཡང་སེམས་གཏོང་བའོ། །མཚན་མ་བཟུང་ནས་བཟུང་བ་དང་། བཟུང་ནས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་དང་། སྐྱེས་ནས་རྗེས་སུ་བལྟ་བ་དང་། བལྟས་ནས་སྒོམ་པ་དང་། སྒོམ་པའི་དུས་སུ་དཀྱིལ་འཁོར་ལ་བལྟ་བའོ། །དེ་ལྟར་རྟག་ཏུ་བྱས་པས་མཚན་མ་མཐོང་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་མཚན་མ་བསྲུངས་ན་དབང་འབྱོར་བར་འགྱུར་བའམ། མཚན་མ་སེམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་ནས་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་སེམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་ན་དེས་ཞི་གནས་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ།། དྲི་བ། བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། དོན་འདི་ལ་སེམས་ཀྱིས་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་མ་འཁྲུགས་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་མནན་ཀྱང་། ད་དུང་རྟོག་དཔྱོད་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་དང་། དད་པ་ལ་སོགས་པའི་དབང་པོ་ལྔ་མ་བསྒོམས་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྟོབས་ཐོབ་ཀྱང་སྐད་ཅིག་སྐད་ཅིག་ལ་སྐྱེ་བ་ནི་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པའོ། །ཞི་གནས་ནི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་འདི་ལས་སེམས་ཀྱིས་སྒོམ་པའི་སྟོབས་ཐོབ་སྟེ། རྟོག་པ་དང་དལ་སོགས་པའི་ཆོས་རྣམས་དོན་ལ་མི་གཡོ་བ་ནི་ཞི་གནས་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་དང་ཞི་གནས་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། ལན། སྒྲིབ་པ་ལྔ་མནན་པ་ནི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཡིན་ལ། སྒྲིབ་པ་ལྔ་པོ་དེ་མནན་པས་ཞི་གནས་འགྲུབ་པོ། །བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁྱད་པར་ཅན་ཐོབ་ལ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁྱད་པར་ཅན་ཐོབ་པ་ནི་ཞི་གནས་ཞེས་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ལུས་དང་སེམས་ལ་ཞི་བ་མ་ཐོབ་ན། ཕྱི་རོལ་གྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སེམས་རླབས་ཀྱི་ནང་གི་གྲུ་བཞིན་དུ་གཡོ་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ལུས་དང་སེམས་ལ་ཞི་བ་ཐོབ་ན། རླུང་མེད་པའི་ཆུ་ལ་གྲུ་བཞིན་དུ་གནས་ལ་མི་གཡོའོ། །དབང་པོ་རྣམས་ལ་སྟོབས་མེད་པས་བྱ་བའི་དོན་ལ་ཕྱི་རོལ་གྱི་བསམ་གཏན་ཡུན་རིང་དུ་མི་གནས་ཏེ། བྱིས་པ་ཆུང་ངུ་བཞིན་ནོ། །དབང་པོ་རྣམས་ལ་སྟོབས་ཡོད་པས་དོན་ལ་ཞི་བར་ཡུན་རིང་དུ་གནས་ཏེ། སྟོབས་དང་ལྡན་པའི་མི་བཞིན་ནོ། །སྒོམ་པ་ལ་རང་དབང་མེད་པས་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་མི་མཐུན་པར་འགྱུར་ཏེ། མི་ཞིག་གིས་གླེགས་བམ་བཀླགས་ནས་ཡུན་རིང་དུ་བཏང་བས་བརྗེད་པ་བཞིན་ནོ། །སྒོམ་པ་ལ་རང་དབང་ཡོད་པས་ཞི་གནས་མཐུན་པར་འགྱུར་ཏེ། མི་ཞིག་གིས་གླེགས་བམ་རྟག་ཏུ་གོམས་པས་མི་བརྗེད་པ་བཞིན་ནོ།།

若不善伏蓋，猶如盲人，於禪外行成盲。如是等不清淨教。若善伏蓋成不盲，於成安定如是等清淨教。從相自在所初，乃至性除，名為外行。性除無間，是名為安。

問：外行者何義？答：禪近故是名外行，如路近村是謂村路，義一名異。安者何義？安為和合義，如到曼陀羅。出離、禪安無異義。於是坐禪人住於外行，應令增長一切入，或於安定或於初禪當令增長。

問：云何應令增長？答：謂從初相如手四指節，當令漸增。如是作意、如是得自在、如是次第，如輪如蓋、如樹影、如福田、如隣如村、如郭如城，如是次第，漸令漸長遍此大地。若江山高下、樹木棘刺諸不平正，如是一切不作意。乃至大海作意地想，乃至增長，時心所行成最勝定。若坐禪人得禪外行，不能得安定，此坐禪人以二行應令起安定方便：一以因緣、二以受持。以十行從因緣起安定方便：一令觀處明淨、二遍起觀諸根、三曉了於相、四制心令調、五折伏懈怠、六心無味著、七心歡喜、八心定成捨、九離不學定人親近學定人、十樂著安定。

問：云何作明淨處觀？答：以三種行得作分明處，謂能修調適食樂、修時節樂、修威儀樂，遍起諸根。觀者，謂信等五根不令消滅、無作懈怠，如快馬乘車。

དེ་ཡང་སྒྲིབ་པ་མི་དགེ་བ་མ་བཏུལ་ན་ལོང་བ་དང་འདྲ་སྟེ། བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་ལོང་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟ་བུ་ནི་མི་གཙང་བའི་བསླབ་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སྒྲིབ་པ་ལེགས་པར་བཏུལ་ན་ལོང་བ་མ་ཡིན་པར་འགྱུར་ཏེ། ཞི་གནས་འགྲུབ་པ་དེ་ལྟ་བུ་ནི་གཙང་བའི་བསླབ་བྱའོ། །མཚན་མ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་པ་ནས་བཟུང་སྟེ་རང་བཞིན་སྤངས་པའི་བར་ནི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱའོ། །རང་བཞིན་སྤངས་པ་བར་མ་ཆད་པ་ནི་ཞི་གནས་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པའི་དོན་ཅི་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། བསམ་གཏན་དང་ཉེ་བས་ན་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། དཔེར་ན་གྲོང་དང་ཉེ་བའི་ལམ་ལ་གྲོང་གི་ལམ་ཞེས་བྱ་བ་བཞིན་དུ་དོན་གཅིག་ལ་མིང་ཐ་དད་པའོ། །ཞི་གནས་ཀྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། ཞི་གནས་ནི་མཐུན་པའི་དོན་ཏེ། དཀྱིལ་འཁོར་དུ་སླེབས་པ་བཞིན་ནོ། །ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཞི་གནས་ལ་དོན་ཐ་དད་པ་མེད་དོ། །དེ་ལ་བསམ་གཏན་པ་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་ལ་གནས་པས་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་ཐམས་ཅད་འཕེལ་བར་བྱ་སྟེ། ཞི་གནས་སམ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་འཕེལ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་འཕེལ་བར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། དང་པོའི་མཚན་མ་ལག་པའི་སོར་མོ་བཞིའི་ཚིགས་ཙམ་ནས་རིམ་གྱིས་འཕེལ་བར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། དེ་ལྟར་རང་དབང་ཐོབ་པ་དང་། དེ་ལྟར་གོ་རིམས་བཞིན་དུ་འཁོར་ལོ་དང་། གདུགས་དང་། ཤིང་གི་གྲིབ་མ་དང་། བསོད་ནམས་ཀྱི་ཞིང་དང་། ཁྱིམ་མཚེས་དང་། གྲོང་དང་། ལྕགས་རི་དང་། གྲོང་ཁྱེར་བཞིན་དུ་གོ་རིམས་བཞིན། རིམ་གྱིས་རིམ་གྱིས་ས་ཆེན་པོ་འདི་ཐམས་ཅད་ལ་ཁྱབ་པར་བྱའོ། །ཆུ་བོ་དང་། རི་དང་། མཐོ་དམན་དང་། ཤིང་དང་ཚེར་མ་ལ་སོགས་པ་མི་སྙོམས་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱའོ། །རྒྱ་མཚོའི་བར་དུ་ས་ཡི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་ཅིང་། འཕེལ་བའི་བར་དུ་སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཏིང་ངེ་འཛིན་མཆོག་ཏུ་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པ་ཐོབ་ཀྱང་ཞི་གནས་མ་ཐོབ་ན། བསམ་གཏན་པ་དེས་སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཞི་གནས་ཀྱི་ཐབས་བསྐྱེད་པར་བྱ་སྟེ། གཅིག་ནི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱིས་དང་། གཉིས་པ་ནི་འཛིན་པས་སོ། །རྒྱུ་རྐྱེན་ལས་ཞི་གནས་སྐྱེཐབས་ནི་སྤྱོད་པ་བཅུས་ཏེ། གཅིག་ནི་གནས་གསལ་བར་བལྟ་བ་དང་། གཉིས་པ་ནི་དབང་པོ་ཐམས་ཅད་ཀུན་ཏུ་བསྐྱེད་པ་དང་། གསུམ་པ་ནི་མཚན་མ་ཤེས་པར་བྱ་བ་དང་། བཞི་པ་ནི་སེམས་འདུལ་བར་བྱ་བ་དང་། ལྔ་པ་ནི་ལེ་ལོ་བཅོམ་པ་དང་། དྲུག་པ་ནི་སེམས་རོ་མྱང་བ་མེད་པ་དང་། བདུན་པ་ནི་སེམས་དགའ་བ་དང་། བརྒྱད་པ་ནི་སེམས་མཉམ་པར་བཞག་པ་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་པ་དང་། དགུ་པ་ནི་བསམ་གཏན་མི་སློབ་པའི་གང་ཟག་སྤངས་ནས་བསམ་གཏན་སློབ་པའི་གང་ཟག་དང་འགྲོགས་པ་དང་། བཅུ་པ་ནི་ཞི་གནས་ལ་མངོན་པར་དགའ་བའོ།། དྲི་བ། གནས་གསལ་བར་བལྟ་བ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་གནས་གསལ་བར་བྱེད་དེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ཟས་འཕྲོད་པ་བསྒོམ་པ་དང་། དུས་འཕྲོད་པ་བསྒོམ་པ་དང་། སྤྱོད་ལམ་འཕྲོད་པ་བསྒོམ་པ་དང་། དབང་པོ་ཐམས་ཅད་ཀུན་ཏུ་བསྐྱེད་པའོ། །བལྟ་བ་ནི་དད་པ་ལ་སོགས་པའི་དབང་པོ་ལྔ་ཉམས་པར་མི་བྱ་ཞིང་ལེ་ལོར་མི་བྱ་སྟེ། རྟ་བཟང་པོས་ཤིང་རྟ་དྲངས་པ་བཞིན་ནོ།།

曉了於相者，善捉意想不急不寬，如巧師繩墨平等無偏，善解作意急離不離。制心令調者，有二種行，以二種行成心調：一多起精進、二心過度處成心調。或住婬處及種種相處，增長亂意成於心調。於坐禪人若多起精進，過度處成心調，以二行應制伏心，以令精進起每中調適。若往婬處及種種相，增長調心，以二行折伏，以觀覓眾苦及惡果報。制伏懈心者，以二行成懈怠心。以不得勝定，令心無味，故成懈怠，若多懈怠則欲睡眠。是坐禪人若不得勝定，心無味著故成懈怠。以二行當折伏，謂觀功德以起精進。若懈怠睡眠懶心，以四種行能伏。若多食者取懈怠想，轉行四威儀，以自作意於光明相、住於露處，令心歡喜無所復著。以三行成無味，少方便故、以鈍慧故、以不得寂寂樂故。於是坐禪人心若無味，以二種行令得歡喜：一以恐怖、二以歡喜。若觀生老死及四惡趣，見諸可畏心生愁惱；若唸佛法僧戒施天，見六行功德心生歡喜。心定成捨者，以二行成於禪外地定，以斷諸蓋，心成定。或於所得地以起禪枝，故成心定。是坐禪人心定有二行，當捨非成住故、中方便調適故，離不學定人，或安定、或外行定、或威儀定。彼人無此，不修不學，不應供養修。學人者，若有安定、有外行定及威儀定，應從修學亦應供養。

སྟོང་པ་ཉིད་ལ་མཚན་མ་ཤེས་པ་ནི། ཡིད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ལེགས་པར་འཛིན་ཅིང་མི་དམ་མི་ལྷོད་པ་སྟེ། བཟོ་བོ་མཁས་པས་ཐིག་སྐུད་སྙོམས་ཤིང་ཕྱོགས་སུ་མ་ལྷུང་བ་བཞིན་དུ། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དམ་པོ་དང་བྲལ་མ་བྲལ་ལེགས་པར་ཤེས་པའོ། །སེམས་འདུལ་བར་བྱ་བ་ནི་སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་སེམས་འདུལ་བར་འགྱུར་ཏེ། གཅིག་ནི་བརྩོན་འགྲུས་མང་དུ་བསྐྱེད་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་སེམས་ཧ་ཅང་འདས་པར་གྱུར་པས་སེམས་འདུལ་བའོ། །ཡང་ན་འདོད་པའི་གནས་དང་མཚན་མ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་གནས་སུ་གནས་པས་རྣམ་པར་གཡེང་བའི་སེམས་འཕེལ་བས་སེམས་འདུལ་བའོ། །བསམ་གཏན་པ་གང་ལ་བརྩོན་འགྲུས་མང་དུ་སྐྱེས་ཤིང་། ཧ་ཅང་འདས་པས་སེམས་འདུལ་བར་གྱུར་པ་དེས་སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་སེམས་བཀག་སྟེ། བརྩོན་འགྲུས་བསྐྱེད་པ་འབྲིང་དུ་འཚམ་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་འདོད་པའི་གནས་དང་མཚན་མ་སྣ་ཚོགས་སུ་སོང་སྟེ། སེམས་འདུལ་བ་འཕེལ་ན་སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་བཅོམ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་མང་པོ་དང་འབྲས་བུ་ངན་པ་བལྟ་བས་སོ། །སེམས་ལེ་ལོ་ཅན་འདུལ་བ་ནི་སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་ལེ་ལོའི་སེམས་སུ་འགྱུར་ཏེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁྱད་པར་ཅན་མ་ཐོབ་པས་སེམས་ལ་རོ་མྱང་བ་མེད་པར་གྱུར་པས་ལེ་ལོར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ལེ་ལོ་མང་ན་གཉིད་འདོད་པར་འགྱུར་རོ། །བསམ་གཏན་པ་དེ་གལ་ཏེ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཁྱད་པར་ཅན་མ་ཐོབ་ཅིང་སེམས་ལ་རོ་མྱང་བ་མེད་པས་ལེ་ལོར་གྱུར་ན། སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་བཅོམ་སྟེ། ཡོན་ཏན་བལྟ་བ་དང་བརྩོན་འགྲུས་བསྐྱེད་པས་སོ། །གལ་ཏེ་ལེ་ལོ་དང་གཉིད་དང་སྙོམ་ལས་ཀྱི་སེམས་ཡོད་ན་སྤྱོད་པ་བཞིས་གནོན་ནོ། །གལ་ཏེ་ཟས་མང་དུ་ཟོས་ན་ལེ་ལོའི་འདུ་ཤེས་བཟུང་སྟེ། སྤྱོད་ལམ་བཞི་བསྒྱུར་བ་དང་། འོད་གསལ་བའི་མཚན་མ་ལ་རང་གི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། བླ་གབ་མེད་པའི་གནས་སུ་གནས་པས་སེམས་དགའ་ཞིང་གང་ལའང་མི་ཆགས་པར་བྱའོ། །སྤྱོད་པ་གསུམ་གྱིས་རོ་མྱང་བ་མེད་པར་འགྱུར་ཏེ། ཐབས་ཉུང་བས་དང་། བློ་རྟུལ་བས་དང་། ཞི་བ་དང་བདེ་བ་མ་ོ། །བསམ་གཏན་པ་དེའི་སེམས་ལ་རོ་མྱང་བ་མེད་ན་སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་དགའ་བ་བསྐྱེད་པར་བྱ་སྟེ། གཅིག་ནི་འཇིགས་པས་དང་། གཉིས་པ་ནི་དགའ་བས་སོ། །གལ་ཏེ་སྐྱེ་བ་དང་རྒ་བ་དང་འཆི་བ་དང་ངན་སོང་བཞི་བལྟས་ན་འཇིགས་པར་བྱ་བ་མཐོང་ནས་སེམས་མྱ་ངན་སྐྱེའོ། །གལ་ཏེ་སངས་རྒྱས་དང་ཆོས་དང་དགེ་འདུན་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་སྦྱིན་པ་དང་ལྷ་དྲན་ན། ཡོན་ཏན་དྲུག་མཐོང་ནས་སེམས་དགའ་བ་སྐྱེའོ། །སེམས་མཉམ་པར་བཞག་སྟེ་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་པ་ནི། སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་གྱི་ས་ལ་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་འགྱུར་ཏེ། སྒྲིབ་པ་རྣམས་སྤངས་པས་སེམས་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་གྱུར་པའོ། །ཡང་ན་ཐོབ་པའི་ས་ལ་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་བསྐྱེད་པས་སེམས་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་གྱུར་པའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེའི་སེམས་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་གྱུར་པ་ལ་སྤྱོད་པ་གཉིས་ཀྱིས་བཏང་སྙོམས་སུ་བྱ་སྟེ། འགྲུབ་པར་མི་འགྱུར་བ་བཏང་བས་དང་། ཐབས་འབྲིང་དུ་འཚམ་པས་སོ། །བསམ་གཏན་མི་སློབ་པའི་གང་ཟག་དང་བྲལ་བ་ནི། ཞི་གནས་སམ། ཕྱི་རོལ་གྱི་བསམ་གཏན་ནམ། སྤྱོད་ལམ་གྱི་བསམ་གཏན་ཡོད་པའོ། །དེ་དག་ལ་འདི་མེད་དེ། མི་སྒོམ་ཞིང་མི་སློབ་པས་མཆོད་པར་མི་བྱའོ། །སློབ་པའི་གང་ཟག་ནི། གལ་ཏེ་ཞི་གནས་དང་། ཕྱི་རོལ་གྱི་བསམ་གཏན་དང་། སྤྱོད་ལམ་གྱི་བསམ་གཏན་ཡོད་ན་དེ་ལ་བསླབ་ཅིང་མཆོད་པར་བྱའོ།།

樂著安者，此坐禪人，如彼深源、如彼奔泉、如彼低樹，常樂恭敬多所修行。行此十事因緣生於安定。

問：云何以受持能生安定方便？答：彼坐禪人善解緣起入寂寂處，其所解相，於所修定隨心自在，生其欲樂令心得起，從此身意堪任有用令得受持，從生歡喜心得受持，從生適樂身心得受持，從生光明心得受持，從生悲傷心得受持。以是悲傷令心得靜，善取靜心心得受持。如是善取，令捨心得受持。從無邊煩惱，心得解脫成就受持，以解脫故彼成一法味，以一味心得受持修行，是故從此勝妙心得增長。如是住受持，起安定方便。如是善解緣起及心受持，不久起定。彼坐禪人離欲不善法，有覺有觀，於寂靜處心所成就，有喜有樂得於初禪。是地一切入功德。於是離欲者，離有三種，謂身離、心離、煩惱離。

問：云何身離？答：遠離諸惱，出處山野。云何心離？以清淨心到勝善處。云何煩惱離？無結累人，無生死行處。復次離有五種，謂伏離、彼分離、斷離、猗離、出離。云何伏離？謂修初禪伏於五蓋。云何彼分離？謂修達分定伏於諸見。云何斷離？謂修出世間道斷諸煩惱。云何猗離？謂得果時樂。云何出離？謂涅槃也。欲者有二種，一者處欲、二者欲煩惱。天堂及人所愛色香味觸，此謂欲處。

ཞི་གནས་ལ་མངོན་པར་དགའ་བ་ནི། བསམ་གཏན་པ་དེ་དཔེར་ན་ཆུ་མིག་ཟབ་མོ་དང་། ཆུ་བོ་རྒྱུག་པ་དང་། ཤིང་དམའ་བ་བཞིན་དུ་རྟག་ཏུ་གུས་པས་མང་དུ་སྒོམ་པར་བྱེད་དོ། །དོན་བཅུ་པོ་འདི་དག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལས་ཞི་གནས་སྐྱེའོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་འཛིན་པས་ཞི་གནས་ཀྱི་ཐབས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཞེ་ན། ལན། བསམ་གཏན་པ་དེས་རྟེན་འབྲེལ་ལེགས་པར་རྟོགས་ཏེ་ཞི་བའི་གནས་སུ་འཇུག་གོ །དེས་རྟོགས་པའི་མཚན་མ་ནི། བསྒོམ་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་སེམས་རང་དབང་ཡོད་ཅིང་། འདུན་པ་སྐྱེས་ནས་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་ལུས་དང་སེམས་ལས་སུ་རུང་བ་དང་ཕན་པར་གྱུར་ནས་འཛིན་པ་ཐོབ་བོ། །དགའ་བ་སྐྱེས་པ་ལས་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པ་ཐོབ་བོ། །བདེ་བ་སྐྱེས་པ་ལས་ལུས་དང་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པ་ཐོབ་བོ། །འོད་གསལ་བ་སྐྱེས་པ་ལས་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པ་ཐོབ་བོ། །མྱ་ངན་སྐྱེས་པ་ལས་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པ་ཐོབ་བོ། །མྱ་ངན་དེས་སེམས་ཞི་བར་འགྱུར་རོ། །ཞི་བའི་སེམས་ལེགས་པར་བཟུང་བས་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པ་ཐོབ་བོ། །དེ་ལྟར་ལེགས་པར་བཟུང་བས་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པ་ཐོབ་བོ། །ཉོན་མོངས་པ་མཐའ་ཡས་པ་ལས་སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་ཏེ་འཛིན་པ་འགྲུབ་བོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བས་ན་དེ་ཆོས་རོ་གཅིག་པར་འགྱུར་རོ། །རོ་གཅིག་པའི་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་ཅིང་སྒོམ་པར་བྱེད་དེ། དེའི་ཕྱིར་འདི་ལས་སེམས་ཁྱད་པར་ཅན་འཕེལ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་འཛིན་པ་ལ་གནས་ནས་ཞི་གནས་ཀྱི་ཐབས་སྐྱེའོ། །དེ་ལྟར་རྟེན་འབྲེལ་དང་སེམས་ཀྱི་འཛིན་པ་ལེགས་པར་རྟོགས་ན་མྱུར་དུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེ་འདོད་པ་དང་མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་ཏེ། རྟོག་པ་དང་བཅས་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པ། དབེན་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བ་དང་བདེ་བ་ཅན་གྱི་བསམ་གཏན་དང་པོ་ཐོབ་བོ། །ས་འདི་ནི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ནོ། །དེ་ལ་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ནི་ར་གསུམ་སྟེ། ལུས་དང་བྲལ་བ་དང་། སེམས་དང་བྲལ་བ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་དང་བྲལ་བའོ།། དྲི་བ། ལུས་དང་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན། གནོད་པ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་ཏེ་རི་དང་ནགས་ཚལ་དུ་འགྲོ་བའོ། །སེམས་དང་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། སེམས་རྣམ་པར་དག་པས་དགེ་བ་ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་གནས་སུ་ཕྱིན་པའོ། །ཉོན་མོངས་པ་དང་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། ཀུན་སྦྱོར་མེད་ཅིང་སྐྱེ་བ་དང་འཆི་བའི་སྤྱོད་ཡུལ་མེད་པའི་གང་ཟག་གོ །གཞན་ཡང་བྲལ་བ་ནི་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། མནན་པས་བྲལ་བ་དང་། དེའི་ཆ་དང་བྲལ་བ་དང་། སྤངས་པས་བྲལ་བ་དང་། བརྟེན་པས་བྲལ་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བས་བྲལ་བའོ། །མནན་པས་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་དང་པོ་བསྒོམས་པས་སྒྲིབ་པ་ལྔ་མནན་པའོ། །དེའི་ཆ་དང་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། ངེས་པར་འབྱེད་པའི་ཆ་དང་མཐུན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྒོམས་པས་ལྟ་བ་རྣམས་མནན་པའོ། །སྤངས་པས་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་བསྒོམས་པས་ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་སྤངས་པའོ། །བརྟེན་པས་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། འབྲས་བུ་ཐོབ་པའི་དུས་ཀྱི་བདེ་བའོ། །ངེས་པར་འབྱུང་བས་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ། །འདོད་པ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་གནས་ཀྱི་འདོད་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་འདོད་པའི་ཉོན་མོངས་པའོ། །ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྡུག་པའི་གཟུགས་དང་དྲི་དང་རོ་དང་རེག་བྱ་ནི་འདོད་པའི་གནས་ཞེས་བྱའོ།།

於此欲處起欲染思惟，是謂欲煩惱。從此欲以心別離、以伏別離，是遠離、是出離、是解脫、是不相應，是謂離欲。

問：云何離不善法？答：謂不善根有三種，一貪、二瞋、三癡，與彼相應受想行識及身口意業，此謂不善法。說不善有三種：一自性、二相應、三生緣性。是三不善根，謂貪嗔癡，是名自性。與彼相應受想行識，是名相應。所起身口意業，此謂緣性。以此三不善法，是為遠離、是出、是脫、是不相應，是謂離不善法。復次離欲者，離貪欲蓋。離不善法者，謂離餘蓋。

問：以說離不善法，欲是不善已在其中，何故別說離婬欲？答：婬欲是出對治。佛所說欲，能除煩惱。離欲者，佛說為出。如得初禪，欲想相應作意成起，此退分法。是故以欲和合煩惱。欲若別離，一切煩惱皆亦別離，是故別說離欲。復次離欲者，已得出，成離欲。離不善法者，若得不嗔，成離於嗔。若得明相，成離懈怠睡眠。若得不亂，成離調戲。若得不悔，成離於悔。若得安定，成離於疑。若得智慧，成離無明。若得正思惟，成離邪念。若得歡喜，成離不樂。若心得樂，成離於苦。若得一切善法，則離一切不善。如三藏說。以不貪滿故，成就離欲；以不嗔不癡滿故，成就離不善法。復次離欲者，是說身離；不善法者，是說心離。

འདོད་པའི་གནས་འདི་ལ་འདོད་ཆགས་ཀྱི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྐྱེས་པ་ནི་འདོད་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །འདོད་པ་འདི་ལས་སེམས་ཀྱིས་བྲལ་བ་དང་། མནན་པས་བྲལ་བ་དང་། རིང་དུ་བྲལ་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། མི་ལྡན་པ་ནི་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན། མི་དགེ་བའི་རྩ་བ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སྡང་དང་། གཏི་མུག་གོ །དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཚོར་བ་དང་། འདུ་ཤེས་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་། ལུས་དང་ངག་དང་ཡིད་ཀྱི་ལས་རྣམས་ནི་མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཞེས་བྱའོ། །མི་དགེ་བ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་བཤད་དེ། རང་བཞིན་དང་། མཚུངས་ལྡན་དང་། རྒྱུ་མཚན་གྱི་རང་བཞིན་ནོ། །མི་དགེ་བའི་རྩ་བ་གསུམ་པོ་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་ནི་རང་བཞིན་ཞེས་བྱའོ། །དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་མཚུངས་ལྡན་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ལས་སྐྱེས་པའི་ལུས་དང་ངག་དང་ཡིད་ཀྱི་ལས་ནི་རྒྱུ་མཚན་ཞེས་བྱའོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་གསུམ་པོ་འདི་དག་ལས་རིང་དུ་བྲལ་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། མི་ལྡན་པ་ནི་མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ཞེས་བྱའོ། །གཞན་ཡང་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ནི་འདོད་པའི་སྒྲིབ་པ་དང་བྲལ་བའོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་སྒྲིབ་པ་ལྷག་མ་རྣམས་དང་བྲལ་བའོ།། དྲི་བ། མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ཞེས་གསུངས་པས། འདོད་པ་ནི་མི་དགེ་བ་ཡིན་པས་དེའི་ནང་དུ་འདུས་ན། ཅིའི་ཕྱིར་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ལོགས་སུ་གསུངས་ཤེ་ན། ལན། འདོད་ཆགས་ནི་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་གཉེན་པོ་ཡིན་ནོ། །སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པའི་འདོད་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་སེལ་བར་ནུས་སོ། །འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་ངེས་པར་འབྱུང་བར་གསུངས་སོ། །དཔེར་ན་བསམ་གཏན་དང་པོ་ཐོབ་ཀྱང་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་སྐྱེས་ན་འདི་ནི་ཉམས་པའི་ཆོས་ཡིན་ནོ། །དེའི་ཕྱིར་འདོད་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་འདྲེས་པ་ཡིན་ནོ། །འདོད་པ་དང་བྲལ་ན་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱང་བྲལ་བར་འགྱུར་བས་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ལོགས་སུ་གསུངས་སོ། །གཞན་ཡང་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ནི་ངེས་པར་འབྱུང་བ་ཐོབ་ནས་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་ཞེ་སྡང་མེད་པ་ཐོབ་ནས་ཞེ་སྡང་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །གསལ་བའི་མཚན་མ་ཐོབ་ནས་ལེ་ལོ་དང་གཉིད་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །མ་འཁྲུགས་པ་ཐོབ་ནས་རྒོད་པ་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །འགྱོད་པ་མེད་པ་ཐོབ་ནས་འགྱོད་པ་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །ཞི་གནས་ཐོབ་ནས་ཐེ་ཚོམ་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །ཤེས་རབ་ཐོབ་ནས་མ་རིག་པ་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །ཡང་དག་པའི་རྟོག་པ་ཐོབ་ནས་ལོག་པའི་དྲན་པ་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །དགའ་བ་ཐོབ་ནས་མི་དགའ་བ་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །སེམས་བདེ་བ་ཐོབ་ནས་སྡུག་བསྔལ་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཐོབ་ན་མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བར་འགྱུར་རོ། །སྡེ་སྣོད་གསུམ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །མ་ཆགས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་འགྲུབ་བོ། །ཞེ་སྡང་མེད་པ་དང་གཏི་མུག་མེད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་འགྲུབ་བོ། །གཞན་ཡང་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ནི་ལུས་དང་བྲལ་བ་ཞེས་བཤད་དོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་སེམས་དང་བྲལ་བ་ཞེས་བཤད་དོ།།

復次離欲者，是說斷欲覺；離不善法者，是說斷嗔恚害覺。復次離欲者，是說避欲樂；離不善法者，是說避著身懈怠。復次離欲者，是說斷於六戲笑及歡喜樂；離不善法者，是說斷戲覺及憂苦等，亦說斷於戲笑及捨。復次離欲者，是現得樂出於欲樂；離不善法者，是現得樂心無過患。復次離欲者，謂超出欲流；離不善法者，所餘煩惱應生欲有而生色界，是名超越。有覺觀者，云何為覺？謂種種覺思惟安思想，心不覺知入正思惟，此謂為覺。此覺成就，故初禪有覺。復次入地一切入，依地相無間成覺思惟，是名為覺，如心誦經。

問：覺者何想？何味？何起？何處？答：覺者，修猗想為味，下心作念為起，想為行處。云何為觀？於修觀時隨觀所擇，心住隨捨，是謂為觀。以此相應，成初禪有觀。復次入地一切入定人，從修地相心之所觀，如觀諸義為觀。

問：觀何相？何味？何起？何處？答：觀者，隨擇是相，令心猗是味，隨見覺是處。

問：覺、觀何差別？答：猶如打鈴，初聲為覺，後聲為觀。復次如心所緣，初為覺，後為觀。復次求禪為覺，守護為觀。復次憶是覺，不捨是觀。復次麁心受持為覺，細心受持為觀。若處有覺，是處有觀；若處有觀，於處或有覺或無覺。如三藏所說。

ཡང་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་འདོད་པའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྤོང་བའོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་ཞེ་སྡང་དང་གནོད་སེམས་ཀྱི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྤོང་བའོ། །ཡང་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་འདོད་པའི་བདེ་བ་སྤོང་བའོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་ལུས་ལེ་ལོ་བ་ལ་ཆགས་པ་སྤོང་བའོ། །ཡང་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་རྩེད་མོ་དྲུག་དང་དགའ་བ་དང་བདེ་བ་སྤོང་བའོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་རྩེད་མོའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་སོགས་སྤོང་བ་སྟེ་རྩེད་མོ་དང་བཏང་སྙོམས་ཀྱང་སྤོང་བའོ། །ཡང་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་ད་ལྟར་གྱི་བདེ་བ་འདོད་པའི་བདེ་བ་ལས་འབྱུང་བའོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་ད་ལྟར་གྱི་བདེ་བ་སེམས་ལ་ཉེས་དམིགས་མེད་པའོ། །ཡང་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ནི་འདོད་པའི་རྒྱུན་ལས་འདས་པའོ། །མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་འདོད་པའི་སྲིད་པར་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བ་ལས་སྐྱེས་པ་སྟེ། འདི་ནི་འདས་པ་ཞེས་བྱའོ། །རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པ་ནི་རྟོག་པ་གང་ཞེ་ན། རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྣ་ཚོགས་དང་སེམས་པ་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། སེམས་མི་རྟོག་པར་ཡང་དག་པར་སེམས་པ་ལ་འཇུག་པ་འདི་ནི་རྟོག་པ་ཞེས་བྱའོ། །རྟོག་པ་འདི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་རྟོག་པ་ཡོད་དོ། །ཡང་ས་ལ་འཇུག་པ་ཐམས་ཅད་དུ་འཇུག་པ་ནི་ས་མཚན་མ་ལ་བརྟེན་ནས་བར་མ་ཆད་པར་རྟོག་པ་དང་སེམས་པ་འབྱུང་བ་ནི་རྟོག་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ་སེམས་ཀྱིས་མདོ་འདོན་པ་བཞིན་ནོ། ། དྲི་བ། རྟོག་པ་ནི་འདུ་ཤེས་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། ལན། རྟོག་པ་ནི་ཞི་གནས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་རོ་དང་། སེམས་དམའ་བར་དྲན་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་དང་། འདུ་ཤེས་ནི་སྤྱོད་པའི་གནས་སོ། །དཔྱོད་པ་གང་ཞེ་ན། དཔྱོད་པ་སྒོམ་པའི་ཚེ་བརྟག་པར་བྱ་བ་ལ་རྗེས་སུ་དཔྱོད་པ་དང་སེམས་གནས་པ་དང་རྗེས་སུ་བཏང་སྙོམས་སུ་བྱེད་པ་ནི་དཔྱོད་པ་ཞེས་བྱའོ། །འདི་དང་ལྡན་པས་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་དཔྱོད་པ་ཡོད་དོ། །ཡང་ས་ལ་འཇུག་པ་ཐམས་ཅད་དུ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་གིས་ས་མཚན་མ་བསྒོམས་པ་ལས་སེམས་ཀྱིས་དཔྱོད་པ་ནི་དོན་རྣལ་དཔྱོད་པ་བཞིན་དུ་དཔྱོད་པའོ། ། དྲི་བ། དཔྱོད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། ལན། དཔྱོད་པ་ནི་རྗེས་སུ་འབྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དང་། སེམས་ཞི་གནས་སུ་བྱེད་པ་ནི་རོ་དང་། རྗེས་སུ་མཐོང་བ་དང་རྟོག་པ་ནི་གནས་སོ། ། དྲི་བ། རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་ནི་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། ལན། དཔེར་ན་དྲིལ་བུ་བརྡུང་བ་བཞིན་དུ་དང་པོའི་སྒྲ་ནི་རྟོག་པ་དང་ཕྱི་མའི་སྒྲ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །ཡང་སེམས་ཀྱི་དམིགས་པ་བཞིན་དུ་དང་པོ་ནི་རྟོག་པ་དང་ཕྱི་མ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །ཡང་བསམ་གཏན་འཚོལ་བ་ནི་རྟོག་པ་དང་སྲུང་བ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །ཡང་དྲན་པ་ནི་རྟོག་པ་དང་མི་གཏོང་བ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །ཡང་སེམས་རགས་པས་འཛིན་པ་ནི་རྟོག་པ་དང་སེམས་ཕྲ་བས་འཛིན་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །གང་དུ་རྟོག་པ་ཡོད་པ་དེར་དཔྱོད་པ་ཡོད། གང་དུ་དཔྱོད་པ་ཡོད་པ་དེར་རྟོག་པ་ཡོད་པའམ་མེད་པ་ཡང་སྲིད་དེ། སྡེ་སྣོད་གསུམ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །

初安心於事是覺，得覺未定是觀。如遠見來人不識男女，及識男女如是色如是形為覺。從此當觀有戒無戒、富貧貴賤為觀。覺者求引將來，觀者守持隨逐，如鳥陵虛奮翅為覺，遊住為觀。初教為覺，久教為觀。以覺守護，以觀搜擇。以覺思惟，以觀隨思惟。覺行不念惡法，觀行受持於禪。如人有力，默而誦經，隨念其義是觀。如覺所覺，覺已能知。觀於辭辯及樂說辯是覺，義辯、法辯是觀。心解於勝是覺，心解分別是觀。是為覺觀差別。寂寂所成。名寂寂者，謂離五蓋是名寂寂。復次色界善根。復說初禪外行，復說禪心從此心生，是謂寂寂所成，如地水生花名地水花。喜樂者，心於是時大歡喜戲笑，心滿清涼，此名為喜。

問：喜何相？何味？何起？何處？幾種喜？答：喜者謂欣悅遍滿為相，歡適是味，調伏亂心是起，踴躍是處。幾種喜？六種喜，從欲生、從信生、從不悔生、從寂寂生、從定生，及菩提分生喜。云何從欲生？貪欲染著心喜，是名欲生喜。云何從信生？多信人心喜，及見陶師等生喜。云何從不悔生喜？清淨持戒人多生歡喜。云何從寂寂生？入初禪人喜。云何從定生？入二禪生喜。云何菩提分生喜？於第二禪修出世間道喜。復次說喜五種，謂笑喜、唸唸喜、流喜、越喜、滿喜。

དང་པོར་དངོས་པོ་ལ་སེམས་ཞི་བ་ནི་རྟོག་པ་དང་། རྟོག་པ་མ་བརྟན་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །དཔེར་ན་རྒྱང་རིང་པོ་ནས་མི་འོང་བ་མཐོང་ནས་ཕོ་མོ་མི་ཤེས་པ་དང་། ཕོ་མོ་ཤེས་ནས་ཁ་དོག་འདི་འདྲ་བ་དབྱིབས་འདི་འདྲ་བ་ནི་རྟོག་པའོ། །དེ་ནས་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་མི་ལྡན་དང་། ཕྱུག་པོ་དང་དབུལ་པོ། མཐོ་རིས་དང་དམའ་རིས་བརྟག་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །རྟོག་པ་ནི་མ་འོངས་པ་འདྲེན་པར་འདོད་པ་དང་། དཔྱོད་པ་ནི་རྗེས་སུ་འབྲངས་ནས་འཛིན་པ་སྟེ། དཔེར་ན་བྱ་ནམ་མཁའ་ལ་འཕུར་བ་ནི་རྟོག་པ་དང་། རྒྱུ་བ་དང་གནས་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །དང་པོར་སློབ་པ་ནི་རྟོག་པ་དང་། ཡུན་རིང་དུ་སློབ་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །རྟོག་པས་བསྲུང་བ་དང་། དཔྱོད་པས་བརྟག་པའོ། །རྟོག་པས་བསམ་པ་དང་། དཔྱོད་པས་རྗེས་སུ་བསམ་པའོ། །རྟོག་པའི་སྤྱོད་པ་ནི་མི་དགེ་བའི་ཆོས་མི་དྲན་པ་དང་། དཔྱོད་པའི་སྤྱོད་པ་ནི་བསམ་གཏན་འཛིན་པའོ། །དཔེར་ན་མི་སྟོབས་དང་ལྡན་པས་ཁ་རོག་པོར་མདོ་འདོན་པ་དང་། དེའི་དོན་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །རྟོག་པས་རྟོག་པ་རྟོགས་པ་ནི་རྟོགས་ནས་ཤེས་ནུས་པའོ། །ཚིག་གི་སྤོབས་པ་དང་སྨྲ་བའི་སྤོབས་པ་ལ་དཔྱོད་པ་ནི་རྟོག་པ་དང་། དོན་གྱི་སྤོབས་པ་དང་ཆོས་ཀྱི་སྤོབས་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །སེམས་ཀྱིས་ཁྱད་པར་དུ་རྟོགས་པ་ནི་རྟོག་པ་དང་། སེམས་ཀྱིས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི་དཔྱོད་པའོ། །འདི་ནི་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་ཁྱད་པར་རོ། །ཞི་གནས་ཀྱིས་གྲུབ་པའོ། །ཞི་གནས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་སྒྲིབ་པ་ལྔ་དང་བྲལ་བ་ནི་ཞི་གནས་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་དགེ་བའི་རྩ་བའོ། །ཡང་བསམ་གཏན་དང་པོའི་ཕྱིའི་སྤྱོད་པ་བཤད་པ་དང་། ཡང་བསམ་གཏན་གྱི་སེམས་འདི་ལས་སྐྱེས་པའི་སེམས་ཞེས་བཤད་པ་ནི་ཞི་གནས་ཀྱིས་གྲུབ་པ་སྟེ། དཔེར་ན་ས་ཆུ་ལས་སྐྱེས་པའི་མེ་ཏོག་ནི་ས་ཆུའི་མེ་ཏོག་ཅེས་བྱ་བ་བཞིན་ནོ། །དགའ་བ་དང་བདེ་བ་ནི་སེམས་དེའི་ཚེ་རབ་ཏུ་དགའ་ཞིང་རྩེ་བ་དང་། སེམས་བསིལ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བ་འདི་ནི་དགའ་བ་ཞེས་བྱའོ། ། དྲི་བ། དགའ་བ་ནི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་། དགའ་བ་རྣམ་པ་དུ་ཡོད། ལན། དགའ་བ་ནི་མགུ་བས་ཁྱབ་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དང་། དགའ་བདེ་ནི་རོ་དང་། སེམས་རྣམ་པར་གཡེང་བ་འ་ནི་ཀུན་འབྱུང་དང་། མཆོང་བ་ནི་གནས་སོ། །དགའ་བ་རྣམ་པ་དུ་ཞེ་ན། དགའ་བ་རྣམ་པ་དྲུག་སྟེ། འདོད་པ་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། དད་པ་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། འགྱོད་པ་མེད་པ་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། ཞི་གནས་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བའོ། །འདོད་པ་ལས་སྐྱེས་པ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འདོད་ཆགས་ཀྱིས་ཆགས་པའི་སེམས་ཀྱི་དགའ་བ་ནི་འདོད་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བ་ཞེས་བྱའོ། །དད་པ་ལས་སྐྱེས་པ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དད་པ་ཆེ་བའི་མི་རྣམས་ཀྱི་སེམས་དགའ་བ་དང་། རྫ་མཁན་ལ་སོགས་པ་མཐོང་ནས་དགའ་བ་སྐྱེ་བའོ། །འགྱོད་པ་མེད་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་འཛིན་པའི་མི་རྣམས་ལ་དགའ་བ་མང་དུ་སྐྱེ་བའོ། །ཞི་གནས་ལས་སྐྱེས་པ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཞུགས་པའི་དགའ་བའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་ཞུགས་པའི་དགའ་བའོ། །བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་སྒོམ་པའི་དགའ་བའོ། །ཡང་དགའ་བ་ནི་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། བཞད་པའི་དགའ་བ་དང་། སྐད་ཅིག་མའི་དགའ་བ་དང་། རྒྱུན་གྱི་དགའ་བ་དང་། མཆོང་བའི་དགའ་བ་དང་། ཁྱབ་པའི་དགའ་བའོ། །

笑喜者，如細雨沾身，令毛皆竪。唸唸喜者，生滅不住，如夜時雨。流喜者，如油下流，久灌其身終不周遍。越喜者，周匝一切心生歡喜，不久便失，如貧人見伏藏。滿喜者，身住用滿，如雷有雨。於是小喜及唸唸喜，以信起於外行。流喜者，有力起於外行。越喜者，於曼陀羅正與不正皆起處處方便。滿喜者，生於安處。

問：云何為樂？答：是時可受心樂心觸所成，此謂為樂。

問：樂何相？何味？何起？何處？幾種樂？喜樂何差別？答：味為相，緣愛境是愛味，攝受是起，其猗是處。幾種樂者，有五種，謂因樂、資具樂、寂寂樂、無煩惱樂、受樂。云何名因樂？如佛所說：戒樂耐老。此謂因樂，是樂功德。資具樂者，如佛所說：佛生世樂。寂寂樂者，謂生定捨及滅禪定。無煩惱樂者，如佛所說：第一涅槃受樂，所謂受樂也。於此論中，受樂是可樂。喜樂何差別者，心踴躍是喜，心柔軟是樂。心猗是樂，心定是喜。麁喜，細樂。喜行陰所攝，樂受陰所攝。是處有喜，有樂；是處有樂，或有喜或無喜。初者形，第二為名。外行成就入初禪禪枝，謂覺、觀、喜、樂、一心也。禪者何義？謂於事平等思惟也、奮迅五蓋也、思惟對治也。入初禪得正受者，已得、已觸、已作證住。

ཅ་ཅོའི་དགའ་བ་ནི་དཔེར་ན་ཆར་ཟིམ་བུས་ལུས་ལ་ཕོག་པས་བ་སྤུ་ལངས་པ་བཞིན་ནོ། །སྐད་ཅིག་མའི་དགའ་བ་ནི་སྐྱེ་འཇིག་མི་གནས་པ་སྟེ་མཚན་མོའི་ཆར་པ་བཞིན་ནོ། །རྒྱུན་གྱི་དགའ་བ་ནི་མར་འབབ་པ་བཞིན་དུ་ལུས་ལ་ཡུན་རིང་དུ་བླུགས་ཀྱང་ཡོངས་སུ་མི་ཁྱབ་པའོ། །མཆོང་བའི་དགའ་བ་ནི་ཕྱོགས་ཀུན་ཏུ་སེམས་ཀྱི་དགའ་བ་སྐྱེ་བ་སྟེ་རིང་པོར་མི་གནས་པ་དཔེར་ན་དབུལ་པོས་གཏེར་མཐོང་བ་བཞིན་ནོ། །ཁྱབ་པའི་དགའ་བ་ནི་ལུས་ལ་གནས་ཤིང་ཡོངས་སུ་གང་བ་སྟེ་འབྲུག་སྒྲ་དང་བཅས་པའི་ཆར་པ་བཞིན་ནོ། །འདི་ལ་དགའ་བ་ཆུང་ངུ་དང་སྐད་ཅིག་མའི་དགའ་བ་ནི་དད་པས་ཕྱིའི་སྤྱོད་པ་ལ་སྐྱེའོ། །རྒྱུན་གྱི་དགའ་བ་ནི་སྟོབས་དང་ལྡན་པས་ཕྱིའི་སྤྱོད་པ་ལ་སྐྱེའོ། །མཆོང་བའི་དགའ་བ་ནི་མཎྜལ་ཡང་དག་པ་དང་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པ་ཐམས་ཅད་ལ་ཐབས་སྣ་ཚོགས་སུ་སྐྱེའོ། །ཁྱབ་པའི་དགའ་བ་ནི་ཞི་གནས་ཀྱི་གནས་ལ་སྐྱེའོ། ། དྲི་བ། བདེ་བ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། དེའི་ཚེ་མྱོང་བར་བྱ་བའི་སེམས་ཀྱི་བདེ་བ་སེམས་ཀྱི་རེག་པས་གྲུབ་པ་འདི་ནི་བདེ་བ་ཞེས་བྱའོ། ། དྲི་བ། བདེ་བ་ནི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་། བདེ་བ་རྣམ་པ་དུ། དགའ་བ་དང་བདེ་བ་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད། ལན། རོ་ནི་མཚན་ཉིད་དང་། ཡིད་དུ་འོང་བའི་ཡུལ་ལ་ཆགས་པ་ནི་ཆགས་པའི་རོ་དང་། ཡོངས་སུ་ལེན་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་དང་། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་ནི་གནས་སོ། །བདེ་བ་རྣམ་པ་དུ་ཞེ་ན། བདེ་བ་རྣམ་པ་ལྔ་སྟེ། རྒྱུའི་བདེ་བ་དང་། ཡོ་བྱད་ཀྱི་བདེ་བ་དང་། ཞི་གནས་ཀྱི་བདེ་བ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་དང་། ཚོར་བའི་བདེ་བའོ། །རྒྱུའི་བདེ་བ་ནི་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན། ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བདེ་བ་ནི་རྒས་པ་བཟོད་པའོ། །འདི་ནི་རྒྱུའི་བདེ་བ་སྟེ་བདེ་བའི་ཡོན་ཏན་ནོ། །ཡོ་བྱད་ཀྱི་བདེ་བ་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན། སངས་རཇིག་རྟེན་དུ་འབྱོན་པ་བདེ་བའོ། །ཞི་གནས་ཀྱི་བདེ་བ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་བཏང་སྙོམས་དང་འགོག་པའི་བསམ་གཏན་ནོ། །ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་ནི་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན། མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བདེ་བ་མཆོག་གོ། །དེ་ནི་ཚོར་བའི་བདེ་བའོ། །བསྟན་བཅོས་འདིར་ནི་ཚོར་བའི་བདེ་བ་ནི་བདེ་བར་བྱ་བའོ། །དགའ་བ་དང་བདེ་བ་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། སེམས་མཆོང་བ་ནི་དགའ་བ་དང་། སེམས་མཉེན་པ་ནི་བདེ་བའོ། །སེམས་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་ནི་བདེ་བ་དང་། སེམས་མཉམ་པར་བཞག་པ་ནི་དགའ་བའོ། །དགའ་བ་ནི་རགས་པ་དང་། བདེ་བ་ནི་ཕྲ་བའོ། །དགའ་བ་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་པ་དང་། བདེ་བ་ནི་ཚོར་བའི་ཕུང་པོས་བསྡུས་པའོ། །གང་དུ་དགའ་བ་ཡོད་པ་དེར་བདེ་བ་ཡོད་ལ། གང་དུ་བདེ་བ་ཡོད་པ་དེར་དགའ་བ་ཡོད་པའམ་མེད་པ་ཡང་སྲིད་དོ། །དང་པོ་ནི་དབྱིབས་དང་། གཉིས་པ་ནི་མིང་ངོ་། །ཕྱིའི་སྤྱོད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ནས་བསམ་གཏན་དང་པོའི་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་ལ་འཇུག་སྟེ། རྟོག་པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པའོ། །བསམ་གཏན་གྱི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། དངོས་པོ་ལ་མཉམ་པར་བསམ་པ་དང་། སྒྲིབ་པ་ལྔ་སྤོང་བ་དང་། གཉེན་པོ་བསམ་པའོ། །བསམ་གཏན་དང་པོའི་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ཐོབ་པ་ནི་ཐོབ་པ་དང་། རེག་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་བྱས་ནས་གནས་པའོ། །

復次離欲不善法者，從欲界地說初禪為勝相；從有覺觀說第二禪為勝相，以寂寂所成有喜有樂，從寂寂所成喜樂說為勝相。復次離欲不善法者，謂能斷對治。有覺觀者，謂說禪相寂寂所成。喜樂者，謂說相似禪正受。入住者，謂得初禪離於五分，成就五分三善，十相具足，二十五功德相應，以此福善上生梵天勝妙居處。離五分者，謂離五蓋。云何為五？謂貪欲、瞋恚、懈怠睡眠、調悔、疑。貪欲者，謂於五塵心生愛染。瞋恚者，謂行十惱處。懈怠者，謂心懶墮。睡眠者，謂身悶重欲得寤寐。眠有三種：一從食生、二從時節生、三從心生。若從心生，以思惟斷。若從飲食及時節生，是羅漢眠，不從心生，無所蓋故。若眠從食及時節生者，以精進能斷。如阿㝹樓馱所說：我初盡漏，得不從心眠，於今五十五歲，於其中間斷食時節臥，已二十五年。

問：若眠成色法，何故為心數煩惱？答：色者一向成心數惱煩。如我見人飲酒及食，是則可知。

問：若眠身法、懈怠心數法，何故二法合成一蓋？答：此二種法，一事一相，所謂疲懈共為一。調者心不寂寂，悔者心恨不定，其相既等故成一蓋。疑者心執不一。有四種疑：一者奢摩他難、二者毘婆舍那難、三者二俱難、四者於諸非難。

དེ་ནས་འདོད་པ་དང་མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི། འདོད་པའི་ཁམས་ནས་བསམ་གཏན་དང་པོ་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་དུ་གསུངས། རྟོག་དཔྱོད་དང་བཅས་པ་ལས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་དུ་གསུངས་ཏེ། ཞི་གནས་ལས་གྲུབ་པ་དགའ་བ་དང་བདེ་བ་དང་བཅས་པ། ཞི་གནས་ལས་གྲུབ་པའི་དགའ་བདེ་ལས་ཕུལ་དུ་བྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་དུ་གསུངས་སོ། །དེ་ནས་འདོད་པ་དང་མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་དང་བྲལ་བ་ནི། གཉེན་པོས་སྤོང་བར་ནུས་པའོ། །རྟོག་དཔྱོད་དང་བཅས་པ་ནི། བསམ་གཏན་གྱི་མཚན་ཉིད་ཞི་གནས་ལས་གྲུབ་པར་གསུངས་སོ། །དགའ་བདེ་ནི། བསམ་གཏན་མཚུངས་པའི་མངོན་པར་རྟོགས་པར་གསུངས་སོ། །འཇུག་གནས་ནི། བསམ་གཏན་དང་པོ་ཐོབ་ནས་ཆ་ལྔ་དང་བྲལ་བ། ཆ་ལྔ་དང་དགེ་བ་གསུམ་རྫོགས་པ། མཚན་ཉིད་བཅུ་ཚང་བ། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་དང་ལྡན་པ། བསོད་ནམས་དགེ་བ་འདིས་ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་གནས་མཆོག་ཏུ་སྐྱེ་བའོ། །ཆ་ལྔ་དང་བྲལ་བ་ནི། སྒྲིབ་པ་ལྔ་དང་བྲལ་བའོ། །ལྔ་གང་ཞེ་ན། འདོད་པའི་འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སྡང་དང་། ལེ་ལོ་གཉིད་རྨུགས་དང་། རྒོད་འགྱོད་དང་། ཐེ་ཚོམ་མོ། །འདོད་པའི་འདོད་ཆགས་ནི། འདོད་པའི་ཡོན་ཏན་ལྔ་ལ་སེམས་ཆགས་ཤིང་ཞེན་པའོ། །ཞེ་སྡང་ནི། གནོད་སེམས་བཅུའི་གནས་སུ་སྤྱོད་པའོ། །ལེ་ལོ་ནི། སེམས་ལེ་ལོ་ཅན་དུ་གྱུར་པའོ། །གཉིད་རྨུགས་ནི། ལུས་ལྕི་ཞིང་གཉིད་ཀྱིས་ནོན་པའོ། །གཉིད་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། གཅིག་ནི་ཟས་ལས་བྱུང་བ། གཉིས་པ་ནི་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་བྱུང་བ། གསུམ་པ་ནི་སེམས་ལས་བྱུང་བའོ། །གལ་ཏེ་སེམས་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ན་རྣམ་པར་རྟོག་པས་སྤོང་བར་བྱེད་དོ། །གལ་ཏེ་ཟས་དང་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་བྱུང་བ་ཡིན་ན། དེ་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་གཉིད་ཡིན་ཏེ། སེམས་ལས་མི་འབྱུང་བས་སྒྲིབ་པར་མི་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ཟས་དང་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་བྱུང་བའི་གཉིད་ཡིན་ན་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱིས་སྤོང་བར་ནུས་སོ། །འདི་ལྟར་མ་ཕམ་པས་གསུངས་པ། བདག་གིས་ཐོག་མར་ཟག་པ་ཟད་པར་བྱས་ནས། སེམས་ལས་མི་འབྱུང་བའི་གཉིད་ཐོབ་སྟེྟ་ལོ་ང་ལྔ་ལོན། དེའི་བར་དུ་ཟས་དང་དུས་ཀྱི་དབང་གིས་བྱུང་བའི་གཉིད་བཅད་ནས་ལོ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་ལོན་ཏོ། ། དྲི་བ། གལ་ཏེ་གཉིད་གཟུགས་ཀྱི་ཆོས་ཡིན་ན། ཅིའི་ཕྱིར་སེམས་བྱུང་ཉོན་མོངས་པར་འགྱུར། ལན། གཟུགས་ནི་གཅིག་ཏུ་སེམས་བྱུང་ཉོན་མོངས་པར་འགྱུར་རོ། །དཔེར་ན་བདག་གིས་མི་ཆང་དང་ཟས་འཐུང་བ་མཐོང་བ་བཞིན་ནོ། ། དྲི་བ། གལ་ཏེ་གཉིད་ལུས་ཀྱི་ཆོས་དང་། ལེ་ལོ་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་ཡིན་ན། ཅིའི་ཕྱིར་ཆོས་གཉིས་པོ་དེ་སྒྲིབ་པ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། ལན། ཆོས་རྣམ་པ་གཉིས་པོ་དེ་དོན་གཅིག་དང་མཚན་ཉིད་གཅིག་སྟེ། དེ་ནི་ངལ་ཞིང་ཞུམ་པ་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པའོ། །རྒོད་པ་ནི་སེམས་མ་ཞི་བ། འགྱོད་པ་ནི་སེམས་འགྱོད་ཅིང་མི་བརྟན་པ། དེ་དག་གི་མཚན་ཉིད་མཚུངས་པས་སྒྲིབ་པ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་རོ། །ཐེ་ཚོམ་ནི་སེམས་གཅིག་ཏུ་མི་འཛིན་པའོ། །ཐེ་ཚོམ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། གཅིག་ནི་ཞི་གནས་དཀའ་བ། གཉིས་པ་ནི་ལྷག་མཐོང་དཀའ་བ། གསུམ་པ་ནི་གཉིས་ཀ་དཀའ་བ། བཞི་པ་ནི་དཀའ་བ་མ་ཡིན་པ་རྣམས་ལའོ། །

於是具足為得奢摩他，或於此疑；或於身疑，我堪得寂寂、為不得寂寂？若於彼成疑，此謂奢摩他難。或於四聖諦、或於三世疑，此謂毘婆舍那難。或於佛法僧疑，此二俱難。或於國城道路、或於男女名姓，是謂非法難。於此經中，疑為寂寂難，是可取。蓋者何義？謂障礙乘義。覆義、煩惱義、縛義，此無異義。

問：有諸細結，謂覆惱等，何故但說五蓋耶？答：以集執取成五。復次以婬欲執著，能攝一切貪欲。以瞋恚執著，能攝一切不善法。以懈怠睡眠調悔疑執著，能攝一切癡不善法。如是以五蓋執著，能攝一切煩惱，以此相故成五蓋。五分成就者，謂覺、觀、喜、樂、一心。

問：若說初禪成就五枝為禪，不應更復別說其枝為禪。若別說枝，何故初禪說五枝相應？答：依禪枝成禪，不離禪枝有禪。無別異禪。如依一一車分說車，離分無車。如依軍分說軍，非離軍分有軍。如是依禪枝名禪，非離枝有禪。以一種名禪，以可分名枝。說事名禪，說功德名枝。以說依制名禪，以說依性制名枝。

問：於有念精進等法，何故但說五枝耶？答：以執著成五。

問：云何為執相？答：覺者隨於事，心而得自安。觀者隨於持心，覺觀不雜，起於方便。若方便具足喜樂生，若起方便具足得生，喜心增長樂心成滿。

དེ་ནས་ཞི་གནས་ཐོབ་པར་རྫོགས་པར་འགྱུར་བ་ལ། ཡང་ན་འདི་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ། ཡང་ན་ལུས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་སྟེ། བདག་གིས་ཞི་གནས་ཐོབ་པར་འགྱུར་རམ་མི་འགྱུར་ཞེས་པའོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ན། འདི་ནི་ཞི་གནས་དཀའ་བ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ན་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་ལ་འམ། ཡང་ན་དུས་གསུམ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ན། འདི་ནི་ལྷག་མཐོང་དཀའ་བ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ན་སངས་རྒྱས་དང་ཆོས་དང་དགེ་འདུན་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ན། འདི་ནི་གཉིས་ཀ་དཀའ་བའོ། །ཡང་ན་རྒྱལ་ཁམས་དང་གྲོང་ཁྱེར་དང་ལམ་དང་། ཡང་ན་སྐྱེས་པ་དང་བུད་མེད་ཀྱི་མིང་དང་རུས་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ན། འདི་ནི་ཆོས་མ་ཡིན་པའི་དཀའ་བ་ཞེས་བྱའོ། །མདོ་འདིར་ནི་ཐེ་ཚོམ་ཞི་གནས་ལ་དཀའ་བ་འདི་གཟུང་བར་བྱའོ། །སྒྲིབ་པའི་དོན་ནི་གང་ཞེ་ན། ཐེག་པ་ལ་བགེགས་བྱེད་པའི་དོན་ནོ། །སྒྲིབ་པའི་དོན་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་དོན་དང་། འཆིང་བའི་དོན་ཏེ། འདི་དག་ལ་དོན་ཐ་དད་པ་མེད་དོ། ། དྲི་བ། ཀུན་སྦྱོར་ཕྲ་མོ་དག་ཡོད་དེ། སྒྲིབ་པ་དང་གདུང་བ་ལ་སོགས་པ་ལྟ་བུའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་སྒྲིབ་པ་ལྔ་ཁོ་ན་གསུངས། ལན། ཀུན་ཏུ་འཛིན་པས་ལྔར་འདུས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་འདོད་ཆགས་ཀྱིས་ཀུན་ཏུ་འཛིན་པས་འདོད་ཆགས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་སོ། །ཁོང་ཁྲོས་ཀུན་ཏུ་འཛིན་པས་མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་སོ། །ལེ་ལོ་དང་གཉིད་རྨུགས་དང་རྒོད་འགྱོད་དང་ཐེ་ཚོམ་གྱིས་ཀུན་ཏུ་འཛིན་པས་གཏི་མུག་གི་མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་སོ། །དེ་ལྟར་སྒྲིབ་པ་ལྔས་ཀུན་ཏུ་འཛིན་པས་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་བསྡུས་པས་མཚན་ཉིད་འདིས་སྒྲིབ་པ་ལྔར་འགྱུར་རོ། །ཡན་ལག་ལྔ་རྫོགས་པ་ནི། རྟོག་པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པའོ། ། དྲི་བ། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ཡན་ལག་ལྔ་དང་ལྡན་པ་བསམ་གཏན་ཡིན་ན། ཡན་ལག་རྣམས་ལོགས་སུ་བསམ་གཏན་དུ་བརྗོད་པར་མི་རིགས་སོ། །གལ་ཏེ་ཡན་ལག་རྣམས་ལོགས་སུ་བརྗོད་ན། ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོ་ཡན་ལག་ལྔ་དང་ལྡན་པར་གསུངས། ལན། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་ལ་བརྟེན་ནས་བསམ་གཏན་འགྲུབ་སྟེ། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་དང་བྲལ་བའི་བསམ་གཏན་མེད་དོ། །བསམ་གཏན་ཐ་དད་པ་མེད་དོ། །དཔེར་ན་ཤིང་རྟའི་ཆ་ཤས་་ལ་བརྟེན་ནས་ཤིང་རྟ་ཞེས་བརྗོད་པ་བཞིན་ཏེ། ཆ་ཤས་དང་བྲལ་བའི་ཤིང་རྟ་མེད་དོ། །དཔེར་ན་དམག་གི་ཆ་ཤས་ལ་བརྟེན་ནས་དམག་ཅེས་བརྗོད་པ་བཞིན་ཏེ། དམག་གི་ཆ་ཤས་དང་བྲལ་བའི་དམག་མེད་དོ། །དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་ལ་བརྟེན་ནས་བསམ་གཏན་ཞེས་བྱ་སྟེ། ཡན་ལག་དང་བྲལ་བའི་བསམ་གཏན་མེད་དོ། །རྣམ་པ་གཅིག་ཏུ་བསམ་གཏན་ཞེས་བྱ་ལ། དབྱེ་བར་བྱ་བས་ན་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །དངོས་པོ་བརྗོད་པས་བསམ་གཏན་ཞེས་བྱ་ལ། ཡོན་ཏན་བརྗོད་པས་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །བརྟེན་པའི་བཅས་པ་བརྗོད་པས་བསམ་གཏན་ཞེས་བྱ་ལ། རང་བཞིན་གྱི་བཅས་པ་བརྗོད་པས་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། ། དྲི་བ། དྲན་པ་དང་བརྩོན་འགྲུས་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་ཡོད་བཞིན་དུ། ཅིའི་ཕྱིར་ཡན་ལག་ལྔ་ཁོ་ན་གསུངས། ལན། ཀུན་ཏུ་འཛིན་པས་ལྔར་འདུས་པའི་ཕྱིར་རོ། ། དྲི་བ། ཀུན་ཏུ་འཛིན་པའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། རྟོག་པ་ནི་དངོས་པོ་ལ་རྗེས་སུ་འཇུག་ཅིང་སེམས་རང་གིས་བདེ་བར་འགྱུར་རོ། །དཔྱོད་པ་ནི་སེམས་འཛིན་པ་ལ་རྗེས་སུ་འཇུག་ཅིང་རྟོག་དཔྱོད་མི་འདྲེས་པར་ཐབས་ལ་འཇུག་པའོ། །གལ་ཏེ་ཐབས་རྫོགས་ན་དགའ་བདེ་སྐྱེ་ལ། གལ་ཏེ་ཐབས་ལ་འཇུག་པ་རྫོགས་ན་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། དགའ་བའི་སེམས་འཕེལ་ཞིང་བདེ་བའི་སེམས་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །

以此四功德心成就不亂。若心不亂得定，是名執相。如是執著成五。復次蓋對治故成五。初蓋對治初禪，乃至五蓋對治五禪。覺者初禪為勝枝，以覺除欲。若覺入正定，餘枝亦起。觀者於五枝，第二禪是初起，喜者於第三禪是初起，樂者於第四禪是初起，一心者於第五禪是初起。如是以勝枝成五。復次以五蓋對治成五。如三藏所說：一心是婬欲對治，歡喜是嗔恚對治，覺是懈怠眠對治，樂是調悔對治，觀是疑對治。以蓋從對治，是故成五。

問：此坐禪人作意於一切地相，何故乃起喜樂耶？答：地一切入相，非起喜樂因，離五蓋熱隨性修故，是以法子應起喜樂。又問：若然，法子何故不於第四禪起喜樂？答：非其處故，又得第四禪已斷喜樂故。復次初已起喜樂，以方便伏斷，見有過患已，貪著最寂寂捨樂，是故不起喜樂。三種善者，謂初、中、後善。以清淨修行為初善，以捨增長為中善，以歡喜為後善。云何清淨修行？謂諸善資具。云何捨增長？是謂安定。云何為歡喜？是謂為觀。如是初禪成三種善，十相具足。以清淨修行三相，以捨增長三相，以令歡喜四相。

問：以清淨修行云何三相？答：是禪障礙從彼心清淨，以清淨故心得中奢摩他相，以得故於彼心跳擲，此謂以修清淨三相。

འདི་ནི་དགེ་བ་བཞི་པོ་དེ་སེམས་ཀྱི་མི་འཁྲུགས་པར་གྲུབ། གལ་ཏེ་སེམས་མི་འཁྲུགས་ན་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པ་དེ་ནི་མཚན་མར་འཛིན་པ་ཞེས་བྱ། དེ་ལྟར་མངོན་པར་ཞེན་པས་ལྔར་འགྱུར། ཡང་སྒྲིབ་པའི་གཉེན་པོར་ལྔར་འགྱུར། དང་པོའི་སྒྲིབ་པ་ནི་བསམ་གཏན་དང་པོའི་གཉེན་པོ། དེ་བཞིན་དུ་སྒྲིབ་པ་ལྔ་པོ་བསམ་གཏན་ལྔའི་གཉེན་པོའོ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་ནི་བསམ་གཏན་དང་པོའི་ཡན་ལག་མཆོག་སྟེ། རྣམ་པར་རྟོག་པས་འདོད་པ་སྤོང་། གལ་ཏེ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་ཞུགས་ན་ཡན་ལག་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱང་སྐྱེའོ། དཔྱོད་པ་ནི་ཡན་ལག་ལྔ་ལས་བསམ་གཏན་གཉིས་པར་དང་པོར་སྐྱེ། དགའ་བ་ནི་བསམ་གཏན་གསུམ་པར་དང་པོར་སྐྱེ། བདེ་བ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པར་དང་པོར་སྐྱེ། རྩེ་གཅིག་པ་ནི་བསམ་གཏན་ལྔ་པར་དང་པོར་སྐྱེ། དེ་ལྟར་ཡན་ལག་མཆོག་གིས་ལྔར་འགྱུར། ཡང་སྒྲིབ་པ་ལྔའི་གཉེན་པོར་ལྔར་འགྱུར། སྡེ་སྣོད་གསུམ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན། རྩེ་གཅིག་པ་ནི་འདོད་ཆགས་ཀྱི་གཉེན་པོ། དགའ་བ་ནི་ཞེ་སྡང་གི་གཉེན་པོ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་ནི་ལེ་ལོ་དང་གཉིད་ཀྱི་གཉེན་པོ། བདེ་བ་ནི་འགྱོད་པའི་གཉེན་པོ། དཔྱོད་པ་ནི་ཐེ་ཚོམ་གྱི་གཉེན་པོའོ། སྒྲིབ་པ་གཉེན་པོ་ལས་བྱུང་བས་དེའི་ཕྱིར་ལྔར་འགྱུར། དྲི་བ། བསམ་གཏན་པ་འདིས་ས་ཡི་མཚན་མ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡིད་བྱེད་པ་ན། ཅིའི་ཕྱིར་དགའ་བདེ་སྐྱེ་བ་ཡིན། ལན། ས་ཡི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་མཚན་མ་ནི་དགའ་བདེ་སྐྱེ་བའི་རྒྱུ་མིན་ཏེ། སྒྲིབ་པ་ལྔའི་གདུང་བ་ལས་གྲོལ་བའི་རང་བཞིན་གྱིས་སྒོམ་པའི་ཕྱིར། དེས་ན་ཆོས་ཀྱི་བུས་དགའ་བདེ་སྐྱེ་བར་རིགས་སོ། ཡང་དྲི་བ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ན། ཆོས་ཀྱི་བུས་བསམ་གཏན་བཞི་པར་ཅིའི་ཕྱིར་དགའ་བདེ་མི་སྐྱེ། ལན། དེའི་གནས་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། ཡང་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ཐོབ་ནས་དགའ་བདེ་སྤངས་པའི་ཕྱིར། ཡང་དང་པོ་ནས་དགའ་བདེ་སྐྱེས་ཏེ། ཐབས་ཀྱིས་མནན་ཅིང་སྤངས། སྐྱོན་མཐོང་ནས།ཏུ་ཞི་བའི་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་བདེ་བ་ལ་ཆགས་པའི་ཕྱིར། དེས་ན་དགའ་བདེ་མི་སྐྱེའོ། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་ནི། ཐོག་མར་དགེ་བ། བར་དུ་དགེ་བ། ཐ་མར་དགེ་བའོ། རྣམ་པར་དག་པའི་སྤྱོད་པ་ནི་ཐོག་མར་དགེ་བ། བཏང་སྙོམས་འཕེལ་བ་ནི་བར་དུ་དགེ་བ། དགའ་བ་ནི་ཐ་མར་དགེ་བའོ། རྣམ་པར་དག་པའི་སྤྱོད་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། དགེ་བའི་ཡོ་བྱད་ཐམས་ཅད་དོ། བཏང་སྙོམས་འཕེལ་བ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། རབ་ཏུ་གནས་པའོ། དགའ་བ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། དཔྱད་པའོ། དེ་ལྟར་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་དང་མཚན་མ་བཅུ་ཚང་བར་འགྱུར། རྣམ་པར་དག་པའི་སྤྱོད་པ་ལ་མཚན་མ་གསུམ། བཏང་སྙོམས་འཕེལ་བ་ལ་མཚན་མ་གསུམ། དགའ་བར་བྱེད་པ་ལ་མཚན་མ་བཞིའོ། དྲི་བ། རྣམ་པར་དག་པའི་སྤྱོད་པ་ལ་མཚན་མ་གསུམ་ཞེས་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བུ། ལན། བསམ་གཏན་གྱི་བར་ཆད་དེ་ལས་སེམས་རྣམ་པར་དག་པ། རྣམ་པར་དག་པས་སེམས་ཞི་གནས་ཀྱི་མཚན་མ་དབུས་སུ་ཐོབ་པ། ཐོབ་པས་དེར་སེམས་མཆོང་བ་སྟེ། འདི་ནི་རྣམ་པར་དག་པའི་སྤྱོད་པའི་མཚན་མ་གསུམ་མོ།

問：云何以捨增長三相？答：若心清淨成捨，若得寂寂成捨，一向住成捨而捨增長，此謂三相。

問：云何以令歡喜四相？答：謂於此十相生法隨逐修行令成歡喜，於此諸根以為一味成令歡喜，隨行精進乘成令歡喜，以能修行成令歡喜，此謂四相。如是初禪十相具足，二十五功德相應者，謂初禪覺、觀、喜、樂、一心具足，信、精進、念、定、慧具足，初、中、後具足，斂攝具足修行具足、寂寂具足、依具足、攝受具足、從具足、觀具足、修具足、力具足、解脫具足、清淨具足。最勝清淨修成住二十五功德相應，是天勝居從寂寂生，謂喜樂住，超越人間，天居勝處。如佛世尊教諸比丘：如勤浴師浴師弟子，以好銅槃盛豆米屑，以水和攪合而為丸，浸潤內外相著不散。如是比丘身心寂寂，能生喜樂灌令遍濕，無所不著。如以寂寂所生喜樂，於其身心無不著處，是勤浴師及浴師弟子。坐禪之人亦復如是。如是銅槃一切入相如是可知。

問：一切入何等相耶？答：如銅槃浴屑處堅細光焰。善取一切入相，成堅生喜、成細清淨故光焰。心心數法以成事故，是謂銅槃等一切入相，心心數法如浴屑，如是可知。

問：云何浴屑等心心數法性？答：如麁浴屑，既不和合隨風飛散。

དྲི་བ། བཏང་སྙོམས་འཕེལ་བའི་མཚན་མ་གསུམ་ཞེས་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བུ། ལན། གལ་ཏེ་སེམས་རྣམ་པར་དག་པས་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར། གལ་ཏེ་ཤིན་ཏུ་ཞི་བ་ཐོབ་པས་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར། རྩེ་གཅིག་ཏུ་གནས་པས་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་ཅིང་བཏང་སྙོམས་འཕེལ་བ་སྟེ། འདི་ནི་མཚན་མ་གསུམ་མོ། དྲི་བ། དགའ་བར་བྱེད་པའི་མཚན་མ་བཞི་ཞེས་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བུ། ལན། མཚན་མ་བཅུ་པོ་འདི་ལ་ཆོས་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་བསྒོམས་པས་དགའ་བར་འགྱུར་བ་དང་། དབང་པོ་འདི་རྣམས་རོ་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པས་དགའ་བར་འགྱུར་བ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་བཞོན་པ་ལ་རྗེས་སུ་འཇུག་པས་དགའ་བར་འགྱུར་བ་དང་། སྒོམ་པར་བྱེད་ནུས་པས་དགའ་བར་འགྱུར་བ་སྟེ། འདི་ནི་མཚན་མ་བཞིའོ། དེ་ལྟར་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་མཚན་མ་བཅུ་ཚང་བ། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་དང་ལྡན་པ་སྟེ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་རྣམ་པར་རྟོག་པ། དཔྱོད་པ། དགའ་བ། བདེ་བ། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་རྣམས་ཚང་བ། དད་པ། བརྩོན་འགྲུས། དྲན་པ། ཏིང་ངེ་འཛིན། ཤེས་རབ་རྣམས་ཚང་བ། ཐོག་མ། བར་མ། ཐ་མ་རྣམས་ཚང་བ། བསྡུས་པ་ཚང་བ། སྤྱོད་པ་ཚང་བ། ཞི་བ་ཚང་བ། རྟེན་ཚང་བ། ཡོངས་སུ་འཛིན་པ་ཚང་བ། རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ཚང་བ། ལྟ་བ་ཚང་བ། སྒོམ་པ་ཚང་བ། སྟོབས་ཚང་བ། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཚང་བ། རྣམ་པར་དག་པ་ཚང་བའོ། མཆོག་ཏུ་རྣམ་པར་དག་པའི་སྒོམ་པ་ལས་གནས་པ་ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་དང་ལྡན་པ་ནི། ལྷ་ཡི་གནས་མཆོག་ནས་ཞི་བ་ལས་སྐྱེས་པ། དགའ་བདེས་གནས་པ། མི་ཡུལ་ལས་འདས་པ། ལྷ་ཡི་གནས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའོ། སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་བསྟན་པ་བཞིན། དཔེར་ན་ཁྲུས་མཁན་བརྩོན་པ་ཅན་དང་ཁྲུས་མཁན་གྱི་སློབ་མས། ཟངས་སྣོད་བཟང་པོར་སྲན་མའི་ཕྱེ་མ་བླུགས་ཏེ། ཆུས་བརླན་པར་བྱས་ནས་དཀྲུགས་ཏེ་རིལ་བུར་བྱས་པ་ན། ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་བརླན་ཅིང་མི་འཐོར་བ་བཞིན་ནོ། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་གི་ལུས་སེམས་ཞི་བ་ལས། དགའ་བདེ་སྐྱེས་ཏེ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པར་བརླན་པར་བྱེད་ཅིང་། མ་ཁྱབ་པའི་གནས་མེད་དོ། ཇི་ལྟར་ཞི་བ་ལས་སྐྱེས་པ། དེའི་ལུས་སེམས་ལ་མ་ཁྱབ་པའི་གནས་མེད་པ་དེ་བཞིན་དུ། ཁྲུས་མཁན་བརྩོན་པ་ཅན་དང་ཁྲུས་མཁན་གྱི་སློབ་མ་ཡང་ངོ་། བསམ་གཏན་པའང་དེ་བཞིན་ནོ། དེ་བཞིན་དུ་ཟངས་སྣོད་ནི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་མཚན་མ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་མཚན་མ་གང་ཞེ་ན། ལན། ཟངས་སྣོད་དུ་ཁྲུས་རྡུལ་འཇོག་པའི་གནས་བརྟན་ཞིང་ཕྲ་ལ་འོད་འབར་བ་བཞིན། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་མཚན་མ་ལེགས་པར་བཟུང་བ་ནི། བརྟན་པས་དགའ་བ་སྐྱེ་བ། ཕྲ་བས་རྣམ་པར་དག་པས་འོད་འབར་བར་འགྱུར། སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་ནི་དངོས་པོར་གྲུབ་པའི་ཕྱིར། འདི་ནི་ཟངས་སྣོད་ལ་སོགས་པ་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་མཚན་མ་སྟེ། སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་ནི་ཁྲུས་རྡུལ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། ཁྲུས་རྡུལ་ལ་སོགས་པའི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་ཀྱི་རང་བཞིན་ཇི་ལྟ་བུ། ལན། དཔེར་ན་ཁྲུས་རྡུལ་རགས་པ་རྣམས་མ་འདྲེས་ན་རླུང་གིས་གཏོར་བ་བཞིན་ནོ།

如是心心數法性，離喜樂成麁，離定不和合，與五蓋風共飛，此謂是浴屑等心心數法性。云何水等？謂喜樂定如水，令浴屑濕軟為丸。如是喜樂令心心數法濕軟為定，如是水等喜樂定，如欲水攪令相著，如是覺觀可知。

問：云何丸等？答：謂覺觀如欲使，以浴屑置於銅槃中，以水撓攪以手作丸。若作丸已，合諸濕屑，共作於丸，不令散失，置銅槃中。如是坐禪人心心數法，貯於事中能生寂寂。初禪以喜樂為水，以覺觀為手，以攪作丸，能生寂寂。所成心心數法，喜樂相隨成一丸，禪心不散亂，置於禪事。如是丸等，覺觀如浴屑，內外遍濕相著不散。如是坐禪人，初禪於身上下，從頭至足，從足至髑髏、皮髮，內外喜樂遍滿，住於不退，如是成住梵天。

問：名喜樂，非色法、無有對相，何以遍住於身？答：名者依色，色依名色，是故若名已成喜，色亦成喜；若名已成樂，色亦成樂。復次色從樂生令身起猗，一切身成彼色猗樂，是故無礙令生梵天功德者。初禪成有三種，謂下、中、上。若觀勝緣，不善除五蓋，不至如意自在，是謂下禪。若觀勝緣，善除五蓋，至如意自在，是謂中禪。若觀勝緣，善除五蓋，至如意自在，是謂上禪。於是坐禪人，若修下初禪，命終生於梵天種類，彼壽命一劫三分。

དེ་བཞིན་དུ་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་ཀྱི་རང་བཞིན་ནི། དགའ་བདེ་དང་བྲལ་བས་རགས་པར་གྱུར། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་བྲལ་བས་མ་འདྲེས། སྒྲིབ་པ་ལྔའི་རླུང་དང་ལྷན་ཅིག་འཐོར། འདི་ནི་ཁྲུས་རྡུལ་ལ་སོགས་པའི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་ཀྱི་རང་བཞིན་ནོ། ཆུ་ལ་སོགས་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དགའ་བདེ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ཆུ་བཞིན་ཏེ། ཁྲུས་རྡུལ་བརླན་ཞིང་མཉེན་པར་བྱས་ནས་རིལ་བུར་འགྱུར། དེ་བཞིན་དུ་དགའ་བདེས་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་བརླན་ཞིང་མཉེན་པར་བྱས་ནས་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་འགྱུར། དེ་བཞིན་དུ་ཆུ་ལ་སོགས་པ་དགའ་བདེའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི། ཆུས་དཀྲུག་པར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་འདྲེས་པར་བྱེད་པ་ནི། དེ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། རིལ་བུ་ལ་སོགས་པ་ཇི་ལྟ་བུ། ལན། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་ནི་བྱེད་པ་པོ་བཞིན་ཏེ། ཁྲུས་རྡུལ་ཟངས་སྣོད་དུ་བཞག་ནས། ཆུས་དཀྲུགས་ཏེ་ལག་པས་རིལ་བུར་བྱེད། གང་གི་ཚེ་རིལ་བུར་བྱས་ནས། རྡུལ་བརླན་པ་རྣམས་འདྲེས་ཏེ། ཐམས་ཅད་རིལ་བུར་བྱས་ནས་མི་འཐོར་བར་བྱས་ཏེ་ཟངས་སྣོད་དུ་བཞག་པ་བཞིན། དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་པའི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་དངོས་པོའི་ནང་དུ་བསགས་ནས་ཞི་བ་སྐྱེད་པར་བྱེད། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་དགའ་བདེ་ནི་ཆུ་བཞིན། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་ནི་ལག་པ་བཞིན། དཀྲུགས་ནས་རིལ་བུར་བྱས་ཏེ་ཞི་བ་སྐྱེད་པར་བྱེད། མཐར་ཕྱིན་པའི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་དགའ་བདེ་དང་ལྷན་ཅིག་རིལ་བུ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར། བསམ་གཏན་གྱི་སེམས་མི་འཐོར་བར་བསམ་གཏན་གྱི་དངོས་པོ་ལ་བཞག་གོ། དེ་བཞིན་དུ་རིལ་བུ་ལ་སོགས་པ་ནི། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་ནི་ཁྲུས་རྡུལ་བཞིན། ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་བརླན་ཅིང་འདྲེས་ནས་མི་འཐོར་བ་བཞིན། དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་པས། བསམ་གཏན་དང་པོུས་སྟོད་སྨད། མགོ་ནས་རྐང་པའི་བར། རྐང་པ་ནས་ཐོད་པ་དང་པགས་པ་སྐྲའི་བར། ཕྱི་ནང་ཀུན་ཏུ་དགའ་བདེས་ཁྱབ་ཅིང་། མི་ལྡོག་པར་གནས་པས། དེ་ལྟར་ཚངས་པའི་གནས་སུ་གྲུབ་པར་འགྱུར། དྲི་བ། དགའ་བདེ་ནི་མིང་སྟེ་གཟུགས་ཀྱི་ཆོས་མ་ཡིན། ཐོགས་པའི་མཚན་མ་མེད་པ་ཡིན་ན། ཇི་ལྟར་ལུས་ལ་ཁྱབ་པར་གནས། ལན། མིང་ནི་རྟེན། རྟེན་ནི་མིང་དང་གཟུགས་ཡིན་པས། དེས་ན་མིང་དགའ་བར་གྲུབ་ན་གཟུགས་ཀྱང་དགའ་བར་འགྱུར། མིང་བདེ་བར་གྲུབ་ན་གཟུགས་ཀྱང་བདེ་བར་འགྱུར། ཡང་གཟུགས་བདེ་བ་ལས་སྐྱེས་པས་ལུས་ལ་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་སྐྱེ། ལུས་ཐམས་ཅད་གཟུགས་དེ་ལས་སྦྱངས་ཤིང་བདེ་བར་གྱུར་པས། དེས་ན་ཐོགས་པ་མེད་པར་ཚངས་པའི་ཡོན་ཏན་བསྐྱེད་པར་བྱེད་པའོ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་འགྲུབ་སྟེ། མ་དང་། འབྲིང་དང་། རབ་བོ། གལ་ཏེ་རྐྱེན་མཆོག་ལ་དམིགས་ཀྱང་། སྒྲིབ་པ་ལྔ་པོ་ལེགས་པར་མ་སྤངས་ཤིང་། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དབང་འབྱོར་བར་མ་གྱུར་ན། དེ་ནི་བསམ་གཏན་མའོ། གལ་ཏེ་རྐྱེན་མཆོག་ལ་དམིགས་ཤིང་། སྒྲིབ་པ་ལྔ་པོ་ལེགས་པར་སྤངས་ནས། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དབང་འབྱོར་བར་གྱུར་ན། དེ་ནི་བསམ་གཏན་འབྲིང་ངོ་། གལ་ཏེ་རྐྱེན་མཆོག་ལ་དམིགས་ཤིང་། སྒྲིབ་པ་ལྔ་པོ་ལེགས་པར་སྤངས་ནས། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དབང་འབྱོར་བར་གྱུར་ན། དེ་ནི་བསམ་གཏན་རབ་བོ། དེ་ལ་བསམ་གཏན་པས་གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་དང་པོ་མ་བསྒོམས་ན། ཚེ་འཕོས་ནས་ཚངས་པའི་རིགས་སུ་སྐྱེ་སྟེ། དེའི་ཚེ་ཚད་ནི་བསྐལ་པའི་སུམ་ཆ་གཅིག་གོ།

若修中初禪，命終生於梵天，壽半劫。若修上初禪，命終生大梵天，壽命一劫。是生梵天功德成有四種，有人成退分、有人成住分、有人成勝分、有人成達分。是鈍根人，欲住放逸作意相隨，成起此禪，故成退分。復次以三禪行成於退分，最大纏故令不精進。若人從初已起惡覺不能消除，以此大纏故成速退。其於樂禪事業、樂話語、樂睡眠，不住精進，是故成退。

問：誰退？何以退？答：有說，若急疾煩惱成，起退失。復說悠悠煩惱故退。復說若失奢摩他成退。復說於有相久不修行，於彼彼處不能令起，以不得定成退分。若鈍根人住不放逸，得彼法念，成禪住分。利根人住不放逸，隨意得第二禪，無覺作意相隨，起成彼禪勝分。利根人住不放逸，隨意得毘婆舍那，隨逐厭患想作意成，起隨意無染，成禪達分。

解脫道論卷第四

解脫道論卷第五阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

行門品之二

此明求第二禪。思惟初禪過患、二禪功德，爾時坐禪人慾樂起第二禪已，於初禪身得自在。何以故？若於初禪未得自在，雖復思惟欲除覺觀、望得二禪，還復退失，遂不堪起第二禪定，亦復不能入於初禪。如世尊說：為諸比丘作山犢喻。山犢愚癡不知食處，未解行步，欲詣嶮遠。

གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་དང་པོ་འབྲིང་བསྒོམས་ན། ཚེ་འཕོས་ནས་ཚངས་པའི་གནས་སུ་སྐྱེ་སྟེ། ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་ཕྱེད་དོ། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་དང་པོ་རབ་བསྒོམས་ན། ཚེ་འཕོས་ནས་ཚངས་པ་ཆེན་པོར་སྐྱེ་སྟེ། ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་གཅིག་གོ། ཚངས་པའི་གནས་སུ་སྐྱེ་བའི་ཡོན་ཏན་ནི་རྣམ་པ་བཞིར་འགྲུབ་སྟེ། མི་ལ་ལ་ནི་ཉམས་པའི་ཆ་དང་ལྡན། མི་ལ་ལ་ནི་གནས་པའི་ཆ་དང་ལྡན། མི་ལ་ལ་ནི་ཁྱད་པར་གྱི་ཆ་དང་ལྡན། མི་ལ་ལ་ནི་ངེས་འབྱེད་ཀྱི་ཆ་དང་ལྡན་ནོ། དབང་པོ་རྟུལ་པོ་བག་མེད་པ་ལ་དགའ་བའི་ཡིད་བྱེད་རྗེས་སུ་འབྲང་བས། བསམ་གཏན་འདི་སྐྱེད་པས་ཉམས་པའི་ཆ་དང་ལྡན་པར་འགྱུར། ཡང་བསམ་གཏན་གྱི་སྤྱོད་པ་གསུམ་གྱིས་ཉམས་པའི་ཆར་འགྱུར་ཏེ། ཀུན་དཀྲིས་ཆེན་པོས་བརྩོན་འགྲུས་མེད་པར་བྱེད། གང་ཞིག་ཐོག་མ་ཉིད་ནས་རྣམ་རྟོག་ངན་པ་སྐྱེས་ཀྱང་བསལ་མི་ནུས་པ་ནི། ཀུན་དཀྲིས་ཆེན་པོ་འདིས་མྱུར་དུ་ཉམས་པར་འགྱུར། བསམ་གཏན་གྱི་བྱ་བ་ལ་དགའ་བ། གཏམ་ལ་དགའ་བ། གཉིད་ལ་དགའ་བ། བརྩོན་འགྲུས་ལ་མི་གནས་པས་ཉམས་པར་འགྱུར། དྲི་བ། སུ་ཞིག་ཉམས། ཅིའི་ཕྱིར་ཉམས། ལན། ཁ་ཅིག་ན་རེ། ཉོན་མོངས་པ་མྱུར་བར་གྲུབ་ན་ཉམས་ཤིང་བརླག་པར་འགྱུར་ཞེས་ཟེར། ཡང་ཁ་ཅིག་ན་རེ། ཉོན་མོངས་པ་དལ་བས་ཉམས་ཞེས་ཟེར། ཡང་ཁ་ཅིག་ན་རེ། གལ་ཏེ་ཞི་གནས་ཤོར་ན་ཉམས་ཞེས་ཟེར། ཡང་ཁ་ཅིག་ན་རེ། མཚན་མ་ཅན་ལ་ཡུན་རིང་དུ་མ་བསྒོམས་ན། གནས་དེ་དང་དེར་བསྐྱེད་མི་ནུས་ཏེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་མ་ཐོབ་པས་ཉམས་པའི་ཆར་འགྱུར་རོ། གལ་ཏེ་དབང་པོ་རྟུལ་པོས་བག་ཡོད་པར་གནས་ན། ཆོས་དེ་དྲན་པ་ཐོབ་ནས་བསམ་གཏན་གྱི་གནས་པའི་ཆར་འགྱུར། དབང་པོ་རྣོན་པོས་བག་ཡོད་པར་གནས་ན། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ཐོབ་སྟེ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་མེད་པའི་ཡིད་བྱེད་རྗེས་སུ་འབྲང་ནས་བསམ་གཏན་དེ་སྐྱེས་པས་ཁྱད་པར་གྱི་ཆར དབང་པོ་རྣོན་པོས་བག་ཡོད་པར་གནས་ན། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་ལྷག་མཐོང་ཐོབ་སྟེ། སྐྱོ་བའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཡིད་བྱེད་རྗེས་སུ་འབྲང་ནས། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་ཞེན་པ་མེད་པར་སྐྱེས་པས་བསམ་གཏན་གྱི་ངེས་འབྱེད་ཀྱི་ཆར་འགྱུར། རྣམ་གྲོལ་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་ལེའུ་བཞི་པའོ།། རྣམ་གྲོལ་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་ལེའུ་ལྔ་པ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཉེ་བར་འཚོ་ཤས་མཛད་པ། ཀླིང་སྐད་དུ་འོད་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བ། ཀླིང་གི་ཡུལ་གྱི་འཕགས་ཡུལ་གྱི་མཁན་པོ་དགེ་འདུན་འཕགས་པས་བསྒྱུར། སྤྱོད་པའི་སྒོའི་ལེའུ་གཉིས་པ། འདིར་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་འཚོལ་བ་བསྟན་ཏེ། བསམ་གཏན་དང་པོའི་ཉེས་དམིགས་དང་། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཡོན་ཏན་བསམས་ནས། དེའི་ཚེ་བསམ་གཏན་པས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་སྐྱེ་བར་འདོད་ཅིང་། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ལུས་དབང་དུ་གྱུར་པའོ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་དབང་མ་ཐོབ་ན། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་སྤང་བར་བསམས་ཤིང་། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་འདོད་ཀྱང་། སླར་ཡང་ཉམས་ཏེ། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྐྱེད་མི་ནུས་ཤིང་། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལའང་འཇུག་མི་ནུས་སོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་རི་གླང་གི་དཔེ་མཛད་དེ། རི་གླང་བླུན་པོས་ཟས་ཀྱི་གནས་མི་ཤེས་ཤིང་འགྲོ་བའང་མི་ཤེས་པར། གཡང་ས་རིང་པོར་འགྲོ་བར་འདོད་པ་ལྟ་བུའོ།།

便自作念：「我今當往未甞至處，噉未甞草、飲未甞水。」前足未立復舉後腳，蹉搖不安莫能前進，遂不得至未甞至處，亦不得噉未甞食草，及不得飲未甞之水。更復思惟：「既不能去，政當資昔飲食。」如是比丘愚癡未達，不知所行處，不解離欲入於初禪，不修此法不多學習，輒自作念：「欲入第二禪。離於覺觀。」不解自安，復更思惟：「我不能得入第二禪離於覺觀，欲退入初禪離欲。」愚癡比丘，如彼山犢不解行步。是故應修初禪令心得自在，於未食時及食後時，初夜後夜隨心所樂，隨欲久近隨意無礙。為起入觀，若從一時乃至多時；多入多出，若從一時乃至多時，於彼初禪成得自在。得自在樂，起第二禪越於初禪。復更思惟：此初禪麁、第二禪細，於初禪見有過患、於第二禪見有功德。

問：云何初禪過患？答：近五蓋怨，令覺觀動，身成懈怠、心成散亂，其一切法是為麁定，不任為神通證。既樂初禪不成勝分，是初禪過患，第二禪功德是其對治。已觀初禪過患，復見第二禪功德，是一切入相作意修行第二禪事，不作意和合初禪、不作意於覺、不作意於觀，以從定生喜樂自在，令心受持。彼坐禪人如是作意，不久覺觀成滅，以定所起喜樂自在令心安住。此明二禪四枝義。

བདག་གིས་ད་ལྟ་མ་སོང་བའི་གནས་སུ་འགྲོ་བར་བྱ་ཞིང་། མ་ཟོས་པའི་རྩྭ་ཟ་བ་དང་། མ་འཐུངས་པའི་ཆུ་འཐུང་བར་བྱའོ་སྙམ་དུ་བསམས་ནས། རྐང་པ་སྔ་མ་མ་བཞག་པར་རྐང་པ་ཕྱི་མ་བཏེག་སྟེ། འགྱེལ་ཞིང་མི་བརྟན་པས་མདུན་དུ་འགྲོ་མི་ནུས་པས། མཐར་མ་སོང་བའི་གནས་སུ་འགྲོ་བར་མ་ནུས་ཤིང་། མ་ཟོས་པའི་རྩྭ་ཟ་བར་མ་ནུས་པ་དང་། མ་འཐུངས་པའི་ཆུའང་འཐུང་བར་མ་ནུས་སོ། ཡང་བསམས་པ། འགྲོ་མི་ནུས་ན་སྔར་གྱི་བཟའ་བཏུང་ལ་བརྟེན་པར་བྱའོ་སྙམ་མོ། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་བླུན་པོ་མ་རྟོགས་པས། སྤྱོད་པའི་གནས་མི་ཤེས་ཤིང་། འདོད་པ་ལས་དབེན་པའི་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་འཇུག་པར་མི་ཤེས་ལ། ཆོས་འདི་མ་བསྒོམས་ཤིང་མང་དུ་མ་སྦྱངས་པར། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འཇུག་པར་བྱ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་དང་བྲལ་བར་བྱའོ་སྙམ་དུ་བསམས་ཏེ། རང་ཉིད་བདེ་བར་གནས་པར་མི་ཤེས་ནས། ཡང་བསམས་པ། བདག་གིས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འཇུག་པ་དང་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་དང་བྲལ་བར་མི་ནུས་ན། བསམ་གཏན་དང་པོ་འདོད་པ་དང་བྲལ་བ་ལ་ལྡོག་པར་བྱའོ་སྙམ་མོ། དགེ་སློང་བླུན་པོ་ནི། རི་གླང་འགྲོ་བ་མི་ཤེས་པ་དེ་བཞིན་ནོ། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོ་བསྒོམས་ནས་སེམས་དབང་དུ་གྱུར་པར་བྱ་སྟེ། མ་ཟོས་པའི་དུས་དང་ཟོས་པའི་འོག་ཏུ། མཚན་མོའི་ཐུན་དང་པོ་དང་ཐ་མ་ལ་སེམས་ཇི་ལྟར་དགའ་བ་བཞིན། ཡུན་རིང་ཐུང་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་ཐོགས་པ་མེད་པར། འཇུག་པ་དང་ལྟ་བའི་ཕྱིར། དུས་གཅིག་ནས་དུས་མང་པོའི་བར་དུ། མང་དུ་འཇུག་ཅིང་མང་དུ་ལྡང་བ། དུས་གཅིག་ནས་དུས་མང་པོའི་བར་དུ། བསམ་གཏན་དང་པོ་དེ་ལ་དབང་དུ་གྱུར་པ་ཐོབ་པའོ། དབང་དུ་གྱུར་པའི་བདེ་བ་ཐོབ་ནས། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འཇུག་ཅིང་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལས་འདས་སོ། ཡང་བསམས་པ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ནི་རགས་པ། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ནི་ཕྲ་བ་སྟེ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་།ན་གཉིས་པ་ལ་ཡོན་ཏན་མཐོང་ངོ་། དྲི་བ། བསམ་གཏན་དང་པོའི་ཉེས་དམིགས་གང་ཞེ་ན། ལན། སྒྲིབ་པ་ལྔའི་དགྲ་དང་ཉེ་བས། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པས་གཡོ་བར་བྱེད། ལུས་ལེ་ལོར་གྱུར། སེམས་རྣམ་པར་གཡེང་བར་གྱུར། ཆོས་ཐམས་ཅད་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་རགས་པ་སྟེ། མངོན་པར་ཤེས་པའི་དཔང་པོར་མི་རུང་། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་དགའ་བས་ཁྱད་པར་གྱི་ཆར་མི་འགྱུར་བ་ནི། བསམ་གཏན་དང་པོའི་ཉེས་དམིགས་སོ། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཡོན་ཏན་ནི་དེའི་གཉེན་པོའོ། བསམ་གཏན་དང་པོའི་ཉེས་དམིགས་བལྟས་ནས། ཡང་བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་མཚན་མ་ལ་ཡིད་བྱེད་པས་བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་དངོས་པོ་བསྒོམ་ཞིང་། བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་འདྲེས་པ་ལ་ཡིད་མི་བྱེད། རྣམ་པར་རྟོག་པ་ལ་ཡིད་མི་བྱེད། དཔྱོད་པ་ལ་ཡིད་མི་བྱེད་དེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བདེ་དབང་དུ་གྱུར་པས་སེམས་འཛིན་པར་བྱེད་དོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་ཡིད་བྱེད་པས། མི་རིང་བར་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགག་སྟེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བདེ་དབང་དུ་གྱུར་པས་སེམས་རབ་ཏུ་གནས་པར་བྱེད་དོ། འདི་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཡན་ལག་བཞིའི་དོན་བསྟན་པའོ།།

彼坐禪人覺觀滅故，成其內信，心成一性，無覺無觀，從定生喜樂入第二禪。是地一切入功德。覺觀滅者，以善分別。覺觀滅亦名斷。

問：云何為覺觀滅？答：亦是初禪覺觀過患，及一切覺觀根覺觀過患，及覺觀根與覺觀併除故，成覺觀滅。復次以斷下麁禪得上勝禪，復令現次第滅。內者，現證名內。內有三種：一內內、二內定、三內行處。云何為內內？謂六內入。內定者，於自觀身，此謂內定。內行處者，於內自思，意不出外，攝義是性，是謂內行處。於此經中，內內是可樂。信者，信正信，思惟增長信，此謂信於內定，是謂內信。內信者，何相？何味？何起？何處？不亂為內信相，寂寂為味，不濁是起，覺觀為處。心成一性者，謂心住正定，此謂心成一性。心成一性者何義？心者是意。一者說於念。名性者，如聲論說生性。性者說自然義。此第二禪一心，能滅覺觀，以一性得起，此謂心成一性。心成一性者，何相？何味？何起？何處？專正為相，寂寂為味，無浪為起，覺觀滅為處。

問：信及心成一性，何故非初禪所攝？答：初禪以覺觀為浪動，故成濁，內信、心成一性者成不清淨，如水有風浪，見於面像不復清淨。如是初禪覺觀為浪，浪動濁故，內信及心一性成不清淨，是故以禪枝，非初禪所攝。

བསམ་གཏན་པ་དེས་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགགས་པའི་ཕྱིར། ནང་གི་དད་པ་འགྲུབ་ཅིང་། སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་མེད་པ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བདེ་དང་ལྡན་པའི་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འཇུག་གོ། འདི་ནི་ས་ཡི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་ཡོན་ཏན་ནོ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགག་པ་ནི། ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་བས་སོ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགགས་པ་ལ་སྤངས་པ་ཞེས་ཀྱང་བྱའོ། དྲི་བ། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགག་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཇི་ལྟ་བུ། ལན། བསམ་གཏན་དང་པོའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་ཉེས་དམིགས་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་རྩ་བ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་རྩ་བ་དང་བཅས་པ་སྤངས་པའི་ཕྱིར། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགགས་པར་འགྱུར། ཡང་འོག་མའི་བསམ་གཏན་རགས་པ་སྤངས་ནས་གོང་མའི་བསམ་གཏན་ཁྱད་པར་ཅན་ཐོབ་པས། རིམ་གྱིས་འགག་པར་བྱེད་དོ། ནང་ཞེས་བྱ་བ་ནི། མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པ་ལ་ནང་ཞེས་བྱའོ། ནང་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། གཅིག་ནི་ནང་གི་ནང་། གཉིས་པ་ནི་ནང་གི་ཏིང་ངེ་འཛིན། གསུམ་པ་ནི་ནང་གི་སྤྱོད་ཡུལ་ལོ། ནང་གི་ནང་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གོ། ནང་གི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི། རང་གི་ལུས་ལ་ལྟ་བ་སྟེ། འདི་ནི་ནང་གི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། ནང་གི་སྤྱོད་ཡུལ་ནི། ནང་དུ་རང་གིས་བསམས་ཏེ། ཡིད་ཕྱི་རོལ་ཏུ་མི་འཕྲོ་བ། དོན་སྡུད་པའི་རང་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་ནང་གི་སྤྱོད་ཡུལ་ལོ། མདོ་འདིར་ནང་གི་ནང་ནི་དགའ་བར་བྱ་བའོ། དད་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། ཡང་དག་པའི་དད་པ། བསམས་ཤིང་འཕེལ་བའི་དད་པ་སྟེ། འདི་ནི་ནང་གི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་དད་པ་སྟེ། འདི་ནི་ནང་གི་དད་པའོ། ནང་གི་དད་པའི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། མི་འཁྲུག་པ་ནི་ནང་གི་དད་པའི་མཚན་ཉིད། ཞི་བ་ནི་རོ། མ་རྙོག་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོདས་སོ། སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་ནི། སེམས་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་གནས་པ་སྟེ། འདི་ནི་སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པའོ། སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་གང་ཞེ་ན། སེམས་ནི་ཡིད་དོ། གཅིག་ནི་དྲན་པ་ལ་བརྗོད། རང་བཞིན་ཞེས་བྱ་བ་ནི། སྒྲའི་བསྟན་བཅོས་ལས་སྐྱེ་བའི་རང་བཞིན་ཞེས་གསུངས། རང་བཞིན་ནི་རང་བཞིན་གྱི་དོན་ལ་བརྗོད། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་འདིས། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགག་པར་བྱེད་ཅིང་། རང་བཞིན་གཅིག་པས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། འདི་ནི་སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པའོ། སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པའི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། དམིགས་པ་གཅིག་པ་ནི་མཚན་ཉིད། ཞི་བ་ནི་རོ། རྦ་རླབས་མེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགགས་པ་ནི་གནས་སོ། དྲི་བ། དད་པ་དང་སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་དག་ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོས་མི་བསྡུས། ལན། བསམ་གཏན་དང་པོ་ནི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པས་རྦ་རླབས་ལྟར་གཡོ་བས་རྙོག་པར་གྱུར། ནང་གི་དད་པ་དང་སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་ནི་རྣམ་པར་མ་དག་པར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་ཆུ་ལ་རླུང་གིས་རྦ་རླབས་ཡོད་ན། བཞིན་གྱི་གཟུགས་བརྙན་རྣམ་པར་དག་པར་མི་འགྱུར་བ་བཞིན་ནོ། དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་རྦ་རླབས་ཡོད་པས། རྦ་རླབས་གཡོ་ཞིང་རྙོག་པའི་ཕྱིར། ནང་གི་དད་པ་དང་སེམས་རང་བཞིན་གཅིག་ཏུ་གྱུར་པ་གཉིས་རྣམ་པར་མ་དག་པར་འགྱུར་བས། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་ཏུ་བསམ་གཏན་དང་པོས་མི་བསྡུས་སོ།།

無覺無觀者，謂斷覺無覺、離觀無觀。

問：覺觀滅、無覺無觀，此二種斷覺觀，何故說二？答：覺觀滅者為現內信，心一性為因；無覺無觀為現寂寂所成喜樂妙相。復次覺觀滅者，以此覺觀見覺觀過患，斷彼過患法；無覺無觀者，斷色界覺觀。復次無覺無觀者有二種：一不以覺觀滅無覺無觀，以覺觀滅無覺無觀，於是五識及第三禪等，不以覺觀滅成無覺無觀。第二禪以方便寂寂故，以覺觀滅成無覺無觀。是說二義。從定生者名定，初禪從彼智生，第二禪成從初禪定生。復次定者，於第二禪與一心共生故，定生喜樂。喜樂者，初已分別。第二禪者，依初得名。此第二禪入正受者，謂入第二禪。禪者內信、喜、樂、一心，是名為禪。入正受住者，成得第二禪，離於二枝，成就二枝三種善十相具足。二十三功德相應，是天住是功德，生光耀天。如初廣說。天住者，從定生喜樂，越人住故名為天住。是故世尊告比丘言：如池生水，非四方來亦非雨出，無有時節，是從泉出，清冷浸灌盈溢流遠。如是比丘，此身從定生喜樂。令得清涼無不潤澤。從定生喜周遍身心，猶如泉水。彼坐禪人入第二禪，其身可知。如不從四方無流水來、無天雨水，如是覺觀滅可知。如是從泉出流，令身成滿不起波浪。

以下是該段古籍文字的藏文翻譯： རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་མེད་པ་ནི། རྟོག་པ་བཅད་ནས་རྟོག་པ་མེད་པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་བྲལ་ནས་དཔྱོད་པ་མེད་པའོ།། དྲི་བ། རྟོག་དཔྱོད་འགག་པ་དང་། རྟོག་དཔྱོད་མེད་པ་སྟེ། རྟོག་དཔྱོད་གཅོད་པའི་རྣམ་པ་གཉིས་པོ་འདི་ཅིའི་ཕྱིར་གཉིས་སུ་གསུངས། ལན་ནི། རྟོག་དཔྱོད་འགག་པ་ནི་ནང་གི་དད་པ་མངོན་དུ་གྱུར་པ་སྟེ། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ནི་རྒྱུ་ཡིན། རྟོག་དཔྱོད་མེད་པ་ནི་ཞི་གནས་ཀྱི་དགའ་བདེ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའི་མཚན་ཉིད་མངོན་དུ་གྱུར་པའོ།། ཡང་རྟོག་དཔྱོད་འགག་པ་ནི། རྟོག་དཔྱོད་འདི་དག་གིས་རྟོག་དཔྱོད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ནས་ཉེས་དམིགས་དེ་སེལ་བའི་ཆོས་ཡིན། རྟོག་དཔྱོད་མེད་པ་ནི་རྟོག་དཔྱོད་གཅོད་པའོ།། ཡང་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། རྟོག་དཔྱོད་འགག་པས་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། རྟོག་དཔྱོད་འགག་པས་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པའོ།། དེ་ལ་དབང་པོ་ལྔ་དང་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་སོགས་ནི་རྟོག་དཔྱོད་འགག་པས་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པར་མི་འགྲུབ་བོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ནི་ཐབས་མཁས་ཀྱིས་ཞི་གནས་ཀྱི་སྒོ་ནས་རྟོག་དཔྱོད་འགག་པས་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པར་འགྲུབ་བོ།། དེ་ནི་དོན་གཉིས་བཤད་པའོ།། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱ་སྟེ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ནི་ཡེ་ཤེས་དེ་ལས་སྐྱེས། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ནི་བསམ་གཏན་དང་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པར་གྲུབ་བོ།། ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པར་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་སྐྱེ་བས་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་དགའ་བདེ་སྐྱེའོ།། དགའ་བདེ་ནི་སྔར་རྣམ་པར་ཕྱེ་ཟིན་ཏོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ནི་དང་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་མིང་བཏགས་པའོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འཇུག་པའོ།། བསམ་གཏན་ནི་ནང་གི་དད་པ་དང་། དགའ་བ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་སྟེ། དེ་ནི་བསམ་གཏན་ཞེས་བྱའོ།། སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་གནས་པ་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་པ་སྟེ། ཡན་ལག་གཉིས་དང་བྲལ་ཞིང་ཡན་ལག་གཉིས་དང་། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་དང་། མཚན་ཉིད་བཅུ་ུབ་པའོ།། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་གསུམ་དང་ལྡན་པ་ནི་ལྷའི་གནས་པ་སྟེ། ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་འོད་གསལ་བའི་ལྷར་སྐྱེའོ།། དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ།། ལྷའི་གནས་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བདེ་ཡིས་མིའི་གནས་པ་ལས་འདས་པས་ན་ལྷའི་གནས་པ་ཞེས་བྱའོ།། དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་བཀའ་སྩལ་པ། དཔེར་ན་མཚེའུ་ཞིག་གི་ཆུ་ནི་ཕྱོགས་བཞི་ནས་མི་འོང་ཞིང་ཆར་པས་ཀྱང་མི་འབྱུང་ལ། དུས་ཚིགས་མེད་པར་ཆུ་མིག་ལས་འབྱུང་སྟེ། དྭངས་ཤིང་བསིལ་བས་བརླན་ཞིང་ཁེངས་ནས་རྒྱུག་པ་བཞིན་ནོ།། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་དག་ལུས་འདི་ལ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བདེས་བསིལ་བར་གྱུར་ཅིང་བརླན་པ་མེད་པ་མེད་དོ།། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བ་ནི་ལུས་སེམས་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པར་བྱེད་དེ། ཆུ་མིག་གི་ཆུ་བཞིན་ནོ།། བསམ་གཏན་པ་དེ་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་ཞུགས་པ་ན་དེའི་ལུས་ཤེས་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་ཕྱོགས་བཞི་ནས་ཆུ་རྒྱུག་པ་མེད་ཅིང་ཆར་ཆུ་མེད་པ་བཞིན་དུ་རྟོག་དཔྱོད་འགག་པ་ཤེས་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་ཆུ་མིག་ལས་འབྱུང་བའི་ཆུས་ལུས་ཡོངས་སུ་གང་ཞིང་རླབས་མི་ལྡང་བ་བཞིན་ནོ།།

如是從定生喜樂，此名色身令滿不起亂心。如以冷水令身清涼遍一切處，如是從定生喜樂。一切名色身成滿足修定果報，如是天居生光耀功德。此第二禪有三種，下、中、上。是坐禪人修下禪，命終生少光天，壽命二劫。修中禪生無量光天，壽命四劫。修上禪生光耀天，壽命八劫。

念二禪過患，爾時坐禪人已修第二禪身得自在，第二禪麁、三禪寂寂。知二禪過患、見三禪功德，起第三禪。云何二禪過患？謂近覺觀是定之怨。與喜滿相應故禪成麁，以喜成滿心大踴躍，不能起餘禪枝。若著於喜是則為失，若知是失則成不失。若不堪作神通證，若樂二禪不成勝分，是知第二禪過患。見第三禪功德，是其對治。已觀二禪過患，復見三禪功德，是依一切入相作意，令喜心滅。以由喜樂受持心，如是作意，不久以無喜樂令心得安解三禪枝。彼坐禪人不染喜故，得捨念智，以身受樂。是聖所說，得捨念智，樂住第三禪正受，是地一切入功德不染喜故。喜者先已分別。不染者，斷喜得捨住。云何為捨？是捨是護。不退不進是心平等，此謂捨。於是捨有八種，謂受捨、精進捨、見捨、菩提覺捨、無量捨、六分捨、禪枝捨、清淨捨。五根為受捨。有時不作意捨相，為精進捨。苦集我今當斷成得捨，為見捨。修菩提覺，是為菩提捨。

以下是該段古籍文字的藏文翻譯： དེ་བཞིན་དུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་དགའ་བདེ་སྐྱེས་པ་ནི། འདི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ལུས་ཡོངས་སུ་གང་བར་བྱེད་ཅིང་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་བྱེད་པའོ།། ཇི་ལྟར་ཆུ་གྲང་མོས་ལུས་བསིལ་བར་བྱས་ཏེ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བཞིན་དུ། དེ་བཞིན་དུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བདེས་མིང་དང་གཟུགས་ཀྱི་ལུས་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་ནི་བསམ་གཏན་གྱི་འབྲས་བུ་སྟེ། དེ་ལྟར་ལྷའི་གནས་སུ་འོད་གསལ་བའི་ཡོན་ཏན་སྐྱེའོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་འདི་ལ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། དམའ་བ་དང་། འབྲིང་དང་། མཆོག་གོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་བསམ་གཏན་དམའ་བ་བསྒོམས་ན་ཚེ་འཕོས་ནས་འོད་ཆུང་བའི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ་ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་གཉིས་སོ།། འབྲིང་བསྒོམས་ན་འོད་དཔག་མེད་ཀྱི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ་ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་བཞིའོ།། མཆོག་བསྒོམས་ན་འོད་གསལ་བའི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ་ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་བརྒྱད་དོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཉེས་དམིགས་དྲན་པ་ནི། དེའི་ཚེ་བསམ་གཏན་པ་དེས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་བསྒོམས་ནས་ལུས་ལ་དབང་ཐོབ་པ་ན། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ནི་རགས་པ་དང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ནི་ཞི་གནས་སོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཉེས་དམིགས་ཤེས་ཤིང་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ནས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་འཇུག་གོ། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཉེས་དམིགས་གང་ཞེ་ན། རྟོག་དཔྱོད་དང་ཉེ་བ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དགྲ་ཡིན་ནོ།། དགའ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བ་དང་འབྲེལ་བས་བསམ་གཏན་རགས་པར་འགྱུར་ཏེ། དགའ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བས་སེམས་ཤིན་ཏུ་སྤྲོ་བར་འགྱུར་ཞིང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་གཞན་སྐྱེ་བར་མི་ནུས་སོ།། གལ་ཏེ་དགའ་བ་ལ་ཆགས་ན་དེ་ནི་ཉམས་པ་ཡིན་ལ། གལ་ཏེ་ཉམས་པ་དེ་ཤེས་ན་ཉམས་པ་མེད་པར་འགྱུར་རོ།། གལ་ཏེ་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་མངོན་ཤེས་བྱེད་མི་ནུས་ན། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་དགའ་ན་ཁྱད་པར་གྱི་ཆ་མི་འགྲུབ་སྟེ། དེ་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཉེས་དམིགས་ཤེས་པའོ།། བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་བ་ནི་དེའི་གཉེན་པོའོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ཉེས་དམིགས་བལྟས་ནས། ཡང་བསམ་གཏན་གསི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། དེ་ནི་ཐམས་ཅད་དུ་འཇུག་པའི་མཚན་ཉིད་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དགའ་བའི་སེམས་འགག་པར་བྱེད་དོ།། དགའ་བདེས་སེམས་འཛིན་པས་དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ན། མི་རིང་བར་དགའ་བ་མེད་པའི་བདེ་བས་སེམས་ཞི་བར་བྱེད་ཅིང་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ཡན་ལག་རྣམས་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ།། བསམ་གཏན་པ་དེ་དགའ་བ་ལ་མ་ཆགས་པས་བཏང་སྙོམས་དྲན་ཤེས་ཐོབ་སྟེ། ལུས་ཀྱིས་བདེ་བ་མྱོང་བར་བྱེད་དོ།། དེ་ནི་འཕགས་པས་གསུངས་པ་སྟེ། བཏང་སྙོམས་དྲན་ཤེས་ཐོབ་ནས་བདེ་བར་གནས་པ་ནི་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་པ་སྟེ། ས་འདིར་ཐམས་ཅད་དུ་འཇུག་པའི་ཡོན་ཏན་ནི་དགའ་བ་ལ་མ་ཆགས་པའི་ཕྱིར་རོ།། དགའ་བ་ནི་སྔར་རྣམ་པར་ཕྱེ་ཟིན་ཏོ།། མ་ཆགས་པ་ནི་དགའ་བ་སྤངས་ནས་བཏང་སྙོམས་སུ་གནས་པའོ།། བཏང་སྙོམས་གང་ཞེ་ན། བཏང་སྙོམས་དང་བསྲུང་བ་སྟེ། ཕྱི་མི་ལྡོག་མདུན་དུ་མི་འགྲོ་བ་ནི་སེམས་མཉམ་པ་ཉིད་དེ། འདི་ནི་བཏང་སྙོམས་ཞེས་བྱའོ།། བཏང་སྙོམས་འདི་ལ་རྣམ་པ་བརྒྱད་དེ། ཚོར་བའི་བཏང་སྙོམས་དང་། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་བཏང་སྙོམས་དང་། ལྟ་བའི་བཏང་སྙོམས་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་བཏང་སྙོམས་དང་། ཚད་མེད་པའི་བཏང་སྙོམས་དང་། ཆ་དྲུག་གི་བཏང་སྙོམས་དང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་གི་བཏང་སྙོམས་དང་། རྣམ་པར་དག་པའི་བཏང་སྙོམས་སོ།། དབང་པོ་ལྔ་ནི་ཚོར་བའི་བཏང་སྙོམས་སོ།། རེས་འགའ་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་ནི་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་བཏང་སྙོམས་སོ།། སྡུག་བསྔལ་དང་ཀུན་འབྱུང་བ་ནི་བདག་གིས་ད་ལྟ་སྤང་བར་བྱ་བས་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་པ་ནི་ལྟ་བའི་བཏང་སྙོམས་སོ།། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་བྱང་ཆུབ་སྒོམ་པ་ནི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་བཏང་སྙོམས་སོ།།

慈悲喜捨，是為無量捨。以眼見色不苦不喜成捨，是為六分捨。無染故成捨住者，是禪枝捨。捨念清淨，是清淨捨。於此八捨，除受捨，餘七捨法，是為平等捨。復次有三種捨：一相應乘、二少經營、三無經營。於一切禪行，是禪平等方便。不急疾不遲緩，是名相應乘捨，此下捨近第二禪，能斷大踴躍心。若心無經營，是名少經營捨，此捨近第三禪，是其能斷一切踴躍心。以不動身心，無經營事心，是名無事捨，此捨近第四禪。捨者何相？何味？何起？何處？平等為相，無所著為味，無經營為起，無染為處。

問：何故說此捨於此禪，非第二禪及初禪？答：是處喜滿未滅心著。以緣喜樂是故未滅，以大踴躍充遍身心，是故於二種禪不說捨，以不滿故。於此第三禪無喜染故，以滅相著故成起禪枝，以由禪枝自在故說捨念正智。云何為念？念隨念，彼念覺憶持不忘。念者，念根、念力、正念，此謂念。

問：念者何相？何味？何起？何處？答：隨念為相，不忘為味，守護為起，四念為處。云何為智？知解為慧，是正智此謂為智。於是正智有四種：有義智、自相智、不愚癡智、行處智。於是有義智者，有四威儀。自相智者，入於空處。不愚癡智者，知於世間八法。行處智者，謂於事處。於此經中，行處智是可取。

以下是該段古籍文字的藏文翻譯： བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བ་དང་བཏང་སྙོམས་ནི་ཚད་མེད་པའི་བཏང་སྙོམས་སོ།། མིག་གིས་གཟུགས་མཐོང་བ་ན་སྡུག་བསྔལ་བ་མ་ཡིན་དགའ་བ་མ་ཡིན་པར་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་པ་ནི་ཆ་དྲུག་གི་བཏང་སྙོམས་སོ།། ཆགས་པ་མེད་པས་བཏང་སྙོམས་སུ་གནས་པ་ནི་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་གི་བཏང་སྙོམས་སོ།། བཏང་སྙོམས་དྲན་པ་རྣམ་པར་དག་པ་ནི་རྣམ་པར་དག་པའི་བཏང་སྙོམས་སོ།། བཏང་སྙོམས་བརྒྱད་པོ་འདི་ལས། ཚོར་བའི་བཏང་སྙོམས་མ་གཏོགས་པ་བཏང་སྙོམས་བདུན་པོ་ནི་མཉམ་པ་ཉིད་ཀྱི་བཏང་སྙོམས་སོ།། ཡང་བཏང་སྙོམས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། འཚམ་པར་འཇུག་པ་དང་། སྤྱོད་པ་ཉུང་བ་དང་། སྤྱོད་པ་མེད་པའོ།། བསམ་གཏན་གྱི་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ལ་བསམ་གཏན་མཉམ་པ་ཉིད་ཀྱི་ཐབས་ཏེ། མགྱོགས་པ་མ་ཡིན་བུལ་བ་མ་ཡིན་པ་ནི་འཚམ་པར་འཇུག་པའི་བཏང་སྙོམས་ཞེས་བྱ་སྟེ། བཏང་སྙོམས་འདི་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་ཉེ་བ་ཡིན་ཏེ། སེམས་ཤིན་ཏུ་སྤྲོ་བ་གཅོད་པར་ནུས་སོ།། གལ་ཏེ་སེམས་ལ་སྤྱོད་པ་མེད་ན་དེ་ནི་སྤྱོད་པ་ཉུང་བའི་བཏང་སྙོམས་ཞེས་བྱ་སྟེ། བཏང་སྙོམས་འདི་ནི་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་དང་ཉེ་བ་ཡིན་ཏེ། སྤྲོ་བའི་སེམས་ཐམས་ཅད་གཅོད་པར་ནུས་སོ།། ལུས་སེམས་མི་གཡོ་ཞིང་བྱ་བ་སྤྱོད་པ་མེད་པའི་སེམས་ནི་བྱ་བ་མེད་པའི་བཏང་སྙོམས་ཞེས་བྱ་སྟེ། བཏང་སྙོམས་འདི་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་དང་ཉེ་བའོ།། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་བ་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། མཉམ་པ་ཉིད་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན། ཆགས་པ་མེད་པ་ནི་རོ་ཡིན། སྤྱོད་པ་མེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་བ་ཡིན། ཆགས་པ་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན་ནོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་བཏང་སྙོམས་འདི་བསམ་གཏན་འདིར་བཤད་ཀྱི། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་དང་པོར་མ་བཤད། ལན་ནི། གནས་འདིར་དགའ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བ་མ་བཅོམ་པས་སེམས་ཆགས་པའོ།། དགའ་བདེ་ལ་དམིགས་པས་ན་མ་བཅོམ་ལ། སྤྲོ་བ་ཆེན་པོས་ལུས་སེམས་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པས་ན། བསམ་གཏན་རྣམ་པ་གཉིས་སུ་བཏང་སྙོམས་མ་བཤད་དེ། ཡོངས་སུ་མ་གང་བའི་ཕྱིར་རོ།། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་འདིར་དགའ་བ་་མེད་པས་ཉེ་བར་ཞི་བ་ལ་ཆགས་པ་བཅོམ་པའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་ལ་དབང་ཐོབ་པས་བཏང་སྙོམས་དྲན་པ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་བཤད་དོ།། དྲན་པ་གང་ཞེ་ན། དྲན་པ་དང་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། དྲན་པ་དེ་རྟོགས་ཤིང་འཛིན་ལ་མི་བརྗེད་པའོ།། དྲན་པ་ནི་དྲན་པའི་དབང་པོ་དང་། དྲན་པའི་སྟོབས་དང་། ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་སྟེ། འདི་ནི་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། དྲན་པའི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་བ་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། ལན་ནི། རྗེས་སུ་དྲན་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན། མི་བརྗེད་པ་ནི་རོ་ཡིན། སྲུང་བ་ནི་ཀུན་འབྱུང་བ་ཡིན། དྲན་པ་བཞི་ནི་གནས་ཡིན་ནོ།། ཤེས་པ་གང་ཞེ་ན། ཤེས་པ་དང་རྟོགས་པ་ནི་ཤེས་རབ་ཡིན་ཏེ། འདི་ནི་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་འདི་ལ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། དོན་དང་ལྡན་པའི་ཤེས་པ་དང་། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་པ་དང་། རྨོངས་པ་མེད་པའི་ཤེས་པ་དང་། སྤྱོད་ཡུལ་གྱི་ཤེས་པའོ།། དེ་ལ་དོན་དང་ལྡན་པའི་ཤེས་པ་ནི་སྤྱོད་ལམ་བཞིའོ།། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཤེས་པ་ནི་སྟོང་པ་ཉིད་ལ་འཇུག་པའོ།། རྨོངས་པ་མེད་པའི་ཤེས་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་བརྒྱད་ཤེས་པའོ།། སྤྱོད་ཡུལ་གྱི་ཤེས་པ་ནི་བྱ་བའི་གནས་ལ་ཞེས་བྱའོ།། མདོ་འདིར་ནི་སྤྱོད་ཡུལ་གྱི་ཤེས་པ་གཟུང་བར་བྱའོ།།

問：智者何相？何味？何起？何處？答：不愚癡為相，緣著為味，擇取諸法為起，正作意為處。

問：何故此念正智一切處不妙？答：若人失念不起正智，不堪起禪外行。

問：何故說第三禪，不說第二禪及初禪？答：於此喜為首，麁禪枝滅故、正定細故。此定入細處，以此正智堪能起第三禪，是故以禪枝自在。復次此禪易起到彼樂處，最氣味地，亦作愚心，是名著處。是故於此禪，知得自在堪為斷喜。又說喜樂者共為親友，是故此念智分別，無喜有樂於事成住。如彼犢子隨逐其母，不捉兩耳觸突隨母。如是無喜有樂，以念智分別樂得住行處。若不緩分別，反入於喜，成禪退分。以此禪枝自在，故說念智。以此捨念智成就，是故說有捨念智以身受樂。

問：云何心樂？答：心攝受是心樂，從心觸生攝受是心樂受，是謂為樂。

問：云何身？答：想陰、行陰、識陰，此謂為身。此樂以身受，謂身受樂。

問：何故此樂無喜，非以身為受？答：於第三禪樂根滅。何故世尊說於第三禪樂根滅？是樂聖人所說。聖者佛及弟子，開合制教分別顯示，此謂聖所說。

問：何故聖說於此身，非餘處？答：此第三禪易起到彼樂處，彼無受樂；聖者向於樂住，是聖人成就，是故聖人說此禪勝成捨。

以下是該段古籍文字的藏文翻譯： དྲི་བ། ཤེས་པའི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་བ་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། ལན་ནི། རྨོངས་པ་མེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན། དམིགས་པ་ལ་ཆགས་པ་ནི་རོ་ཡིན། ཆོས་རྣམས་འབྱེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་བ་ཡིན། ཡང་དག་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན་ནོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་དྲན་པ་དང་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་འདི་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་མ་ཡིན། ལན་ནི། གང་ཟག་དྲན་པ་ཉམས་ན་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་མི་སྐྱེ་སྟེ། བསམ་གཏན་གྱི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་འགྲོ་བ་ལ་མི་བཟོད་དོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་བཤད་ཀྱི། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་དང་པོ་མ་བཤད། ལན་ནི། འདིར་དགའ་བ་གཙོ་བོ་ཡིན་ཏེ། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་རགས་པ་འགགས་པའི་ཕྱིར་དང་། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཕྲ་བའི་ཕྱིར་རོ།། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་ཕྲ་བའི་གནས་ལ་འཇུག་སྟེ། ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་འདིས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་སྐྱེ་བར་ནུས་པས་ན། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་ལ་དབང་ཐོབ་པ་ཡིན་ནོ།། ཡང་བསམ་གཏན་འདི་ནི་བདེ་བའི་གནས་དེར་སླ་བར་སླེབས་ཏེ། རོ་མྱང་བའི་ས་མཆོག་ཡིན་ལ། བླུན་པོའི་སེམས་ཀྱང་བྱེད་དེ། འདི་ནི་ཆགས་པའི་གནས་ཞེས་བྱའོ།། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་འདི་ལ་དགའ་བ་གཅོད་པ་ལ་དབང་ཐོབ་པར་ཤེས་སོ།། ཡང་དགའ་བདེ་ནི་གྲོགས་པོ་ལྟར་ཉེ་བར་གྱུར་པས། དེའི་ཕྱིར་དྲན་པ་དང་ཤེས་པ་འདིས་རྣམ་པར་འབྱེད་དེ། དགའ་བ་མེད་ཅིང་བདེ་བ་ཡོད་པར་བྱ་བ་ལ་གནས་པར་འགྱུར་རོ།། དཔེར་ན་བེའུས་མ་ལ་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ན། རྣ་བ་གཉིས་མི་འཛིན་ཅིང་འཕྲད་པར་མི་བྱེད་པར་མའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་བཞིན་ནོ།། དེ་བཞིན་དུ་དགའ་བ་མེད་ཅིང་བདེ་བ་ཡོད་པ་ནི། དྲན་པ་དང་ཤེས་པས་བདེ་བ་རྣམ་པར་ཕྱེ་ནས་སྤྱོད་ཡུལ་ལ་གནས་པར་འགྱུར་རོ།། གལ་ཏེ་ལྷོད་པར་རྣམ་པར་མ་ཕྱེ་ན། ཕྱིར་དགལ་འཇུག་སྟེ་བསམ་གཏན་ཉམས་པའི་ཆ་རུ་འགྱུར་རོ།། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་ལ་དབང་ཐོབ་པས་ན་དྲན་པ་དང་ཤེས་པ་བཤད་དོ།། བཏང་སྙོམས་དང་དྲན་པ་དང་ཤེས་པ་འདི་རྫོགས་པས་ན། དེའི་ཕྱིར་བཏང་སྙོམས་དང་དྲན་པ་དང་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པས་ལུས་ཀྱིས་བདེ་བ་མྱོང་བར་བྱེད་དོ་ཞེས་བཤད་དོ།། དྲི་བ། སེམས་ཀྱི་བདེ་བ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། སེམས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་ལེན་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་བདེ་བ་ཡིན་ཏེ། སེམས་ཀྱི་རེག་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་ཡོངས་སུ་ལེན་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་བདེ་བའི་ཚོར་བ་སྟེ། འདི་ནི་བདེ་བ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། ལུས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་། འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོ་སྟེ། འདི་ནི་ལུས་ཞེས་བྱའོ།། བདེ་བ་འདི་ནི་ལུས་ཀྱིས་མྱོང་བ་སྟེ། ལུས་ཀྱིས་བདེ་བ་མྱོང་བ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་བདེ་བ་འདི་ལ་དགའ་བ་མེད་ཅིང་ལུས་ཀྱིས་མྱོང་བ་མ་ཡིན། ལན་ནི། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་བདེ་བའི་དབང་པོ་འགག་གོ། ཅིའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་བདེ་བའི་དབང་པོ་འགག་པར་གསུངས་ཤེ་ན། བདེ་བ་འདི་ནི་འཕགས་པས་གསུངས་པའོ།། འཕགས་པ་ནི་སངས་རྒྱས་དང་ཉན་ཐོས་རྣམས་ཏེ། བསྡུ་བ་དང་འབྱེད་པ་དང་བཅས་བསླབ་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་ཅིང་གསལ་བར་སྟོན་པ་ནི། འདི་ནི་འཕགས་པས་གསུངས་པ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་འཕགས་པས་ལུས་འདི་ལ་གསུངས་ཀྱི་གཞན་ལ་མ་གསུངས། ལན་ནི། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་འདི་ནི་བདེ་བའི་གནས་དེར་སླ་བར་སླེབས་ཏེ། དེ་ལ་བདེ་བ་མྱོང་བ་མེད་དོ།། འཕགས་པ་རྣམས་ནི་བདེ་བ་ལ་གནས་པར་མོས་ཏེ། འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་རྫོགས་པར་བྱས་པ་ཡིན་པས་ན། དེའི་ཕྱིར་འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་བསམ་གཏན་འདི་བཏང་སྙོམས་སུ་རྫོགས་པར་གསུངས་སོ།།

有念樂住者捨念樂，此已分別成就，入住第三禪。第三者，依第二名為第三。第三禪者，是捨念、正智、樂、一心，此謂禪成就。入住者，彼已得第二禪，離一分五分，成就三種善十相具足，二十二功德相應天居，生遍淨天。如初禪廣說。天居者，無喜樂住，越人住名天居。是故世尊告諸比丘：如是比丘，於欝波羅池花、分陀利池花，若欝波羅花、波頭摩花、分陀利花，水生水增長，從水起住水中，從根至首以令水滿其中。如是比丘，此身以無喜樂令滿潤澤，以無喜之樂遍滿身心。於是如欝多羅、波頭摩、分陀利花從水而起。如是入第三禪，其身當知如藕生水，從根至首一切皆滿。如是入第三禪，其身以無喜之樂遍滿身心，修定果報如是天居生遍淨天功德。此第三禪亦成三種，謂上、中、下。於是坐禪人修行下禪，命終生少淨天，彼壽命十六劫。修行中禪生無量淨天，彼天壽命三十二劫。修行上禪生遍淨天，壽命六十四劫。念三禪過，爾時坐禪人如是已作，第三禪身得自在樂，起第四禪越第三禪。第三禪麁、第四禪妙，見第三禪過患，復見第四禪功德。云何三禪過患？謂近喜為怨。正定以樂枝麁，不能堪忍為得神通，第三禪不成勝分。如是見第三禪過患，見第四禪功德是其對治。

དྲན་པ་དང་བདེ་བར་གནས་པ་ནི་བཏང་སྙོམས་དང་དྲན་པ་དང་བདེ་བ་སྟེ། འདི་ནི་སྔར་རྣམ་པར་ཕྱེ་ཟིན་ཏེ་རྫོགས་པར་གྱུར་ནས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་འཇུག་ཅིང་གནས་སོ།། གསུམ་པ་ནི་གཉིས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གསུམ་པ་ཞེས་བརྗོད་དོ།། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ནི་བཏང་སྙོམས་དང་། དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་དང་། བདེ་བ་དང་། སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་སྟེ། འདི་ནི་བསམ་གཏན་རྫོགས་པ་ཞེས་བྱའོ།། འཇུག་ཅིང་གནས་པ་ནི། དེས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ཐོབ་ནས་ཆ་གཅིག་དང་ཆ་ལྔ་དང་བྲལ་ཞིང་། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་དང་མཚན་ཉིད་བཅུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་དང་ལྡན་པའི་ལྷའི་གནས་ཏེ། ཡོངས་སུ་དག་པའི་ལྷར་སྐྱེའོ།། བསམ་གཏན་དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ།། ལྷའི་གནས་ནི་དགའ་བ་མེད་པའི་བདེ་བར་གནས་པ་སྟེ། མིའི་གནས་ལས་འདས་པས་ན་ལྷའི་གནས་ཞེས་བྱའོ།། དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་བཀའ་སྩལ་པ། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་དག །ཨུཏྤལ་གྱི་མཚེའུ་དང་པདྨ་དཀར་པོའི་མཚེའུ་དག་ན། ཨུཏྤལ་དང་། པདྨ་དང་། པདྨ་དཀར་པོའི་མེ་ཏོག་དག་ཆུ་ལས་སྐྱེས་ཤིང་ཆུས་འཕེལ་བ། ཆུ་ལས་ལངས་ཏེ་ཆུའི་ནང་དུ་གནས་པ། རྩ་བ་ནས་རྩེ་མོའི་བར་དུ་ཆུས་ཁྱབ་ཅིང་གང་བ་བཞིན་དུ། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་དག་ལུས་འདི་ལ་དགའ་བ་མེད་པའི་བདེ་བས་བརླན་ཞིང་ཁྱབ་པར་བྱེད་དེ། དགའ་བ་མེད་པའི་བདེ་བས་ལུས་སེམས་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པར་བྱེད་དོ།། དེ་ལ་ཇི་ལྟར་ཨུཏྤལ་དང་། པདྨ་དང་། པདྨ་དཀར་པོའི་མེ་ཏོག་རྣམས་ཆུ་ལས་ལངས་པ་བཞིན་དུ། དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་འཇུག་པ་ན། དེའི་ལུས་ནི་པདྨའི་རྩ་བ་ཆུ་ལས་སྐྱེས་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། རྩ་བ་ནས་རྩེ་མོའི་བར་དུ་ཐམས་ཅད་གང་བ་བཞིན་ནོ།། དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་འཇུག་པ་ན། དེའི་ལུས་ལ་དགའ་བ་མེད་པའི་བདེ་བས་ལུས་སེམས་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པར་བྱེད་དེ། བསམ་གཏན་གྱི་འབྲས་བུས་དེ་ལྟར་ལྷའི་གནས་སུ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་ལྷའི་ཡོན་ཏན་སྐྱེའོ།། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་འདི་ཡང་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་འགྱུར་ཏེ། མཆོག་དང་། འབྲིང་དང་། དམའ་བའལ་བསམ་གཏན་པ་དེས་བསམ་གཏན་དམའ་བ་བསྒོམས་ན། ཚེ་འཕོས་ནས་དག་པ་ཆུང་ངུའི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ། དེའི་ཚེ་ཚད་ནི་བསྐལ་པ་བཅུ་དྲུག་གོ། བསམ་གཏན་འབྲིང་བསྒོམས་ན་དག་པ་དཔག་མེད་ཀྱི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ། དེའི་ཚེ་ཚད་ནི་བསྐལ་པ་སུམ་ཅུ་རྩ་གཉིས་སོ།། བསམ་གཏན་མཆོག་བསྒོམས་ན་ཡོངས་སུ་དག་པའི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ། ཚེ་ཚད་ནི་བསྐལ་པ་དྲུག་ཅུ་རྩ་བཞིའོ།། བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ཉེས་དམིགས་དྲན་པ་ནི། དེའི་ཚེ་བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་བྱས་ནས་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ལུས་ལ་བདེ་བ་ལ་དབང་ཐོབ་སྟེ། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལས་འདས་ནས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་འཇུག་གོ། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ནི་རགས་ལ། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ནི་ཕྲ་བ་སྟེ། བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་། བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ངོ་།། བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ཉེས་དམིགས་གང་ཞེ་ན། དགའ་བ་དང་ཉེ་བ་ནི་དགྲ་ཡིན་ནོ།། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་བདེ་བའི་ཡན་ལག་གིས་རགས་པ་སྟེ། རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་མངོན་པར་ཤེས་པ་འཐོབ་པ་ལ་མི་བཟོད་ཅིང་། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ནི་ཁྱད་པར་གྱི་ཆ་མི་འགྲུབ་བོ།། དེ་ལྟར་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་། བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་བ་ནི་དེའི་གཉེན་པོའོ།།;

彼坐禪人如是已見第三禪過患、見第四禪功德，唯彼作一切入相作意，令現滅樂滅。以由捨心受持，如是作意不久，以由捨心得安解四禪枝。彼坐禪人斷樂故，先已斷苦故，以初喜憂盡故，不苦不樂捨念清淨成就，住第四禪。是地一切入功德。斷樂者名身樂斷，斷苦者名身苦斷。前喜憂滅者，喜名心樂、憂名心苦，皆盡滅也。

問：樂苦憂已斷，何處滅？答：初禪時滅。於此第四禪，佛說苦滅。

問：何處苦根起無餘時滅？答：佛告比丘：初禪成就離欲，是處苦根起無餘時滅。

問：何故於初禪苦根滅？答：以喜滿故身樂，身樂故苦根滅，以斷對治故，是故於初禪苦根滅。於第二禪憂根滅，成斷憂根。如佛所說：何處喜根起無餘時滅？於此比丘覺觀滅故。第三禪正受住，是處憂根起無餘時滅。何故第二禪憂根滅？若有覺觀久隨覺觀，成身懈怠、成心懶惰，若心懶惰憂根即起。於第二禪覺觀滅，說憂根滅。於第三禪是處樂滅。如世尊說：何處樂根起無餘時滅？於此比丘厭於喜故，第三禪入正受住，是處樂根已起無餘時滅。

問：何故於第三禪樂根滅？答：喜滅故。喜為因，樂成滅，是故於第三禪樂根滅。

དེ་ལྟར་བསྒོམ་པའི་གང་ཟག་གིས་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་སྐྱོན་མཐོང་ནས། བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། ཐམས་ཅད་ཀྱི་མཚན་མ་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་གཅིག་པུ་བྱས་ནས། བདེ་བ་འགག་པར་བྱེད་དོ། །བཏང་སྙོམས་ཀྱི་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པས། དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་རིང་པོར་མི་ཐོགས་པར། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་སེམས་ཀྱིས་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ཡན་ལག་རྣམས་ཞི་བར་འགྱུར་རོ། །བསྒོམ་པའི་གང་ཟག་དེས་བདེ་བ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་དང༌། སྔར་སྡུག་བསྔལ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་དང༌། དང་པོའི་དགའ་བ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བ་ཟད་པའི་ཕྱིར། སྡུག་བསྔལ་མེད་ཅིང་བདེ་བ་མེད་པའི་བཏང་སྙོམས་དྲན་པ་རྣམ་པར་དག་པ་མངོན་དུ་གྱུར་ནས། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། །འདི་ནི་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་གྱི་ས་ཡིན་ནོ། །བདེ་བ་སྤངས་པ་ནི་ལུས་ཀྱི་བདེ་བ་སྤངས་པའི་མིང་ཡིན། སྡུག་བསྔལ་སྤངས་པ་ནི་ལུས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་སྤངས་པའི་མིང་ཡིན། སྔོན་གྱི་དགའ་བ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བ་འགགས་པ་ནི། དགའ་བ་ནི་སེམས་ཀྱི་བདེ་བ། ཡིད་མི་བདེ་བ་ནི་སེམས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཐམས་ཅད་འགགས་པའོ། ། དྲི་བ། བདེ་བ་དང་སྡུག་བསྔལ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བ་སྤངས་ན་གང་དུ་འགག །ལན། བསམ་གཏན་དང་པོར་འགག་གོ །བསམ་གཏན་བཞི་པ་འདིར་སངས་རྒྱས་ཀྱིས་སྡུག་བསྔལ་འགག་པར་གསུངས་སོ། ། དྲི་བ། གང་དུ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དབང་པོ་སྐྱེས་པ་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག །ལན། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་བཀའ་སྩལ་པ། བསམ་གཏན་དང་པོ་མངོན་དུ་གྱུར་ཅིང་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ན། དེ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དབང་པོ་སྐྱེས་པ་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག་པའི་གནས་ཡིན་ནོ། ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དབང་པོ་འགག །ལན། དགའ་བས་ཡོངས་སུ་གང་བས་ལུས་བདེ་བ་དང༌། ལུས་བདེ་བས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དབང་པོ་འགག་པ་དང༌། གཉེན་པོས་སྤོང་བའི་ཕྱིར། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དབང་པོ་འགག་གོ །བསམ་གཏན་གཉིས་པར་ཡིད་མི་བདེ་བའི་དབང་པོ་འགག་སྟེ། ཡིད་མི་བདེ་བའི་དབང་པོ་སྤངས་པར་འགྱུར་རོ། །སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། གང་དུ་དགའ་བའི་དབང་པོ་སྐྱེས་པ་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག་ཅེ་ན། འདིར་དགེ་སློང་རྣམས་ཀྱི་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགགས་པའི་ཕྱིར། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་མངོན་དུ་གྱུར་ཏེ་གནས་པ་ན། དེ་ནི་ཡིད་མི་བདེ་བའི་དབང་པོ་སྐྱེས་པ་ལྷག་མ་མེདཔའི་གནས་ཡིན་ནོ། །ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གཉིས་པར་ཡིད་མི་བདེ་བའི་དབང་པོ་འགག་ཅེ་ན། གལ་ཏེ་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་ཡུན་རིང་དུ་རྗེས་སུ་འབྲངས་ན། ལུས་ཞུམ་པ་དང་སེམས་ལེ་ལོ་ཅན་དུ་འགྱུར་ཞིང༌། གལ་ཏེ་སེམས་ལེ་ལོ་ཅན་དུ་གྱུར་ན་ཡིད་མི་བདེ་བའི་དབང་པོ་སྐྱེའོ། །བསམ་གཏན་གཉིས་པར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་འགགས་པས། ཡིད་མི་བདེ་བའི་དབང་པོ་འགག་པར་གསུངས་སོ། །བསམ་གཏན་གསུམ་པར་དེ་ནི་བདེ་བ་འགག་པའི་གནས་ཡིན་ནོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། གང་དུ་བདེ་བའི་དབང་པོ་སྐྱེས་པ་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག་ཅེ་ན། འདིར་དགེ་སློང་རྣམས་དགའ་བ་ལ་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་མངོན་དུ་གྱུར་ཏེ་གནས་པ་ན། དེ་ནི་བདེ་བའི་དབང་པོ་སྐྱེས་པ་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག་པའི་གནས་ཡིན་ནོ། ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གསུམ་པར་བདེ་བའི་དབང་པོ་འགག །ལན། དགའ་བ་འགགས་པའི་ཕྱིར་རོ། །དགའ་བ་ནི་རྒྱུ་ཡིན་ཏེ། བདེ་བ་འགགས་པར་འགྱུར་བས། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གསུམ་པར་བདེ་བའི་དབང་པོ་འགག་གོ །

問：若苦樂憂於三禪處已滅，何故於此四禪說滅？答：三禪是四禪道路，於三禪已滅受，是故於第四禪說滅。復次以不苦不樂受為現對治，是故說苦樂對治不苦不樂受。復次四禪共對治受收合故。復次捨煩惱現無餘斷。不苦不樂受者，意不攝受、心不棄捨，此謂不苦不樂受。不苦不樂受者，何相？何味？何起？何處？中間為相，住中為味，除是起喜滅是處。云何捨念清淨者？是謂中性為捨，此謂為捨。念者，謂念、隨念、正念，此謂為念。以捨為念，成分明清白，此謂捨念清淨。

問：何故此念以捨分明清白？答：此捨離一切煩惱故、受相似相應故，成不動無經營，以此無經營與捨相應故。此念至無動成無經營，是故此念已捨成分明清白。四者，依彼三禪，此第四成就。入定者，此謂四禪捨念一心，此謂禪成就。入住者，成得彼第四禪，離一分三分，成就三種善十相具足，二十二功德相應，報居天上，生果實天。功德如初廣說。天居者，捨樂住出於人住，此謂天居。是故世尊告諸比丘：有人坐，以白疊覆身，從頭至足一切身份無處不著。如以白疊無不覆處，如是比丘以清白心令滿一切身份。以清白心無所不著，譬如有人白疊自覆，是坐禪人亦復如是，離一切上煩惱，在第四禪可知。

འདི་ནི་གཤམ་གྱི་རྒྱ་ཡིག་གི་གནའ་བོའི་གཞུང་བོད་སྐད་དུ་ཡིག་སྒྱུར་བྱས་པ་ཡིན། དྲི་བ། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་གནས་སུ་བདེ་སྡུག་དང་ཡིད་མི་བདེ་བ་ཟད་ཟིན་ན། ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་བཞི་པ་འདིར་ཟད་པར་བཤད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་དུ། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ལམ་ཡིན་པས། བསམ་གཏན་གསུམ་པར་ཚོར་བ་ཟད་ཟིན་པའི་ཕྱིར། བསམ་གཏན་བཞི་པར་ཟད་པར་བཤད་པ་ཡིན། ཡང་སྡུག་བསྔལ་མིན་བདེ་བ་མིན་པའི་ཚོར་བ་ད་ལྟའི་གཉེན་པོར་གྱུར་པས་བདེ་སྡུག་གི་གཉེན་པོར་སྡུག་བསྔལ་མིན་བདེ་བ་མིན་པའི་ཚོར་བ་བཤད། ཡང་བསམ་གཏན་བཞི་པོ་སྤྱིའི་ཚོར་བའི་གཉེན་པོ་བསྡུས་པས་སོ། ཡང་ཉོན་མོངས་པ་སྤངས་པ་ལྷག་མ་མེད་པར་མངོན་དུ་གྱུར་པས་སོ། སྡུག་བསྔལ་མིན་བདེ་བ་མིན་པའི་ཚོར་བ་ནི། ཡིད་ཀྱིས་མི་འཛིན་སེམས་ཀྱིས་མི་སྤོང་བ་སྟེ། འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་མིན་བདེ་བ་མིན་པའི་ཚོར་བའོ། སྡུག་བསྔལ་མིན་བདེ་བ་མིན་པའི་ཚོར་བའི་མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་གང་ཞེ་ན། དབུས་སུ་གནས་པ་ནི་མཚན་ཉིད། དབུས་སུ་གནས་པ་ནི་རོ། དགའ་བ་དང་བྲལ་བ་ནི་ཀུན་འབྱུང་། འགག་པ་ནི་གནས་སོ། བཏང་སྙོམས་དྲན་པ་རྣམ་པར་དག་པ་ཞེས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། བར་མར་གནས་པ་ནི་བཏང་སྙོམས་ཏེ། འདི་ནི་བཏང་སྙོམས་སོ། དྲན་པ་ནི་དྲན་པ་དང་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་སྟེ། འདི་ནི་དྲན་པའོ། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་དྲན་པ་གསལ་ཞིང་དག་པར་གྱུར་པ་ནི་བཏང་སྙོམས་དྲན་པ་རྣམ་པར་དག་པའོ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་དྲན་པ་འདི་བཏང་སྙོམས་ཀྱིས་གསལ་ཞིང་དག་པར་འགྱུར་ཞེ་ན། ལན་དུ། བཏང་སྙོམས་འདི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་དང་། ཚོར་བ་འདྲ་བ་དང་མཐུན་པར་གྱུར་པའི་ཕྱིར། མི་གཡོ་ཞིང་བྱ་བ་མེད་པར་གྲུབ་སྟེ། བྱ་བ་མེད་པ་འདི་དང་བཏང་སྙོམས་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ། དྲན་པ་འདི་མི་གཡོ་བར་གྱུར་ནས་བྱ་བ་མེད་པར་གྱུར་པས། དེའི་ཕྱིར་དྲན་པ་འདི་བཏང་སྙོམས་ཀྱིས་གསལ་ཞིང་དག་པར་གྱུར་ཏོ། བཞི་པསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བཞི་པ་འདི་འགྲུབ་པའོ། སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་བཏང་སྙོམས་དང་དྲན་པ་རྩེ་གཅིག་པ་སྟེ། འདི་ནི་བསམ་གཏན་འགྲུབ་པའོ། སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་གནས་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་དེ་ཐོབ་སྟེ། ཆ་གཅིག་དང་ཆ་གསུམ་དང་བྲལ་བ། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་འགྲུབ་ཅིང་མཚན་ཉིད་བཅུ་ཚང་བ། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་དང་ལྡན་པ། འབྲས་བུ་ལྷའི་གནས་སུ་སྐྱེ་བ། འབྲས་བུའི་ལྷར་སྐྱེ་བའོ། ཡོན་ཏན་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། ལྷའི་གནས་ནི་བདེ་བ་སྤངས་ནས་མིའི་གནས་ལས་འདས་པ་སྟེ། འདི་ནི་ལྷའི་གནས་སོ། དེ་བས་ན་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དགེ་སློང་རྣམས་ལ་བཀའ་སྩལ་པ། མི་ལ་ལ་འདུག་སྟེ་རས་དཀར་པོས་ལུས་གཡོགས་ནས་མགོ་ནས་རྐང་པའི་བར་གྱི་ལུས་ཀྱི་ཆ་ཐམས་ཅད་ལ་མ་རེག་པའི་གནས་མེད་པ་ལྟ་བུ། རས་དཀར་པོས་མ་གཡོགས་པའི་གནས་མེད་པ་ལྟར། དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་སེམས་དཀར་པོས་ལུས་ཀྱི་ཆ་ཐམས་ཅད་ཁྱབ་པར་བྱེད་དོ། སེམས་དཀར་པོས་མ་རེག་པའི་གནས་མེད་པ་ནི། དཔེར་ན་མི་ཞིག་གིས་རས་དཀར་པོས་རང་ཉིད་གཡོགས་པ་དང་འདྲ་སྟེ། བསམ་གཏན་པ་དེ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། སྟེང་གི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་ནས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་གནས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ།

如以白疊覆身從頭至足，不寒不熱，時節調和身心清淨。如是入第四禪不苦不樂，是為捨樂。令滿於身修定果報，如是天居生果實天功德。修第四禪命終凡夫，生果實天。若心厭患，生無想天，壽命五十劫。若沙門，或生果實天、或生五淨居處。如是果實功德。

問：何故於三禪處，下中上說果地勝，不說第四禪？答：依三禪所得有麁有妙，是故以勝枝說果地勝。此第四禪已到妙枝彼岸，從此更無妙枝，是故於此無勝果地念四禪過。爾時坐禪人，於第四禪已得自在樂，遊虛空定越於色界。復更思惟，色定麁、虛空定細。彼坐禪人見色過患，復見虛空定功德。云何色過患？如取器仗相打鬪諍、兩舌妄語、截手腳等種種諸事，眼痛疾患寒熱飢渴諸苦，是謂色慾過患。云何第四禪過患？此近喜成怨，依於色事，是名為麁。於是著樂，不成勝分，依虛空寂寂解脫。於此定成麁，於色見第四禪過患，見虛空定功德，是其對治。彼坐禪人如是已見於色及見第四禪過患，已見虛空定功德，念入第四禪明無邊虛空定。從此定起除地一切入相，修虛空定地相成失。於虛空所作事無邊作意，若如此現作意不久地相成失。從地相心起成越於虛空，以虛空入相自在心得安。

འདི་ནི་རྒྱ་ཡིག་གི་གཞུང་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན། རས་དཀར་པོས་ལུས་མགོ་ནས་རྐང་པའི་བར་གཡོགས་པ་ལྟར། གྲང་བ་དང་ཚ་བ་མེད་ཅིང་། དུས་ཚོད་སྙོམས་ཤིང་ལུས་སེམས་རྣམ་པར་དག་པའོ། དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་སྡུག་བསྔལ་དང་བདེ་བ་མེད་པ་ནི་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་བདེ་བའོ། བསམ་གཏན་སྒོམ་པའི་འབྲས་བུ་ལུས་ལ་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ནི། ལྷའི་གནས་སུ་སྐྱེ་བའི་འབྲས་བུ་དང་ལྷའི་ཡོན་ཏན་རྣམས་སོ། བསམ་གཏན་བཞི་པ་བསྒོམས་ནས་སོ་སོ་སྐྱེ་བོ་འཆི་འཕོས་ན་འབྲས་བུའི་ལྷར་སྐྱེའོ། གལ་ཏེ་སེམས་སྐྱོ་ཞིང་ཡིད་འབྱུང་ན་འདུ་ཤེས་མེད་པའི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ་ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་ལྔ་བཅུའོ། གལ་ཏེ་དགེ་སྦྱོང་ཡིན་ན་འབྲས་བུའི་ལྷའམ་གནས་གཙང་མའི་རིས་ལྔར་སྐྱེའོ། འབྲས་བུའི་ཡོན་ཏན་ནི་དེ་ལྟར་རོ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་གནས་སུ་དམའ་འབྲིང་མཐོ་བའི་འབྲས་བུའི་ས་ཁྱད་པར་ཅན་བཤད་ནས་བསམ་གཏན་བཞི་པར་མ་བཤད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་དུ། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོབ་པ་ལ་རགས་པ་དང་ཞིབ་མོ་ཡོད་པས། ཁྱད་པར་ཅན་གྱི་ཡན་ལག་གིས་འབྲས་བུའི་ས་ཁྱད་པར་ཅན་བཤད། བསམ་གཏན་བཞི་པ་འདི་ནི་ཞིབ་མོའི་ཡན་ལག་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་སོན་ཟིན་པས། འདི་ནས་ཞིབ་མོའི་ཡན་ལག་གཞན་མེད་པས་འདིར་འབྲས་བུའི་ས་ཁྱད་པར་ཅན་མེད་དེ་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་སྐྱོན་དྲན་པར་བྱེད་དོ། དེའི་ཚེ་བསམ་གཏན་པ་དེས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་རང་དབང་གི་བདེ་བ་ཐོབ་ནས། ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་རྒྱུ་ཞིང་ལས་འདས་སོ། ཡང་བསམ་བྱས་པས། གཟུགས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་རགས་ལ་ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞིབ་མོའོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་གཟུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ནས། ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ངོ་། གཟུགས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། མཚོན་ཆ་ཐོགས་ནས་འཐབ་རྩོད་བྱེད་པ་དང་། ཕྲ་མ་དང་རྫུན་དུ་སྨྲ་བ་དང་། ལག་པ་དང་རྐང་པ་གཅོད་པ་སོགས་སྣ་ཚོགས་དང་། མིག་ནནད་དང་གྲང་དྲོད་དང་བཀྲེས་སྐོམ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་རྣམས་ཏེ། འདི་ནི་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་སོ། བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ཉེས་དམིགས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། འདི་ནི་དགའ་བ་དང་ཉེ་བས་དགྲར་འགྱུར་ཞིང་གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་ལ་བརྟེན་པས་རགས་པ་ཞེས་བྱའོ། འདི་ལ་བདེ་བར་ཞེན་པས་ཁྱད་པར་ཅན་དུ་མི་འགྲུབ་ཅིང་ནམ་མཁའ་ཞི་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པ་ལ་བརྟེན་ནོ། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་རགས་པར་གྲུབ་པས། གཟུགས་ལ་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་བ་ནི་དེའི་གཉེན་པོའོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་གཟུགས་དང་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་། ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ནས། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལས་གསལ་བའི་མཐའ་ཡས་པའི་ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་པར་དྲན་ནོ། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ལས་ལངས་ནས་སའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་མཚན་མ་ཐམས་ཅད་སྤངས་ཏེ། ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ས་མཚན་མ་ཉམས་པར་བསྒོམ་མོ། ནམ་མཁའི་བྱ་བ་མཐའ་ཡས་པ་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་སྟེ། གལ་ཏེ་འདི་ལྟར་ད་ལྟ་ཡིད་ལ་བྱེད་ན་རིང་པོར་མི་ཐོགས་པར་སའི་མཚན་མ་ཉམས་པར་འགྱུར་རོ། སའི་མཚན་མ་ལས་སེམས་ལངས་ནས་ནམ་མཁའ་ལས་འདས་ཏེ། ནམ་མཁའི་འཇུག་པའི་མཚན་མས་རང་དབང་གི་སེམས་ཞི་བར་གྱུར་ཏོ།

彼坐禪人已起一切色相有對想滅，於種種想不作意故，正受入住無邊空處。一切者，說於無餘起。色相者，云何色相？入色界定想智正智，此謂色相。越者，從此起有對想滅者。云何是有對想？色想、聲想、香想、味想、觸想，此謂有對想。滅者，彼種種想盡不作意者。云何種種想？不入定人，或意界和合、或意識界和合想智正智，此謂種種想。此種種想不作意，此謂種種想不作意。

問：何故止說越想，不說受行識？答：若越於想，彼一切皆亦成越。何以故？若不離想，心不得越。復次世尊欲說越色事，說越色想，一切定事皆由想故。

問：若不爾，入色定有對想種種想非為無也。答：有人入色界定，有對想有種種想以斷故。

問：何故於彼不修道？答：為厭於色，是故於彼不滅、於彼不盡故。入初禪，聲是其刺如是。佛所說於此為厭色以修行道，是故於此成斷。於此斷故，無色定不動行想。寂寂解脫想，如迦蘭欝頭藍弗入無想定，五百車從前去來不見不聞，是故說於處滅。於是起一切色想，說斷色界法有對想、滅種種想。不作意者，說斷欲界法。復次越一切色想者，說得無色界。有對想滅者，說斷彼定外亂，為顯現無動種種想。不作意者說斷定內亂，說顯現寂寂解脫相。

འདི་ནི་རྒྱ་ཡིག་གི་གཞུང་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན། བསམ་གཏན་པ་དེས་གཟུགས་ཀྱི་མཚན་མ་ཐམས་ཅད་དང་ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་སྤངས་ཏེ། སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པས་མཐའ་ཡས་པའི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་མངོན་པར་ཞུགས་ཤིང་གནས་སོ། ཐམས་ཅད་ཅེས་པ་ནི་ལྷག་མ་མེད་པར་ལངས་པའོ། གཟུགས་ཀྱི་མཚན་མ་ནི་གང་ཞེ་ན། སྙོམས་འཇུག་གི་འདུ་ཤེས་དང་ཤེས་པ་དང་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་སྟེ། འདི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་མཚན་མའོ། འདས་པ་ནི་འདི་ལས་ལངས་པའོ། ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་འགག་པ་ནི་གང་ཞེ་ན། གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། སྒྲའི་འདུ་ཤེས་དང་། དྲིའི་འདུ་ཤེས་དང་། རོའི་འདུ་ཤེས་དང་། རེག་བྱའི་འདུ་ཤེས་ཏེ། འདི་དག་ནི་ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་སོ། འགག་པ་ནི་སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་དེ་དག་ཟད་ཅིང་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པའོ། སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ནི་གང་ཞེ་ན། སྙོམས་པར་མ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་གི་ཡིད་ཀྱི་ཁམས་དང་འདུས་པའམ། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དང་འདུས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་ཤེས་པ་དང་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ་སྟེ། འདི་ནི་སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་སོ། སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་འདི་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་ནི་སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པའོ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་འདུ་ཤེས་འདས་པ་ཁོ་ན་བཤད་ནས་ཚོར་བ་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་མ་བཤད་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་དུ། གལ་ཏེ་འདུ་ཤེས་ལས་འདས་ན་དེ་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱང་འདས་པར་འགྱུར་རོ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདུ་ཤེས་དང་མ་བྲལ་ན་སེམས་འདའ་བར་མི་ནུས་སོ། ཡང་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་ལས་འདའ་བར་བསྟན་པར་བཞེད་ནས་གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་འདས་པ་གསུངས་ཏེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་འདུ་ཤེས་ལ་རག་ལས་པའི་ཕྱིར་རོ། དྲི་བ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་མ་ཡིན་ན་གཟུགས་ཀྱི་སྙོམས་འཇུག་ལ་ཞུགས་པ་ན་ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་མེད་པ་མ་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། ལན་དུ། གང་ཟག་སྙོམས་འཇུག་ལ་ཞུགས་པས་ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་སྣཔའི་འདུ་ཤེས་བཅད་པའི་ཕྱིར་རོ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་དེར་ལམ་མ་བསྒོམས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་དུ། གཟུགས་ལ་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་ཏེ། དེར་མ་འགག་ཅིང་དེར་མ་ཟད་པའི་ཕྱིར་རོ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་ཞུགས་པ་ན་སྒྲ་ནི་དེའི་ཚེར་མ་ཡིན་པ་ལྟར་རོ། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་འདི་ལ་གཟུགས་ལ་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་ལམ་བསྒོམ་པས། དེའི་ཕྱིར་འདིར་ཆད་པར་འགྱུར་རོ། འདིར་ཆད་པའི་ཕྱིར་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་མི་གཡོ་བའི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། ཞི་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པའི་འདུ་ཤེས་ཏེ། དཔེར་ན་ཀ་ལན་ཨུད་ཐོ་ལམ་བྷུ་འདུ་ཤེས་མེད་པའི་སྙོམས་འཇུག་ལ་ཞུགས་པ་ན། ཤིང་རྟ་ལྔ་བརྒྱ་མདུན་ནས་འགྲོ་ཞིང་འོང་ཡང་མ་མཐོང་མ་ཐོས་པ་བཞིན་ནོ། དེའི་ཕྱིར་སྐྱེ་མཆེད་འགག་པར་གསུངས་སོ། དེ་ལས་གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཐམས་ཅད་ལངས་པ་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ཆད་པ་དང་། ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་འགག་པ་དང་། སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་འགག་པར་བཤད། ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་ནི་འདོད་པའི་ཆོས་རྣམས་ཆད་པར་བཤད་པའོ། ཡང་གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཐམས་ཅད་ལས་འདས་པ་ནི་གཟུགས་མེད་པ་ཐོབ་པར་བཤད་པའོ། ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་འགག་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དེའི་ཕྱི་རོལ་གྱི་རྣམ་པར་གཡེང་བ་ཆད་པ་བསྟན་པ་སྟེ། མི་གཡོ་བའི་མཚན་ཉིད་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ། སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནང་གི་རྣམ་པར་གཡེང་བ་ཆད་པ་བསྟན་པ་སྟེ། ཞི་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པའི་མཚན་ཉིད་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ།

問：無邊虛空者，云何為空？答：是空入空界空穴，不為四大所觸，此謂為空。於空正安心令滿無邊，此謂無邊。無邊空者，是無邊空入，入虛空處心心數法，此謂虛空入。虛空入者何義？是虛空無邊性。是無邊性空處，此說虛空義。如住天處名天處，彼虛空處定，此謂虛空處入。正住者，得虛空處定，越色事三分，成就三種善，十相具足，二十二功德相應，寂寂居住修定果報。此功德生虛空處，如初廣說。功德生虛空者，已修虛空處，命終生虛空天，壽命二千劫。

念虛空定過，爾時彼坐禪人於虛空處已得自在樂，起識一切入定，越虛空一切入。思惟虛空定麁、見識處細，復見虛空過患、復見識處功德。云何虛空過患？此定近色為怨，於虛空定是事成麁。與有對想種種想不相遠離，成彼念著不得勝分。如是見虛空過患，是識一切入功德是其對治，明無邊識定治。彼坐禪人已見如是虛空過患、已見識處功德，安詳念入安祥念起，修虛空識令滿作意，令識無邊。由識處想心受持，如是現作意，不久從虛空處想心起越於識處，由識處想而心得安。彼坐禪人起一切虛空故，思惟無邊識，成就入正受，於一切識處住。一切者，說於無餘。越虛空處者，越虛空處。越者謂正度，是謂越一切虛空處。

འདི་ནི་རྒྱ་ཡིག་གི་གཞུང་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན། དྲི་བ། མཐའ་ཡས་པའི་ནམ་མཁའ་ཞེས་པ། ནམ་མཁའ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་དུ། ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ནམ་མཁའི་ཁམས་དང་བུ་ག་སྟེ། འབྱུང་བ་བཞིས་མ་རེག་པ་འདི་ནི་ནམ་མཁའའོ། ནམ་མཁའ་ལ་སེམས་ཡང་དག་པར་བཞག་ནས་མཐའ་ཡས་པར་ཁྱབ་པར་བྱེད་པ་ནི་མཐའ་ཡས་པའོ། མཐའ་ཡས་པའི་ནམ་མཁའ་ནི་མཐའ་ཡས་པའི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་དེ། ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་འཇུག་པའི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་སོ། འདི་ནི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་དོན་ནི་གང་ཞེ་ན། ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་པའི་རང་བཞིན་ནོ། མཐའ་ཡས་པའི་རང་བཞིན་གྱི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་འདི་ནི་ནམ་མཁའི་དོན་དུ་བཤད་དོ། དཔེར་ན་ལྷའི་གནས་སུ་གནས་པ་ལ་ལྷའི་གནས་ཞེས་བརྗོད་པ་ལྟར། ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དེ་ནི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་སྙོམས་འཇུག་གོ། ཡང་དག་པར་གནས་པ་ནི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཆ་གསུམ་ལས་འདས་ཤིང་། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་འགྲུབ་པ་དང་། མཚན་ཉིད་བཅུ་ཚང་བ་དང་། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་དང་ལྡན་པ་དང་། ཞི་བར་གནས་ཤིང་བསམ་གཏན་གྱི་འབྲས་བུ་སྒོམ་པའོ། ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་སྐྱེ་སྟེ། དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། ཡོན་ཏན་གྱིས་ནམ་མཁའར་སྐྱེ་བ་ནི། ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་བསྒོམས་ནས་ཚེའི་དུས་བྱས་ཏེ་ནམ་མཁའི་ལྷར་སྐྱེ་བ་སྟེ། ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་ཉིས་སྟོང་ངོ་། ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྐྱོན་དྲན་པ་ན། དེའི་ཚེ་བསམ་གཏན་པ་དེས་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་རང་དབང་གི་བདེ་བ་ཐོབ་ནས། རྣམ་ཤེས་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་ལངས་ཏེ། ནམ་མཁའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་ལས་འདས་སོ། ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་རགས་པ་དང་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཞིབ་མོར། ཡང་ནམ་མཁའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ངོ་། ནམ་མཁའི་ཉེས་དམིགས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་གཟུགས་དང་ཉེ་བས་དགྲར་གྱུར་ཅིང་། ནམ་མཁའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་དངོས་པོ་འདི་རགས་པར་གྱུར་ཏོ། ཐོགས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་སྣ་ཚོགས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མ་བྲལ་བས། དྲན་པ་དེ་ལ་ཞེན་ཅིང་ཁྱད་པར་ཅན་དུ་མི་འགྲུབ་བོ། དེ་ལྟར་ནམ་མཁའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་བ་ནི། རྣམ་ཤེས་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་ཡོན་ཏན་ནི་དེའི་གཉེན་པོ་སྟེ། གསལ་བའི་མཐའ་ཡས་པའི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་གཉེན་པོ་བྱེད་དོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་ནམ་མཁའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ནས། དལ་བུས་དྲན་པར་འཇུག་ཅིང་དལ་བུས་དྲན་པ་ལས་ལངས་ཏེ། ནམ་མཁའི་རྣམ་ཤེས་ཁྱབ་པར་བསྒོམས་ནས་ཡིད་ལ་བྱེད་ཅིང་རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་པར་བྱེད་དོ། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་སེམས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་ད་ལྟ་ཡིད་ལ་བྱེད་ན་རིང་པོར་མི་ཐོགས་པར་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ལས་སེམས་ལངས་ཏེ་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་ནས། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་སེམས་ཞི་བར་འགྱུར་རོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་ནམ་མཁའ་ཐམས་ཅད་ལས་ལངས་ནས་མཐའ་ཡས་པའི་རྣམ་ཤེས་བསམས་ཏེ། མངོན་པར་རྫོགས་པར་སྙོམས་པར་འཇུག་ཅིང་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་ལ་གནས་སོ། ཐམས་ཅད་ཅེས་པ་ནི་ལྷག་མ་མེད་པར་བཤད་པའོ། ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་པ་ནི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་པའོ། འདས་པ་ནི་ཡང་དག་པར་རྒལ་བ་སྟེ། འདི་ནི་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་ལས་འདས་པའོ།

無邊識者，唯彼虛空以識作意令滿無邊，是謂無邊識處。

問：色非色法，云何執為無邊？答：唯無色法故成無邊。何以故？非色之法無有邊際，不可得故。復次虛空無邊，故說無邊。無邊者，作無邊意，故成無邊。是故不妨識。入處者，是入識處。心心數法，此謂識處。識處者何義？是識無邊，此謂識無邊。識處者，如天住處名天處。此識已受持定，此謂識處定。入正受處者，得彼於識處定者，越虛空事，三分成就，以三種善十相具足，二十二功德相應，住於寂寂修定果報。是功德生識處，如初廣說。生識入功德者，修行識處入，命終生識處天，壽命四千劫(識入已竟)。

念無邊識定過患，爾時坐禪人已得識處，自在欲起無所有處定，越於識處。復更思惟，識處定麁、無所有處定細，復見識處過患、復見無所有處定功德。云何識處過患？此定近虛空為怨，識事為麁，以思惟無邊想成彼念著不得勝分，無所有處功德是其對治。彼坐禪人如是已見識處過患、復見無所有處功德，從識處定安詳而起，彼識不復修行，不復分別，成失彼識。已見無所有處相自在，心願受持，如是現作意，不久從識處想起。以由無所有處想其心得安。彼明無邊識定坐禪人越一切識處，見無所有入正受處住。一切者，說於無餘。

མཐའ་ཡས་རྣམ་ཤེས་ནི། ནམ་མཁའ་དེ་ཉིད་རྣམ་ཤེས་ཀྱིས་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་མཐའ་ཡས་པར་ཁྱབ་པར་བྱས་པ་སྟེ། དེ་ནི་མཐའ་ཡས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱའོ།། དྲི་བ། གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ཇི་ལྟར་མཐའ་ཡས་པར་འཛིན་པ་ཡིན། ལན། གཟུགས་མེད་པའི་ཆོས་ཁོ་ན་མཐའ་ཡས་པ་ཡིན་ནོ།། དེ་ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གཟུགས་མེད་པའི་ཆོས་རྣམས་ལ་མཐའ་མེད་ཅིང་མི་དམིགས་པའི་ཕྱིར་རོ།། གཞན་ཡང་ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་པས་ན་མཐའ་ཡས་ཞེས་བརྗོད་དོ།། མཐའ་ཡས་པ་ནི་མཐའ་ཡས་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་མཐའ་ཡས་པར་འགྱུར་བས་རྣམ་ཤེས་ལ་མི་གནོད་དོ།། སྐྱེ་མཆེད་དུ་འཇུག་པ་ནི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་འཇུག་པའོ།། སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་ནི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཡིན་ནོ།། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་པ་སྟེ་དེ་ནི་རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་པ་ཞེས་བྱའོ།། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ལྷའི་གནས་ལ་ལྷའི་གནས་ཞེས་བརྗོད་པ་བཞིན་ནོ།། རྣམ་ཤེས་འདི་ཏིང་ངེ་འཛིན་འཛིན་པ་སྟེ་དེ་ནི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ།། སྙོམས་པར་འཇུག་པའི་གནས་ནི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པ་སྟེ། ནམ་མཁའི་དངོས་པོ་ལས་འདས་ཏེ་ཆ་གསུམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་དང་མཚན་མ་བཅུ་ཚང་བ་དང་། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་དང་ལྡན་པར་ཞི་གནས་ཀྱི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་སོ།། ཡོན་ཏན་འདི་དག་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་སྐྱེ་སྟེ་དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ།། རྣམ་ཤེས་སུ་འཇུག་པའི་ཡོན་ཏན་ནི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་སྒོམ་པ་སྟེ། འཆི་འཕོས་ནས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ལྷར་སྐྱེ་ཞིང་ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་བཞི་སྟོང་ཐུབ་བོ།། མཐའ་ཡས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཉེས་དམིགས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ནི། དེའི་ཚེ་སྒོམ་པ་པོ་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཐོབ་པ་ཅི་ཡང་མེདྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་པར་འདོད་པས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་སོ།། ཡང་རྣམ་པར་བསམས་པ་ན་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་རགས་པ་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞིབ་པར་མཐོང་ནས། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ངོ་།། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་ནམ་མཁའ་དང་ཉེ་བས་དགྲ་བོ་ཡིན་ཞིང་། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་དངོས་པོ་རགས་པ་དང་། མཐའ་ཡས་པའི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་རྣམ་པར་རྟོག་པས་དྲན་པ་ཞེན་ཅིང་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པའི་ཆ་མི་ཐོབ་ལ། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ནི་དེའི་གཉེན་པོ་ཡིན་ནོ།། སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ནས། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་དལ་གྱིས་ལངས་ཏེ། རྣམ་ཤེས་དེ་སླར་མི་སྒོམ་ཞིང་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པས་རྣམ་ཤེས་དེ་ཉམས་པར་གྱུར་ཏོ།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་མཚན་མ་རང་དབང་དུ་གྱུར་པར་མཐོང་ནས་སེམས་ཀྱིས་སྨོན་ལམ་བཏབ་ཅིང་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་ད་ལྟ་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་མི་རིང་བར་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ལས་ལྡང་ངོ་།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་དེའི་སེམས་ཞི་བར་གྱུར་ཏོ།། མཐའ་ཡས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གསལ་བའི་སྒོམ་པ་པོ་དེས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་ལས་འདས་ཏེ། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྙོམས་པར་འཇུག་པའི་གནས་སུ་གནས་སོ།། ཐམས་ཅད་ཅེས་པ་ནི་ལྷག་མ་མེད་པ་ལ་བརྗོད་དོ།།

越識處者，成越此識超入正度，此謂越一切識處。無所有者，不復修行、不復分別、成失彼識、但見無所有，此謂無所有處。入無所有處定心心數法，此謂無所有處。無所有處者何義？是識無性，是無所有。無所有處者，說受持言，無所有受持正定，此謂無所有處定。入正受住者，成得無所有定，越識事三分，成就三種善，十相具足，二十二功德相應，住於寂寂修定果報。是功德生無所有處，如初廣說。生無所有功德者，修行無所有處定，命終生無所有天，壽命六千劫(無所有定竟)。

念無所有處過患，爾時坐禪人於無所有處已得自在，欲起非想非非想處定越無所有處。復更思惟無所有處麁、見非想非非想處細，復見無所有處過患，復見非想非非想處定功德。云何無所有定過患？此定近識為怨，與分明想共故成麁，成彼念著不得勝上。如是見無所有處過患，復見非想非非想入功德是其對治。復次見此想是患、是癰、是刺，無想是政、是寂寂、是妙，所謂非想非非想。彼坐禪人如是已見，念入無所有處安詳而起。彼無所有處寂寂作意修行餘定，如是現作意，不久從無所有處想心起，由非非想處想而心得安。彼明非非想定坐禪人，越一切無所有處故，成就入住非非相處。一切者，說於無餘。

རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདའ་བ་ནི། རྣམ་ཤེས་འདི་ལས་འདས་ཏེ་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འཇུག་པ་སྟེ། དེ་ནི་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་ལས་འདས་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཅི་ཡང་མེད་པ་ནི། སླར་མི་སྒོམ་ཞིང་རྣམ་པར་མི་རྟོག་པས་རྣམ་ཤེས་དེ་ཉམས་པར་གྱུར་ཏེ་ཅི་ཡང་མེད་པ་ཁོ་ན་མཐོང་བ་སྟེ། དེ་ནི་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱའོ།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་པའི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་ནི་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཡིན་ནོ།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། རྣམ་ཤེས་རང་བཞིན་མེད་པ་སྟེ་ཅི་ཡང་མེད་པའོ།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་འཛིན་པའི་ཚིག་སྟེ། ཅི་ཡང་མེད་པ་འཛིན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡང་དག་པ་དེ་ནི་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ།། སྙོམས་པར་འཇུག་པར་གནས་པ་ནི། ཅི་ཡང་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པ་སྟེ། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཆ་གསུམ་ལས་འདས་ཤིང་། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། མཚན་མ་བཅུ་ཚང་བ་དང་། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་དང་ལྡན་པར་ཞི་གནས་ཀྱི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་སོ།། ཡོན་ཏན་འདི་དག་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་སྐྱེ་སྟེ། དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ།། ཅི་ཡང་མེད་པར་འཇུག་པའི་ཡོན་ཏན་ནི། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྒོམ་པ་སྟེ། འཆི་འཕོས་ནས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་ལྷར་སྐྱེ་ཞིང་ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་སྟོང་ཕྲག་དྲུག་ཐུབ་བོ།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ནི། དེའི་ཚེ་སྒོམ་པ་པོ་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་རང་དབང་ཐོབ་པས། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་པར་འདོད་པས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདའ་བར་འདོད་དོ།། ཡང་རྣམ་པར་བསམས་པ་ན་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་རགས་པ་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཞཐོང་ཞིང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ནས། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ངོ་།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཉེས་དམིགས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་རྣམ་ཤེས་དང་ཉེ་བས་དགྲ་བོ་ཡིན་ཞིང་། རྣམ་པར་གསལ་བའི་འདུ་ཤེས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་གྱུར་པས་རགས་པར་གྱུར་ཏེ། དྲན་པ་ཞེན་པར་གྱུར་ནས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པ་མི་ཐོབ་བོ།། དེ་ལྟར་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ནས། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་དུ་འཇུག་པའི་ཡོན་ཏན་ནི་དེའི་གཉེན་པོ་ཡིན་པར་མཐོང་ངོ་།། གཞན་ཡང་འདུ་ཤེས་འདི་ནི་ཉེས་དམིགས་དང་། འབྲས་དང་། ཚེར་མ་ལྟ་བུ་ཡིན་ལ། འདུ་ཤེས་མེད་པ་ནི་བདེན་པ་དང་། ཞི་བ་དང་། མཆོག་ཡིན་ཏེ། དེ་ནི་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་ནོ།། སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་མཐོང་ནས། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་འཇུག་པ་དྲན་པ་དལ་གྱིས་ལངས་སོ།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དེ་ཞི་བར་ཡིད་ལ་བྱེད་ཅིང་ཏིང་ངེ་འཛིན་གཞན་སྒོམ་པར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་ད་ལྟ་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་མི་རིང་བར་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ལས་སེམས་ལྡང་སྟེ། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་སེམས་ཞི་བར་གྱུར་ཏོ།། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གསལ་བའི་སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་ལས་འདས་པས། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་འཇུག་ཅིང་གནས་སོ།། ཐམས་ཅད་ཅེས་པ་ནི་ལྷག་མ་མེད་པ་ལ་བརྗོད་དོ།།

越無所有處者，成越無所有處超入正度，此謂越一切無所有處。非非想者，彼無所有處寂寂作意修行餘定，此謂非非想處。非非想處者，入非非想處心心數法，是謂非非想處。非非想處者何義？滅分明想故成於無想，細想有餘故，成非想非非想是其處，是謂非非想。入正住者，成得非非想處定，越無所有處，三分成就三種善，十相具足，二十二功德相應，住於寂寂明修定果報。以是功德生非非想天，如初廣說。是功德生非非想天者，修行非非想處定，命終生非非想天，壽命八萬四千劫。

問：何故說非非想處？何故不說為識處？答：離無邊執故、起想細故，不成識處。

問：何故依此定不成漏盡？答：離分明想，不堪得見道。復次此定最細微，非非想不能分別，是故不成漏盡處(非非想定已竟)。

重明上義。問：於是定處，云何散句？答：所謂滅聲。顛倒起越外行覺受疑不應得。滅者，入初禪語言斷；入第四禪出入息斷。次第滅聲者，若人入定，聞有音聲，不得言說。何以故？是入定人耳識不和合故。復次入色定人，是聲成亂。如世尊所說：入禪人聲是其刺。顛倒者，入地一切入，於非地想而作地想。

問：若然，何故不成顛倒？答：此四顛倒想不異故，知此地想是其相，是故不成顛倒。

མཚམས་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདའ་བ་ནི། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་ཏེ་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འཇུག་པ་སྟེ། དེ་ནི་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་ལས་འདས་པ་ཞེས་བྱའོ།། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་ནི། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དེ་ཞི་བར་ཡིད་ལ་བྱེད་ཅིང་ཏིང་ངེ་འཛིན་གཞན་སྒོམ་པ་སྟེ། དེ་ནི་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱའོ།། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་འཇུག་པའི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་ཏེ། དེ་ནི་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱའོ།། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་དོན་གང་ཞེ་ན། རྣམ་པར་གསལ་བའི་འདུ་ཤེས་འགགས་པས་འདུ་ཤེས་མེད་པར་གྱུར་ཅིང་། ཕྲ་བའི་འདུ་ཤེས་ལྷག་མ་ཡོད་པས། འདུ་ཤེས་མེད་ཅིང་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་པ་ནི་དེའི་སྐྱེ་མཆེད་ཡིན་ཏེ། དེ་ནི་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་ཞེས་བྱའོ།། ཡང་དག་པར་གནས་པར་འཇུག་པ་ནི། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པ་སྟེ། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་ཤིང་། ཆ་གསུམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་དང་། མཚན་མ་བཅུ་ཚང་བ་དང་། ཡོན་ཏན་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་དང་ལྡན་པར་ཞི་གནས་གསལ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་སོ།། ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་ལྷར་སྐྱེ་སྟེ། དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ།། ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་ལྷར་སྐྱེ་བ་ནི། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྒོམ་པ་སྟེ། འཆི་འཕོས་ནས་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་ལྷར་སྐྱེ་ཞིང་ཚེ་ཚད་བསྐལ་པ་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་ཐུབ་བོ།། དིའི་ཕྱིར་འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱ། ཅིའི་ཕྱིར་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་མི་བརྗོད། ལན། མཐའ་ཡས་པའི་འཛིན་པ་ལས་གྲོལ་བ་དང་། འདུ་ཤེས་ཕྲ་བར་གྱུར་པས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་མི་འགྱུར་རོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་ཟག་པ་ཟད་པར་མི་འགྱུར། ལན། རྣམ་པར་གསལ་བའི་འདུ་ཤེས་དང་བྲལ་བས་ལམ་མཐོང་བར་མི་རུང་ངོ་།། གཞན་ཡང་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བས། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱིས་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་མི་ནུས་པས། དེའི་ཕྱིར་ཟག་པ་ཟད་པའི་གནས་སུ་མི་འགྱུར་རོ།། གོང་གི་དོན་བསྐྱར་དུ་གསལ་བར་བྱ་བ། དྲི་བ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་གནས་འདི་ལ་ཚིག་ཇི་ལྟར་འཐོར་བ་ཡིན། ལན། འགག་པ་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་ལངས་པ་དང་། ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པ་དང་། རྟོགས་པ་དང་། ཚོར་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་མི་འཐོབ་པར་རིགས་སོ།། འགག་པ་ནི། བསམ་གཏན་དང་པོར་ཞུགས་པས་ངག་སྨྲ་བ་འགག །བསམ་གཏན་བཞི་པར་ཞུགས་པས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་འགག་གོ། གོ་རིམ་བཞིན་དུ་སྒྲ་འགག་པ་ནི། གང་ཟག་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པས་སྒྲ་ཐོས་ཀྱང་སྨྲ་བར་མི་ནུས་སོ།། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་གི་རྣ་བའི་རྣམ་ཤེས་མི་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ།། གཞན་ཡང་གཟུགས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་ལ་སྒྲ་ནི་རྣམ་པར་གཡེང་བར་འགྱུར་རོ།། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ་བཞིན། བསམ་གཏན་ལ་ཞུགས་པ་ལ་སྒྲ་ནི་ཚེར་མ་ལྟ་བུའོ།། ཕྱིན་ཅི་ལོག་ནི། ས་ལ་ཞུགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས། ས་མ་ཡིན་པ་ལ་ས་ཡི་འདུ་ཤེས་སུ་བྱེད་པའོ།། དྲི་བ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟ་ན། ཅིའི་ཕྱིར་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་མི་འགྱུར། ལན། ཕྱིན་ཅི་ལོག་བཞི་པོ་འདི་དག་གི་འདུ་ཤེས་ཐ་དད་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་ས་འདིའི་འདུ་ཤེས་ནི་དེའི་མཚན་མ་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་མི་འགྱུར་རོ།།

起者，以五因緣從於定起：以威儀苦、以最多境界、以障礙起、以方便不平等、以隨意。若入無色定，以最多境界不得起，住不動故。入滅禪定及入果定，以初作行得起，不以餘因。越者，越有二種：分越、事越。從色禪越色定，是謂分越。從色禪越無色定，復從無色定越無色定，是謂事越。外行者，一切定外行成就五分。覺者，第二禪等性，除無間成無覺觀。受者，第四禪等性，除無間共捨起。有人樂相似無間。疑者，未斷一切貪欲等蓋，住非非想處，說於有餘，如畏毒蛇上樹。有四種人不得起定，必墮惡趣：無因作五逆邪見(散句已竟，地一切入已滿)。

問：云何水一切入？何修？何相？何味？何起？何功德？云何取其相？答：心緣水相，此謂水一切入。心住不亂，此謂修行。於水一切入專意為相，不除水想是味，心不作二意是處。於水一切入不共五功德：於地出沒自在、於地出宮殿、令動令降雨、令身能起水、令化江海。於地一切入所說功德，亦共有明修水一切入，處處皆見水。云何取其相者，若取水一切入，於水現取相，若自然水、若自作水。於是舊坐禪人於非水處取水相，彼人處處見水，若於井於瓶、若於池沼江湖淮海，是其所觀隨意即見，彼分水相得起，不如新坐禪人。

རྒྱུ་མཚན་ལྔས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་ལྡང་བ་སྟེ། སྤྱོད་ལམ་སྡུག་བསྔལ་བ་དང་། ཡུལ་ཤིན་ཏུ་མང་བ་དང་། བར་ཆད་ཀྱིས་ལྡང་བ་དང་། ཐབས་མི་མཉམ་པ་དང་། རང་འདོད་པས་སོ།། གལ་ཏེ་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་ན། ཡུལ་ཤིན་ཏུ་མང་བས་ལྡང་བར་མི་འགྱུར་ཏེ། མི་གཡོ་བར་གནས་པའི་ཕྱིར་རོ།། འགོག་པའི་བསམ་གཏན་དང་འབྲས་བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པ་ནི། དང་པོའི་སྦྱོར་བས་ལྡང་བར་འགྱུར་གྱི་རྒྱུ་གཞན་གྱིས་མ་ཡིན་ནོ།། འདའ་བ་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ཆ་ཤས་ཀྱིས་འདའ་བ་དང་། དངོས་པོས་འདའ་བའོ།། གཟུགས་ཀྱི་བསམ་གཏན་ལས་གཟུགས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་འདའ་བ་ནི། ཆ་ཤས་ཀྱིས་འདའ་བ་ཞེས་བྱའོ།། གཟུགས་ཀྱི་བསམ་གཏན་ལས་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་འདའ་བ་དང་། ཡང་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་གཟུགས་མེད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་འདའ་བ་ནི། དངོས་པོས་འདའ་བ་ཞེས་བྱའོ།། ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པ་ནི། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པ་ཡན་ལག་ལྔ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ།། རྟོག་པ་ནི། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་སོགས་པའི་རང་བཞིན་ཏེ། བར་ཆད་མེད་པ་མ་གཏོགས་པར་རྟོག་དཔྱོད་མེད་པར་འགྱུར་རོ།། ཚོར་བ་ནི། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སོགས་པའི་རང་བཞིན་ཏེ། བར་ཆད་མེད་པ་མ་གཏོགས་པར་བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་ལྡང་ངོ་།། གང་ཟག་ལ་ལ་བདེ་བ་འདྲ་བ་བར་མེད་པར་འབྱུང་ངོ་།། ཐེ་ཚོམ་ནི། འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་པའི་སྒྲིབ་པ་ཐམས་ཅད་མ་སྤངས་པར། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ལ་གནས་པ་ནི། ལྷག་མ་དང་བཅས་པར་བརྗོད་དེ། དཔེར་ན་སྦྲུལ་དུག་ཅན་ལ་འཇིགས་ནས་ཤིང་སྟེང་དུ་འཛེགས་པ་བཞིན་ནོ།། མི་རིགས་པ་བཞི་ཡིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་ལྡང་བར་མི་འགྱུར་ཏེ། ངེས་པར་ངན་སོང་དུ་ལྟུང་བར་འགྱུར་ཏེ། རྒྱུ་མེད་པར་མཚམས་མེད་པ་ལྔ་བྱེད་པ་དང་ལོག་པར་ལྟ་བའོ།། དྲི་བ། ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། ཇི་ལྟར་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ལྡང་བ་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན། སེམས་ཀྱིས་ཆུའི་མཚན་མ་ལ་དནི། ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱའོ།། སེམས་རྣམ་པར་མ་གཡེངས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ།། ཆུའི་འདུ་ཤེས་མི་སྤོང་བ་ནི་རོའོ།། སེམས་རྣམ་པ་གཉིས་སུ་མི་བྱེད་པ་ནི་གནས་སོ།། ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡོན་ཏན་ལྔ་སྟེ། སའི་ནང་དུ་བྱིང་འབྱུང་རང་དབང་ཅན་དང་། སའི་ནང་ནས་ཕོ་བྲང་འབྱུང་བ་དང་། གཡོ་བར་བྱེད་པ་དང་ཆར་པ་འབེབས་པར་བྱེད་པ་དང་། ལུས་ཀྱིས་ཆུ་འབྱུང་བར་བྱེད་པ་དང་། ཆུ་བོ་རྒྱ་མཚོར་སྤྲུལ་པར་བྱེད་པའོ།། ས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་བཤད་པའི་ཡོན་ཏན་རྣམས་ཀྱང་ཐུན་མོང་དུ་ཡོད་ཅིང་ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་གསལ་བར་སྒོམ་པས་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་ཆུར་མཐོང་ངོ་།། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། གལ་ཏེ་ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་འཛིན་ན། ཆུ་ལ་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ་སྟེ། རང་བཞིན་གྱི་ཆུའམ་རང་གིས་བྱས་པའི་ཆུའོ།། དེ་ལ་སྔར་གྱི་སྒོམ་པ་པོས་ཆུ་མ་ཡིན་པའི་གནས་སུ་ཆུའི་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། གང་ཟག་དེས་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་ཆུར་མཐོང་སྟེ། ཁྲོན་པའམ་བུམ་པའམ། རྫིང་བུའམ་མཚོའམ་ཆུ་བོའམ་རྒྱ་མཚོ་ལ། དེས་དམིགས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ་ཅི་འདོད་པ་བཞིན་དུ་མཐོང་སྟེ། དེས་ཆ་ཤས་ཀྱི་ཆུའི་མཚན་མ་ལས་ལྡང་བར་འགྱུར་གྱི། སྒོམ་པ་པོ་གསར་བུ་བཞིན་དུ་མ་ཡིན་ནོ།།

新坐禪人於作處取相，不能於非作處明修水一切入方便。彼坐禪人從初以觀，如是寂寂處，若寺舍、若石室、若樹下，是處不闇、不日光炙，無塵無風、無蚊蚋等，無諸障礙。於如是處，若鉢若瓫埋淨地中，令與地平，周迴一尋盛以兩水，不雜以餘色水，令滿鉢瓫。應於此處作意水想，以三行取相：以平等觀、以方便、以離亂，餘事如地一切入。廣說至非非想處(水一切入已竟)。

問：云何火一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取相？答：心於火相，此謂火一切入。彼時心住不亂，此謂修行。火相巧於放意為相，不除火想為味，作意無雙為處。何功德者，不共五功德：於火一切入經營、起煙炎以光明想起、滅餘色光、隨意所燒、以作光明曉了於火界，如地一切入所說功德。因修火一切入，處處皆見火。云何取其相者，若現取火一切入，於火取相，或於自作處、或自然處。於是舊坐禪人取於自然相，彼處處見，或草火、或薪火、或林火、或屋火，熾燃焰盛。從此為初，以作於觀。或自樂不樂，即見彼分火相得起，不如新坐禪人。新坐禪人唯於作處取相，不能於非作處；彼修火一切入方便。

གསར་དུ་སྒོམ་པ་པོས་བྱས་པའི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་གྱི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་ཆུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་གསལ་བར་སྒོམ་པའི་ཐབས་མི་ནུས་སོ།། སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཐོག་མ་ཉིད་ནས་དམིགས་པ་ལ་བལྟ་བ་ནི། འདི་ལྟར་ཞི་བའི་གནས་ཏེ། གཙུག་ལག་ཁང་ངམ། བྲག་ཕུག་གམ། ཤིང་དྲུང་སྟེ། གནས་དེར་མུན་པ་མེད་ཅིང་ཉི་མའི་འོད་ཟེར་གྱིས་མི་གདུང་བ། རྡུལ་དང་རླུང་མེད་པ། སྦྲང་བུ་དང་ཤ་སྦྲང་ལ་སོགས་པ་མེད་པ། བར་ཆད་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བའོ།། དེ་ལྟ་བུའི་གནས་སུ་ལྷུང་བཟེད་དམ་བུམ་པ་ས་གཙང་མར་སྦས་ཏེ། ས་དང་མཉམ་པར་བྱས་ལ། མཐའ་སྐོར་དུ་འདོམ་གང་གི་བར་དུ་ཆུ་གཉིས་ཀྱིས་བཀང་སྟེ། ཁ་དོག་གཞན་གྱི་ཆུ་དང་མ་འདྲེས་པར་ལྷུང་བཟེད་དམ་བུམ་པ་གང་བར་བྱའོ།། གནས་འདིར་ཆུའི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་བྱ་སྟེ། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་བཟུང་བར་བྱ་སྟེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང་། ཐབས་དང་། རྣམ་པར་གཡེང་བ་སྤང་བའོ།། ལྷག་མ་ནི་ས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་བཞིན་ནོ།། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་བར་དུ་རྒྱས་པར་བཤད་དོ།། དྲི་བ། མེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། ཇི་ལྟར་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་མཚན་མ་འཛིན། ལན། སེམས་མེའི་མཚན་མ་ལ་དམིགས་པ་ནི། མེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཅེས་བྱའོ།། དེའི་ཚེ་སེམས་རྣམ་པར་མ་གཡེངས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ།། མེའི་མཚན་མ་ལ་མཁས་པར་སེམས་གཏོད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ།། མེའི་འདུ་ཤེས་མི་སྤོང་བ་ནི་རོའོ།། ཡིད་གཉིས་སུ་མི་བྱེད་པ་ནི་གནས་སོ།། ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡོན་ཏན་ལྔ་སྟེ། མེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་བརྩོན་པ་དང་། དུ་བ་དང་མེ་ལྕེ་འོད་གསལ་བའི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་འབྱུང་བ་དང་། ཁ་དོག་གཞན་གྱིོམས་པ་དང་། ཅི་འདོད་པ་བཞིན་དུ་སྲེག་པ་དང་། མེའི་ཁམས་ལ་འོད་གསལ་བར་བྱེད་པ་སྟེ། ས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་བཤད་པའི་ཡོན་ཏན་བཞིན་ནོ།། མེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་སྒོམ་པས་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་མེར་མཐོང་ངོ་།། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། གལ་ཏེ་ད་ལྟ་མེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་འཛིན་ན། མེ་ལ་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ་སྟེ། རང་གིས་བྱས་པའི་གནས་སམ་རང་བཞིན་གྱི་གནས་སུའོ།། དེ་ལ་སྔར་གྱི་སྒོམ་པ་པོས་རང་བཞིན་གྱི་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། དེས་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་མཐོང་སྟེ། རྩྭའི་མེའམ། བུད་ཤིང་གི་མེའམ། ནགས་ཀྱི་མེའམ། ཁང་པའི་མེ་འབར་ཞིང་མེ་ལྕེ་རབ་ཏུ་འབར་བའོ།། འདི་ནས་བརྩམས་ཏེ་དམིགས་པ་བྱེད་དོ།། ཡང་ན་རང་གི་དགའ་བའམ་མི་དགའ་བར་དེའི་ཆ་ཤས་ཀྱི་མེའི་མཚན་མ་ལས་ལྡང་བར་འགྱུར་གྱི། སྒོམ་པ་པོ་གསར་བུ་བཞིན་དུ་མ་ཡིན་ནོ།། སྒོམ་པ་པོ་གསར་བུས་བྱས་པའི་གནས་ཁོ་ནར་མཚན་མ་འཛིན་གྱི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་མི་ནུས་ཏེ། དེས་མེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་སྒོམ་པའི་ཐབས་སོ།།

新坐禪人從初經營，斷截樵薪，於清淨處積聚焚燒，或日出時、或日入時，從下焚燒，於草薪皆不作意，於上生煙火皆不作意，於聚焰中現作火想。以三行取相：以平等觀、以方便、以離亂，如初廣說(火一切入已竟)。

問：云何風一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：心於風相，此謂風一切入。修心住不亂，此謂修風一切入。放意為相，不除風想為味，作意無雙為處。何功德者，不同三功德，於風一切入風行自在、能令風起、作意受持令清涼。如地一切入所說功德，修風一切入方便。云何取其相者，新坐禪人現取風一切入，以二行取於風相，或見、或觸。云何以見取相？彼坐禪人，或甘蔗園、或於竹林、或多草處，以風鼓動。彼已見，作風想，以三行取相：以平等觀、以方便、以離亂。如是已見取相。云何以觸取相？新坐禪人如是寂寂坐處作意想，隨風來處是處穿壁作孔，竹荻為筒安置其內，當筒處坐，使風觸其身，作意取風相。如是以觸取相。若舊坐禪人於處處分即見風相起，若行住坐臥風觸其身，隨風所動於初已作觀，若自樂不樂，即見彼分風相得起。不如新坐禪人(風一切入已竟)。

དེ་དག་ནི་སྐད་རིག་པའི་དགོས་དོན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན་པས། མཆན་བུའི་རྗེས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་གི་གནའ་དཔེ་རྣམས་བོད་ཡིག་ཏུ་ཐད་ཀར་བསྒྱུར་དགོས། རྒྱ་ཡིག་དང་མཉམ་དུ་སྦྱར་མི་དགོས། བསྒྱུར་བ་ཐེངས་གཅིག་ལ་ཆ་ཚང་བ་དགོས། དོན་འགྱུར་དང་བསྡུས་པ། བསྐྱུར་བ་མི་བྱེད། ཡིག་ཆའི་ནང་བསྐྱར་ཟློས་ཡོད་ནའང་ཐད་ཀར་བསྒྱུར་དགོས། གལ་ཏེ་རྩ་བ་ཟུང་ལྡན་སྙན་ངག་གི་རྣམ་པ་ཡིན་ན་འགྱུར་ཡང་ཟུང་ལྡན་དུ་བསྒྱུར་དགོས། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་ཐོག་མར་གྲ་སྒྲིག་བྱེད་སྐབས། ཤིང་བཅད་ནས། གནས་གཙང་མ་ཞིག་ཏུ་བསགས་ཏེ་མེར་སྲེག །ཉི་མ་ཤར་བའི་དུས་སམ། ཉི་མ་ནུབ་པའི་དུས་སུ། འོག་ནས་མེ་སྦར་ཏེ། རྩྭ་དང་ཤིང་ལ་ཡིད་མི་བྱེད། སྟེང་དུ་དུ་བ་དང་མེ་འབར་བ་ལ་ཡིད་མི་བྱེད། མེ་ལྕེ་འཁྲིགས་པའི་དབུས་སུ་མེའི་འདུ་ཤེས་བྱེད། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བ་སྟེ། ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་ལྟར་རོ། །མེ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། རླུང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་སྒོམ། མཚན་མ་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་ཅི། མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་། ལན། སེམས་རླུང་གི་མཚན་མ་ལ་གནས་པ་ནི་རླུང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཞེས་བྱ། སེམས་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པ་བསྒོམ་པ་ནི་རླུང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བསྒོམ་པ་ཡིན། སེམས་གཏོང་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། རླུང་གི་འདུ་ཤེས་མི་སྤོང་བ་ནི་རོ་ཡིན། ཡིད་བྱེད་གཉིས་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་ཡོན་ཏན་གསུམ་དང་མི་འདྲ་སྟེ། རླུང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་རླུང་གི་བྱ་བ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་པ་དང༌། རླུང་ལངས་པར་བྱེད་ནུས་པ་དང༌། ཡིད་བྱེད་ཀྱིས་བཟུང་ནས་བསིལ་བར་བྱེད་ནུས་པའོ། །ས་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་བཤད་པའི་ཡོན་ཏན་རྣམས་དང༌། རླུང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའི་ཐབས་བཅས་སོ། །མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་བ་ནི། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་རླུང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ན། ཚུལ་གྱིས་རླུང་གི་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཐོང་བ་དང༌། རེག་པའོ། །ཇི་ལྟར་མཐོང་བས་མཚན་མ་འཛིན་ཞེ་ན། སྒོམ་པ་པོ་དེས་བུ་རམ་ཤིང་གི་ཚལ་ལམ། སྨྱུག་མའི་ཚལ་ལམ། རྩྭ་མང་པོའི་གནས་སུ་རླུང་གིས་གཡོ་བ་མཐོང་ནས། རླུང་གི་འདུ་ཤེས་བྱེད་དེ། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བས་སོ། །དེ་ལྟར་མཐོང་བས་མཚན་མ་འཛིན་པའོ། །ཇི་ལྟར་རེག་པས་མཚན་མ་འཛིན་ཞེ་ན། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་དེས་གནས་ཞི་བར་འདུག་ནས། ཡིད་བྱེད་ཀྱིས་རླུང་འོང་བའི་གནས་སུ་རྩིག་པ་ལ་བུག་པ་བཏོད་དེ། སྨྱུག་མའམ་འདམ་བུའི་སྦུ་གུ་བཅུག་ནས། སྦུ་གུའི་དྲུང་དུ་འདུག་སྟེ། རླུང་གིས་ལུས་ལ་རེག་པར་བྱས་ནས། ཡིད་བྱེད་ཀྱིས་རླུང་གི་མཚན་མ་འཛིན་པའོ། །དེ་ལྟར་རེག་པས་མཚན་མ་འཛིན་པའོ། །སྒོམ་པ་པོ་རྙིང་པ་ནི་གནས་གང་དུའང་རླུང་གི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་མཐོང་སྟེ། འགྲོ་འམ། འདུག་གམ། ཉལ་བའི་ཚེ། རླུང་གིས་ལུས་ལ་རེག་པ་ན། རླུང་གིས་གཡོ་བའི་གནས་སུ་ཐོག་མ་ཉིད་ནས་དམིགས་པ་བྱེད་ལ། བདེའམ་མི་བདེ་ཡང་རུང༌། གནས་དེར་རླུང་གི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ནོ། །རླུང་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།།

問：云何青一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：心於青相，此謂青一切入。修彼心住不亂，此謂修。於青相放意為相，不除青想為味，作意無雙為處。何功德者，不同五功德，於青一切入心緣隨逐得淨解脫，得青除入如青花，心受持令化種種青色。修青一切入，處處皆見青。云何取其相者，取青一切入相，若作處、若自然處，舊坐禪人取不作處相。彼坐禪人於處處見，或青花、或青衣、或青色，於其目前常見，隨若樂若不樂，即見彼分青相得起，不如新坐禪人。新坐禪人取於作處相，不能取非作處修青一切入方便。彼坐禪人於衣於板於壁處，以阿多思花色青色，以此色作曼陀羅花，或三角或四角，以異色繞其外。於此作青相，以三行取相：以平等觀、以方便、以離亂。餘如初廣說(青一切入已竟)。

問：云何黃一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取相？答：心於黃相，此謂黃一切入。修彼心住不亂，此謂修。於黃一切入放意是相，不除黃想為味，作意無雙為處。何功德者，不同五功德，於黃一切入心隨逐得淨解脫，得黃除入作意，如金花種種黃色，修黃一切入處處皆見黃。云何取彼相者，現取黃一切入，取於黃相，若自作處、若自然處，於是取非作處相。

སྐད་རིག་པའི་དགོས་དོན་གྱི་ཆེད་དུ་འདི་དག་བསྒྱུར་བ་ཡིན། དྲི་བ། སྔོན་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་མ་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང༌། ཡོན་ཏན་ཅི། མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང༌། ལན། སེམས་སྔོན་པོའི་མཚན་མ་ལ་གནས་པ་ནི་སྔོན་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཞེས་བྱ། དེའི་སེམས་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པར་བསྒོམ་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཡིན། སྔོན་པོའི་མཚན་མ་ལ་སེམས་གཏོང་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སྔོན་པོའི་འདུ་ཤེས་མི་སྤོང་བ་ནི་རོ་ཡིན། ཡིད་བྱེད་གཉིས་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་ཡོན་ཏན་ལྔ་དང་མི་འདྲ་སྟེ། སྔོན་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་སེམས་རྗེས་སུ་འབྲང་བས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་པ་དང༌། སྔོན་པོ་སེལ་བར་འཇུག་པ་མེ་ཏོག་སྔོན་པོ་ལྟ་བུ་ཐོབ་པ་དང༌། སེམས་ཀྱིས་བཟུང་ནས་སྔོན་པོའི་ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་སུ་སྤྲུལ་ནུས་པའོ། །སྔོན་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བསྒོམས་པས་གང་དུའང་སྔོན་པོར་མཐོང་བར་འགྱུར་རོ། །མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་བ་ནི། སྔོན་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། བྱས་པའི་གནས་སམ། རང་བྱུང་གི་གནས་ལས་ཡིན་ལ། སྒོམ་པ་པོ་རྙིང་པས་མ་བྱས་པའི་གནས་ཀྱི་མཚན་མ་འཛིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་གནས་གང་དུའང་མེ་ཏོག་སྔོན་པོའམ། གོས་སྔོན་པོའམ། ཁ་དོག་སྔོན་པོ་མཐོང་ན། མིག་གི་མདུན་དུ་རྟག་ཏུ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཞིང༌། བདེའམ་མི་བདེ་ཡང་རུང༌། གནས་དེར་སྔོན་པོའི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་བྱས་པའི་གནས་ཀྱི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་སྔོན་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའི་ཐབས་འཛིན་མི་ནུས་སོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་གོས་སམ། པང་ལེབ་བམ། རྩིག་པའི་སྟེང་དུ། ཨ་ཏོ་སི་ཞེས་བྱ་བའི་མེ་ཏོག་གི་ཁ་དོག་སྔོན་པོས། མནྡལ་གྱི་མེ་ཏོག་བྱ་སྟེ། ཟུར་གསུམ་མམ་ཟུར་བཞི་པ། ཕྱི་རོལ་ཏུ་ཁ་དོག་གཞན་གྱིས་བསྐོར་བར་བྱའོ། །འདི་ལ་སྔོན་པོའི་མཚན་མ་བྱས་ནས། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བས་སོ། །ལྷག་མ་ནི་ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བནོ། །སྔོན་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་མ་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང༌། ཡོན་ཏན་ཅི། མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང༌། ལན། སེམས་སེར་པོའི་མཚན་མ་ལ་གནས་པ་ནི་སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཞེས་བྱ། དེའི་སེམས་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པར་བསྒོམ་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཡིན། སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་སེམས་གཏོང་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སེར་པོའི་འདུ་ཤེས་མི་སྤོང་བ་ནི་རོ་ཡིན། ཡིད་བྱེད་གཉིས་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་ཡོན་ཏན་ལྔ་དང་མི་འདྲ་སྟེ། སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་སེམས་རྗེས་སུ་འབྲང་བས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་པ་དང༌། སེར་པོ་སེལ་བར་འཇུག་པ་ཡིད་བྱེད་ཀྱིས་གསེར་གྱི་མེ་ཏོག་ལྟ་བུའི་སེར་པོའི་ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་ཐོབ་པ་དང༌། སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བསྒོམས་པས་གང་དུའང་སེར་པོར་མཐོང་བར་འགྱུར་རོ། །མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་བ་ནི། སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ན། སེར་པོའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། རང་གིས་བྱས་པའི་གནས་སམ། རང་བྱུང་གི་གནས་ལས་ཡིན་ལ། དེ་ལ་མ་བྱས་པའི་གནས་ཀྱི་མཚན་མ་འཛིན་ནོ།།

彼坐禪人於處處見，或黃花、或黃衣黃色，從此常見，隨樂不樂即見彼分黃相得起，非如新坐禪人。新坐禪者取於已作處相，不能於非作處修黃一切入方便。彼坐禪人或衣或板或壁，以迦尼羅花色黃色，作曼陀羅花，或三角或四角，異色繞其外。於彼作黃相，以三行取相：以平等觀、以方便、以除亂。餘如初廣說(黃一切入已竟)。

問：云何赤一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：心於赤相，此謂赤一切入。彼修心住不亂，此謂修。於赤相放意為相，不離赤想為味，作意無二為處。何功德者，不共四功德，於赤一切入隨心得淨解脫，得赤除入，化種種赤色。不共功德者，如說於地一切入。修赤一切入，處處皆見赤。云何取其相者，現取赤一切入，取於赤相，若作處、若自然處。舊坐禪人於自然處取相，於處處見相，或赤花、或赤衣、或赤色，從此為初常見，隨樂不樂，即見彼分赤相得起，不如新坐禪人。新坐禪人於作處取相，不能於非作處修赤一切入方便。彼坐禪人，或衣處或板或壁處，如槃偷時婆花生赤色，或以朱丹作曼陀羅花，或三角或四角，以異色界其外。於此作赤相，以三行取相：以平等觀、以方便、以離亂。如初廣說(赤一切入已竟)。

སྒོམ་པ་པོ་དེས་གནས་གང་དུའང་མེ་ཏོག་སེར་པོའམ། གོས་སེར་པོའམ། ཁ་དོག་སེར་པོ་མཐོང་ན། དེ་ནས་རྟག་ཏུ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཞིང༌། བདེའམ་མི་བདེ་ཡང་རུང༌། གནས་དེར་སེར་པོའི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་བྱས་ཟིན་པའི་གནས་ཀྱི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའི་ཐབས་འཛིན་མི་ནུས་སོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་གོས་སམ། པང་ལེབ་བམ། རྩིག་པའི་སྟེང་དུ། ཀ་ནི་ལའི་མེ་ཏོག་གི་ཁ་དོག་སེར་པོས། མནྡལ་གྱི་མེ་ཏོག་བྱ་སྟེ། ཟུར་གསུམ་མམ་ཟུར་བཞི་པ། ཕྱི་རོལ་ཏུ་ཁ་དོག་གཞན་གྱིས་བསྐོར་བར་བྱའོ། །དེ་ལ་སེར་པོའི་མཚན་མ་བྱས་ནས། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བས་སོ། །ལྷག་མ་ནི་ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །སེར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། དམར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་མ་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང༌། ཡོན་ཏན་ཅི། མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང༌། ལན། སེམས་དམར་པོའི་མཚན་མ་ལ་གནས་པ་ནི་དམར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཞེས་བྱ། དེའི་སེམས་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པར་བསྒོམ་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཡིན། དམར་པོའི་མཚན་མ་ལ་སེམས་གཏོང་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། དམར་པོའི་འདུ་ཤེས་མི་འབྲལ་བ་ནི་རོ་ཡིན། ཡིད་བྱེད་གཉིས་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡོན་ཏན་བཞི་སྟེ། དམར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་སེམས་ཀྱིས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་པ་དང༌། དམར་པོ་སེལ་བར་འཇུག་པ་ཐོབ་པ་དང༌། དམར་པོའི་ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་སུ་སྤྲུལ་ནུས་པའོ། །ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡོན་ཏན་ནི་ས་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །དམར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བསྒོམས་པས་གང་དུའང་དམར་པོར་མཐོང་བར་འགྱུར་རོ། །མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་བ་ནི། དམར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ན། དམར་པོའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། བྱས་པའི་གནས་སམ། རང་བྱུང་གི་གནས་ལས་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་རྙིང་པས་རང་བྱུང་གི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ།ང་དུའང་མེ་ཏོག་དམར་པོའམ། གོས་དམར་པོའམ། ཁ་དོག་དམར་པོ་མཐོང་ན། དེ་ནས་ཐོག་མར་རྟག་ཏུ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཞིང༌། བདེའམ་མི་བདེ་ཡང་རུང༌། གནས་དེར་དམར་པོའི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་བྱས་པའི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་དམར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའི་ཐབས་འཛིན་མི་ནུས་སོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་གོས་སམ། པང་ལེབ་བམ། རྩིག་པའི་སྟེང་དུ། པནྡུ་ཏི་མ་ཞེས་བྱ་བའི་མེ་ཏོག་སྐྱེས་པའི་ཁ་དོག་དམར་པོའམ། ཡང་ན་ལི་ཁྲིས་མནྡལ་གྱི་མེ་ཏོག་བྱ་སྟེ། ཟུར་གསུམ་མམ་ཟུར་བཞི་པ། ཕྱི་རོལ་ཏུ་ཁ་དོག་གཞན་གྱིས་བསྐོར་བར་བྱའོ། །འདི་ལ་དམར་པོའི་མཚན་མ་བྱས་ནས། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བས་སོ། །ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །དམར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།།

問：云何白一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：心於白相，此謂白一切入。彼修心住不亂，此謂修。於白相放意為相，不離白想為味，作意無二為處。何功德者，不共八功德，於白一切入隨心得淨解脫，得白除入，伏懈怠眠，除闇作明，白一切入得起天眼。餘功德如地一切入所說。修白一切入，處處皆見白。云何取其相者，現取白一切入，於白取相，若作處、若自然處。舊坐禪人於自然處取相，彼於處處見相，或白花、或白衣、或白色，或月光、或日光、或星色、或鏡圓，從彼為初常見，隨樂不樂，即見彼分白相得起，不如新坐禪人。新坐禪人於作處取相，非不作處取相修白一切入方便。彼坐禪人，或於衣處或板或壁處，以太白星等色，以此色作曼陀羅花，或三角四角，以異色界其外。於此作白相，以三行取相：以平等觀、以方便、以離亂。如初廣說(白一切入已竟)。

問：云何光明一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：心作光明相，此謂光明一切入。彼修心住不亂，此謂修。光明放意為相，不離光明想為味，作意無二為處。何功德者，與白功德等，修光明一切入處處見光明。云何取其相者，現取光明一切入，於光明取相，若作處、若自然處。

དྲི་བ། དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་མ་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང༌། ཡོན་ཏན་ཅི། མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང༌། ལན། སེམས་དཀར་པོའི་མཚན་མ་ལ་གནས་པ་ནི་དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཞེས་བྱ། དེའི་སེམས་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པར་བསྒོམ་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཡིན། དཀར་པོའི་མཚན་མ་ལ་སེམས་གཏོང་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། དཀར་པོའི་འདུ་ཤེས་མི་འབྲལ་བ་ནི་རོ་ཡིན། ཡིད་བྱེད་གཉིས་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡོན་ཏན་བརྒྱད་དེ། དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་སེམས་ཀྱིས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་པ་དང༌། དཀར་པོ་སེལ་བར་འཇུག་པ་ཐོབ་པ་དང༌། ལེ་ལོ་དང་གཉིད་འཇོམས་པ་དང༌། མུན་པ་བསལ་ནས་སྣང་བ་བྱེད་པ་དང༌། དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལས་ལྷའི་མིག་སྐྱེ་བའོ། །ཡོན་ཏན་ལྷག་མ་ནི་ས་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལ་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བསྒོམས་པས་གང་དུའང་དཀར་པོར་མཐོང་བར་འགྱུར་རོ། །མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་བ་ནི། དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ན། དཀར་པོའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། བྱས་པའི་གནས་སམ། རང་བྱུང་གི་གནས་ལས་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་རྙིང་པས་རང་བྱུང་གི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། དེས་གནས་གང་དུའང་མེ་ཏོག་དཀར་པོའམ། གོས་དཀར་པོའམ། ཁ་དོག་དཀར་པོའམ། ཟླ་འོད་དམ། ཉི་འོད་དམ། སྐར་མའི་འོད་དམ། མེ་ལོང་གི་དཀྱིལ་འཁོར་མཐོང་ན། དེ་ནས་ཐོག་མར་རྟག་ཏུ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཞིང༌། བདེའམ་མི་བདེ་ཡང་རུང༌། གནས་དེར་དཀར་པོའི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་བྱས་པའི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའི་ཐབས་འཛིན་མི་ནུས་སོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་གོས་སམ། པང་ལེབ་བམ། རྩིག་པའི་སྟེང་དུ། པ་སངས་སྐར་མ་ལྟ་བུའི་ཁ་དོག་གིས། མནྡལ་གྱི་མེ་ཏོག་བྱ། ཟུར་གསུམ་མམ་ཟུར་བཞི་པ། ཕྱི་རོལ་ཏུ་ཁ་དོག་གཞན་གྱིས་བསྐོར་བར་བྱའོ། །འདི་ལ་དཀར་པོའི་མཚན་མ་བྱས་ནས། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བས་སོ། །ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །དཀར་པོ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། འོད་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་མ་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང༌། ཡོན་ཏན་ཅི། མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང༌། ལན། སེམས་ཀྱིས་འོད་ཀྱི་མཚན་མ་བྱེད་པ་ནི་འོད་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཞེས་བྱ། དེའི་སེམས་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པར་བསྒོམ་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཡིན། འོད་ལ་སེམས་གཏོང་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། འོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་མི་འབྲལ་བ་ནི་རོ་ཡིན། ཡིད་བྱེད་གཉིས་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་དཀར་པོའི་ཡོན་ཏན་དང་མཚུངས་སོ། །འོད་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བསྒོམས་པས་གང་དུའང་འོད་དུ་མཐོང་བར་འགྱུར་རོ། །མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་བ་ནི། འོད་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ན། འོད་ཀྱི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། བྱས་པའི་གནས་སམ། རང་བྱུང་གི་གནས་ལས་ཡིན་ནོ།།

舊坐禪人於自然處取相，彼於處處見相，或月光、或日光、或燈光、或珠光，從彼初常見，隨樂不樂，即見彼分光明即起，不如新坐禪人。新坐禪人於作處取相，不能於非作處修光明一切入方便。彼坐禪人，如是或作東西壁，坐令水滿鉢，安置日光所至處。從彼水光起曼陀羅，從曼陀羅光起著壁光，於此見光明相。以三行取相：以平等觀、以方便、以離亂。如初廣說(光明一切入已竟)。

解脫道論卷第五

解脫道論卷第六阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

行門品之三

問：云何虛空一切入？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：虛空一切入，有二種：有虛空離色、有虛空不離色。虛空入處相，所謂離色虛空。井穴虛空相，此謂不離色虛空。彼修此想，心住不亂，此謂修。於虛空想放意為相，不離虛空想為味，作意無二為處。何功德者，不共二功德，於虛空入，障礙處所不能礙。若牆壁山等，身行無礙，自在無畏。云何取其相者，於虛空入取虛空相，若作處、若自然處，舊坐禪人於自然處取相，能於處處見，或於孔穴、或欞窓間、或樹枝間。從彼常見，隨樂不樂，即見彼分虛空相即起，不如新坐禪人。新坐禪人於作處取相，不能於非作處。

སྒོམ་པ་པོ་རྙིང་པས་རང་བྱུང་གི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། དེས་གནས་གང་དུའང་མཚན་མ་མཐོང་སྟེ། ཟླ་འོད་དམ། ཉི་འོད་དམ། མར་མེའི་འོད་དམ། ནོར་བུའི་འོད་མཐོང་ན། དེ་ནས་ཐོག་མར་རྟག་ཏུ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཞིང༌། བདེའམ་མི་བདེ་ཡང་རུང༌། གནས་དེར་འོད་ཀྱི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་བྱས་པའི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་འོད་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པའི་ཐབས་འཛིན་མི་ནུས་སོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་ཤར་ནུབ་ཀྱི་རྩིག་པ་བྱས་ཏེ། ཉི་འོད་སླེབས་སའི་གནས་སུ་ཆུས་གང་བའི་ལྷུང་བཟེད་བཞག་ནས་བསྡད་དོ། །དེའི་ཆུའི་འོད་ལས་མནྡལ་འབྱུང་ཞིང༌། མནྡལ་གྱི་འོད་ལས་རྩིག་པ་ལ་ཕོག་པའི་འོད་འབྱུང་བས། འདི་ལ་འོད་ཀྱི་མཚན་མ་མཐོང་ངོ༌། །ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བས་སོ། །ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །འོད་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་ལྔ་པའོ།། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་དྲུག་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤས་མཛད་པ། ལྗང་དུ་འོད་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བ། ལྗང་ཡུལ་ཕུ་ནན་གྱི་མཁན་པོ་སཾ་གྷ་བ་རས་བསྒྱུར། སྤྱོད་པའི་སྒོའི་ལེའུ་གསུམ་པ། དྲི་བ། ནམ་མཁའ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་མ་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང༌། ཡོན་ཏན་ཅི། མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང༌། ལན། ནམ་མཁའ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཟུགས་དང་བྲལ་བའི་ནམ་མཁའ་དང༌། གཟུགས་དང་མ་བྲལ་བའི་ནམ་མཁའའོ། །ནམ་མཁའ་འཇུག་པའི་གནས་ཀྱི་མཚན་མ་ནི་གཟུགས་དང་བྲལ་བའི་ནམ་མཁའ་ཞེས་བྱའོ། །ཁྲོན་པའི་བུ་ག་ལི་ནམ་མཁའི་མཚན་མ་ནི་གཟུགས་དང་མ་བྲལ་བའི་ནམ་མཁའ་ཞེས་བྱའོ། །དེས་འདི་ལ་འདུ་ཤེས་བསྒོམས་ཏེ། སེམས་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཡིན། ནམ་མཁའི་འདུ་ཤེས་ལ་སེམས་གཏོང་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། ནམ་མཁའི་འདུ་ཤེས་མི་འབྲལ་བ་ནི་རོ་ཡིན། ཡིད་བྱེད་གཉིས་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཡོན་ཏན་གཉིས་ཏེ། ནམ་མཁའ་ལ་འཇུག་པ་ན། བཀག་པའི་གནས་ཀྱིས་འགོག་མི་ནུས་པ་དང༌། རྩིག་པ་དང༌། ར་བ་དང༌། རི་ལ་སོགས་པར་ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཐོགས་པ་མེད་ཅིང༌། རང་དབང་འཇིགས་པ་མེད་པའོ། །མཚན་མ་ཇི་ལྟར་གཟུང་བ་ནི། ནམ་མཁའ་ལ་འཇུག་པ་ན་ནམ་མཁའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། བྱས་པའི་གནས་སམ། རང་བྱུང་གི་གནས་ལས་ཡིན། སྒོམ་པ་པོ་རྙིང་པས་རང་བྱུང་གི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། གནས་གང་དུའང་མཐོང་བར་ནུས་ཏེ། བུ་ག་གམ། སྒེའུ་ཁུང་གི་བར་རམ། ཤིང་གི་ཡལ་གའི་བར་ན་མཐོང་ངོ༌། །དེ་ནས་རྟག་ཏུ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཞིང༌། བདེའམ་མི་བདེ་ཡང་རུང༌། གནས་དེར་ནམ་མཁའི་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། སྒོམ་པ་པོ་གསར་པ་ལྟ་བུ་མ་ཡིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསར་པས་བྱས་པའི་གནས་སུ་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། མ་བྱས་པའི་གནས་སུ་མི་ནུས་སོ།།

彼坐禪人，或於屋內、或於屋外不障礙處，作圓孔穴作虛空想，以三行取相：以等觀、以方便、以離亂。於虛空一切入，生四禪五禪，餘如初廣說(虛空一切入已竟)。

問：云何識一切入？答：曰識處定，此謂識一切入，餘如初廣說(十一切入已竟)。

問：於是一切入，云何散句？答：若一相得自在，一切餘相隨其作意。若於一處一切入，於初禪得自在。堪任餘一切入，能起第二禪。如是第二禪得自在，能起第三禪。第三禪得自在，能起第四禪。

問：於諸一切入，云何最勝？答：四色一切入是為最勝，成解脫故，得除入故，曰一切入勝。作光明故，心得自在。於八一切入及於八定，以入十六行安詳而起。隨所樂處，其所樂定隨意無障，次第上次第下，次第上下令一一增長，或俱令增長，或中少、或分少、或事少、或分事少、或分俱、或事俱、或分事俱。隨其所樂處者，或於村、或於阿蘭若，是斯所樂處入於三昧。如所樂者，是其所樂禪，入於禪定如其所樂。時者，隨意所樂時入於三昧，或多時入正受。次第上者，於初禪入定次第，乃至非非想處。次第下者，從初入非非想定，次第乃至初禪。次第上下者，越於往還，從初禪入第三禪，從第三禪入第二禪，從第二禪入第四禪，如是乃至入非非想定。

སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཁང་པའི་ནང་ངམ། ཁང་པའི་ཕྱི་རོལ་ཏུ་ཐོགས་པ་མེད་པའི་གནས་སུ། བུ་ག་ཟླུམ་པོ་བྱས་ཏེ་ནམ་མཁའི་འདུ་ཤེས་བྱ། ཚུལ་གསུམ་གྱིས་མཚན་མ་འཛིན་ཏེ། མཉམ་པར་ལྟ་བ་དང༌། ཐབས་མཁས་པ་དང༌། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ལས་གྲོལ་བས་སོ། །ནམ་མཁའ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་དང་ལྔ་པ་སྐྱེ་སྟེ། ལྷག་མ་ནི་ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །ནམ་མཁའ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་གནས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། ལྷག་མ་ནི་ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བཅུ་པོ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་འདི་དག་ལ་ཚིག་གི་རྣམ་གྲངས་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། མཚན་མ་གཅིག་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ན། མཚན་མ་ལྷག་མ་ཐམས་ཅད་ཀྱང་ཡིད་བྱེད་ཇི་བཞིན་དུ་འགྱུར་རོ། །གནས་གཅིག་ཏུ་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ཐམས་ཅད་ལ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ན། ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ལ་ལས་སུ་རུང་བས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་བསྐྱེད་པར་ནུས་སོ། །དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ན་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་བསྐྱེད་པར་ནུས་སོ། །བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ན་བསམ་གཏན་བཞི་པ་བསྐྱེད་པར་ནུས་སོ།། དྲི་བ། ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་འདི་དག་ལས་གང་མཆོག་ཡིན། ལན། གཟུགས་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བཞི་ནི་མཆོག་ཡིན་ཏེ། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གྲུབ་པའི་ཕྱིར་དང༌། སེལ་བར་འཇུག་པ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་མཆོག་ཅེས་བྱའོ། །འོད་བྱེད་པའི་ཕྱིར་སེམས་ལ་རང་དབང་ཐོབ་བོ། །ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པ་བརྒྱད་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་བརྒྱད་ལ་སྤྱོད་པ་བཅུ་དྲུག་གིས་དལ་བུས་ལྡང་བར་བྱེད་དོ། །གང་འདོད་པའི་གནས་སུ། གང་འདོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འདོད་པ་བཞིན་དུ་ཐོགས་པ་མེད་པར་འཇུག་ཅིང༌། གོང་ནས་གོང་དུ་རིམ་གྱིས་དང༌། འོག་ནས་འོག་ཏུ་གྱིས་དང༌། གོང་འོག་ཏུ་རིམ་གྱིས་འཇུག་ཅིང་རེ་རེ་ཞིང་འཕེལ་བར་བྱེད་དམ། ཡང་ན་ཐམས་ཅད་འཕེལ་བར་བྱེད་དམ། ཡང་ན་དབུས་ཉུང་བའམ། ཆ་ཉུང་བའམ། དངོས་པོ་ཉུང་བའམ། ཆ་དང་དངོས་པོ་ཉུང་བའམ། ཆ་མཉམ་པའམ། དངོས་པོ་མཉམ་པའམ། ཆ་དང་དངོས་པོ་མཉམ་པར་བྱེད་དོ། །གང་འདོད་པའི་གནས་སུ་ཞེས་པ་ནི། གྲོང་དུའམ་དགོན་པར་གང་འདོད་པའི་གནས་སུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་གོ །ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་ཞེས་པ་ནི། གང་འདོད་པའི་བསམ་གཏན་ལ་འདོད་པ་བཞིན་དུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་གོ །དུས་ཞེས་པ་ནི། འདོད་པ་བཞིན་དུ་དུས་སུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་སྟེ། དུས་རིང་པོར་མཉམ་པར་བཞག་གོ། །གོང་ནས་གོང་དུ་རིམ་གྱིས་ཞེས་པ་ནི། བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་མཉམ་པར་བཞག་པ་ནས་རིམ་གྱིས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་བར་དུའོ། །འོག་ནས་འོག་ཏུ་རིམ་གྱིས་ཞེས་པ་ནི། དང་པོ་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་མཉམ་པར་བཞག་པ་ནས་རིམ་གྱིས་བསམ་གཏན་དང་པོའི་བར་དུའོ། །གོང་འོག་ཏུ་རིམ་གྱིས་ཞེས་པ་ནི། འགྲོ་བ་དང་འོང་བ་ལས་འདས་ཏེ། བསམ་གཏན་དང་པོ་ནས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ལ་འཇུག་ཅིང༌། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ནས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་འཇུག་ཅིང༌། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ནས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་འཇུག་སྟེ། དེ་ལྟར་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་བར་དུའོ།།

令一一增長者，以次第入第四禪，或上或下。俱令增長者，入第四禪，從此虛空入第三禪，如是二種入定。中少者，已入初禪，從此入非非想處，從此入第二禪，從此入無所有處。如是現入正受，能辨虛空處。分少者，一禪於八一切入入定。事少者，於三一切入入於八定分。事少者，所謂二定及一切入。分俱者，於三一切入入二二禪。事俱者，於二二一切入入二禪。分事俱者，是此二句(散句已竟)。

問：云何增長相？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：增長相者，滿一切處。猶如排囊滿中臭穢死屍，此謂膖脹。於膖脹相以正智知，此謂膖脹想。彼修此想心住不亂，此謂修。於膖脹想相隨觀為相，厭膖脹想為味，臭穢不淨作意為處。何功德者，膖脹想有九功德：得念內身、得無常想、得死相、多厭患伏婬欲、斷色憍、斷無病憍、向善趣、向醍醐。云何取其相者，新坐禪人現取膖脹不淨想，以無二行，以念不動不愚癡、以諸根內入、以心不出外，以往彼處。是處不淨有諸死屍，住於彼處離於逆風，對不淨相不遠不近，或倚或坐。彼坐禪人，若倚若坐近不淨處，若石若土埵、或樹或杌或藤，為作相作事思惟：此石不淨。此不淨相。此石，如是土埵等，已為作相、已作事。

དེ་དག་ནི་རེ་རེ་འཕེལ་བར་བྱེད་པ་སྟེ། གོ་རིམ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་བཞི་པར་འཇུག་པ་དང་། ཡར་དང་མར་ངོས་སུའོ། །ཐམས་ཅད་འཕེལ་བར་བྱེད་པ་ནི། བསམ་གཏན་བཞི་པར་འཇུག་པ་དང་། དེ་ནས་ནམ་མཁའ་ནས་བསམ་གཏན་གསུམ་པར་འཇུག་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྣམ་པ་གཉིས་སོ། །དབུས་ཉུང་བ་ནི། བསམ་གཏན་དང་པོར་ཞུགས་ནས། དེ་ནས་སྲིད་རྩེར་འཇུག་པ་དང་། དེ་ནས་བསམ་གཏན་གཉིས་པར་འཇུག་པ་དང་། དེ་ནས་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དུའོ། །དེ་ལྟར་མངོན་པར་སྙོམས་པར་འཇུག་པས་ནམ་མཁའི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམ་པར་འབྱེད་པར་ནུས་སོ། །ཆ་ཉུང་བ་ནི། བསམ་གཏན་གཅིག་ལ་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་བརྒྱད་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་པའོ། །དངོས་པོ་ཉུང་བ་ནི། ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་གསུམ་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་བརྒྱད་དོ། །དངོས་པོ་ཉུང་བ་ནི། བསམ་གཏན་གཉིས་དང་ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་དོ། །ཆ་མཉམ་པ་ནི། ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་གསུམ་ལ་བསམ་གཏན་གཉིས་གཉིས་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་པའོ། །དངོས་པོ་མཉམ་པ་ནི། ཟིལ་གྱིས་གནོན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་གཉིས་གཉིས་ལ་བསམ་གཏན་གཉིས་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་པའོ། །ཆ་དང་དངོས་པོ་མཉམ་པ་ནི། ཚིག་འདི་གཉིས་སོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ན་འཕེལ་བའི་མཚན་ཉིད་ཡིན། གང་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་ཡིན། རོ་གང་ཡིན། གནས་གང་ཡིན། ཡོན་ཏན་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱེད། ལན། འཕེལ་བའི་མཚན་ཉིད་ནི། ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་དུ་ཁྱབ་པའོ། །དཔེར་ན་པགས་པའི་སྒྱེད་པུ་མི་རོ་རུལ་བ་མི་གཙང་བས་གང་བ་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་རྡོལ་བའོ། །རྡོལ་བའི་མཚན་མ་ལ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པས་ཤེས་པ་ནི་རྡོལ་བའི་འདུ་ཤེས་སོ། །དེས་འདུ་ཤེས་འདི་སྒོམ་པའི་སེམས་གནས་ཤིང་མ་རྨོངས་པ་ནི་སྒོམ་པའོ། །རྡོལ་བའི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་མཚན་མ་རྗེས་སུ་རྟོག་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །རྡོལ་བའི་འདུ་ཤེས་ལ་སྐྱོ་བ་ནི་རོའོ། །མི་གཙང་བ་དྲི་ང་བ་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་གནས་སོ། །ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། རྡོལ་བའི་འདུ་ཤེས་ལ་ཡོན་ཏན་དགུ་སྟེ། ནང་གི་ལུས་ལ་དྲན་པ་ཐོབ་པ་དང་། མི་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་ཐོབ་པ་དང་། འཆི་བའི་མཚན་མ་ཐོབ་པ་དང་། ཡིད་འབྱུང་བ་མང་པོས་འདོད་ཆགས་འདུལ་བ་དང་། གཟུགས་ཀྱི་ང་རྒྱལ་སྤོང་བ་དང་། ནད་མེད་པའི་ང་རྒྱལ་སྤོང་བ་དང་། བདེ་འགྲོ་བ་དང་། བདུད་རྩིར་འགྲོ་བའོ། །ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱེད་པ་ཞེས་པ་ནི། བསམ་གཏན་པ་གསར་བུས་རྡོལ་བ་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་མངོན་དུ་འཛིན་པ་ནི། སྤྱོད་པ་གཉིས་མེད་པས་དྲན་པ་མི་གཡོ་ཞིང་མི་རྨོངས་པ་དང་། དབང་པོ་རྣམས་ནང་དུ་འཇུག་པ་དང་། སེམས་ཕྱི་རོལ་ཏུ་མི་འགྲོ་བས་དེར་འགྲོ་བའོ། །གནས་དེར་མི་གཙང་བ་རོ་རྣམས་ཡོད་པས། གནས་དེར་རླུང་ལྡོག་པ་ལས་རིང་དུ་གནས་ཏེ། མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་ལ་མི་རིང་མི་ཉེ་བར་བརྟེན་ནམ་འདུག་གོ །བསམ་གཏན་པ་དེ་བརྟེན་ནམ་འདུག་སྟེ་མི་གཙང་བའི་དྲུང་དུ་རྡོ་འམ་ས་ཕུང་ངམ། ཤིང་ངམ་སྡོང་དུམ་མམ་ཁྲི་ཤིང་ལ་མཚན་མར་བྱེད་ཅིང་དོན་དུ་སེམས་པ་ནི། རྡོ་འདི་མི་གཙང་བའོ། །མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་འདིའོ། །རྡོ་འདི་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ས་ཕུང་སོགས་མཚན་མར་བྱས་ཟིན་པ་དང་། དོན་དུ་བྱས་ཟིན་པའོ། །

以十行膖脹不淨相，從其自性修行當觀：以色、以男女形、以方、以處、以分別、以節、以穴、以坑、以平地，以平等觀於一切處。以色者，若黑以觀黑，若不黑不白以觀不黑不白，若白以觀白，若臭皮觀以臭皮。以形者，若女形若男形，隨觀若少若長若老。隨觀者，若長以長，若短以短，若肥以肥，若小以小隨而觀之。以方者，於此方擲頭，於此方擲手，於此方以腳，於此方以背，於此方以腹，於此方我所坐，於此方不淨相。如是隨觀以光明處，於此光明處是擲手處，於此光明是擲腳處，於此光明是擲頭處，於此光明是我坐處，於此光明是不淨相處。以分別觀，從頭至足、從下至頭，髮皮為邊，是一屎聚。以分別觀觀以節者，於二手六節，於二腳六節，髖節、項節，此謂十四大節。以空穴者，謂口或開或閉，隨觀眼或開或閉，隨觀手間腳間孔穴。以坑以平等地者，不淨相隨其處所，或於空處或於地上，是處隨觀。復次我在空處，不淨相地上，或不淨相在下，我於地上隨觀，以一切處從我，不取近遠若二尋三尋隨觀。彼坐禪人如是一切正隨觀見彼相，善哉善哉，如是受持，以善自安。彼坐禪人已善取相、已善受持、已善自安，一無二行，以念不動，心不愚癡，諸根內入，心不出外。

རྡོལ་བའི་མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་སྤྱོད་པ་བཅུས་རང་བཞིན་གྱི་སྒོ་ནས་བསྒོམས་ཏེ་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། གཟུགས་དང་། སྐྱེས་པ་དང་བུད་མེད་ཀྱི་དབྱིབས་དང་། ཕྱོགས་དང་། གནས་དང་། རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་། ཚིགས་དང་། བུ་ག་དང་། འོབས་དང་། ས་ཕྱོགས་སྙོམས་པ་དང་། ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་དུ་མཉམ་པར་བལྟ་བའོ། །གཟུགས་ཞེས་པ་ནི། གལ་ཏེ་ནག་པོ་ཡིན་ན་ནག་པོར་བལྟ། གལ་ཏེ་ནག་པོ་དང་དཀར་པོ་མ་ཡིན་ན་ནག་པོ་དང་དཀར་པོ་མ་ཡིན་པར་བལྟ། གལ་ཏེ་དཀར་པོ་ཡིན་ན་དཀར་པོར་བལྟ། གལ་ཏེ་པགས་པ་དྲི་ང་བ་ཡིན་ན་པགས་པ་དྲི་ང་བར་བལྟའོ། །དབྱིབས་ཞེས་པ་ནི། བུད་མེད་ཀྱི་དབྱིབས་སམ་སྐྱེས་པའི་དབྱིབས་ཡིན་ན། གཞོན་ནུའམ་རིང་པོའམ་རྒན་པོ་ཡིན་ཀྱང་རྗེས་སུ་བལྟའོ། །རྗེས་སུ་བལྟ་བ་ནི། གལ་ཏེ་རིང་པོ་ཡིན་ན་རིང་པོར། གལ་ཏེ་ཐུང་ངུ་ཡིན་ན་ཐུང་ངུར། གལ་ཏེ་རྒྱགས་པ་ཡིན་ན་རྒྱགས་པར། གལ་ཏེ་ཆུང་ངུ་ཡིན་ན་ཆུང་ངུར་རྗེས་སུ་བལྟའོ། །ཕྱོགས་ཞེས་པ་ནི། ཕྱོགས་འདིར་མགོ་བོ་འཕངས། ཕྱོགས་འདིར་ལག་པ་འཕངས། ཕྱོགས་འདིར་རྐང་པས། ཕྱོགས་འདིར་རྒྱབ་ཀྱིས། ཕྱོགས་འདིར་ལྟོ་བས། ཕྱོགས་འདིར་བདག་འདུག་པ། ཕྱོགས་འདིར་མི་གཙང་བའི་མཚན་མའོ། །དེ་བཞིན་དུ་སྣང་བའི་གནས་སུ་རྗེས་སུ་བལྟ་སྟེ། སྣང་བའི་གནས་འདིར་ནི་ལག་པ་འཕངས་པའི་གནས། སྣང་བ་འདིར་ནི་རྐང་པ་འཕངས་པའི་གནས། སྣང་བ་འདིར་ནི་མགོ་བོ་འཕངས་པའི་གནས། སྣང་བ་འདིར་ནི་བདག་འདུག་པའི་གནས། སྣང་བ་འདིར་ནི་མི་གཙང་བའི་མཚན་མའི་གནས་སོ། །རྣམ་པར་དབྱེ་བས་བལྟ་བ་ནི། མགོ་བོ་ནས་རྐང་པའི་བར་དང་། འོག་ནས་མགོ་བོའི་བར་དུ། སྐྲ་དང་པགས་པ་མཐའ་མར་བྱས་ཏེ། བཤང་བའི་ཕུང་པོ་གཅིག་ཡིན་ནོ། །རྣམ་པར་དབྱེ་བས་བལྟ་བ་ནི་ཚིགས་ཀྱིས་ཏེ། ལག་པ་གཉིས་ལ་ཚིགས་དྲུག །རྐང་པ་གཉིས་ལ་ཚིགས་དྲུག །དཔྱི་ཚིགས་དང་། མགྲིན་པའི་ཚིགས་ཏེ། འདི་ནི་ཚིགས་ཆེན་པོ་བཅུ་བཞིའོ། །བུ་ག་སྟོང་པ་ཞེས་པ་ནི། ཁ་ཕྱེ་བའམ་བཙུམས་པ་དང་། མིག་ཕྱེ་བའམ་བཙུམས་པ་རྗེས་སུ་བལྟ་བ་དང་། ལག་པའི་བར་དང་རྐང་པའི་བར་གྱི་ྣམས་རྗེས་སུ་བལྟ་བའོ། །འོབས་དང་ས་ཕྱོགས་སྙོམས་པ་ཞེས་པ་ནི། མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་གནས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ། ནམ་མཁའ་ལའམ་ས་གཞིའི་སྟེང་དུ་གནས་དེར་རྗེས་སུ་བལྟའོ། །ཡང་ན་བདག་ནམ་མཁའ་ལ་གནས་ནས་མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་ས་གཞིའི་སྟེང་དུའམ། མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་འོག་ཏུ་གནས་ལ། བདག་ས་གཞིའི་སྟེང་ནས་རྗེས་སུ་བལྟ་སྟེ། ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་དུ་བདག་ནས་ཉེ་རིང་མི་ལེན་པར་འདོམ་གཉིས་སམ་གསུམ་གྱི་བར་དུ་རྗེས་སུ་བལྟའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་ཐམས་ཅད་དུ་རྗེས་སུ་བལྟས་ཏེ་མཚན་མ་དེ་མཐོང་ནས། ལེགས་སོ་ལེགས་སོ། །དེ་ལྟར་བཟུང་སྟེ་ལེགས་པར་རང་བཞིན་དུ་གནས་པར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་མཚན་མ་ལེགས་པར་བཟུང་། ལེགས་པར་གཟུང་བར་བྱས། ལེགས་པར་རང་བཞིན་དུ་གནས་པར་བྱས་ཏེ། སྤྱོད་པ་གཉིས་མེད་པར་དྲན་པ་མི་གཡོ་ཞིང་། སེམས་མི་རྨོངས་པ་དང་། དབང་པོ་རྣམས་ནང་དུ་འཇུག་པ་དང་། སེམས་ཕྱི་རོལ་ཏུ་མི་འགྲོ་བར་བྱའོ། །

去來道路若行若坐，觀彼不淨心常受持。無二行者何義？為得身寂寂。令念不動者，以不愚癡，以諸根內入心不出外。去來道路者何義？為得身寂寂。離逆風者何義？為離臭氣。坐不取遠近者何義？若取遠不成除相，若取近不成其厭，不見其性。以不見其性，彼相不起，是故不取遠不取近。坐遍觀一切相者何義？為不愚癡，名不愚癡。若坐禪人入寂寂處，見不淨相如在其前，心起驚怖。是故坐禪人，若死屍起逐，不起心思惟，如是已知念正智受持。已觀相遍，是其遍相。如是作意，是名不愚癡。

問：取十種行相何義？答：為於心縛。觀去來道路者何義？為起次第法。名次第法者，若坐禪人入寂寂處，有時心亂，以不常觀不起不淨相，是故坐禪人攝一切心，當觀去來道路、當觀於坐禪處、當觀遍相、當觀十種取相。彼坐禪人如是數數現觀，復更起相，如以眼見，此謂起次第法。初坐禪人於此死屍成珍寶想，如是歡喜心得受持，心常修行滅於諸蓋，禪分成起。彼坐禪人已離欲、已離不善法，有覺有觀寂寂所成，有喜樂入初禪定及膖脹相。

問：何故以不淨行起於初禪，非起餘禪？答：此行未作觀故、此成縛處故，常隨覺觀。覺觀恒現其相得起，非離覺觀其心得安，是故初禪起非餘禪。

འགྲོ་འོང་གི་ལམ་དུ་འགྲོ་བའམ་འདུག་པ་ན་མི་གཙང་བ་དེ་ལ་བལྟས་ཏེ་སེམས་རྟག་ཏུ་འཛིན་པར་བྱེད་དོ། །སྤྱོད་པ་གཉིས་མེད་པ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། ལུས་ཞི་གནས་སུ་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། །དྲན་པ་མི་གཡོ་བར་བྱེད་པ་ནི། མི་རྨོངས་པ་དང་། དབང་པོ་རྣམས་ནང་དུ་འཇུག་པ་དང་། སེམས་ཕྱི་རོལ་ཏུ་མི་འགྲོ་བའི་ཕྱིར་རོ། །འགྲོ་འོང་གི་ལམ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། ལུས་ཞི་གནས་སུ་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། །རླུང་ལྡོག་པ་ལས་རིང་བ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། དྲི་ང་བ་ལས་རིང་བའི་ཕྱིར་རོ། །འདུག་པ་ན་ཉེ་རིང་མི་ལེན་པ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་རིང་བ་བླངས་ན་མཚན་མ་སེལ་བར་མི་འགྱུར་ལ། གལ་ཏེ་ཉེ་བ་བླངས་ན་སྐྱོ་བར་མི་འགྱུར་ཞིང་རང་བཞིན་མི་མཐོང་། རང་བཞིན་མ་མཐོང་ན་མཚན་མ་དེ་མི་སྐྱེ་བས་དེའི་ཕྱིར་རིང་བ་མི་ལེན་ཅིང་ཉེ་བ་མི་ལེན་ནོ། །འདུག་སྟེ་མཚན་མ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་བལྟ་བ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། མི་རྨོངས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། མི་རྨོངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པ་ཞི་གནས་ཀྱི་གནས་སུ་འཇུག་པ་ན། མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་མདུན་དུ་ཡོད་པ་ལྟར་མཐོང་ནས་སེམས་སྐྲག་པར་གྱུར་ན། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་པས་རོ་ལངས་ནས་རྗེས་སུ་རྒྱུག་ཀྱང་སེམས་ཀྱིས་མི་བསམ་པར་དེ་ལྟར་ཤེས་ནས་དྲན་པ་དང་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པས་འཛིན་པར་བྱེད་དོ། །མཚན་མ་ཡོངས་སུ་བལྟས་ཟིན་པ་ནི་དེའི་ཡོངས་སུ་མཚན་མའོ། །དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་མི་རྨོངས་པ་ཞེས་བྱའོ། ། དྲི་བ། སྤྱོད་པའི་རྣམ་པ་བཅུ་ལེན་པའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། ལན། སེམས་འཆིང་བའི་ཕྱིར་རོ། །འགྲོ་འོང་གི་ལམ་ལ་བལྟ་བ་ཞེས་པའི་དོན་ནི་ཅི་ཞེ་ན། གོ་རིམ་གྱི་ཆོས་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་རོ། །གོ་རིམ་གྱི་ཆོས་ཞེས་བྱ་བ་ནི། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པ་ཞི་གནས་ཀྱི་གནས་སུ་འཇུག་པ་ན། རེས་འགའ་སེམས་རྣམ་པར་གཡེང་བས་རྟག་ཏུ་མི་བལྟ་བས་མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་མི་སྐྱེ་བས། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་པས་སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས་འགྲོ་འོང་གི་ལམྟ་བར་བྱ། བསམ་གཏན་གྱི་གནས་ལ་བལྟ་བར་བྱ། ཡོངས་སུ་མཚན་མ་ལ་བལྟ་བར་བྱ། མཚན་མ་ལེན་པའི་རྣམ་པ་བཅུ་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་ཡང་དང་ཡང་དུ་མངོན་སུམ་དུ་བལྟས་ནས། ཡང་མཚན་མ་སྐྱེ་སྟེ་མིག་གིས་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་གྱུར་པ་ནི་གོ་རིམ་གྱི་ཆོས་སྐྱེ་བ་ཞེས་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དང་པོས་རོ་འདི་ལ་རིན་པོ་ཆེའི་འདུ་ཤེས་སུ་གྱུར་ནས་དེ་ལྟར་དགའ་བའི་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། སེམས་རྟག་ཏུ་བསྒོམས་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་འགག་པར་འགྱུར་ཞིང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་རྣམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །བསམ་གཏན་པ་དེ་འདོད་པ་རྣམས་ལས་དབེན་པ་དང་། མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་ལས་དབེན་པ། རྟོག་པ་དང་བཅས་པ། དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པ། དབེན་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་དགའ་བ་དང་བདེ་བ་ཅན་བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་རྡོལ་བའི་མཚན་མ་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་གོ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་མི་གཙང་བའི་སྤྱོད་པས་བསམ་གཏན་དང་པོ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་གྱི། བསམ་གཏན་གཞན་རྣམས་མི་སྐྱེ་ཞེ་ན། ལན། སྤྱོད་པ་འདི་ནི་དམིགས་པ་མ་བྱས་པའི་ཕྱིར་དང་། འདི་ནི་འཆིང་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པའི་ཕྱིར་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་དང་རྟག་ཏུ་རྗེས་སུ་འབྲེལ་བའོ། །རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་རྟག་ཏུ་མཚན་མ་མངོན་དུ་གྱུར་པས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་གྱི། རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་དང་བྲལ་ན་སེམས་གནས་པར་མི་འགྱུར་བས། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་གྱི། གཞན་རྣམས་མི་སྐྱེའོ། །

復說：此不淨相色形等，以不一行思惟令起，於行思惟者，是覺觀事不能堪任離於覺觀為思惟行，是故唯初禪起非餘禪。復說：此不淨相不可耐事，於不耐事不能舉心。於不淨處，心由喜樂故，除覺觀方便。以覺觀方便力，是時修行由如臭屎，是故唯初禪起非餘禪。

問：於不耐事云何起喜樂？答：不耐事非因，為起喜樂。復次善斷蓋熱故、以修心自在故，起喜樂行。餘如初廣說(膖脹相已竟)。

問：云何青淤相？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：青淤者，或死一宿、或二三宿，成青淤相。如青所染色隨生，此謂青淤相。彼青淤，是謂青相。以正智知，此謂青淤相，心住不亂此謂修，受持青相為相，厭為味，作意不耐為處，等膖脹相功德。修其相者，如初廣說(青淤相已竟)。

問：云何潰爛相？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取相？答：潰爛者，或死二三宿潰爛膿出，猶如灌酪，身成潰爛，此謂潰爛。於潰爛相以正智知，是謂潰爛相。心住不亂此謂修，受持潰爛為相，厭為味，作意不耐為處，等膖脹相功德。取相如初廣說(潰爛相可知，潰爛相已竟)。

問：云何斬斫離散相？何修？何相？何味？何？處何功德？云何取其相？答：斬斫離散者，或以刀劍斬斫身體離散。

ཡང་བཤད་པ། མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་གཟུགས་དང་དབྱིབས་ལ་སོགས་པ་འདི་དག་སྤྱོད་པ་གཅིག་མ་ཡིན་པས་བསམས་ཏེ་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་ལ། སྤྱོད་པ་བསམ་པ་ནི་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་དངོས་པོ་ཡིན་པས་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་དང་བྲལ་བར་མི་ནུས་པས་བསམ་པའི་སྤྱོད་པ་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོ་ཁོ་ན་སྐྱེ་བར་འགྱུར་གྱི། བསམ་གཏན་གཞན་རྣམས་མི་སྐྱེའོ། །ཡང་བཤད་པ། མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་འདི་ནི་མི་བཟོད་པའི་དངོས་པོ་ཡིན་ལ། མི་བཟོད་པའི་དངོས་པོ་ལ་སེམས་འདེགས་པར་མི་ནུས་སོ། །མི་གཙང་བའི་གནས་སུ་སེམས་ནི་དགའ་བ་དང་བདེ་བས་རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་ཐབས་སེལ་བར་བྱེད་དོ། །རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པའི་ཐབས་ཀྱི་སྟོབས་ཀྱིས་དུས་དེར་སྒོམ་པ་ནི་བཤང་བ་དྲི་ང་བ་ལྟ་བུ་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་དང་པོ་ཁོ་ན་སྐྱེ་བར་འགྱུར་གྱི། བསམ་གཏན་གཞན་རྣམས་མི་སྐྱེའོ། ། དྲི་བ། མི་བཟོད་པའི་དངོས་པོ་ལ་ཇི་ལྟར་དགའ་བ་དང་བདེ་བ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། ལན། མི་བཟོད་པའི་དངོས་པོ་ནི་རྒྱུ་མ་ཡིན་ཏེ། དགའ་བ་དང་བདེ་བ་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་རོ། །གཞན་ཡང་སྒྲིབ་པའི་ཚ་བ་ལེགས་པར་བཅད་པའི་ཕྱིར་དང་། སེམས་བསྒོམས་པས་རང་དབང་དུ་གྱུར་པའི་ཕྱིར་དགའ་བ་དང་བདེ་བའི་སྤྱོད་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །རྡོལ་བའི་མཚན་མ་རྫོགས་སོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྔོ་བའི་མཚན་མ་ཡིན། གང་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་ཡིན། རོ་གང་ཡིན། གནས་གང་ཡིན། ཡོན་ཏན་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱེད། ལན། སྔོ་བ་ནི་ཤི་ནས་ཞག་གཅིག་གམ་གཉིས་སམ་གསུམ་ལོན་པ་ལ་སྔོ་བའི་མཚན་མར་གྱུར་པ་སྟེ། སྔོན་པོས་ཁ་བསྒྱུར་བའི་ཁ་དོག་ལྟར་རྗེས་སུ་སྐྱེས་པ་འདི་ནི་སྔོ་བའི་མཚན་མའོ། །སྔོ་བ་དེ་ནི་སྔོ་བའི་མཚན་མ་ཡིན་ནོ། །ཡང་དག་པའི་ཤེས་པས་ཤེས་པ་ནི་སྔོ་བའི་མཚན་མའོ། །སེམས་གནས་ཤིང་མ་རྨོངས་པ་ནི་སྒོམ་པའོ། །སྔཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །སྐྱོ་བ་ནི་རོའོ། །མི་བཟོད་པ་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་གནས་སོ། །ཡོན་ཏན་ནི་རྡོལ་བའི་མཚན་མ་དང་འདྲའོ། །མཚན་མ་སྒོམ་པ་ནི་དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །སྔོ་བའི་མཚན་མ་རྫོགས་སོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་རྣག་ཏུ་རུལ་བའི་མཚན་མ་ཡིན། གང་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་ཡིན། རོ་གང་ཡིན། གནས་གང་ཡིན། ཡོན་ཏན་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱེད། ལན། རྣག་ཏུ་རུལ་བ་ནི། ཤི་ནས་ཞག་གཉིས་སམ་གསུམ་ལོན་པ་ལ་རྣག་ཏུ་རུལ་ཞིང་རྣག་འཛག་པ། དཔེར་ན་མར་བླུགས་པ་ལྟ་བུར་ལུས་རྣག་ཏུ་རུལ་བར་གྱུར་པ་འདི་ནི་རྣག་ཏུ་རུལ་བའོ། །རྣག་ཏུ་རུལ་བའི་མཚན་མ་ལ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པས་ཤེས་པ་ནི་རྣག་ཏུ་རུལ་བའི་མཚན་མའོ། །སེམས་གནས་ཤིང་མ་རྨོངས་པ་ནི་སྒོམ་པའོ། །རྣག་ཏུ་རུལ་བ་འཛིན་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །སྐྱོ་བ་ནི་རོའོ། །མི་བཟོད་པ་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་གནས་སོ། །ཡོན་ཏན་ནི་རྡོལ་བའི་མཚན་མ་དང་འདྲའོ། །མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་དང་པོ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །རྣག་ཏུ་རུལ་བའི་མཚན་མ་ཤེས་པར་བྱས་ཟིན་ཏེ། རྣག་ཏུ་རུལ་བའི་མཚན་མ་རྫོགས་སོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བཅད་ཅིང་སིལ་བུར་བྱས་པའི་མཚན་མ་ཡིན། གང་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་ཡིན། རོ་གང་ཡིན། གནས་གང་ཡིན། ཡོན་ཏན་གང་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱེད། ལན། བཅད་ཅིང་སིལ་བུར་བྱས་པ་ནི། རལ་གྲི་དང་མཚོན་གྱིས་ལུས་བཅད་ཅིང་སིལ་བུར་བྱས་པའོ། །;

復說所擲死屍，此謂斬斫離散。於斬斫離散是正智知，此謂斬斫離散想。心住不亂此謂修，斬斫離散想為相，厭為味，作意不淨為處，等膖脹相功德。

問：云何取其相？答：於兩耳二指作片片想、作斬斫離散想，如是取相。於一二上取其空相，餘如初廣說(斬斫離散相已竟)。

問：云何食噉想？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：食噉者，或烏鵲鵄梟雕鷲、豬狗狐狼虎豹食噉死屍，此謂食噉。於彼食噉是相。以正智知，此謂食噉想。心住不亂此謂修，食噉想為相，厭為味，作意不淨為處，等膖脹想功德。餘如初廣說(食噉相已竟)。

問：云何棄擲想？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：棄擲者，於處處方散擲手足，此謂棄擲。於棄擲想，是正智知，此謂棄擲想。心住不亂此謂修，受持棄擲想為想，厭為味，作意不淨為處，膖脹想等功德。云何取其相者，一切身份聚在一處，安諸分節相離二寸，安已作棄擲想取相，餘如初廣說(棄擲想已竟)。

問：云何殺戮棄擲想？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：被殺棄擲者，或以刀杖、或以弓箭，於處處斬斫殺戮死屍，此謂殺戮棄擲。於殺戮棄擲，是想是正智知，此謂殺戮棄擲想。

我會將這段中文古籍翻譯成藏文： ཡང་བཤད་པ་ནི་བསྐྱུར་བའི་རོ་དེ་ནི་བཅད་ཅིང་གཏུབས་པ་དང་བྲལ་བ་ཡིན། དེ་ལ་བཅད་ཅིང་གཏུབས་པ་དང་བྲལ་བ་ནི་ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རིག་པ་ཡིན་ལ། དེ་ནི་བཅད་ཅིང་གཏུབས་པ་དང་བྲལ་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། བཅད་ཅིང་གཏུབས་པ་དང་བྲལ་བའི་འདུ་ཤེས་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན། མི་གཙང་བ་ལ་ཡིད་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། རྡོས་པའི་མཚན་མ་དང་མཚུངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན་ནི། རྣ་བ་གཉིས་ལ་སོར་མོ་གཉིས་ཀྱིས་དུམ་བུར་བསམ་པ་དང་། བཅད་ཅིང་གཏུབས་པ་དང་བྲལ་བར་བསམས་ནས་དེ་ལྟར་མཚན་མ་བཟུང་། གཅིག་གཉིས་ཀྱི་སྟེང་དུ་སྟོང་པའི་མཚན་མ་བཟུང་། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། བཅད་ཅིང་གཏུབས་པ་དང་བྲལ་བའི་མཚན་མ་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཟ་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། གང་སྒོམ། གང་མཚན་མ། གང་རོ། གང་གནས། གང་ཡོན་ཏན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན་ནི། ཟ་བ་ནི་བྱ་རོག་དང་འུག་པ་དང་གླག་དང་བྱ་རྒོད་དང་ཕག་དང་ཁྱི་དང་ཝ་དང་སྤྱང་ཀི་དང་སྟག་དང་གཟིག་གིས་རོ་ཟ་བ་དེ་ནི་ཟ་བ་ཡིན། དེ་ལ་ཟ་བ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རིག་པ་དེ་ནི་ཟ་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། ཟ་བའི་འདུ་ཤེས་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན། མི་གཙང་བ་ལ་ཡིད་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། རྡོས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཚུངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། ཟ་བའི་མཚན་མ་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། གང་སྒོམ། གང་མཚན་མ། གང་རོ། གང་གནས། གང་ཡོན་ཏན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན་ནི། བསྐྱུར་བ་ནི་ཕྱོགས་ཕྱོགས་སུ་ལག་པ་དང་རྐང་པ་གཏོར་བ་དེ་ནི་བསྐྱུར་བ་ཡིན། བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་ལ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རིག་པ་དེ་ནི་བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ་ནི་འདུ་ཤེས་ཡིན། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན། མི་གཙངལ་ཡིད་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། རྡོས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཚུངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི། ལུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཐམས་ཅད་གནས་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་ནས། ཚིགས་རྣམས་སོར་གཉིས་ཀྱིས་ཁྱད་པར་དུ་བཞག་ནས། བཞག་ནས་བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་ཀྱིས་མཚན་མ་བཟུང་། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བསད་ཅིང་བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། གང་སྒོམ། གང་མཚན་མ། གང་རོ། གང་གནས། གང་ཡོན་ཏན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན་ནི། བསད་ཅིང་བསྐྱུར་བ་ནི་རལ་གྲི་དང་དབྱུག་པའམ། ཡང་ན་གཞུ་དང་མདའ་ཡིས་ཕྱོགས་ཕྱོགས་སུ་བཅད་ཅིང་བསད་པའི་རོ་དེ་ནི་བསད་ཅིང་བསྐྱུར་བ་ཡིན། བསད་ཅིང་བསྐྱུར་བ་ལ་འདུ་ཤེས་དང་ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རིག་པ་དེ་ནི་བསད་ཅིང་བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན།

心住不亂此謂修，受持殺戮棄擲想為相，厭為味，作意不淨為處，等膖脹功德。云何取其相者，如初廣說(殺戮棄擲想已竟)。

問：云何血塗染想？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：血塗染者，或斬截手足形分，出血塗身，此謂血塗染。於血塗染相，是正智知，此謂血塗染想。心住不亂此謂修，受持血塗染想為相，厭為味，作意不淨為處，等膖脹想功德。云何取其相者，如初廣說(血塗染相已竟)。

問：云何蟲臭想？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：蟲臭者，諸蟲生滿其身，猶如白珠純是蟲聚，此謂蟲臭。於蟲臭想，以正智知，此謂蟲臭想。心住不亂此謂修，受持蟲臭想為相，厭為味，作意不淨為處，等膖脹想功德。云何取其相者，如初廣說(蟲臭想已竟)。

問：云何骨想？何修？何相？何味？何處？何功德？云何取其相？答：骨者，謂鉤鎖相連、或肉血筋脈所縛、或無血肉但有筋纏、或無肉血，此謂骨。於此骨想，以正智知，此謂骨想。心住不亂此謂修，受持骨想為相，厭為味，作意不淨為處，等膖脹想功德。云何取其相者，如初廣說(骨想已竟)。

問：於不淨處，云何散句？答：初坐禪人有重煩惱，於不種類不應取相。不種類者，如男女身。

སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། བསད་ཅིང་བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན། མི་གཙང་བ་ལ་ཡིད་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། རྡོས་པ་དང་མཚུངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། བསད་ཅིང་བསྐྱུར་བའི་འདུ་ཤེས་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཁྲག་གིས་བསྐུས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། གང་སྒོམ། གང་མཚན་མ། གང་རོ། གང་གནས། གང་ཡོན་ཏན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན་ནི། ཁྲག་གིས་བསྐུས་པ་ནི་ལག་པ་དང་རྐང་པ་དང་ཡན་ལག་བཅད་པ་ལས་ཁྲག་བྱུང་བས་ལུས་ལ་བསྐུས་པ་དེ་ནི་ཁྲག་གིས་བསྐུས་པ་ཡིན། ཁྲག་གིས་བསྐུས་པའི་མཚན་མ་ལ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རིག་པ་དེ་ནི་ཁྲག་གིས་བསྐུས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། ཁྲག་གིས་བསྐུས་པའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན། མི་གཙང་བ་ལ་ཡིད་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། རྡོས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཚུངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། ཁྲག་གིས་བསྐུས་པའི་མཚན་མ་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྲིན་བུས་གང་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། གང་སྒོམ། གང་མཚན་མ། གང་རོ། གང་གནས། གང་ཡོན་ཏན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན་ནི། སྲིན་བུས་གང་བ་ནི་སྲིན་བུ་རྣམས་ཀྱིས་ལུས་ཐམས་ཅད་གང་བ། མུ་ཏིག་དཀར་པོ་བཞིན་དུ་སྲིན་བུའི་ཚོགས་འབའ་ཞིག་ཡིན་པ་དེ་ནི་སྲིན་བུས་གང་བ་ཡིན། སྲིན་བུས་གང་བའི་འདུ་ཤེས་ལ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རིག་པ་དེ་ནི་སྲིན་བུས་གང་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། སྲིན་བུས་གང་བའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན། མི་གཙང་བ་ལ་ཡིད་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། རྡོས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཚུངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། སྲིན་བུས་གང་བའི་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་རུས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། གང་སྒོམ། གང་མཚན་མ། གང་རོ། གང་གནས། གང་ཡོན་ཏན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པར་བྱ། ལན་ནི། རུས་པ་ནི་ལྕགས་ཀྱུས་སྦྲེལ་བ་བཞིན་དུ་འབྲེལ་བའམ། ཤ་དང་ཁྲག་དང་ཆུ་རྒྱུས་ཀྱིས་བཅིངས་པའམ། ཁྲག་དང་ཤ་མེད་པར་ཆུ་རྒྱུས་ཀྱིས་དཀྲིས་པའམ། ཤ་དང་ཁྲག་མེད་པ་དེ་ནི་རུས་པ་ཡིན། རུས་པའི་འདུ་ཤེས་ལ་ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་རིག་པ་དེ་ནི་རུས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིན། སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། རུས་པའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན། མི་གཙང་བ་ལ་ཡིད་བྱེད་པ་ནི་གནས་ཡིན། རྡོས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཚུངས་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན། ཇི་ལྟར་དེའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད། རུས་པའི་འདུ་ཤེས་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། མི་གཙང་བའི་གནས་ལ་ཇི་ལྟར་ཚིག་གི་ཆ་ཤས་ཡིན། ལན་ནི། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་ཉོན་མོངས་པ་ཆེན་པོ་ཅན་གྱིས་རིགས་མི་མཐུན་པ་ལ་མཚན་མ་མི་གཟུང་། རིགས་མི་མཐུན་པ་ནི་སྐྱེས་པ་དང་བུད་མེད་ཀྱི་ལུས་བཞིན་ནོ།

若不淨業人，不淨相不應作意。何故？常觀事故不成厭。於畜生身，不起淨想。以一骨起起相自在，於骨取亦復如是。若不淨相以色起，由一切入當觀。若以空起以界當觀者，以不淨起以不淨當觀。

問：何故十不淨不多不少？答：身失有十種故。復由十人故成十想：欲人當修膖脹想，色愛欲人當修青淤想，如淨欲人當修壞爛想，餘亦可知。復次不淨相不可得故、一切不淨想欲對治故。若欲行人是其所得，彼當取相，是故說一切不淨為十種不淨想。

問：何故不令增長？答：若人樂厭欲，令起自性身想。何故？若有自性身想，於想速得厭，彼分故。已令增長不淨想，是其身相得除。已除自身想，不速得厭，是故不應令增長。又說若得無欲，為修大心成令增長。如阿毘曇說：處離欲等，初禪正受住膖脹，及起無量事。如大德摨狗父說偈：

比丘佛家財，　　於怖畏林處， 既已修骨想，　　普令滿此地； 我知彼比丘，　　速當斷欲染(十不淨已竟)。

問：云何唸佛？何修？何相？何味？何處？何功德？云何修行？答：佛者，世尊自然無師，於未聞法正覺正諦，能知一切得力自在，此謂為佛。唸佛世尊正遍知道菩提功德，念、隨念、念持、念不忘、念根、念力、正念，此謂唸佛。

ཡང་མི་གཙང་བའི་ལས་ཅན་གྱིས་མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་ལ་ཡིད་བྱེད་པར་མི་བྱ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། རྟག་ཏུ་དོན་ལ་ལྟ་བས་སྐྱོ་བ་མི་འགྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། དུད་འགྲོའི་ལུས་ལ་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་མི་བསྐྱེད། རུས་པ་གཅིག་གིས་མཚན་མ་བསྐྱེད་པ་ལ་རང་དབང་ཐོབ་པ་ལྟར་རུས་པ་ལ་འཛིན་པ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། གལ་ཏེ་མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་གཟུགས་ཀྱིས་བསྐྱེད་ན་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པས་བལྟ་བར་བྱ། གལ་ཏེ་སྟོང་པས་བསྐྱེད་ན་ཁམས་ཀྱིས་བལྟ་བར་བྱ། གལ་ཏེ་མི་གཙང་བས་བསྐྱེད་ན་མི་གཙང་བས་བལྟ་བར་བྱའོ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་མི་གཙང་བ་བཅུ་མང་བའམ་ཉུང་བ་མ་ཡིན། ལན་ནི། ལུས་ཉམས་པ་རྣམ་པ་བཅུ་ཡོད་པའི་ཕྱིར་རོ། ཡང་སྐྱེས་བུ་བཅུའི་ཕྱིར་འདུ་ཤེས་བཅུར་འགྱུར་ཏེ། འདོད་པ་ཅན་གྱིས་རྡོས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ། གཟུགས་ལ་འདོད་ཆགས་ཅན་གྱིས་སྔོན་པོ་རུལ་བའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ། གཙང་བ་ལྟ་བུར་འདོད་པ་ཅན་གྱིས་རྣམ་པར་ཟད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ། གཞན་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། ཡང་མི་གཙང་བའི་མཚན་མ་མི་རྙེད་པའི་ཕྱིར་དང་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་ཐམས་ཅད་གཉེན་པོར་འགྱུར་བའི་ཕྱིར་རོ། གལ་ཏེ་འདོད་པ་སྤྱོད་པའི་གང་ཟག་དེས་ཐོབ་པར་འགྱུར་ན་དེས་མཚན་མ་བཟུང་བར་བྱ། དེའི་ཕྱིར་མི་གཙང་བ་ཐམས་ཅད་མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་བཅུར་བཤད་དོ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་འཕེལ་བར་མི་བྱེད། ལན་ནི། གལ་ཏེ་གང་ཟག་འདོད་པ་ལ་སྐྱོ་བར་དགའ་ན་རང་བཞིན་གྱི་ལུས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་པར་བྱེད། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་རང་བཞིན་གྱི་ལུས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་ཡོད་ན་འདུ་ཤེས་ལ་མྱུར་དུ་སྐྱོ་བ་ཐོབ་པར་འགྱུར་བ་དེའི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་འཕེལ་བར་བྱས་ན་ལུས་ཀྱི་མཚན་མ་དེ་སྤང་བར་འགྱུར་རོ། རང་གི་ལུས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སྤངས་ན་མྱུར་དུ་སྐྱོ་བ་མི་ཐོབ་པས་དེའི་ཕྱིར་འཕེལ་བར་མི་བྱའོ། ཡང་བཤད་པ་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ཐོབ་ན་སེམས་ཆསྒྲུབ་པའི་ཕྱིར་འཕེལ་བར་བྱ་བར་བཤད་དོ། ཇི་ལྟར་མངོན་པའི་ཆོས་ལས་བཤད་པ་བཞིན། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བའི་གནས་ལ་སོགས་པར་བསམ་གཏན་དང་པོའི་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ལ་གནས་པས་རྡོས་པ་དང་ཚད་མེད་པའི་དོན་བསྐྱེད་པའོ། ཇི་ལྟར་བཙུན་པ་ཁྱི་ཡི་ཕས་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་བཤད་པ། དགེ་སློང་སངས་རྒྱས་ཁྱིམ་པའི་ནོར། །འཇིགས་པའི་ནགས་ཚལ་གནས་སུ་ནི། ། རུས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམས་ནས་ནི། །ས་འདི་ཀུན་ཏུ་ཁྱབ་པར་བྱེད། ། དགེ་སློང་དེ་ནི་བདག་གིས་ཤེས། །མྱུར་དུ་འདོད་ཆགས་སྤོང་བར་འགྱུར། ། མི་གཙང་བ་བཅུ་རྫོགས་སོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ཡིན། གང་སྒོམ། གང་མཚན་མ། གང་རོ། གང་གནས། གང་ཡོན་ཏན། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་བྱ། ལན་ནི། སངས་རྒྱས་ནི་བཅོམ་ལྡན་འདས་རང་བྱུང་སློབ་དཔོན་མེད་པ། མ་ཐོས་པའི་ཆོས་ལ་ཡང་དག་པར་རྟོགས་ཤིང་བདེན་པ་རྣམས་ལ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་དང་སྟོབས་ལ་རང་དབང་ཐོབ་པ་དེ་ནི་སངས་རྒྱས་ཞེས་བྱའོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་བྱང་ཆུབ་དང་ལམ་དང་ཡོན་ཏན་རྣམས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། དྲན་པ་འཛིན་པ་དང་། དྲན་པ་མི་བརྗེད་པ་དང་། དྲན་པའི་དབང་པོ་དང་། དྲན་པའི་སྟོབས་དང་། ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་དེ་ནི་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ།

心住不亂此謂修，令起佛功德為相，恭敬為味，增長信為處。若修行唸佛，成得十八功德：信增長、念增長、慧增長、恭敬增長、功德增長、多歡喜、堪任苦行、離於怖畏、於受惡法得生慚愧、常與師共住、心樂佛地、行向善趣、最後醍醐。如說修多羅涅底裡句。若人慾唸佛、其可恭敬如佛像處。云何修行？初坐禪人，往寂寂處攝心不亂。以不亂心念如來，世尊、應供、正遍知、明行足、善逝、世間解、無上士、調御丈夫、天人師、佛世尊。於是彼者到一切功德彼岸。世尊者，得世稱譽故名世尊、復得妙法故名世尊、復得供養故名世尊、得福具足故名世尊、道法之主故名世尊，以是因故得名世尊。以彼因故受供養，名阿羅漢。殺煩惱怨，名阿羅漢。折生死輪輻，名阿羅漢。正遍知者，以一切行正知一切諸法，名正遍覺。復殺無明，名正遍覺。以獨覺無上菩提，名正遍覺。明行足者，明者三明：宿命智明、眾生生死智明、漏盡智明。世尊以宿命智明，斷殺過去無明；以眾生生死智明，斷殺未來無明；以漏盡智明，斷殺現在無明。已斷殺過去無明故，以一切行一切過去法，世尊應念即現；已斷殺未來無明故，以一切行一切未來法，世尊應念即現；已斷殺現在無明故，以一切行一切現在法，世尊應念即現。行者，戒定足具。

སེམས་མི་གཡོ་བ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་བསྐྱེད་པ་ནི་མཚན་མ་ཡིན། གུས་པ་ནི་རོ་ཡིན། དད་པ་འཕེལ་བ་ནི་གནས་ཡིན། གལ་ཏེ་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྒོམས་ན་ཡོན་ཏན་བཅོ་བརྒྱད་འཐོབ་སྟེ། དད་པ་འཕེལ་བ་དང་། དྲན་པ་འཕེལ་བ་དང་། ཤེས་རབ་འཕེལ་བ་དང་། གུས་པ་འཕེལ་བ་དང་། ཡོན་ཏན་འཕེལ་བ་དང་། དགའ་བ་མང་བ་དང་། དཀའ་ཐུབ་བཟོད་པ་དང་། འཇིགས་པ་དང་བྲལ་བ་དང་། ཆོས་ངན་པ་མྱོང་བ་ལ་ངོ་ཚ་ཤེས་པ་དང་། རྟག་ཏུ་སློབ་དཔོན་དང་ལྷན་ཅིག་གནས་པ་དང་། སེམས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ས་ལ་དགའ་བ་དང་། བདེ་འགྲོར་འགྲོ་བ་དང་། མཐར་ཐུག་སྙིང་པོ་ཐོབ་པའོ། ཇི་ལྟར་མདོ་སྡེ་རྣལ་འབྱོར་གྱི་ས་ལས་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། གལ་ཏེ་གང་ཟག་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པར་འདོད་ན་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྐུ་གཟུགས་བཞུགས་པའི་གནས་བཞིན་དུ་གུས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་དབེན་པའི་གནས་སུ་སོང་ནས་སེམས་མི་གཡོ་བར་བསྡུ། སེམས་མ་ཡེངས་པས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ། བཅོམ་ལྡན་འདས། དགྲ་བཅོམ་པ། ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས། རིག་པ་དང་ཞབས་སུ་ལྡན་པ། བདེ་བར་གཤེགས་པ། འཇིག་རྟེན་མཁྱེན་པ། སྐྱེས་བུ་འདུལ་བའི་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བ། བླ་ན་མེད་པ། ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་སྟོན་པ། སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལྡན་འདས་རྗེས་སུ་དྲན་པར་བྱའོ། དེ་ནི་ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་ཡིན་ནོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ནི་འཇིག་རྟེན་དུ་གྲགས་པ་ཐོབ་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཞེས་བྱ། ཡང་དམ་པའི་ཆོས་ཐོབ་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཞེས་བྱ། ཡང་མཆོད་པ་ཐོབ་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཞེས་བྱ། བསོད་ནམས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཐོབ་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཞེས་བྱ། ལམ་གྱི་ཆོས་ཀྱི་བདག་པོ་ཡིན་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཞེས་བྱ། རྒྱུ་དེ་དག་གི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཞེས་བྱའོ། རྒྱུ་དེའི་ཕྱིར་མཆོད་པ་ཐོབ་པས་དགྲ་བཅོམ་པ་ཞེས་བྱ། ཉོན་མོངས་པའི་དགྲ་བསད་པས་དགྲ་བཅོམ་པ་ཞེས་བྱཔའི་འཁོར་ལོའི་རྩིབས་བཅོམ་པས་དགྲ་བཅོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ནི་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཡང་དག་པར་མཁྱེན་པས་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཞེས་བྱ། ཡང་མ་རིག་པ་བསད་པས་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཞེས་བྱ། རང་སངས་རྒྱས་བླ་ན་མེད་པའི་བྱང་ཆུབ་ཐོབ་པས་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཞེས་བྱའོ། རིག་པ་དང་ཞབས་སུ་ལྡན་པ་ནི། རིག་པ་གསུམ་སྟེ། སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་མངོན་པར་ཤེས་པའི་རིག་པ་དང་། སེམས་ཅན་འཆི་འཕོ་བ་དང་སྐྱེ་བ་མཁྱེན་པའི་རིག་པ་དང་། ཟག་པ་ཟད་པ་མཁྱེན་པའི་རིག་པའོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་མངོན་པར་ཤེས་པའི་རིག་པས་འདས་པའི་མ་རིག་པ་བསད། སེམས་ཅན་འཆི་འཕོ་བ་དང་སྐྱེ་བ་མཁྱེན་པའི་རིག་པས་མ་འོངས་པའི་མ་རིག་པ་བསད། ཟག་པ་ཟད་པ་མཁྱེན་པའི་རིག་པས་ད་ལྟར་གྱི་མ་རིག་པ་བསད་དོ། འདས་པའི་མ་རིག་པ་བསད་པས་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་འདས་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དྲན་པ་ལ་མངོན་དུ་གྱུར། མ་འོངས་པའི་མ་རིག་པ་བསད་པས་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་མ་འོངས་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དྲན་པ་ལ་མངོན་དུ་གྱུར། ད་ལྟར་གྱི་མ་རིག་པ་བསད་པས་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ད་ལྟར་གྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དྲན་པ་ལ་མངོན་དུ་གྱུར་ཏོ། ཞབས་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པའོ།།

戒者，謂一切善法處，故言明行。足者，謂一切神通處，故名明行足。具者，謂一切定。於是世尊以一切智、以三明、以行得大慈悲，以作世間饒益。明得自在，以知處故，以起論道，無人能勝。滅諸煩惱，以清淨正行，以明具足成世間眼，現饒益不饒益故。以行具足成世間依，作救怖畏。以明解脫，於第一義已得通達。以行成濟渡，作世間義，於一切事自然無師，所行平等得無上寂寂。以明行足世尊成就，此謂明行具足。善逝者，到善路故，名曰善逝。不復更來到。於醍醐界，無為涅槃，故名善逝。復說法不顛倒，故名善逝。復說法不僻，故名善逝。復說法無過患，故名善逝。復說法不多不少，故名善逝。世間解者，世間有二種，謂眾生世間、行世間。世尊以一切行，知眾生世間，以知眾生種種欲樂。以根差別，以宿命、以天眼、以從去來、以和合、以成就、以種種可化、以種種堪不堪、以種種生、以種種趣、以種種地、以種種業、以種種煩惱、以種種果報、以種種善惡、以種種縛解，以如是等行，世尊悉知眾生世間。復說行世間者，世尊亦知。

འདི་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གནས་ཡིན་པས་རིག་པ་དང་ཞབས་སུ་བརྗོད་དོ། །ཞབས་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གནས་ཡིན་པས་རིག་པ་དང་ཞབས་སུ་ལྡན་པ་ཞེས་བྱའོ། །ལྡན་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐམས་ཅད་དོ། །དེ་ལ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ནི་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་དང༌། རིག་པ་གསུམ་དང༌། སྤྱོད་པས་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་བརྙེས་པ་དང༌། འཇིག་རྟེན་ལ་ཕན་པ་མཛད་པ་དང༌། རིག་པ་ལ་དབང་བརྙེས་པ་དང༌། གནས་རིག་པས་རྩོད་པའི་ལམ་བསླང་བ་ལ་སུས་ཀྱང་མི་ཐུབ་པ་དང༌། ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ཟད་པ་དང༌། རྣམ་པར་དག་པའི་སྤྱོད་པས་རིག་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས་འཇིག་རྟེན་གྱི་མིག་ཏུ་གྱུར་པ་དང༌། ཕན་པ་དང་མི་ཕན་པ་སྟོན་པའི་ཕྱིར་རོ། །སྤྱོད་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པས་འཇིག་རྟེན་གྱི་མགོན་དུ་གྱུར་པ་དང༌། འཇིགས་པ་སྐྱོབ་པ་མཛད་པ་དང༌། རིག་པས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང༌། དོན་དམ་པའི་དོན་ལ་མངོན་པར་རྟོགས་པ་བརྙེས་པ་དང༌། སྤྱོད་པས་སྒྲོལ་བར་མཛད་པ་དང༌། འཇིག་རྟེན་གྱི་དོན་མཛད་པ་དང༌། དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ལ་རང་བཞིན་གྱིས་སློབ་དཔོན་མེད་པ་དང༌། སྤྱོད་པ་མཉམ་པ་ཉིད་ཀྱིས་བླ་ན་མེད་པའི་ཞི་བ་བརྙེས་པ་དང༌། རིག་པ་དང་ཞབས་སུ་ལྡན་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་མངོན་པར་རྫོགས་པར་སངས་རྒྱས་པ་སྟེ། འདི་ནི་རིག་པ་དང་ཞབས་སུ་ལྡན་པ་ཞེས་བྱའོ། །བདེ་བར་གཤེགས་པ་ནི་བཟང་པོའི་ལམ་དུ་གཤེགས་པས་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །སླར་མི་འབྱོན་པར་གཤེགས་པ་དང༌། བདུད་རྩིའི་དབྱིངས་འདུས་མ་བྱས་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པས་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཆོས་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པར་གསུངས་པས་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཆོས་ལོག་པར་མ་ཡིན་པར་གསུངས་པས་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཆོས་ཉེས་པ་མེད་པར་གསུངས་པས་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཆོས་མང་བ་དང་ཉུང་བ་མེད་པར་གསུངས་པས་བདེ་བར་གཤེགས་པ་ཞེས་བ། །འཇིག་རྟེན་མཁྱེན་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། སེམས་ཅན་གྱི་འཇིག་རྟེན་དང༌། སྤྱོད་པའི་འཇིག་རྟེན་ནོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སེམས་ཅན་གྱི་འཇིག་རྟེན་མཁྱེན་ཏེ། སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་མོས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་མཁྱེན་པ་དང༌། དབང་པོའི་བྱེ་བྲག་དང༌། སྔོན་གྱི་གནས་དང༌། ལྷའི་མིག་དང༌། འོང་བ་དང་འགྲོ་བ་དང༌། འདུས་པ་དང༌། གྲུབ་པ་དང༌། གདུལ་བྱ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། རུང་བ་དང་མི་རུང་བ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། སྐྱེ་བ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། འགྲོ་བ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། ས་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། ལས་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། ཉོན་མོངས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། རྣམ་པར་སྨིན་པ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། བཅིངས་པ་དང་གྲོལ་བ་སྣ་ཚོགས་པ་སྟེ། དེ་ལྟ་བུ་ལ་སོགས་པའི་སྤྱོད་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སེམས་ཅན་གྱི་འཇིག་རྟེན་མ་ལུས་པར་མཁྱེན་ནོ། །ཡང་སྤྱོད་པའི་འཇིག་རྟེན་ཡང་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་མཁྱེན་ཏོ།།

以一切業，亦知諸行，以定相、以隨其自相因緣、善不善無記、以種種陰、以種種界、以種種入、以智明瞭、以無常苦無我、以生不生，如是等行，世尊悉知世間諸行，此謂世間解。無上者，世無有上，此謂無上。復次無人與等，復次最勝無比，餘不能過，故名無上。調御丈夫者，有三種人，或聞法即悟，或說因緣，或說宿命。世尊御八解脫道，調伏眾生故，名調御丈夫。天人師者，世尊能度天人，從生老死怖畏園林，故名天人師。復次教誡見思惟道，名天人師。如是以此門、以此行，當念如來。復次如本師說：以四種行修念世尊，本昔因緣、以起自身、以得勝法、以作世間饒益。從初所願乃至最後，生於此中間久遠之時，二十阿僧祇劫。一百千億觀凡夫根，念根所初，慈哀世間：我已得脫，當令彼脫。我已得調，當令彼調。我已得安，當令彼安。我已入涅槃，當令彼得入涅槃。施、戒、出、忍、諦、受持、慈、捨、精進、智慧，皆令滿足，為得菩提。

ལས་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་ཏེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་མཚན་ཉིད་དང༌། རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་དང༌། དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་དང་ལུང་མ་བསྟན་པ་དང༌། ཕུང་པོ་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། ཁམས་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། སྐྱེ་མཆེད་སྣ་ཚོགས་པ་དང༌། ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་རབ་ཏུ་རྟོགས་པ་དང༌། མི་རྟག་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་བ་དང་བདག་མེད་པ་དང༌། སྐྱེ་བ་དང་མི་སྐྱེ་བ་སྟེ། དེ་ལྟ་བུ་ལ་སོགས་པའི་སྤྱོད་པས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་གྱི་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་ཏེ། འདི་ནི་འཇིག་རྟེན་མཁྱེན་པ་ཞེས་བྱའོ། །བླ་ན་མེད་པ་ནི་འཇིག་རྟེན་ན་བླ་ན་མེད་པ་སྟེ། འདི་ནི་བླ་ན་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་གང་ཟག་མཉམ་པ་མེད་པ་དང༌། ཡང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་འགྲན་ཟླ་མེད་པ་དང༌། གཞན་གྱིས་འདའ་བར་མི་ནུས་པས་བླ་ན་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྐྱེས་བུ་འདུལ་བའི་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བ་ནི་གང་ཟག་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། ཁ་ཅིག་ནི་ཆོས་ཐོས་པ་ཙམ་གྱིས་རྟོགས་པ་དང༌། ཁ་ཅིག་ནི་རྒྱུ་རྐྱེན་བཤད་པ་དང༌། ཁ་ཅིག་ནི་སྔོན་གྱི་གནས་བཤད་པའོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་རྣམ་པར་ཐར་པ་བརྒྱད་ཀྱི་ལམ་གྱིས་སེམས་ཅན་རྣམས་འདུལ་བས་སྐྱེས་བུ་འདུལ་བའི་ཁ་ལོ་སྒྱུར་བ་ཞེས་བྱའོ། །ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་སྟོན་པ་ནི་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ལྷ་དང་མི་རྣམས་སྐྱེ་བ་དང་རྒ་བ་དང་འཆི་བའི་འཇིགས་པའི་ཚལ་ལས་སྒྲོལ་བས་ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་སྟོན་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་མཐོང་བ་དང་བསམ་པའི་ལམ་གདམས་ངག་བསྟན་པས་ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱི་སྟོན་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པར་བྱའོ། །ཡང་སློབ་དཔོན་སྔ་མས་གསུངས་པ་ལྟར། སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་བཞིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་རྗེས་སུ་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། སྔོན་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་དང༌། བདག་ཉིད་བསྐྱེད་པ་དང༌། ཆོས་ཁྱད་པར་ཅན་བརྙེས་པ་དང༌། འཇིག་རྟེན་ལ་ཕན་པ་མཛད་པའོ། །ཐོག་མར་སྨོན་ལམཔ་ནས་ཐ་མའི་བར་དུ་འདི་དག་གི་བར་དུ་སྐྱེ་བ་ཡུན་རིང་པོའི་དུས་བསྐལ་པ་གྲངས་མེད་པ་ཉི་ཤུ་དང༌། བྱེ་བ་ཕྲག་བརྒྱ་སྟོང་དུ་སོ་སོ་སྐྱེ་བོའི་དབང་པོ་དང་དབང་པོའི་དང་པོ་གཟིགས་ནས་འཇིག་རྟེན་ལ་ཐུགས་བརྩེ་བས། བདག་གྲོལ་བར་གྱུར་པས་དེ་དག་ཀྱང་གྲོལ་བར་བྱའོ། །བདག་དུལ་བར་གྱུར་པས་དེ་དག་ཀྱང་དུལ་བར་བྱའོ། །བདག་ཞི་བར་གྱུར་པས་དེ་དག་ཀྱང་ཞི་བར་བྱའོ། །བདག་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་གྱུར་པས་དེ་དག་ཀྱང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་བྱའོ། །སྦྱིན་པ་དང༌། ཚུལ་ཁྲིམས་དང༌། ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང༌། བཟོད་པ་དང༌། བདེན་པ་དང༌། དམ་བཅའ་བ་དང༌། བྱམས་པ་དང༌། བཏང་སྙོམས་དང༌། བརྩོན་འགྲུས་དང༌། ཤེས་རབ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་མཛད་དེ་བྱང་ཆུབ་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་རོ།།

世尊為菩薩時，說本生因緣，作兔子身，常行佈施，當念可護生；戒摩瞿頻陀生，當念出離生、忍辱生，當念忍普明生，當念實語、當念噁蹇生，當念受持、當念帝釋慈悲、當念毛竪捨、當念商主正真、當念麋生、當念長壽生、逐父語當念六牙白象恭敬仙人、當唸白馬生往羅剎國渡諸眾生、當念鹿生護彼壽命捨自壽命、當念猴生令得解脫所屬大苦。復次當念猴生，見人落坑以慈心拔出，設樹根菓以為供養。彼人樂肉以破我頭，以慈悲說法語其善道。如是以眾願門，當念世尊本生功德。云何當念世尊自拔身功德？世尊有如是等本生具足，為年少時斷一切居止著、斷兒婦父母親友著，以捨難捨，獨住空閑無所有處，欲求無為泥洹寂滅，於摩伽陀國渡尼連禪河，坐菩提樹，降伏魔王及諸鬼兵，於初夜時自憶宿命，於中夜分修得天眼，於後夜中知苦斷集，得證醍醐界。修行八正道，分作證漏盡，得菩提覺。從於世間拔出自身，住第一清淨漏盡之地。如是以眾行門，當念世尊自拔身功德。云何當念世尊得勝法功德？如是世尊有解脫、心解脫，以如來十力、以十四佛智慧、以十八佛法，已與不一禪法成就，到自在彼岸當念。

བཅོམ་ལྡན་འདས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སྐབས་སུ། སྐྱེས་རབས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གསུངས་པ་ནི། རི་བོང་གི་ལུས་སུ་སྐྱེས་ནས་རྟག་ཏུ་སྦྱིན་པ་གཏོང་བར་མཛད། སྲོག་སྐྱོབ་པའི་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། སྟོམས་མ་གུ་པིན་དྷ་སྐྱེས་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་སྐྱེ་བ་དང་བཟོད་པའི་སྐྱེ་བ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། བཟོད་པ་ཀུན་གསལ་སྐྱེས་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། བདེན་པའི་ཚིག་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། ངན་སྐྱེས་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། ལེན་པ་དང་འཛིན་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། བརྒྱ་བྱིན་གྱི་བྱམས་སྙིང་རྗེ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། སྤུ་ལངས་པའི་གཏོང་བ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། ཚོང་དཔོན་ཡང་དག་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། ཤ་བ་སྐྱེས་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། ཚེ་རིང་སྐྱེས་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། ཡབ་ཀྱི་བཀའ་བཞིན་མཆེ་བ་དྲུག་པའི་གླང་པོ་ཆེ་དཀར་པོས་དྲང་སྲོང་ལ་གུས་པར་བྱས་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། རྟ་དཀར་པོར་སྐྱེས་ནས་སྲིན་པོའི་ཡུལ་དུ་སོང་སྟེ་སེམས་ཅན་རྣམས་སྒྲོལ་བར་མཛད་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། རི་དྭགས་སུ་སྐྱེས་ནས་གཞན་གྱི་སྲོག་བསྐྱབས་ཏེ་རང་གི་སྲོག་བཏང་བ་དྲན་པར་བྱ་བ་དང་། སྤྲེའུར་སྐྱེས་ནས་སྡུག་བསྔལ་ཆེན་པོ་ལས་ཐར་བར་མཛད་པ་དྲན་པར་བྱ་བའོ། ། ཡང་སྤྲེའུར་སྐྱེས་པ་དྲན་པར་བྱ་བ་ནི། མི་ཞིག་དོང་དུ་ལྷུང་བ་མཐོང་ནས་བྱམས་པའི་སེམས་ཀྱིས་ཕྱུང་སྟེ། ཤིང་གི་རྩ་བ་དང་འབྲས་བུ་རྣམས་མཆོད་པར་ཕུལ། མི་དེས་ཤ་ལ་ཆགས་ནས་ང་ཡི་མགོ་བོ་བཅག་ཀྱང་། བྱམས་སྙིང་རྗེས་ཆོས་བཤད་དེ་དགེ་བའི་ལམ་དུ་བཀོད་དོ། །དེ་ལྟར་སྨོན་ལམ་གྱི་སྒོ་དུ་མས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་སྐྱེས་རབས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དྲན་པར་བྱའོ། ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་རང་ཉིད་འདོན་པའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་དེ་ལྟ་བུའི་སྐྱེས་རབས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་མངའ་སྟེ། གཞོན་ནུའི་དུས་སུ་གནས་པ་ལ་ཆགས་པ་ཐམས་ཅད་སྤངས། བུ་དང་ཆུང་མ་དང་ཕ་མ་དང་གཉེན་བཤེས་ལ་ཆགས་པ་སྤངས་ཏེ། དཀའ་བ་སྤངས་ནས་གཅིག་པུར་དབེན་པ་ཅི་ཡང་མེདས་སུ་བཞུགས་ཏེ། འདུས་མ་བྱས་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཞི་བ་བཙལ་བའི་ཕྱིར། མ་ག་དྷའི་ཡུལ་དུ་ནཻ་རཉྫ་ནའི་ཆུ་བོ་བརྒལ་ནས། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཤིང་དྲུང་དུ་བཞུགས་ཏེ། བདུད་དང་འདྲེའི་དམག་རྣམས་བཏུལ། མཚན་མོའི་ཐུན་དང་པོ་ལ་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན། བར་མའི་ཐུན་ལ་ལྷའི་མིག་བསྒྲུབས། ཐ་མའི་ཐུན་ལ་སྡུག་བསྔལ་ཤེས་ཤིང་ཀུན་འབྱུང་སྤངས་ཏེ། མར་གྱི་ཉིང་ཁུའི་དབྱིངས་མངོན་དུ་བྱས། ཡང་དག་པའི་ལམ་བརྒྱད་བསྒོམས་ནས་ཟག་པ་ཟད་པའི་མངོན་དུ་བྱས་ཏེ་བྱང་ཆུབ་རྟོགས་པར་གྱུར། འཇིག་རྟེན་ལས་རང་ཉིད་བཏོན་ནས་དག་པ་དང་པོ་ཟག་པ་ཟད་པའི་ས་ལ་བཞུགས་སོ། །དེ་ལྟར་སྤྱོད་པའི་སྒོ་དུ་མས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་རང་ཉིད་འདོན་པའི་ཡོན་ཏན་དྲན་པར་བྱའོ། ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་རྒྱལ་བའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། དེ་ལྟར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ལ་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་སྟོབས་བཅུ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་བཅུ་བཞི་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་བཅོ་བརྒྱད་དང་། བསམ་གཏན་གཅིག་མ་ཡིན་པའི་ཆོས་རྣམས་དང་ལྡན་ཞིང་། དབང་ཕྱུག་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དྲན་པར་བྱའོ། །

云何世尊成就十力？如來知是處非處，如實而知；如來知過去未來現在善業因緣，以戒以因，若果報等，如實而知；如來知至一切處具足，如實而知；如來知不以一戒、種種戒世間，如實而知；如來知眾生種種欲樂，如實而知；如來知眾生種種諸根，如實而知；如來知禪解脫定正受有煩惱無煩惱，如實而知；如來知宿命，如實而知；如來知眾生生死，如實而知；如來知漏盡，如實而知。以此十力，世尊成就。云何世尊成就十四佛智慧？謂苦智、集智、滅智、道智、義辯智、法辯智、辭辯智、樂說辯智、諸根智、眾生欲樂煩惱使智、雙變智、大慈悲定智、一切智、不障礙智。以此十四智，世尊成就。云何世尊成就十八法？於過去佛智不障礙，未來佛智不障礙，現在佛智不障礙，隨於佛智遍起身業，隨於佛智遍起口業，隨於佛智遍起意業。以此六法世尊成就，欲無退、精進無退、念無退、定無退、慧無退、解脫無退。以此十二法，世尊成就，無可疑事、無誣師事、無不分明、無有急事、無隱覆處、無不觀捨。無可疑事者，無有威儀為於狡獪。誣師事者，無急速威儀。無不分明者，以知無不觸。無急事者，無威儀以急事。無隱覆者，心行無有非不憶智。無不觀捨者，無有不知捨。以此十八佛法，世尊成就。

བཅོམ་ལྡན་འདས་སྟོབས་བཅུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་འདས་པ་དང་མ་འོངས་པ་དང་ད་ལྟར་བྱུང་བའི་ལས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་རྒྱུ་དང་འབྲས་བུ་སོགས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་ཐམས་ཅད་དུ་འགྲོ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་ཚུལ་ཁྲིམས་གཅིག་པུ་མ་ཡིན་པ་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་སྣ་ཚོགས་པའི་འཇིག་རྟེན་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་འདོད་པ་དང་མོས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་དབང་པོ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་བསམ་གཏན་དང་རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ཉོན་མོངས་པ་དང་བཅས་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་སྔོན་གྱི་གནས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་དང་འཆི་བ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་ཟག་པ་ཟད་པ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཁྱེན་ནོ། །སྟོབས་བཅུ་པོ་འདིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་སོ། ། བཅོམ་ལྡན་འདས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་བཅུ་བཞི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། སྡུག་བསྔལ་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། ཀུན་འབྱུང་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། འགོག་པ་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། ལམ་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། དོན་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། ཆོས་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། ངེས་ཚིག་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། སྤོབས་པ་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། དབང་པོ་རྣམས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་འདོད་པ་དང་མོས་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་དང་བག་ལ་ཉལ་བ་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། ཟུང་དུ་འའི་ཡེ་ཤེས་དང་། བྱམས་པ་ཆེན་པོ་དང་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཡེ་ཤེས་དང་། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་དང་། ཐོགས་པ་མེད་པའི་ཡེ་ཤེས་སོ། །ཡེ་ཤེས་བཅུ་བཞི་པོ་འདིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་སོ། ། བཅོམ་ལྡན་འདས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་བཅོ་བརྒྱད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། འདས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་དང་། མ་འོངས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་དང་། ད་ལྟར་བྱུང་བའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ལུས་ཀྱི་ལས་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ངག་གི་ལས་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རྗེས་སུ་ཡིད་ཀྱི་ལས་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའོ། །ཆོས་དྲུག་པོ་འདིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་སོ། །འདོད་པ་ཉམས་པ་མེད་པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་ཉམས་པ་མེད་པ་དང་། དྲན་པ་ཉམས་པ་མེད་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཉམས་པ་མེད་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཉམས་པ་མེད་པ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཉམས་པ་མེད་པའོ། །ཆོས་བཅུ་གཉིས་པོ་འདིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་སོ། །ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་དང་། སྟོན་པ་ལ་བསྐུར་པ་མེད་པ་དང་། མི་གསལ་བ་མེད་པ་དང་། རིངས་པའི་བྱ་བ་མེད་པ་དང་། སྦ་བའི་གནས་མེད་པ་དང་། མི་བཏང་བའི་བཏང་སྙོམས་མེད་པའོ། །ཐེ་ཚོམ་མེད་པ་ནི་སྤྱོད་ལམ་གཡོ་སྒྱུ་ཅན་མེད་པའོ། །སྟོན་པ་ལ་བསྐུར་པ་མེད་པ་ནི་སྤྱོད་ལམ་རིངས་པ་མེད་པའོ། །མི་གསལ་བ་མེད་པ་ནི་ཤེས་པས་མ་རེག་པ་མེད་པའོ། །རིངས་པའི་བྱ་བ་མེད་པ་ནི་སྤྱོད་ལམ་རིངས་པའི་བྱ་བ་མེད་པའོ། །སྦ་བ་མེད་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དྲན་ཤེས་མ་ཡིན་པ་མེད་པའོ། །མི་བཏང་བའི་བཏང་སྙོམས་མེད་པ་ནི་བཏང་སྙོམས་མི་ཤེས་པ་མེད་པའོ། །སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་བཅོ་བརྒྱད་པོ་འདིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་སོ། །

復次世尊以四無畏、以四念處、以四正勤、以四如意足、以五根、以五力、以六神通、以七菩提分、以八聖道分、以八除入、以八解脫、以九次第定、以十聖居止、以十漏盡力、以餘不一善法，世尊成就到自在彼岸。如是以此門、以此行，當念世尊得勝法功德。云何當念世尊作饒益世間功德？世尊成就一切行，到一切功德彼岸，為慈悲眾生所轉法輪，世間所不能轉。以密護無內外，開醍醐門。已作無量天人於沙門果，無量眾生得功德分，能令功德具足。以三種變，身變、說變、教變，令世間信。已伏邪見諸相呪師、已覆惡道、已開善趣、已往天上得解脫果、已安聲聞住聲聞法、已制諸戒、已說波羅提木叉、已得勝利養、得佛勝法、已得自在遍滿世間，一切眾生恭敬尊重，乃至天人皆悉聞知。安住不動，慈悲世間，饒益世間所作，世尊已作。以此門此行，當念世尊已作世間饒益功德。彼坐禪人以此門此行，已此功德現念如來，其心成信。以信自在、以念自在，心常不亂。若心不亂，滅蓋禪分起，內行禪成住。

問：何故唸佛起內行非安？答：佛功德者，於第一義深智行處。第一義事於深智行處，心不得安，以細微故。復次當念不一功德。若坐禪人憶念不一功德，心種種緣作意共起，心成不安，是相為一切外行行處。

གཞན་ཡང་བཅོམ་ལྡན་འདས་མི་འཇིགས་པ་བཞི་དང་། དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་བཞི་དང་། ཡང་དག་པར་སྤོང་བ་བཞི་དང་། རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་དང་། དབང་པོ་ལྔ་དང་། སྟོབས་ལྔ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་དྲུག་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་དང་། འཕགས་པའི་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་དང་། རྣམ་པར་ཐར་པའི་སྒོ་བརྒྱད་དང་། རྣམ་པར་ཐར་པ་བརྒྱད་དང་། མཐར་གྱིས་གནས་པའི་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་དགུ་དང་། འཕགས་པའི་གནས་པ་བཅུ་དང་། ཟག་པ་ཟད་པའི་སྟོབས་བཅུ་དང་། གཞན་ཡང་དགེ་བའི་ཆོས་གཅིག་མ་ཡིན་པ་རྣམས་ཀྱིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་དབང་ཕྱུག་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པར་གྱུར་ཏོ། །དེ་ལྟར་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་རྒྱལ་བའི་ཡོན་ཏན་དྲན་པར་བྱའོ། ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་ལ་ཕན་འདོགས་པའི་ཡོན་ཏན་ཇི་ལྟར་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། བཅོམ་ལྡན་འདས་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཤིང་། ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་ནས། བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་དོན་དུ་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ། འཇིག་རྟེན་གྱིས་བསྐོར་བར་མི་ནུས་པ། གསང་བས་བསྲུང་བ་ནང་དང་ཕྱི་མེད་པས། བདུད་རྩིའི་སྒོ་ཕྱེ་བ། ལྷ་དང་མི་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དགེ་སྦྱོང་གི་འབྲས་བུ་ལ་བཀོད་པ། སེམས་ཅན་དཔག་ཏུ་མེད་པ་ཡོན་ཏན་གྱི་སྐལ་བ་ཐོབ་པར་མཛད་པ། ཡོན་ཏན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་མཛད་ནུས་པ། རྣམ་པར་འཕྲུལ་པ་གསུམ་སྟེ། སྐུའི་རྣམ་པར་འཕྲུལ་པ་དང་། གསུང་གི་རྣམ་པར་འཕྲུལ་པ་དང་། བསླབ་པའི་རྣམ་པར་འཕྲུལ་པས་འཇིག་རྟེན་དད་པར་མཛད་པ། ལོག་པར་ལྟ་བ་ཅན་གྱི་མཚན་མ་དང་སྔགས་མཁན་རྣམས་བཏུལ་བ། ངན་སོང་བཀབ་པ། བདེ་འགྲོ་ཕྱེ་བ། མཐོ་རིས་དང་ཐར་པའི་འབྲས་བུ་ཐོབ་པར་མཛད་པ། ཉན་ཐོས་རྣམས་ཉན་ཐོས་ཀྱི་ཆོས་ལ་བཀོད་པ། བསླབ་པའི་གཞི་རྣམས་བཅས་པ། སོ་སོར་ཐར་པའི་མདོ་གསུངས་པ། རྙེད་པ་དང་བཀུར་སྟི་མཐོབ་པ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཆོས་མཆོག་ཐོབ་པ། དབང་ཕྱུག་ཐོབ་ནས་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་དུ་ཁྱབ་པ། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་གུས་ཤིང་བཀུར་བ། ལྷ་དང་མི་ཡན་ཆད་ཀྱིས་ཐོས་ཤིང་ཤེས་པ། མི་གཡོ་བར་བཞུགས་ཤིང་འཇིག་རྟེན་ལ་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་མཛད་དེ། འཇིག་རྟེན་ལ་ཕན་པའི་མཛད་པ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་མཛད་ཟིན་ཏོ། །སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་འཇིག་རྟེན་ལ་ཕན་འདོགས་པའི་ཡོན་ཏན་མཛད་པ་དྲན་པར་བྱའོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དྲན་ན། དེའི་སེམས་དད་པར་འགྱུར་རོ། །དད་པས་དབང་དང་དྲན་པས་དབང་ཐོབ་པས་སེམས་རྟག་ཏུ་མི་འཁྲུགས་སོ། །གལ་ཏེ་སེམས་མི་འཁྲུགས་ན་སྒྲིབ་པ་འགག་ཅིང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་སྐྱེ་སྟེ་ནང་གི་སྤྱོད་པའི་བསམ་གཏན་འགྲུབ་ནས་གནས་སོ། ། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པས་ནང་གི་སྤྱོད་པ་སྐྱེ་ཡི་ཞི་གནས་མིན་ཞེ་ན། ལན། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ནི་དོན་དམ་པའི་ཤེས་རབ་ཟབ་མོ་སྤྱོད་པའི་གནས་ཡིན། དོན་དམ་པའི་དོན་ནི་ཤེས་རབ་ཟབ་མོ་སྤྱོད་པའི་གནས་ཡིན་པས་སེམས་ཞི་གནས་སུ་མི་འགྱུར་ཏེ། ཕྲ་ཞིང་ཟབ་པའི་ཕྱིར་རོ། །གཞན་ཡང་ཡོན་ཏན་གཅིག་མ་ཡིན་པ་དྲན་པར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སྒོམ་པ་པོས་ཡོན་ཏན་གཅིག་མ་ཡིན་པ་དྲན་ན། སེམས་དམིགས་པ་སྣ་ཚོགས་པ་ལ་ཡིད་བྱེད་ལྷན་ཅིག་ཏུ་སྐྱེ་བས་སེམས་ཞི་གནས་སུ་མི་འགྱུར་ཏེ། མཚན་ཉིད་འདི་ནི་ཕྱིའི་སྤྱོད་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་གནས་ཡིན་ནོ། །

問：若念不一功德，心既不一，外行禪不當成；若專一心，外行禪成住。

答：若念如來功德，及唸佛成一心，是故無過。復說以唸佛，四禪亦起(唸佛已竟)。

問：云何念法？何修？何相？何味？何處？云何修行？答：法者，謂泥洹及修行至泥洹。云何泥洹？滅一切行，出離一切煩惱，滅愛、無染、寂滅，此謂泥洹。云何修行至泥洹？謂四念處、四正勤、四如意足、五根、五力、七覺分、八正道分，此謂修行至泥洹。念法出離功德乘功德，彼念、隨念、正念，此謂念法。彼心住不亂此謂修，起功德法為相，擇法為味，解義為處，唸佛功德等。云何修者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心。以不亂心念法者，善說世尊法，現證無時節、來見乘無時節、來見乘相應、智慧人現證可知。善說世尊法者，離兩邊故，名為善說。不異故，名為善說。不謬故、三種善故，名善說。滿清淨故，名善說。令現泥洹及修行至泥洹，故名善說。現證者，次第得道果，故名現證。作證泥洹及道果，故為現證。無時節者，不異時得果，故名現證。來見者，汝來我處，見我善法性堪教他，是名來見。乘相應者，若人受降伏，成入醍醐界，名為乘相應。向沙門果，名乘相應。

དྲི་བ། གལ་ཏེ་ཡོན་ཏན་གཅིག་མ་ཡིན་པ་དྲན་ན། སེམས་གཅིག་མ་ཡིན་པས་ཕྱིའི་སྤྱོད་པའི་བསམ་གཏན་མི་འགྲུབ་པར་འགྱུར་ལ། གལ་ཏེ་སེམས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་གྱུར་ན་ཕྱིའི་སྤྱོད་པའི་བསམ་གཏན་འགྲུབ་ནས་གནས་པར་འགྱུར་རོ། ། ལན། གལ་ཏེ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་ཡོན་ཏན་དྲན་ཞིང་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པས་སེམས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བས་སྐྱོན་མེད་དོ། །གཞན་ཡང་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པས་བསམ་གཏན་བཞི་ཡང་སྐྱེ་བར་གསུངས་སོ། ། དྲི་བ། ཆོས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཅི་ཞིག་སྒོམ། མཚན་ཉིད་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང་། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་བྱ། ལན། ཆོས་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་དང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བར་དུ་སྒྲུབ་པའོ། །མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་གང་ཞེ་ན། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་འགག་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ལས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང་། སྲེད་པ་འགག་པ་དང་། ཆགས་པ་མེད་པ་དང་། ཞི་བ་སྟེ། འདི་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ། །མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བར་དུ་སྒྲུབ་པ་གང་ཞེ་ན། དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་བཞི་དང་། ཡང་དག་པར་སྤོང་བ་བཞི་དང་། རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་དང་། དབང་པོ་ལྔ་དང་། སྟོབས་ལྔ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་དང་། འཕགས་པའི་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་དེ། འདི་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བར་དུ་སྒྲུབ་པའོ། །ཆོས་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཡོན་ཏན་དང་ཐེག་པའི་ཡོན་ཏན་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པར་དྲན་པ་ནི་ཆོས་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། །དེའི་སེམས་མི་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་སྟེ། ཡོན་ཏན་གྱི་ཆོས་སྐྱེ་བ་ནི་མཚན་ཉིད། ཆོས་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི་རོ། དོན་རྟོགས་པ་ནི་གནས་ཏེ་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ལ་སོགས་པ་བཞིན་ནོ། ། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ནི། ཐོག་མར་བསམ་གཏན་པ་ཞི་བར་འདུག་སྟེ་སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས། སེམས་མི་འཁྲུགས་པས་ཆོས་དྲན་པ་ནི། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཆོས་ལེག་པ། མངོན་སུམ་དུ་དུས་ཐོགས་མེད་པར་མཐོང་བ། ཐེག་པ་དུས་ཐོགས་མེད་པར་མཐོང་བ། ཐེག་པ་དང་ལྡན་པ། མཁས་པས་སོ་སོ་རང་གིས་རིག་པར་བྱ་བའོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཆོས་ལེགས་པར་གསུངས་པ་ནི། མཐའ་གཉིས་སྤངས་པས་ལེགས་པར་གསུངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །མི་འགྱུར་བས་ན་ལེགས་པར་གསུངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །མི་བསླུ་བ་དང་དགེ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་ན་ལེགས་པར་གསུངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡོངས་སུ་དག་པར་རྫོགས་པས་ན་ལེགས་པར་གསུངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་དང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་བར་དུ་སྒྲུབ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པས་ན་ལེགས་པར་གསུངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །མངོན་སུམ་དུ་ནི་རིམ་པས་ལམ་གྱི་འབྲས་བུ་ཐོབ་པས་ན་མངོན་སུམ་དུ་ཞེས་བྱའོ། །མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་དང་ལམ་གྱི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་པས་ན་མངོན་སུམ་དུ་ཞེས་བྱའོ། །དུས་ཐོགས་མེད་པ་ནི་དུས་གཞན་དུ་འབྲས་བུ་མི་ཐོབ་པས་ན་མངོན་སུམ་དུ་ཞེས་བྱའོ། །འོངས་ནས་མཐོང་བ་ནི་ཁྱོད་ངའི་དྲུང་དུ་ཤོག་དང་ངའི་ཆོས་བཟང་པོ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཞིང་གཞན་ལ་བསྟན་དུ་རུང་བ་སྟེ། དེ་ནི་འོངས་ནས་མཐོང་བ་ཞེས་བྱའོ། །ཐེག་པ་དང་ལྡན་པ་ནི་གང་ཟག་རྣམས་འདུལ་བ་ཐོབ་ནས་བདུད་རྩིའི་དབྱིངས་སུ་ཞུགས་པར་གྱུར་པ་ནི་ཐེག་པ་དང་ལྡན་པ་ཞེས་བྱའོ། །དགེ་སྦྱོང་གི་འབྲས་བུར་ཕྱོགས་པ་ནི་ཐེག་པ་དང་ལྡན་པ་ཞེས་བྱའོ། །

智慧人現證可知者，若人受降伏不受他教，起於滅智、無生智、解脫智，是名智慧現證。以餘行當念法者，是眼、是智、是安樂、是醍醐乘門，是出離、是方便、是至滅、是至醍醐，無有墮落是醍醐。無為寂寂微妙，非相師所行，是妙智人所知。濟渡彼岸，是歸依處。彼坐禪人以此門、以此行、以此功德，現念於法，其心成信。由其信念，心住不亂。以不亂心，滅於諸蓋，禪分得起，外行禪成住。餘如初廣說(念法已竟)。

問：云何念僧？何相？何味？何處？何功德？云何為修？答：僧者，聖人和合，此謂為僧。現念僧修行功德，彼念、隨念、正念，此謂念僧。彼念住不亂此謂修，念起僧功德為相，心恭敬為味，歡喜和合功德為處，唸佛功德等。云何修者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心，不亂心念想，善能修行。世尊沙門眾隨從軟善，世尊沙門眾隨從如法，世尊聖眾隨從和合，世尊聖眾所謂四雙八輩，世尊沙門眾堪可恭敬供養、堪可合掌、無上世間福田，於是善修行。世尊沙門眾者隨從善說法故，名修行隨從。為自他饒益故，名修行隨從。已至具足故，名修行隨從。無怨具足故，名修行隨從。離二邊中具足故，名修行隨從。離幻諂故，名軟善。離身口邪曲惡故，名軟善。隨從如者，八正聖道。

མཁས་པས་སོ་སོ་རང་གིས་རིག་པར་བྱ་བ་ནི། གང་ཟག་འདུལ་བ་ཐོབ་ནས་གཞན་གྱི་བསྟན་པ་མི་ཉན་པར། འགོག་པའི་ཤེས་པ་དང་། སྐྱེ་བ་མེད་པའི་ཤེས་པ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་སྐྱེས་པ་ནི་མཁས་པས་སོ་སོ་རང་གིས་རིག་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྤྱོད་པ་གཞན་གྱིས་ཆོས་དྲན་པར་བྱ་བ་ནི། འདི་ནི་མིག་ཡིན། འདི་ནི་ཤེས་རབ་ཡིན། འདི་ནི་བདེ་བ་ཡིན། འདི་ནི་བདུད་རྩིའི་ཐེག་པའི་སྒོ་ཡིན། འདི་ནི་ངེས་པར་འབྱུང་བ་ཡིན། འདི་ནི་ཐབས་ཡིན། འདི་ནི་འགོག་པར་འགྲོ་བ་ཡིན། འདི་ནི་བདུད་རྩིར་འགྲོ་བ་ཡིན། ལྟུང་བ་མེད་པ་ནི་བདུད་རྩི་ཡིན། འདུས་མ་བྱས་ཤིང་ཞི་བ་ཕྲ་ཞིང་ཟབ་པ། མཚན་མཁན་གྱིས་སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པ། མཁས་པའི་ཤེས་རབ་ཅན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱ་བ། ཕ་རོལ་ཏུ་སྒྲོལ་བ། སྐྱབས་ཀྱི་གནས་ཡིན་ནོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་། སྤྱོད་པ་འདི་དང་། ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་ཆོས་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས། དེའི་སེམས་དད་པར་འགྱུར་རོ། །དད་པ་དང་དྲན་པའི་དབང་གིས་སེམས་མི་འཁྲུགས་པར་གནས་སོ། །སེམས་མི་འཁྲུགས་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་འགག་ཅིང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་སྐྱེ་སྟེ། ཕྱིའི་སྤྱོད་པའི་བསམ་གཏན་འགྲུབ་ནས་གནས་སོ། །ལྷག་མ་ནི་སྔར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། ། དྲི་བ། དགེ་འདུན་རྗེས་སུ་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། མཚན་ཉིད་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་ཅི། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་བྱ། ལན། དགེ་འདུན་ནི་འཕགས་པ་རྣམས་འདུས་པ་སྟེ། འདི་ནི་དགེ་འདུན་ཞེས་བྱའོ། །དགེ་འདུན་གྱི་སྒྲུབ་པའི་ཡོན་ཏན་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པ་དང་། རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པར་དྲན་པ་ནི་དགེ་འདུན་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། །དེའི་དྲན་པ་མི་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་སྟེ། དགེ་འདུན་གྱི་ཡོན་ཏན་དྲན་པ་སྐྱེ་བ་ནི་མཚན་ཉིད། སེམས་གུས་པ་ནི་རོ། དགའ་ཞིང་མཐུན་པའི་ཡོན་ཏན་ནི་གནས་ཏེ། སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ལ་སོགས་པ་བཞིན་ནོ། ། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ནི། ཐོག་མར་བསམ་གཏན་པ་ཞདུག་སྟེ་སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས། སེམས་མི་འཁྲུགས་པར་དྲན་ཞིང་མོས་པས་ལེགས་པར་སྒྲུབ་པའོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དགེ་སྦྱོང་གི་ཚོགས་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་འཇམ་ཞིང་དགེ་བ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དགེ་སྦྱོང་གི་ཚོགས་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ཆོས་དང་མཐུན་པ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་འཕགས་པའི་ཚོགས་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་མཐུན་པ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་འཕགས་པའི་ཚོགས་ཏེ། ཟུང་བཞི་ཡ་བརྒྱད་ཅེས་བྱ་བ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དགེ་སྦྱོང་གི་ཚོགས་ནི་གུས་པར་བྱ་བ་དང་མཆོད་པར་འོས་པ་དང་། ཐལ་མོ་སྦྱར་བར་འོས་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་ན་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཞིང་བླ་ན་མེད་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ལྟར་ལེགས་པར་སྒྲུབ་པའོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་དགེ་སྦྱོང་གི་ཚོགས་ནི་ལེགས་པར་གསུངས་པའི་ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འཇུག་པས་ན་སྒྲུབ་པ་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱའོ། །བདག་དང་གཞན་ལ་ཕན་འདོགས་པས་ན་སྒྲུབ་པ་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་ཕྱིན་པས་ན་སྒྲུབ་པ་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱའོ། །དགྲ་མེད་པར་རྫོགས་པས་ན་སྒྲུབ་པ་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱའོ། །མཐའ་གཉིས་སྤངས་པའི་དབུས་སུ་རྫོགས་པས་ན་སྒྲུབ་པ་རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྒྱུ་དང་གཡོ་སྤངས་པས་ན་འཇམ་ཞིང་དགེ་བ་ཞེས་བྱའོ། །ལུས་དང་ངག་གི་གཡོ་སྒྱུ་ངན་པ་སྤངས་པས་ན་འཇམ་ཞིང་དགེ་བ་ཞེས་བྱའོ། །རྗེས་སུ་འཇུག་པ་ནི་འཕགས་པའི་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པའོ། །;

彼隨從故，名如隨從。復次如者謂泥洹，為隨從得泥洹故如修行。世尊所說四聖諦，隨從如智故，名如修行。隨從和合者，隨從沙門和合具足故，名隨從和合。若如是隨從作和合事成大果，大功德如是隨從，故名隨從和合。四雙八輩者，住須陀洹道及住其果故為一雙，住斯陀含道及住其果故為一雙，住阿那含道及住其果故為一雙，住阿羅漢道及住其果故為一雙。此謂四雙者，彼住道及道果，故名四雙。八輩者，四向四果，此謂八輩。沙門者，從聞成就，故名沙門。僧者，聖和合眾，可請、可供養、可施、可恭敬，無上世間福田。可請者，堪受請，名為可請。可供養者，於眾施成大果，堪受供養。可施者，若於眾施，得大果報。可恭敬者，堪受恭敬事，名可恭敬。無上者，最多功德，故名無上。世間福田者，是眾生功德處故，名世間福田。以餘行當念眾生，如是勝眾真實眾是名醍醐，戒具足、定具足、慧具足、解脫具足、解脫知見具足。彼坐禪人以此門以此行，以現念眾功德。如是現念眾功德，其心成信，由於信念心成不亂，以不亂心能滅諸蓋，禪分得起，外禪成住，如初廣說(念僧已竟)。

問：云何念戒？何修？何相？何？味何處？何功德？云何修行？答：以功德念清淨戒，彼念、隨念、正念，此謂念戒。

རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་རྒྱུ་མཚན་གྱིས། རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ཞེས་མིང་དུ་བཏགས། ཡང་དེ་བཞིན་དུ་ཞེས་པ་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་སྟེ། རྗེས་སུ་འབྲང་ནས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་དེ་བཞིན་དུ་ཉམས་སུ་ལེན་པའོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པའི་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་ནི། དེ་བཞིན་ཉིད་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་ཕྱིར། དེ་བཞིན་དུ་ཉམས་སུ་ལེན་པ་ཞེས་བྱ། རྗེས་སུ་འབྲང་བ་མཐུན་པ་ནི། དགེ་སྦྱོང་གི་མཐུན་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་ཕྱིར། རྗེས་སུ་འབྲང་བ་མཐུན་པ་ཞེས་བྱ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་རྗེས་སུ་འབྲང་བས་མཐུན་པའི་བྱ་བ་བྱས་ན་འབྲས་བུ་ཆེན་པོ་དང་བསོད་ནམས་ཆེན་པོར་འགྱུར་བ་དེ་ལྟར་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་ཕྱིར། རྗེས་སུ་འབྲང་བ་མཐུན་པ་ཞེས་བྱའོ། ཟུང་བཞི་གང་ཟག་བརྒྱད་ནི། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པ་དང་དེའི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་ནི་ཟུང་གཅིག །ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་ལམ་ལ་གནས་པ་དང་དེའི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་ནི་ཟུང་གཅིག །ཕྱིར་མི་འོང་བའི་ལམ་ལ་གནས་པ་དང་དེའི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་ནི་ཟུང་གཅིག །དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་ལ་གནས་པ་དང་དེའི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་ནི་ཟུང་གཅིག་གོ །འདི་དག་ནི་ཟུང་བཞི་སྟེ། དེ་དག་ནི་ལམ་དང་ལམ་གྱི་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པའི་ཕྱིར་ཟུང་བཞི་ཞེས་བྱའོ། གང་ཟག་བརྒྱད་ནི། ཞུགས་པ་བཞི་དང་འབྲས་བུ་བཞི་སྟེ། འདི་དག་ནི་གང་ཟག་བརྒྱད་དོ། དགེ་སྦྱོང་ནི། ཐོས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཕྱིར་དགེ་སྦྱོང་ཞེས་བྱའོ། དགེ་འདུན་ནི། འཕགས་པའི་ཚོགས་མཐུན་པ་སྟེ། སྤྱན་འདྲེན་དུ་འོས་པ། མཆོད་པར་འོས་པ། སྦྱིན་པར་འོས་པ། ཕྱག་བྱ་བར་འོས་པ། འཇིག་རྟེན་ན་བླ་ན་མེད་པའི་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཞིང་ངོ་། སྤྱན་འདྲེན་དུ་འོས་པ་ནི། སྤྱན་འདྲེན་པ་བཞེས་པར་འོས་པས་སྤྱན་འདྲེན་དུ་འོས་པ་ཞེས་བྱའོ། མཆོད་པར་འོས་པ་ནི། ཚོགས་ལ་མཆོད་པ་བྱས་ན་འབྲས་བུ་ཆེན་པོར་འགྱུར་བས་མཆོད་པ་བཞེས་པར་འོས་པའོ། སྦྱིན་པར་འོས་པ་ནི། གལ་ཏེ་ཚོགས་ལ་སྦྱིན་པ་བྱིན་ན་འབྲས་བུ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། ཕྱག་བྱ་བར་འོས་པ་ནི། ཕྱག་བྱ་བའི་བྱ་བ་བཞེས་པར་འོས་པས་ཕྱག་བྱ་བར་འོས་པ་ཞེས་བྱའོ། བླ་ན་མེད་པ། བསོད་ནམས་མང་པོ་དང་ལྡན་པའི་ཕྱིར་བླ་ན་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། འཇིག་རྟེན་གྱི་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཞིང་ནི། སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་བསོད་ནམས་ཀྱི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར། འཇིག་རྟེན་གྱི་བསོད་ནམས་ཀྱི་ཞིང་ཞེས་བྱའོ། སྤྱོད་པ་གཞན་གྱིས་སེམས་ཅན་རྣམས་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་མཆོག་གི་ཚོགས་དང་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ནི་བདུད་རྩི་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ། ཤེས་རབ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་དགེ་འདུན་གྱི་ཡོན་ཏན་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་དགེ་འདུན་གྱི་ཡོན་ཏན་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་སེམས་དད་པར་འགྱུར་ཞིང་། དད་པས་དྲན་པའི་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་འགྱུར། སེམས་མ་འཁྲུགས་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་སྤང་བར་ནུས་ཤིང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ལ། ཕྱི་རོལ་གྱི་བསམ་གཏན་གནས་པར་འགྱུར་ཏེ། ཐོག་མར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །དགེ་འདུན་དྲན་པ་རྫོགས་སོ། ། དྲི་བ། ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། ཇི་ལྟར་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་ཉམས་སུ་ལེན། ལན། ཡོན་ཏན་གྱིས་རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པ་སྟེ། དེ་དྲན་པ་དང་། རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པར་དྲན་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ། །

念戒住不亂，此謂修。令起戒功德為相，見過患怖為味，歡喜無過樂是處。若人修行念戒成，得十二功德成，尊重師、重法、重僧、重戒學、重供養、重不放逸、於細微過患常見憂怖、護自身亦護他、從此世怖畏解脫、彼世怖畏解脫、多歡喜可愛。一切戒功德，是念戒功德。云何修行者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心，不亂心念，自身戒無偏、無穿、無點、無垢、無雜、自在智慧所嘆、無所觸令起定。若無偏是無穿，若無穿是不點，如是一切可知。復次若滿清淨戒，是善法住處故，名不偏不穿。作姓稱譽故，名無點無垢。以斷愛故，名為自在。聖所樂故，無有過患。智慧所嘆離戒盜故，故名無所觸。成不退處，故令起定。以餘行當念戒。名戒者，是樂無過患、是姓可貴，以財物自在。如先所說戒功德，如是廣說可知。彼坐禪人以此門以此行以此功德，現念戒，由信念心不亂，以不亂心滅於諸蓋，禪分成起，外行禪成住。餘如初廣說(念戒已竟)。

問：云何念施？何修？何相？何味？何處？何功德？云何為修？答：施者，為利他故，樂饒益他。為他人得，捨自財物，此謂施。以念施功德現念捨，彼念、隨念、正念，此謂念施。彼念住不亂，此謂修。令起施功德為相，不蓄為味，不慳為處。

ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པ་མ་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན། ཉེས་པ་དང་འཇིགས་པ་མཐོང་བ་ནི་རོ་ཡིན། དགའ་བ་དང་ཉེས་པ་མེད་པའི་བདེ་བ་ནི་གནས་ཡིན། གང་ཞིག་ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པ་སྒོམ་པར་བྱེད་པ་དེ་ལ་ཡོན་ཏན་བཅུ་གཉིས་འབྱུང་སྟེ། སློབ་དཔོན་ལ་གུས་པ་དང་། ཆོས་ལ་གུས་པ་དང་། དགེ་འདུན་ལ་གུས་པ་དང་། བསླབ་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ལ་གུས་པ་དང་། མཆོད་པ་ལ་གུས་པ་དང་། བག་ཡོད་པ་ལ་གུས་པ་དང་། ཉེས་པ་ཕྲ་མོ་ལ་ཡང་རྟག་ཏུ་འཇིགས་ཤིང་སྐྲག་པ་དང་། རང་གི་ལུས་བསྲུང་བ་དང་གཞན་བསྲུང་བ་དང་། ཚེ་འདིའི་འཇིགས་པ་ལས་གྲོལ་བ་དང་། ཚེ་ཕྱི་མའི་འཇིགས་པ་ལས་གྲོལ་བ་དང་། དགའ་བ་མང་ཞིང་ཡིད་དུ་འོང་བའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པའི་ཡོན་ཏན་ཡིན་ནོ། །ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ནི། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་དབེན་པར་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། རང་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཕྱོགས་རིས་མེད་པ། བུ་ག་མེད་པ། དྲི་མ་མེད་པ། སྐྱོན་མེད་པ། མ་འདྲེས་པ། རང་དབང་ཡོད་པ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་བསྔགས་པ། རེག་ཏུ་མེད་པ། ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེ་བར་བྱེད་པའོ། །གལ་ཏེ་ཕྱོགས་རིས་མེད་པ་ནི་བུ་ག་མེད་པ་ཡིན། གལ་ཏེ་བུ་ག་མེད་པ་ནི་དྲི་མ་མེད་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཡང་གལ་ཏེ་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ན། དགེ་བའི་ཆོས་ཀྱི་གནས་ཡིན་པའི་ཕྱིར་ཕྱོགས་རིས་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །རིགས་ཀྱི་སྙན་གྲགས་བྱེད་པའི་ཕྱིར་དྲི་མ་མེད་ཅིང་སྐྱོན་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྲེད་པ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རང་དབང་ཞེས་བྱའོ། །འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དགྱེས་པའི་ཕྱིར་ཉེས་པ་མེད་པའོ། །ཤེས་རབ་ཀྱིས་བསྔགས་ཤིང་ཚུལ་ཁྲིམས་བརྐུས་པ་མེད་པའི་ཕྱིར་རེག་ཏུ་མེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཕྱིར་མི་ལྡོག་པའི་གནས་སུ་གྱུར་པའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེེད་པའོ། །སྤྱོད་པ་གཞན་གྱིས་ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པར་བྱའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཞེས་བྱ་བ་ནི་བདེ་བ་དང་ཉེས་པ་མེད་པ་དང་། རིགས་རྒྱུད་བཙུན་པ་དང་། ནོར་གྱིས་རང་དབང་ཡོད་པའོ། །སྔར་བཤད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དེ་བཞིན་དུ་རྒྱས་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་། སྤྱོད་པ་འདི་དང་། ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་ཚུལ་ཁྲིམས་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་ཏེ། དད་པས་དྲན་པའི་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་འགྱུར་ཞིང་། སེམས་མ་འཁྲུགས་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་སྤོང་བར་འགྱུར་ལ། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཞིང་། ཕྱི་རོལ་གྱི་བསམ་གཏན་སྤྱོད་པ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། །ལྷག་མ་ནི་ཐོག་མ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད་པར་བྱའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་དྲན་པ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། སྦྱིན་པ་དྲན་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། ཇི་ལྟར་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་བྱ། ལན། སྦྱིན་པ་ནི་གཞན་ལ་ཕན་པའི་ཕྱིར་གཞན་ལ་ཕན་འདོགས་པར་དགའ་བའོ། །གཞན་གྱི་དོན་དུ་རང་གི་ནོར་གཏོང་བ་ནི་སྦྱིན་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྦྱིན་པའི་ཡོན་ཏན་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་གཏོང་བ་དྲན་པ་སྟེ། དེ་དྲན་པ་དང་། རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པར་དྲན་པ་ནི་སྦྱིན་པ་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་དྲན་པ་མ་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྦྱིན་པའི་ཡོན་ཏན་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན། མི་གསོག་པ་ནི་རོ་ཡིན། སེར་སྣ་མེད་པ་ནི་གནས་ཡིན་ནོ།།

若人修行念施，成得十功德。如是施隨樂無慳無貪意，為多人念，善取他意，於眾不畏，多歡喜慈悲心，向善趣，向醍醐。云何修行者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心，不亂心自念施，以所捨物我有利、我善得利。世人為慳垢所牽，我住無慳垢心，我常施與、常樂行施、常供給、常分佈。彼坐禪人以此門以此行以此功德，現念施，彼心成信。由信由念故，心常不亂。以不亂心，滅於諸蓋，禪分成起，外行禪成住。餘如初廣說(念施已竟)。

問：云何念天？何修？何相？何味？何處？何功德？云何修行？答：依生天功德，念自身功德。彼念、隨念、正念，此謂念天。彼念住不亂，此謂修。令起自身功德、天功德等為相，於功德愛敬為味，信功德果為處。若人修行念天，成得八功德。如是彼人五法增長，所謂信、戒、聞、施、慧，成天人所念愛敬。於說功德果報，大歡喜踴躍，自重其身，及天人所貴。念戒念施以入其內，向善趣、向醍醐。云何修行者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心。以不亂心，念天有四王天、有三十三天、有焰摩天、有兜率天、有化樂天、有他化自在天，有梵身天、有天常生。以信成就，諸天從此生彼；我復如是有信。如是戒、如是聞、如是施、如是慧，成就彼諸天，從此生彼；我復如是有慧。

གང་ཞིག་སྦྱིན་པ་དྲན་པ་སྒོམ་པར་བྱེད་པ་དེ་ལ་ཡོན་ཏན་བཅུ་འབྱུང་སྟེ། དེ་ལྟར་སྦྱིན་པ་ལ་དགའ་ཞིང་སེར་སྣ་མེད་ཅིང་འདོད་པའི་སེམས་མེད་པ་དང་། སྐྱེ་བོ་མང་པོས་དྲན་པ་དང་། གཞན་གྱི་བསམ་པ་ལེགས་པར་འཛིན་པ་དང་། འཁོར་གྱི་ནང་དུ་མི་འཇིགས་པ་དང་། དགའ་བ་མང་ཞིང་བྱམས་པའི་སེམས་དང་ལྡན་པ་དང་། བདེ་འགྲོར་འགྲོ་བ་དང་། བདུད་རྩིའི་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་བའོ། །ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ནི། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་དབེན་པར་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་རང་གི་སྦྱིན་པ་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། བདག་གིས་བཏང་བའི་དངོས་པོས་བདག་ལ་ཕན་པ་བྱུང་། བདག་གིས་ལེགས་པར་ཐོབ་པ་ཡིན། འཇིག་རྟེན་པ་རྣམས་ནི་སེར་སྣའི་དྲི་མས་དྲངས་ཀྱང་། བདག་ནི་སེར་སྣའི་དྲི་མ་མེད་པའི་སེམས་ལ་གནས་ཏེ། བདག་ནི་རྟག་ཏུ་སྦྱིན་པ་དང་། རྟག་ཏུ་སྦྱིན་པ་ལ་དགའ་བ་དང་། རྟག་ཏུ་སྦྱིན་པར་བྱེད་པ་དང་། རྟག་ཏུ་བགོ་བཤའ་བྱེད་པའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་། སྤྱོད་པ་འདི་དང་། ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་སྦྱིན་པ་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་སེམས་དད་པར་འགྱུར་རོ། །དད་པ་དང་དྲན་པའི་སྒོ་ནས་སེམས་རྟག་ཏུ་མི་འཁྲུག་གོ །སེམས་མ་འཁྲུགས་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་སྤོང་བར་འགྱུར་ཞིང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ལ། ཕྱི་རོལ་གྱི་བསམ་གཏན་སྤྱོད་པ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། །ལྷག་མ་ནི་ཐོག་མ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད་པར་བྱའོ། །སྦྱིན་པ་དྲན་པ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། ལྷ་དྲན་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། ཇི་ལྟར་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་བྱ། ལན། ལྷར་སྐྱེ་བའི་ཡོན་ཏན་ལ་བརྟེན་ནས་རང་གི་ཡོན་ཏན་དྲན་པའོ། །དེ་དྲན་པ་དང་། རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པར་དྲན་པ་ནི་ལྷ་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་དྲན་པ་མ་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །རང་གི་ཡོན་ཏན་དང་ལྷའི་ཡོན་ཏན་སོགས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡོན་ཏན་ལ་དགའ་ཞིང་གུས་པ་ནི་རོ་ཡིན། ཡོན་ཏན་གྱི་འབྲས་བུ་ལ་དད་པ་ནི་གནས་ཡིན་ནོ། །གང་ཞིག་ལྷ་དྲན་པ་སྒོམ་པར་བྱེད་པ་དེ་ལ་ཡོན་ཏན་བརྒྱད་འབྱུང་སྟེ། དེ་ལྟར་མི་དེ་ལ་ཆོས་ལྔ་འཕེལ་བར་འགྱུར་ཏེ། དེ་ནི་དད་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཐོས་པ་དང་། སྦྱིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་བོ། །ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀྱིས་དྲན་ཞིང་དགའ་བར་འགྱུར་བ་དང་། ཡོན་ཏན་གྱི་འབྲས་བུ་བརྗོད་པ་ལ་ཤིན་ཏུ་དགའ་ཞིང་སྤྲོ་བ་དང་། རང་གི་ལུས་གཅེས་པར་འཛིན་པ་དང་། ལྷ་དང་མིས་གཙོ་བོར་བྱེད་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་སྦྱིན་པ་དྲན་པས་ནང་དུ་འཇུག་པ་དང་། བདེ་འགྲོ་དང་བདུད་རྩིའི་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་བའོ། །ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ནི། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་དབེན་པར་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས། སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་ལྷ་རྣམས་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། རྒྱལ་ཆེན་བཞིའི་རིས་ཀྱི་ལྷ་དང་། སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་གྱི་ལྷ་དང་། འཐབ་བྲལ་གྱི་ལྷ་དང་། དགའ་ལྡན་གྱི་ལྷ་དང་། འཕྲུལ་དགའི་ལྷ་དང་། གཞན་འཕྲུལ་དབང་བྱེད་ཀྱི་ལྷ་དང་། ཚངས་རིས་ཀྱི་ལྷ་དང་། རྟག་ཏུ་སྐྱེ་བའི་ལྷ་རྣམས་སོ། །དད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་ལྷ་དེ་རྣམས་འདི་ནས་ཤི་འཕོས་ནས་དེར་སྐྱེས་སོ། །བདག་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་དད་པ་དང་ལྡན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཐོས་པ་དང་། སྦྱིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་ལྷ་དེ་རྣམས་འདི་ནས་ཤི་འཕོས་ནས་དེར་སྐྱེས་སོ། །བདག་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་ཤེས་རབ་དང་ལྡན་ནོ།།

當念其身、當念諸天，信、戒、聞、施、慧。彼坐禪人以此門以此行以功德現念天，彼心成信。以由信由念，心成不亂。以不亂心，滅於諸蓋，禪分成起，外行禪成住。

問：何故念天功德，不念人功德？答：諸天功德最妙、生最妙、地成妙處、心於妙處修行成妙，是故念天功德，不念人功德。餘如初廣說(念天已竟)。

解脫道論卷第六

----------------------------------------------------------------------

【經文資訊】大正新脩大藏經 第 32 冊 No. 1648 解脫道論

----------------------------------------------------------------------

解脫道論卷第七阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

行門品之四

問曰：云何念安般？何修？何相？何味？何處？何功德？云何修行？答曰：安者入，般者出。於出入相，彼念、隨念、正念，此謂念安般。心住不亂，此謂修。令起安般想為相，觸思惟為味，斷覺為處。何功德者，若人修行念安般，成寂寂、成勝妙、成莊嚴，可愛、自娛樂。

རང་གི་ལུས་དྲན་པར་བྱ། ལྷ་རྣམས་དྲན་པར་བྱ། དད་པ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། ཐོས་པ་དང་། སྦྱིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་བོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདི་དང་ཡོན་ཏན་འདི་དག་གིས་ལྷ་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་སེམས་དད་པར་འགྱུར་རོ། །དད་པ་དང་དྲན་པའི་སྒོ་ནས་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་འགྱུར་རོ། །སེམས་མ་འཁྲུགས་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་སྤོང་བར་འགྱུར་ཞིང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ལ། ཕྱི་རོལ་གྱི་བསམ་གཏན་སྤྱོད་པ་གནས་པར་འགྱུར་རོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་ལྷའི་ཡོན་ཏན་དྲན་གྱི། མིའི་ཡོན་ཏན་མི་དྲན་པ་ཅི་ཡིན། ལན། ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་ནི་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་དང་། སྐྱེ་བ་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་དང་། ས་ཕྱོགས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་དང་། སེམས་གནས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པར་སྒོམ་པས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་ལྷའི་ཡོན་ཏན་དྲན་གྱི། མིའི་ཡོན་ཏན་མི་དྲན་ནོ། །ལྷག་མ་ནི་ཐོག་མ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད་པར་བྱའོ། །ལྷ་དྲན་པ་རྫོགས་སོ།། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་དྲུག་པའོ།། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བདུན་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤས་མཛད། འོད་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བར་བསྒྱུར། ཡུལ་འཕུ་ནན་གྱི་མཁན་པོ་སངྒ་བྷ་དྲས་བསྒྱུར། སྤྱོད་པའི་སྒོའི་ལེའུ་བཞི་པ། དྲི་བ། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། ཇི་ལྟར་སྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པར་བྱ། ལན། དབུགས་རྔུབ་པ་ནི་ནང་དུ་འཇུག་པ་དང་། འབྱུང་བ་ནི་ཕྱིར་འབྱུང་བའོ། །དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་མཚན་མ་ལ། དེ་དྲན་པ་དང་། རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པར་དྲན་པ་ནི་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ། །སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན། རེག་པ་དང་ཡིད་ལ་་ནི་རོ་ཡིན། རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྤོང་བ་ནི་གནས་ཡིན། ཡོན་ཏན་ནི་གང་ཞིག་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པར་བྱེད་པ་དེ་ནི་ཞི་ཞིང་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་དང་། རྒྱན་དུ་གྱུར་པ་དང་། ཡིད་དུ་འོང་བ་དང་། རང་ཉིད་དགའ་བར་བྱེད་པར་འགྱུར་རོ།།

若數數起惡不善法令除滅，身成不懈怠，眼亦不懈怠，身成不動不搖，心成不動不搖，令滿四念處、令滿七覺意、令滿解脫。世尊所嘆，聖所住止，梵所住止，如來所住止。云何修者，初坐禪人，若往阿蘭若、若往樹下、若往寂寂處，結跏趺坐，正身在前。彼坐禪人，念入息、念出息。念出息若長出息，我息長出，如是知之。若長息入，我長息入，如是知之。若短息入，我短息入，如是知之。若短息出，我短息出，如是知之。我入息如是覺，我出息如是覺，知喜知樂、知心所行，令滅心行、令歡喜心、令教化心、令解脫心，見無常、見無欲、見滅、見出離，如是覺見出離。我出息如是覺見出離，我出入息如是，於是現前令學安者。謂繫念住於鼻端、或於口脣。是出入息所緣處。彼坐禪人以安念此處，入息出息於鼻埠脣以念觀觸。或現念令息入、現念令息出。現於息入時不作意，於出時亦不作意。是出入息所觸鼻埠脣，以念觀知所觸，現念令入現念出息。如人觸材以緣鋸力，亦不作意鋸去來想。如是坐禪人，於入出息亦不作意入出息想，所觸鼻埠脣以念觀知，現念令入息、現念令出息。若坐禪人於入出息作意內外，其心成亂。若心起亂，其身及心成懈怠動搖，此是過患。若最長息、若最短息，不應作意。

བདག་གིས་མི་དགེ་བའི་ཆོས་ངན་པ་རྣམས་ཡང་ཡང་སྐྱེས་ནས་སྤོང་བར་བྱེད་པ་དང་། ལུས་ལེ་ལོ་མེད་པར་འགྱུར་བ་དང་། མིག་ཀྱང་ལེ་ལོ་མེད་པར་འགྱུར་བ་དང་། ལུས་མི་གཡོ་ཞིང་མི་འགུལ་བར་འགྱུར་བ་དང་། སེམས་མི་གཡོ་ཞིང་མི་འགུལ་བར་འགྱུར་བ་དང་། དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་བཞི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་བསྔགས་པ། འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱི་གནས་པ། ཚངས་པ་རྣམས་ཀྱི་གནས་པ། དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་རྣམས་ཀྱི་གནས་པའོ། །ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ནི། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ། དགོན་པའམ། ཤིང་དྲུང་ངམ། དབེན་པའི་གནས་སུ་སོང་སྟེ། སྐྱིལ་མོ་ཀྲུང་བཅས་ནས། ལུས་དྲང་པོར་བསྲངས་ཏེ་མདུན་དུ་བཞག་གོ །བསམ་གཏན་པ་དེས་དབུགས་རྔུབ་པ་དྲན་པར་བྱ། དབུགས་འབྱུང་བ་དྲན་པར་བྱའོ། །དབུགས་རིང་པོར་འབྱུང་ན་བདག་གི་དབུགས་རིང་པོར་འབྱུང་ངོ་ཞེས་དེ་ལྟར་ཤེས་པར་བྱའོ། །དབུགས་རིང་པོར་རྔུབ་ན་བདག་གི་དབུགས་རིང་པོར་རྔུབ་བོ་ཞེས་དེ་ལྟར་ཤེས་པར་བྱའོ། །དབུགས་ཐུང་ངུར་རྔུབ་ན་བདག་གི་དབུགས་ཐུང་ངུར་རྔུབ་བོ་ཞེས་དེ་ལྟར་ཤེས་པར་བྱའོ། །དབུགས་ཐུང་ངུར་འབྱུང་ན་བདག་གི་དབུགས་ཐུང་ངུར་འབྱུང་ངོ་ཞེས་དེ་ལྟར་ཤེས་པར་བྱའོ། །བདག་གི་དབུགས་རྔུབ་པ་འདི་ལྟར་ཚོར་བ་དང་། བདག་གི་དབུགས་འབྱུང་བ་འདི་ལྟར་ཚོར་བར་བྱ་སྟེ། དགའ་བ་ཤེས་པ་དང་། བདེ་བ་ཤེས་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཤེས་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་འགག་པར་བྱེད་པ་དང་། སེམས་དགའ་བར་བྱེད་པ་དང་། སེམས་གདམས་ངག་སྟེར་བ་དང་། སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་བྱེད་པ་དང་། མི་རྟག་པ་མཐོང་བ་དང་། འདོད་ཆགས་མེད་པ་མཐོང་བ་དང་། འགག་པ་མཐོང་བ་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བ་མཐོང་བ། དེ་ལྟར་ངེས་པར་འབྱུང་བ་མཐོང་ཞིང་ཚོར་བའོ། །བདག་གི་དབུགས་འབྱུང་བ་འདི་ལྟར་ངེས་པར་འབྱུང་བ་མཐོང་ཞིང་ཚོར་བའོ། །བདག་གི་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་འདི་ལྟ་བུ་ལ་མངོན་སུམ་དུ་བསླབ་པར་བྱའོ། །དེ་ནི་དྲན་པ་སྣའི་རྩེ་མོའམ་མཆུའི་སྟེང་དུ་གཏད་པའོ། །འདི་ནི་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་དམིགས་པའི་གནས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་དེར་དྲན་པ་བརྟན་པོས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་སྣའ་མོའམ་མཆུའི་སྟེང་དུ་དྲན་པས་རེག་པ་ལ་དམིགས་པར་བྱའོ། །ཡང་ན་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་དབུགས་འབྱུང་བར་བྱའོ། །མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་རྔུབ་པའི་དུས་སུ་ཡིད་ལ་མི་བྱེད། འབྱུང་བའི་དུས་སུའང་ཡིད་ལ་མི་བྱེད། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་སྣའི་རྩེ་མོའམ་མཆུའི་སྟེང་དུ་རེག་པ་ལ་དྲན་པས་དམིགས་ཏེ་ཤེས་པར་བྱ། མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་དབུགས་འབྱུང་བར་བྱའོ། །དཔེར་ན་མི་ཞིག་གིས་ཤིང་ལ་རེག་ཅིང་སོག་ལེའི་སྟོབས་ཀྱིས་དམིགས་ཀྱང་། སོག་ལེ་འགྲོ་འོང་གི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་པས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་ལའང་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པར། སྣའི་རྩེ་མོའམ་མཆུའི་སྟེང་དུ་རེག་པ་ལ་དྲན་པས་དམིགས་ཏེ་ཤེས་པར་བྱ། མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་དྲན་པས་དབུགས་འབྱུང་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་ཕྱི་ནང་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་ན། སེམས་འཁྲུག་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སེམས་འཁྲུག་པར་གྱུར་ན། ལུས་དང་སེམས་ལེ་ལོ་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིང་གཡོ་བར་འགྱུར་ཏེ། འདི་ནི་ཉེས་དམིགས་སོ། །དབུགས་ཤིན་ཏུ་རིང་བའམ། ཤིན་ཏུ་ཐུང་བ་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱའོ།།

若作處最長、最短息，其身及心皆成懈怠動搖，此是過患。由出入息種種相故，不應作著。若如是作心，餘緣成亂。若心亂，其身及心皆成懈怠動搖，如是過患無邊。起出入息，以無邊懈故，應作想如是心不亂。若心遲緩、若心利疾，不當精進。若作遲緩精進，成懈怠睡眠；若作利疾精進，成起調。若坐禪人，若與懈怠睡眠共起、若與調共起，其身及心成懈怠成動搖，此是過患。彼坐禪人以九小煩惱清淨心現念入息，彼相得起。名相者，如抽綿、抽古貝觸身成樂觸，如涼風觸身成樂觸。如見入出息風觸鼻口脣，唸作風想，不由形色，此謂相。若坐禪人，以修多修相成增長，若鼻端增長，於眉間、於額成多處住，成滿頭風。從此增長，滿身猗樂，此謂具足。復有坐禪人，從初見異相，如煙如霧、如塵如碎金，猶如針刺、如蟻所嚙，見種種色。若坐禪人心不明瞭，於彼異相心作異想成顛倒，不成出入息想。若明瞭坐禪人，不作異意想，念現入息、念現出息，離作餘想。若如是作意，異相即滅。是坐禪人得微妙相，心不放逸，念現入息、念現出息，彼相自在。以相自在，欲起修行。由欲自在，念現入息、念現出息，起喜。已喜自在、已欲自在，念現入息、念現出息，起捨。

གལ་ཏེ་གནས་སུ་དབུགས་ཤིན་ཏུ་རིང་བའམ་ཤིན་ཏུ་ཐུང་བ་ལ་བརྟེན་ན། ལུས་དང་སེམས་གཉིས་ཀ་ལེ་ལོ་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིང་གཡོ་བར་འགྱུར་ཏེ། འདི་ནི་ཉེས་དམིགས་སོ། །དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་མཚན་མ་སྣ་ཚོགས་པའི་ཕྱིར། མངོན་པར་ཞེན་པར་མི་བྱའོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་སེམས་བྱས་ན། དམིགས་པ་གཞན་ལ་འཁྲུག་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སེམས་འཁྲུག་ན། ལུས་དང་སེམས་གཉིས་ཀ་ལེ་ལོ་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིང་གཡོ་བར་འགྱུར་ཏེ། དེ་ལྟར་ཉེས་དམིགས་མཐའ་ཡས་སོ། །དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་སྐྱེ་བ་ལ་ལེ་ལོ་མཐའ་ཡས་པའི་ཕྱིར། འདུ་ཤེས་དེ་ལྟར་བྱས་ན་སེམས་མི་འཁྲུག་གོ །གལ་ཏེ་སེམས་བུལ་བའམ། སེམས་རྣོ་བར་གྱུར་ཀྱང་བརྩོན་འགྲུས་མི་བྱའོ། །གལ་ཏེ་བུལ་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱས་ན། ལེ་ལོ་དང་གཉིད་དུ་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་རྣོ་བར་བརྩོན་འགྲུས་བྱས་ན། རྒོད་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པ་ལེ་ལོ་དང་གཉིད་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའམ། རྒོད་པ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་ན། ལུས་དང་སེམས་ལེ་ལོ་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིང་གཡོ་བར་འགྱུར་ཏེ། འདི་ནི་ཉེས་དམིགས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་ཉོན་མོངས་པ་ཆུང་ངུ་དགུ་ལས་རྣམ་པར་དག་པའི་སེམས་ཀྱིས་མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་རྔུབ་པ་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། མཚན་མ་དེ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །མཚན་མ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། དཔེར་ན་སྤུ་འཐེན་པའམ། རས་བལ་རྙིང་པ་འཐེན་པས་ལུས་ལ་རེག་ན་བདེ་བའི་རེག་པར་འགྱུར་བ་དང་། བསིལ་བའི་རླུང་གིས་ལུས་ལ་རེག་ན་བདེ་བའི་རེག་པར་འགྱུར་བ་བཞིན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་རླུང་གིས་སྣ་དང་ཁའི་མཆུ་ལ་རེག་པ་མཐོང་ནས། དྲན་པས་རླུང་གི་འདུ་ཤེས་བྱེད་ཀྱི། དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་ལས་མ་ཡིན་ནོ། །འདི་ནི་མཚན་མ་ཞེས་བྱའོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་མང་དུ་བསྒོམས་ཤིང་མང་དུྱས་པས་མཚན་མ་འཕེལ་བར་གྱུར་ན། སྣའི་རྩེ་མོ་ནས་འཕེལ་ཏེ། སྨིན་མཚམས་དང་དཔྲལ་བར་གནས་མང་པོར་གྱུར་ནས། མགོ་བོ་རླུང་གིས་ཁྱབ་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ནས་འཕེལ་ཏེ་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པའི་བདེ་བས་ཁྱབ་པར་འགྱུར་རོ། །འདི་ནི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་བསམ་གཏན་པ་ལ་ལ་ནི། ཐོག་མ་ཉིད་ནས་མཚན་མ་ཐ་དད་པ་མཐོང་སྟེ། དུ་བ་དང་། སྨུག་པ་དང་། རྡུལ་དང་། གསེར་གྱི་ཐལ་བ་དང་། ཁབ་ཀྱིས་བཙུགས་པ་དང་། གྲོག་མས་ཟོས་པ་ལྟ་བུ་སྟེ། ཁ་དོག་སྣ་ཚོགས་མཐོང་ངོ་། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པ་སེམས་མི་གསལ་བ་ཡིན་ན། མཚན་མ་ཐ་དད་པ་དེ་ལ་སེམས་ཀྱིས་འདུ་ཤེས་ཐ་དད་པར་བྱས་ནས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་མི་འགྲུབ་བོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པ་གསལ་བ་ཡིན་ན། འདུ་ཤེས་ཐ་དད་པར་མི་བྱེད་པར། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་འབྱུང་བ་དྲན་པར་བྱེད་ཅིང་། འདུ་ཤེས་གཞན་བྱེད་པ་སྤོང་ངོ་། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱས་ན། མཚན་མ་ཐ་དད་པ་འགག་པར་འགྱུར་རོ། །བསམ་གཏན་པ་དེ་མཚན་མ་ཕྲ་མོ་ཐོབ་ནས་སེམས་མ་ཡེངས་པར། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་འབྱུང་བ་དྲན་པར་བྱེད་པས། མཚན་མ་དེ་རང་དབང་དུ་གྱུར་ཏོ། །མཚན་མ་རང་དབང་དུ་གྱུར་པས། འདུན་པས་སྒོམ་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །འདུན་པ་རང་དབང་དུ་གྱུར་པས། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་འབྱུང་བ་དྲན་པས་དགའ་བ་སྐྱེའོ། །དགའ་བ་རང་དབང་དུ་གྱུར་པ་དང་། འདུན་པ་རང་དབང་དུ་གྱུར་པས། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། མངོན་སུམ་དུ་དབུགས་འབྱུང་བ་དྲན་པས་བཏང་སྙོམས་སྐྱེའོ།།

彼已捨自在、已欲自在、已喜自在，念現入息、念現出息，其心不亂。若心不亂，諸蓋滅，禪分起。此坐禪人已得寂滅勝四禪定，如初廣說。復次先師說四種修念安般，所謂算、隨逐、安置、隨觀。

問曰：云何名算？答曰：初坐禪人，從初出息乃至入息，從一至十，過十不算。復說：從一至五，過五不算，不令意誤，是時當算。乃至離算，從入出息事念住，此謂名算。隨逐者，攝算，以念無間逐出入息，此謂隨逐。名安置者，或鼻端、或於脣，是入出息所觸處，於彼作風相令念住，此謂安置。名隨觀者，由觸自在，當隨觀相；於此所起喜樂等法，應當隨觀，此謂隨觀。彼算為覺滅，令得出離覺。隨逐者，為滅麁覺。於出入息作念無間安置，為斷於亂，作不動想。隨觀者，為受持想、為知勝法。若長入息、若短出息，於短入息如是學之者，方便所作；過於其性，此謂長。性者，現智智，為現不愚癡事。

問曰。云何不愚癡事？答曰：初坐禪人得身心倚，以入出息念現作住，其出入息成細。出入息細故，成不可取。時坐禪人若長息隨觀作長，乃至相起住。若相已起住，以性應作意，此謂不愚癡。復次當為心訊息，有時作長、有時作短，如是當修。復次坐禪人，以事令分明相起，是事當修。

ཁོས་རང་དབང་སྤངས་ཟིན་པ་དང་། རང་དབང་འདོད་པ་དང་། རང་དབང་དགའ་བ་བྱུང་ཟིན་པ་དང་། རྔུབ་པའི་དབུགས་དྲན་པ་དང་། འབྱུང་བའི་དབུགས་དྲན་པ། སེམས་མི་འཁྲུག་པའོ། །གལ་ཏེ་སེམས་མི་འཁྲུག་ན། སྒྲིབ་པ་ཐམས་ཅད་འགག་ཅིང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཆ་ཤས་འབྱུང་། བསམ་གཏན་པ་འདི་ནི་ཞི་གནས་མཆོག་གི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ཐོབ་པ་སྟེ། སྔར་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །ཡང་སློབ་དཔོན་སྔ་མས་དབུགས་དྲན་པ་སྒོམ་པའི་རྣམ་པ་བཞི་གསུངས་ཏེ། བགྲང་བ་དང་། རྗེས་སུ་འབྲང་བ་དང་། འཇོག་པ་དང་། རྗེས་སུ་ལྟ་བའོ། ། དྲིས་པ། བགྲང་བ་ཞེས་བྱ་བ་ཅི་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། དང་པོར་བསམ་གཏན་པས། དང་པོའི་འབྱུང་བའི་དབུགས་ནས་རྔུབ་པའི་དབུགས་བར་གཅིག་ནས་བཅུའི་བར་བགྲང་སྟེ། བཅུ་ལས་བརྒལ་བ་མི་བགྲང་། ཡང་བཤད་པ། གཅིག་ནས་ལྔའི་བར་བགྲང་སྟེ། བརྒལ་བ་མི་བགྲང་། སེམས་མ་འཁྲུལ་བར་བྱ་བའི་དུས་སུ་བགྲང་བར་བྱའོ། །བགྲང་བ་དང་བྲལ་བའི་བར་དུ་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་དབུགས་ལ་དྲན་པ་གནས་པ་འདི་ནི་བགྲང་བ་ཞེས་བྱའོ། །རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ནི། བགྲང་བ་བསྡུས་ནས་དྲན་པ་བར་མ་ཆད་པར་འབྱུང་རྔུབ་གྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་འདི་ནི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ཞེས་བྱའོ། །འཇོག་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། སྣའི་རྩེའམ་མཆུ་ལ་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་དབུགས་ཀྱིས་རེག་པའི་གནས་དེར་རླུང་གི་མཚན་མ་ལ་དྲན་པ་གནས་པར་བྱེད་པ་འདི་ནི་འཇོག་པ་ཞེས་བྱའོ། །རྗེས་སུ་ལྟ་བ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། རེག་པའི་རང་དབང་གིས་མཚན་མ་རྗེས་སུ་ལྟ་བར་བྱ་སྟེ། འདི་ལས་བྱུང་བའི་དགའ་བ་དང་བདེ་བ་ལ་སོགས་པའི་ཆོས་རྣམས་རྗེས་སུ་ལྟ་བར་བྱ་བ་འདི་ནི་རྗེས་སུ་ལྟ་བ་ཞེས་བྱའོ། །བགྲང་བ་ནི་རྣམ་རྟོག་འགག་པ་དང་རྣམ་རྟོག་ལས་གྲོལ་བའི་ཆེད་དུའོ། །རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ནི་རགས་པའི་རྣམ་རྟོག་འགག་པའི་ཆེད་དུའོ། །འབྱུང་རྔུབ་ལ་དྲན་པ་བར་མ་ཆད་པར་འཇོག་པ་ནི་རྣམ་པར་གཡེང་བ་གཅོད་པའི་ཆེད་དང་མི་གཡོ་བའི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པའི་ཆེད་དུའོ། །རྗེས་སུ་ལྟ་བ་ནི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པ་དང་ཆོས་མཆོག་རྟོགས་པའི་ཆེད་དུའོ། །རིང་བའི་རྔུབ་པའམ། ཐུང་བའི་འབྱུང་བའམ། ཐུང་བའི་རྔུབ་པ་ལྟར་སློབ་པ་ནི་ཐབས་ཀྱིས་བྱས་པ་སྟེ། རང་བཞིན་ལས་འདས་པ་འདི་ནི་རིང་བ་ཞེས་བྱའོ། །རང་བཞིན་ནི་མངོན་པའི་ཤེས་རབ་སྟེ། མ་རྨོངས་པའི་དོན་མངོན་དུ་བྱེད་པའི་ཆེད་དུའོ། ། དྲིས་པ། མ་རྨོངས་པའི་དོན་ཞེས་བྱ་བ་ཅི་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། དང་པོར་བསམ་གཏན་པས་ལུས་སེམས་བརྟན་པོ་ཐོབ་སྟེ། རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་དབུགས་དྲན་པས་གནས་པར་བྱེད་པ་དང་། དེའི་འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་ཕྲ་བར་གྱུར་ཏོ། །འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་ཕྲ་བས་ན་འཛིན་དུ་མི་རུང་བར་གྱུར་ཏོ། །དེའི་ཚེ་བསམ་གཏན་པས་དབུགས་རིང་བ་ལ་རིང་བར་རྗེས་སུ་ལྟ་བ་བྱེད་ཅིང་། མཚན་མ་འབྱུང་ནས་གནས་པའི་བར་དུའོ། །གལ་ཏེ་མཚན་མ་བྱུང་ནས་གནས་ན། རང་བཞིན་གྱིས་ཡིད་ལ་བྱེད་པར་བྱ་བ་འདི་ནི་མ་རྨོངས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་སེམས་ངལ་གསོ་བའི་ཆེད་དུ། རེས་འགའ་རིང་བར་བྱ། རེས་འགའ་ཐུང་བར་བྱ། དེ་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱའོ། །ཡང་བསམ་གཏན་པས་དོན་གྱིས་མཚན་མ་གསལ་བར་འབྱུང་བ་དེ་ནི་བསྒོམ་པར་བྱའོ། །

知一切身我入息，如是學者以二種行知一切身，不愚癡故、以事故。

問曰：云何無愚癡知一切身？答曰：若坐禪人念安般定，身心喜樂觸成滿。由喜樂觸滿，一切身成不愚癡。

問曰：云何以事知一切身？答曰：出入息者，所謂一處住色身。出入息事心心數法名身，此色身名身，此謂一切身。彼坐禪人，如是以見知一切身。雖有身，無眾生、無命。如是學者，謂三學：一增上戒學、二增上心學、三增上慧學。如實戒，此謂增上戒學；如實定，此謂增上心學；如實慧，此謂增上慧學。彼坐禪人，此三學，於彼事以唸作意學之，修已多修，此謂學之令滅身行，我入息如是學。云何名身行者，此謂出入息。以如是身行曲申，形隨申動踴振搖。如是於身行，現令寂滅。復次於麁身行現令寂滅，以細身行修行初禪，從彼以最細修第二禪，從彼最細修行學第三禪，令滅無餘修第四禪。

問曰：若無餘，滅出入息，云何修行念安般？答曰：善取初相故。以滅出入息，其相得起，成修行相。何以故？諸禪相知喜為事、知我入息，如是學者，彼念現入息、念現出息，於二禪處起喜。彼喜以二行成知，以不愚癡故、以事故。於是坐禪人入定成知喜，不以愚癡，以觀故、以對治故、以事故，成知樂我入息。

འཁོར་བ་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པས་རྔུབ་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས་སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤེས་ཏེ། མ་རྨོངས་པའི་ཕྱིར་དང་། དོན་གྱི་ཕྱིར་རོ། ། དྲིས་པ། མ་རྨོངས་པས་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་དབུགས་དྲན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྒོམས་ན། ལུས་སེམས་ལ་དགའ་བདེའི་རེག་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །དགའ་བདེའི་རེག་པ་རྫོགས་པས་ལུས་ཐམས་ཅད་མ་རྨོངས་པར་འགྱུར་རོ། ། དྲིས་པ། དོན་གྱིས་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་ནི་གནས་གཅིག་ཏུ་གནས་པའི་གཟུགས་ཀྱི་ལུས་སོ། །འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་ཀྱི་དོན་ནི་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་ལུས་ཏེ། གཟུགས་ཀྱི་ལུས་འདི་ནི་ལུས་ཞེས་བྱ་སྟེ། འདི་ནི་ལུས་ཐམས་ཅད་ཅེས་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་མཐོང་བས་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤེས་སོ། །ལུས་ཡོད་ཀྱང་སེམས་ཅན་མེད་པ་དང་། སྲོག་མེད་དོ། །དེ་ལྟར་སློབ་པ་ནི་བསླབ་པ་གསུམ་སྟེ། གཅིག་ནི་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་དང་། གསུམ་པ་ནི་ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པའོ། །ཡང་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ནི་ལྷག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ཞེས་བྱ། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་ལྷག་པའི་སེམས་ཀྱི་བསླབ་པ་ཞེས་བྱ། ཡང་དག་པའི་ཤེས་རབ་ནི་ལྷག་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བསླབ་པ་ཞེས་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་བསླབ་པ་གསུམ་པོ་དེ་དག་དོན་དེ་ལ་དྲན་པས་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་སློབ་ཅིང་། བསྒོམས་ཤིང་མང་དུ་བསྒོམས་པས། འདི་ནི་ལུས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་འགག་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སློབ་པ་སྟེ། བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ་ཞེས་དེ་ལྟར་སློབ་བོ། །ལུས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་ཅེས་བྱ་བ་ཅི་ཞེ་ན། འདི་ནི་འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་སོ། །དེ་ལྟར་ལུས་་བྱེད་བཀུག་པ་དང་བརྐྱང་བ་དང་། དབྱིབས་ཀྱི་རྗེས་སུ་བརྐྱང་བ་དང་། འཕྱོ་བ་དང་། འཕར་བ་དང་། གཡོ་བའོ། །དེ་ལྟར་ལུས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་ད་ལྟར་ཞི་བར་བྱེད་དོ། །ཡང་རགས་པའི་ལུས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་ད་ལྟར་ཞི་བར་བྱེད་དེ། ཕྲ་བའི་ལུས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་ཀྱིས་བསམ་གཏན་དང་པོ་བསྒོམ་པ་དང་། དེ་ནས་ཆེས་ཕྲ་བས་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་། དེ་ནས་ཆེས་ཕྲ་བས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་བསྒོམ་ཞིང་སློབ་པ་དང་། ལྷག་མ་མེད་པར་འགག་པར་བྱས་ནས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་བསྒོམ་མོ། ། དྲིས་པ། གལ་ཏེ་ལྷག་མ་མེད་པར་འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་འགགས་ན། ཇི་ལྟར་དབུགས་དྲན་པ་བསྒོམ་པར་བྱ། ལན་དུ་སྨྲས་པ། དང་པོའི་མཚན་མ་ལེགས་པར་བཟུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་འགགས་ཀྱང་། དེའི་མཚན་མ་འབྱུང་བར་འགྱུར་ཏེ། སྒོམ་པའི་མཚན་མར་འགྱུར་རོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། བསམ་གཏན་གྱི་མཚན་མ་རྣམས་ཀྱིས་དགའ་བ་དོན་དུ་ཤེས་པ་དང་། བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ་ཞེས་དེ་ལྟར་སློབ་པ་སྟེ། དེས་ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ནི། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་གནས་སུ་དགའ་བ་འབྱུང་ངོ་། །དགའ་བ་དེ་ནི་སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཤེས་པར་འགྱུར་ཏེ། མ་རྨོངས་པའི་ཕྱིར་དང་། དོན་གྱི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལ་བསམ་གཏན་པ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པས་དགའ་བ་ཤེས་པར་འགྱུར་ཏེ། རྨོངས་པས་མ་ཡིན་གྱི། ལྟ་བས་དང་། གཉེན་པོས་དང་། དོན་གྱིས་བདེ་བ་ཤེས་པར་འགྱུར་ཏེ། བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །

如是學者，彼現念入息、現念出息，於三禪處起樂。彼樂以二行成知，以不愚癡故、以事故。如初所說，知心行我息入，如是學者說心行，是謂想受。於四禪處起彼彼心行，以二行成知，以不愚癡故、以事故。以如初說，令寂滅心行我息入，如是學者說心行，是謂想受。於麁心行令寂滅，學之如初所說，知心我入息。如是學者，彼現念入息、現念出息。其心入出事，以二行成所知，以不愚癡、以事故。如初所說，令歡喜心我入息，如是學者說令歡喜說喜，於二禪處以喜令心踴躍，學之如初所說。令教化心我入息。如是學者，彼坐禪人，現念入息、現念出息，以念以作意，彼心於事令住令專，一心教化以彼心住，學之令解脫心我入出息。如是學者，彼坐禪人，現念入息、現念出息，若心遲緩，從懈怠令解脫；若心利疾，從調令解脫學之；若心高，從染令解脫學之；若心下，從嗔恚令解脫學之；若心穢污，從小煩惱令解脫學之。復次於事若心不著樂，令著學之，常見無常我入息。如是學者，彼現念入息、現念出息，其入出息及入出息事心心數法，見其生滅學之，常見無欲我入息。如是學者，現念入息、現念出息，彼無常法彼法無欲，是泥洹入息學之，常見滅我入息。

དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོ་དེས་ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ནི། བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་གནས་སུ་བདེ་བ་འབྱུང་ངོ་། །བདེ་བ་དེ་ནི་སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཤེས་པར་འགྱུར་ཏེ། མ་རྨོངས་པའི་ཕྱིར་དང་། དོན་གྱི་ཕྱིར་རོ། །ཇི་ལྟར་དང་པོར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་སེམས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་ཤེས་པས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས་སེམས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་བཤད་པ་ནི་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་ཞེས་བྱའོ། །བསམ་གཏན་བཞི་པའི་གནས་སུ་སེམས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་དེ་དག་འབྱུང་བ་ནི། སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཤེས་པར་འགྱུར་ཏེ། མ་རྨོངས་པའི་ཕྱིར་དང་། དོན་གྱི་ཕྱིར་རོ། །ཇི་ལྟར་དང་པོར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་སེམས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་ཞི་བར་བྱེད་པས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས་སེམས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་བཤད་པ་ནི་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་ཞེས་བྱའོ། །རགས་པའི་སེམས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་ཞི་བར་བྱས་ནས། ཇི་ལྟར་དང་པོར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་སློབ་པ་སྟེ། སེམས་ཤེས་པས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོ་དེས་ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པའོ། །དེའི་སེམས་ཀྱི་འབྱུང་འཇུག་གི་དོན་ནི། སྤྱོད་པ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཤེས་པར་འགྱུར་ཏེ། མ་རྨོངས་པ་དང་། དོན་གྱི་ཕྱིར་རོ། །ཇི་ལྟར་དང་པོར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་སེམས་དགའ་བར་བྱེད་པས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས་དགའ་བར་བྱེད་པ་དང་དགའ་བ་བཤད་དེ། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་གནས་སུ་དགའ་བས་སེམས་སྤྲོ་བར་བྱེད་པ་ནི། ཇི་ལྟར་དང་པོར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་སློབ་བོ། །སེམས་གདམས་ངག་གིས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོ་བསམ་གཏན་པ་དེས། ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ནི། དྲན་པས་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་སེམས་དེ་དོན་ལ་གནས་པར་བྱེད་ཅིང་རྩེ་གཅིག་ཏུ་བྱེད་དེ། སེམས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་གདམས་ངག་གིས་སེམས་དེ་གནས་པར་བྱས་ནས། སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོ་བསམ་གཏན་པ་དེས། ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ནི། གལ་ཏེ་སེམས་བུལ་བར་གྱུར་ན་ལེ་ལོ་ལས་གར་བྱེད་པ་དང་། གལ་ཏེ་སེམས་རྣོ་བར་གྱུར་ན་རྒོད་པ་ལས་གྲོལ་བར་བྱེད་པར་སློབ་བོ། །གལ་ཏེ་སེམས་མཐོ་བར་གྱུར་ན་ཆགས་པ་ལས་གྲོལ་བར་བྱེད་པར་སློབ་བོ། །གལ་ཏེ་སེམས་དམའ་བར་གྱུར་ན་ཁོང་ཁྲོ་ལས་གྲོལ་བར་བྱེད་པར་སློབ་བོ། །གལ་ཏེ་སེམས་མི་གཙང་བར་གྱུར་ན་ཉོན་མོངས་པ་ཆུང་ངུ་ལས་གྲོལ་བར་བྱེད་པར་སློབ་བོ། །ཡང་དོན་ལ་གལ་ཏེ་སེམས་མི་དགའ་ན་དགའ་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སློབ་བོ། །རྟག་ཏུ་མི་རྟག་པ་མཐོང་བས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས་ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ནི། དེའི་འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་དང་། འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་ཀྱི་དོན་སེམས་དང་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་ཀྱི་སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་མཐོང་བར་སློབ་བོ། །རྟག་ཏུ་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་མཐོང་བས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས་ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པ་ནི། མི་རྟག་པའི་ཆོས་དེ་དག་ནི་ཆོས་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་སྟེ། མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་རྔུབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སློབ་བོ། །རྟག་ཏུ་འགོག་པ་མཐོང་བས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །

如是學者，彼無常法如實見其過患，彼我滅是泥洹，以寂寂見學之，常見出離我入息。如是學者，彼無常法如實見其過患，於彼過患現捨，居止寂滅泥洹，使心安樂學之。如是寂寂、如是妙，所謂一切行寂寂、一切煩惱出離，愛滅、無欲、寂滅泥洹。於此十六處，初十二處成沙摩他毘婆舍那，見初無常；後四處唯成毘婆舍那。如是以沙摩他、毘婆舍那可知。復次彼一切四種，一謂如是修令起觀具足，有時見現念入息、現念出息，此謂修知長短，令滅身行、令滅心行、令心歡喜、令教化心、令解脫心。此謂令起知一切身、知樂、知心所行。知心者，此謂觀具足。常見無常所初四行，此謂有時見。復次修者，以念安般受持地是修。是安般念受持地，是受持、是有覺，彼有覺有觀有觀地。知喜者是二禪地，知樂者是第三禪地，知心者是第四禪地。復次彼一切成二種，謂修及滿。於是修行，唯彼名滿者，十六行不減。修者如種，功德因故。名滿者，猶如花菓，從相似出故。若如是修行念安般，成滿四念處。修四念處，滿七菩提分。修七菩提分，滿明解脫。

問曰：云何得如此？答曰：長出入息所初四處，成身念處。知起所初成受念處，知心所初成心念處，見無常所初成法念處。如是修念安般成滿四念處。

དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས། མི་རྟག་པའི་ཆོས་དེ་དག་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཉེས་དམིགས་མཐོང་སྟེ། བདག་གི་འགོག་པ་དེ་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་སྟེ། ཞི་བ་ཉིད་དུ་མཐོང་བས་སློབ་བོ། །རྟག་ཏུ་ངེས་པར་འབྱུང་བ་མཐོང་བས་བདག་གིས་རྔུབ་པར་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སློབ་པ་པོས། མི་རྟག་པའི་ཆོས་དེ་དག་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཉེས་དམིགས་མཐོང་སྟེ། ཉེས་དམིགས་དེ་དག་ལ་ད་ལྟར་བཏང་སྙོམས་སུ་བྱས་ནས། ཞི་བའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་གནས་ཏེ། སེམས་བདེ་བར་བྱེད་པར་སློབ་བོ། །དེ་ལྟར་ཞི་བ་ཉིད་དང་། དེ་ལྟར་ཕུལ་དུ་བྱུང་བ་ནི། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཞི་བ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ལས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང་། སྲེད་པ་ཟད་པ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་དང་། ཞི་བ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ། །གནས་བཅུ་དྲུག་པོ་འདི་དག་ལས། དང་པོའི་གནས་བཅུ་གཉིས་ནི་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་དུ་རྫོགས་ཏེ། དང་པོ་མི་རྟག་པ་མཐོང་བའོ། །ཕྱི་མའི་གནས་བཞི་ནི་ལྷག་མཐོང་ཁོ་ནར་རྫོགས་སོ། །དེ་ལྟར་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་གིས་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཡང་དེ་དག་ཐམས་ཅད་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། གཅིག་ནི་དེ་ལྟར་བསྒོམས་པས་ལྟ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་པ་དང་། རེས་འགའ་ད་ལྟར་གྱི་རྔུབ་པ་དྲན་པ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་འབྱུང་བ་དྲན་པ་མཐོང་བ་ནི། རིང་ཐུང་ཤེས་པར་བྱེད་པ་དང་། ལུས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་འགོག་པར་བྱེད་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་འདུ་བྱེད་འགོག་པར་བྱེད་པ་དང་། སེམས་དགའ་བར་བྱེད་པ་དང་། སེམས་གདམས་ངག་གིས་འདུལ་བར་བྱེད་པ་དང་། སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་བྱེད་པའོ། །འདི་ནི་ལུས་ཐམས་ཅད་ཤེས་པ་དང་། བདེ་བ་ཤེས་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ཤེས་པར་བྱེད་པའོ། །སེམས་ཤེས་པ་ནི་ལྟ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། །རྟག་ཏུ་མི་རྟག་པ་མཐོང་བའི་སྤྱོད་པ་དང་པོ་བཞི་ནི། རེས་འགའ་མཐོང་བའོ། །ཡང་བསྒོམ་པ་ནི། དབུགས་དྲན་པས་ས་འཛིན་པ་ནི་བསྒོམ་པའོ། །དབུགས་དྲན་པ་འཛིན་པའི་ས་ནི་འཛིན་པ་དང་། རྟོག་པ་དང་བཅས་པ་སྟེ། རྟོག་པ་དང་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པའི་སའོ། །དགའ་བ་ཤེས་པ་ནི་བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ས་དང་། བདེ་བ་ཤེས་པ་ནི་བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ས་དང་། སེམས་ཤེས་པ་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་སའོ། །དག་ཐམས་ཅད་རྣམ་པ་གཉིས་སུ་རྫོགས་ཏེ། བསྒོམ་པ་དང་རྫོགས་པའོ། །དེ་ལ་བསྒོམ་པ་ནི་མིང་ཙམ་རྫོགས་པ་སྟེ། སྤྱོད་པ་བཅུ་དྲུག་མ་ཚང་བ་མེད་པའོ། །བསྒོམ་པ་ནི་ས་བོན་དང་འདྲ་སྟེ། ཡོན་ཏན་གྱི་རྒྱུའི་ཕྱིར་རོ། །མིང་རྫོགས་པ་ནི་མེ་ཏོག་དང་འབྲས་བུ་དང་འདྲ་སྟེ། འདྲ་བ་ལས་བྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དབུགས་དྲན་པ་བསྒོམས་ན། དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་བཞི་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་བཞི་བསྒོམས་ན། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་བསྒོམས་ན། རིག་པ་དང་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། ། དྲིས་པ། ཇི་ལྟར་དེ་ལྟར་འཐོབ་པར་འགྱུར། ལན་དུ་སྨྲས་པ། རིང་བའི་འབྱུང་རྔུབ་ཀྱི་དབུགས་ཀྱི་གནས་དང་པོ་བཞི་ནི་ལུས་ཀྱི་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པར་རྫོགས་སོ། །འབྱུང་བ་ཤེས་པའི་དང་པོ་ནི་ཚོར་བའི་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པར་རྫོགས་སོ། །སེམས་ཤེས་པའི་དང་པོ་ནི་སེམས་ཀྱི་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པར་རྫོགས་སོ། །མི་རྟག་པ་མཐོང་བའི་དང་པོ་ནི་ཆོས་ཀྱི་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པར་རྫོགས་སོ། །དེ་ལྟར་དབུགས་དྲན་པ་བསྒོམས་པས་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་བཞི་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །;

云何以修四念處成滿七菩提分？修念處時於念成住不愚癡，此謂念覺分。彼坐禪人如是念住，知擇苦無常行，此謂擇法菩提分。如是現擇法行精進不遲緩，此謂精進覺分。由行精進起喜無煩惱，此謂喜覺分。由歡喜心其身及心成猗，是謂猗覺分。由身猗有樂其心成定，此謂定覺分。如是定心成捨，此謂捨覺分。以修四念處，成滿七菩提覺分。云何以修七菩提覺分成滿明解脫？如是多修行七覺分，於剎那道成明滿，於剎那果成解脫滿。如是修七菩提分，成明解脫滿。

問曰：一切諸行由地成有覺無覺，如是念安般，何故唯說念安般為除覺，不說餘耶？答曰：不依如此說覺。不住者，是禪障礙，是故除覺依此義說。何故於風樂觸？由心樂著如覺，乾闥婆聞聲隨著，是故斷覺。復次如行堤塘，以心專念倚不動故，是故說念安般為除覺(念安般已竟)。

問曰：云何念死？何修？何相？何味？何處？何功德？云何修？答：壽命行斷，此謂為死。彼念住不亂，此謂為修。自壽命斷為相，厭患為味，無難為處。何功德者，若修行念死，於上善法成不放逸、成憎不善法，於諸服飾不多受畜、心不慳悋，見身壽命心不貪著，作無常想、苦想、無我想皆令成滿，成向善趣向於醍醐，臨命將終心不謬誤。

དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་བཞི་བསྒོམས་པས་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་ཇི་ལྟར་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཞེ་ན། དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་བསྒོམ་པའི་ཚེ་དྲན་པ་ལ་མི་རྨོངས་པར་གནས་པ་ནི། དྲན་པ་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་དྲན་པས་གནས་ཏེ། སྡུག་བསྔལ་དང་མི་རྟག་པའི་སྤྱོད་པ་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི། ཆོས་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །དེ་ལྟར་ད་ལྟར་ཆོས་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་བརྩོན་འགྲུས་མི་བུལ་བར་སྤྱོད་པ་ནི། བརྩོན་འགྲུས་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །བརྩོན་འགྲུས་སྤྱོད་པས་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའི་དགའ་བ་འབྱུང་བ་ནི། དགའ་བ་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །དགའ་བའི་སེམས་ཀྱིས་ལུས་དང་སེམས་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པར་འགྱུར་བ་ནི། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །ལུས་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པས་བདེ་བ་དང་སེམས་མཉམ་པར་འཇོག་པ་ནི། ཏིང་ངེ་འཛིན་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །དེ་ལྟར་མཉམ་པར་བཞག་པའི་སེམས་བཏང་སྙོམས་སུ་འགྱུར་བ་ནི། བཏང་སྙོམས་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ཅེས་བྱའོ། །དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་བཞི་བསྒོམས་པས་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་བསྒོམས་པས་རིག་པ་དང་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཇི་ལྟར་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཞེ་ན། དེ་ལྟར་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་མང་དུ་བསྒོམས་པས། སྐད་ཅིག་མའི་ལམ་ལ་རིག་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཞིང་། སྐད་ཅིག་མའི་འབྲས་བུ་ལ་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་བསྒོམས་པས་རིག་པ་དང་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། ། དྲིས་པ། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་སས་རྟོག་པ་དང་བཅས་པ་དང་རྟོག་པ་མེད་པར་འགྱུར་ན། དེ་ལྟར་དབུགས་དྲན་པ་ལ་ཅིའི་ཕྱིར་དབུགས་དྲན་པ་ཁོ་ན་རྟོག་པ་སེལ་བར་གསུངས་ཀྱི། གཞན་དག་མ་གསུངས། ལན་དུ་སྨྲས་པ། འདི་ལྟར་རྟོག་པ་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ། །མི་གནས་པ་ནི་བསམ་གཏན་གྱི་བར་ཆད་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་རྟོག་པ་སེལ་བ་ནི་དོན་འདིས་གསུངས་སོ། །ཅིའི་ཕྱིར་རླུང་ལ་བདེ་བའི་རེག་པ་་ཞེ་ན། སེམས་རྟོག་པ་ལ་དགའ་བས་ཆགས་པ་དང་། དྲི་ཟ་སྒྲ་ལ་རྗེས་སུ་ཆགས་པ་ལྟར། དེའི་ཕྱིར་རྟོག་པ་གཅོད་པའོ། །ཡང་རྫིང་བུ་ལ་འགྲོ་བ་བཞིན་དུ་སེམས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་དྲན་པས་མི་གཡོ་བར་བརྟེན་པས། དེའི་ཕྱིར་དབུགས་དྲན་པ་རྟོག་པ་སེལ་བར་གསུངས་སོ། །དབུགས་དྲན་པ་རྫོགས་སོ། ། དྲིས་པ། འཆི་བ་དྲན་པ་ཞེས་བྱ་བ་ཅི་ཞིག །ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་ཉིད་ཅི། རོ་ཅི། གནས་གང་། ཡོན་ཏན་ཅི། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། ལན་དུ་སྨྲས་པ། ཚེའི་འདུ་བྱེད་འགག་པ་ནི་འཆི་བ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ལ་དྲན་པ་མ་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །རང་གི་ཚེ་འགག་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །སྐྱོ་བ་ནི་རོའོ། །བར་ཆད་མེད་པ་ནི་གནས་སོ། །ཡོན་ཏན་ཅི་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་འཆི་བ་དྲན་པ་བསྒོམས་ན། དགེ་བའི་ཆོས་མཆོག་ལ་བག་མེད་པར་མི་འགྱུར་བ་དང་། མི་དགེ་བའི་ཆོས་ལ་སྡང་བར་འགྱུར་བ་དང་། གོས་དང་རྒྱན་ལ་སོགས་པ་མང་དུ་མི་འཛིན་པ་དང་། སེམས་སེར་སྣ་མེད་པ་དང་། ལུས་དང་ཚེ་ལ་སེམས་མི་ཆགས་པ་དང་། མི་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། སྡུག་བསྔལ་གྱི་འདུ་ཤེས་དང་། བདག་མེད་པའི་འདུ་ཤེས་ཐམས་ཅད་རྫོགས་པར་འགྱུར་བ་དང་། བདེ་འགྲོར་འགྲོ་བ་དང་། བདུད་རྩིར་ཕྱོགས་པར་འགྱུར་བ་དང་། འཆི་བའི་དུས་སུ་སེམས་མ་འཁྲུལ་བར་འགྱུར་རོ། །

云何修行？初坐禪人入寂寂坐，攝一切心，以不亂心念眾生死，我入死法、向於死趣、不過死法，如涅底履波陀脩多羅中說。若人樂觀死，當觀被殺人見死因緣。於是念死有四種：憂相應、驚相應、中人相應、智相應。如喪愛子心生緣念，此謂憂相應；悲念童子卒暴命終，此謂驚相應念；如闍維人念離生故，此謂中相應念；常觀世間心生厭患，此謂智相應念。於是坐禪人，憂相應、驚相應、中相應不應修行。何以故不能除過患？唯智相應勤修行能除過患。死者有三種：等死、斷死、唸唸死。云何名等死？依修眾生，此謂等死。名斷死者，謂阿羅漢，煩惱已斷。名唸唸死者，諸行唸唸滅。復次死有二種：不時節死、時節死。或自殺、或他殺、或以病、或無因緣中間死，此謂不時節死。或壽命盡乃至老死，此謂時節死。應念此二種死。復次以八行，先師所說修念死。如兇惡人逐、以無因緣、以本取、以身多屬、以壽命無力故、以久遠分別、以無相故、以剎那故。

問曰：云何以兇惡逐修行念死？答曰：如被殺人將往殺處，以兇惡人拔刀隨逐。彼見兇惡人拔刀隨後，如是思惟：此人殺我，何時我當死？我行一一步，於何步當死？我去必死，我住必死，我坐必死，我眠必死。如是坐禪人以兇惡人逐故，當修念死。

ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་ཞི་བར་བསྡད་དེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས། སེམས་མ་འཁྲུགས་པས་སེམས་ཅན་གྱི་འཆི་བ་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། བདག་ནི་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན། འཆི་བར་འགྱུར་བའི་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་བ། འཆི་བའི་ཆོས་ལས་མི་འདའ་བ་སྟེ། ཇི་ལྟར་ནེ་ཏི་རི་པ་ད་མུ་ཏ་རའི་མདོ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་ནོ། །གལ་ཏེ་གང་ཟག་འཆི་བ་ལྟ་བར་དགའ་ན། བསད་པའི་མི་མཐོང་བས་འཆི་བའི་རྐྱེན་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ། །དེ་ལ་འཆི་བ་དྲན་པ་ནི་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། མྱ་ངན་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་། སྐྲག་པ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་། བར་མ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་། ཤེས་རབ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའོ། །ཇི་ལྟར་བྱམས་པའི་བུ་ཤི་བས་སེམས་མྱ་ངན་དང་བཅས་པར་དྲན་པ་ནི་མྱ་ངན་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་ཞེས་བྱ། བྱིས་པ་གློ་བུར་དུ་ཤི་བ་ལ་སྨྲེ་སྔགས་འདོན་པ་ནི། སྐྲག་པ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་དྲན་པ་ཞེས་བྱ། ཇི་ལྟར་མི་སྲེག་པ་ལ་སྐྱེ་བ་དང་བྲལ་བར་དྲན་པ་ནི། བར་མ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་དྲན་པ་ཞེས་བྱ། རྟག་ཏུ་འཇིག་རྟེན་ལ་བལྟས་ནས་སེམས་སྐྱོ་བ་སྐྱེ་བ་ནི། ཤེས་རབ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ལ་བསམ་གཏན་པས་མྱ་ངན་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་། སྐྲག་པ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་དང་། བར་མ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་མི་བསྒོམ་མོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཉེས་དམིགས་སེལ་བར་མི་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཤེས་རབ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པ་ཁོ་ན་བརྩོན་པས་བསྒོམས་ན་ཉེས་དམིགས་སེལ་བར་ནུས་སོ། །འཆི་བ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། མཉམ་པའི་འཆི་བ་དང་། གཅོད་པའི་འཆི་བ་དང་། སྐད་ཅིག་མའི་འཆི་བའོ། །མཉམ་པའི་འཆི་བ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་བསྒོམས་པ་ལ་བརྟེན་པ་ནི་མཉམ་པའི་འཆི་བ་ཞེས་བྱའོ། །གཅོད་པའི་འཆི་བ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་དགྲ་་པ་ཉོན་མོངས་པ་བཅད་ཟིན་པའོ། །སྐད་ཅིག་མའི་འཆི་བ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་འདུ་བྱེད་རྣམས་སྐད་ཅིག་མར་འགག་པའོ། །ཡང་འཆི་བ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། དུས་མ་ཡིན་པའི་འཆི་བ་དང་། དུས་ཀྱི་འཆི་བའོ། །རང་གིས་བསད་པའམ། གཞན་གྱིས་བསད་པའམ། ནད་ཀྱིས་སམ། རྒྱུ་རྐྱེན་མེད་པར་བར་མར་འཆི་བ་ནི། དུས་མ་ཡིན་པའི་འཆི་བ་ཞེས་བྱའོ། །ཚེ་ཟད་ནས་རྒས་ཤི་བའི་བར་ནི་དུས་ཀྱི་འཆི་བ་ཞེས་བྱའོ། །འཆི་བ་རྣམ་པ་གཉིས་པོ་འདི་དྲན་པར་བྱའོ། །ཡང་སྤྱོད་པ་བརྒྱད་ཀྱིས་སློབ་དཔོན་སྔ་མས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་འཆི་བ་དྲན་པ་བསྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། གདུག་པའི་མི་ཡིས་རྗེས་སུ་འདེད་པ་དང་། རྒྱུ་རྐྱེན་མེད་པ་དང་། གཞི་སྔ་མས་ལེན་པ་དང་། ལུས་གཞན་ལ་རག་ལས་པ་དང་། ཚེ་ལ་སྟོབས་མེད་པ་དང་། ཡུན་རིང་པོར་རྣམ་པར་དཔྱད་པ་དང་། མཚན་མ་མེད་པ་དང་། སྐད་ཅིག་མའི་ཕྱིར་རོ། ། དྲིས་པ། གདུག་པས་རྗེས་སུ་འདེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་བསྒོམ། ལན་དུ་སྨྲས་པ། དཔེར་ན་གསོད་པར་བྱ་བའི་མི་གསོད་སར་ཁྲིད་པ་ན། གདུག་པའི་མིས་རལ་གྲི་བཟུང་ནས་རྗེས་སུ་འདེད་པ་བཞིན་ནོ། །དེས་གདུག་པའི་མི་རལ་གྲི་བཟུང་ནས་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་མཐོང་ནས་འདི་ལྟར་བསམ་སྟེ། མི་འདིས་བདག་གསོད་པར་འགྱུར་བས། ནམ་ཞིག་ན་བདག་འཆི་བར་འགྱུར། བདག་གོམ་པ་རེ་རེ་རྒྱག་པ་ལས། གོམ་པ་གང་ལ་འཆི་བར་འགྱུར། བདག་སོང་ཡང་འཆི་བར་ངེས། བདག་བསྡད་ཀྱང་འཆི་བར་ངེས། བདག་འདུག་ཀྱང་འཆི་བར་ངེས། བདག་ཉལ་ཡང་འཆི་བར་ངེས་སོ། །དེ་ལྟར་བསམ་གཏན་པས་གདུག་པའི་མིས་རྗེས་སུ་འདེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། །

問曰：云何以無因緣故修念死？答曰：無因緣無方便以生能令不死，如日月出無因緣無方便能令不沒，如是無因緣故修念死。

問曰：云何以本取故修念死？答曰：彼先多財王、大乘王、大神力大善見王、頂生王等，彼一切王皆入死法。復次昔諸仙人，大神通大神力，毘沙蜜多闍摩達梨仙人身出水火，復入死法。復次先聲聞，有大智慧有大神通有大神力，舍利弗、目犍連等，彼入死法。復次諸緣覺人，自生無師，一切功德成就，亦入死法。復次諸如來、應供、正覺，無量無上明行具足，到功德彼岸，亦入死法。何況於我少時壽命，不當入死法？如是以先取故修念死。

問曰：云何以身多屬故修念死？答曰：以風痰和合成於死法，或諸蟲種和合、或飲食不調成入死法，或毒蛇蜈蚣射蚰蜒鼠嚙成入死法，或師子虎豹龍牛等兌成入死法，或人非人所殺成入死法。此身如是，多所屬故，修念死法。

問曰：云何以壽無力故修念死？答：以二行，以壽命無力故修於念死，處無力故、依無力故，成壽命無力。

問曰：云何處無力故壽命無力？答曰：此身無自性，如水泡喻、如芭蕉喻、如水沫喻，無有真實，離真實故。如是處無力故，成壽命無力。

འདི་སྐད་བདག་གིས་ཐོས་པའི་དུས་གཅིག་ན།་རྒྱུ་རྐྱེན་མེད་པར་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། རྒྱུ་རྐྱེན་མེད་ཅིང་ཐབས་མེད་པར་སྐྱེས་ནས་མི་འཆི་བར་བྱེད་མི་ནུས་ཏེ། དཔེར་ན་ཉི་ཟླ་ཤར་བ་ལ་རྒྱུ་རྐྱེན་མེད་ཅིང་ཐབས་མེད་པར་མི་ནུབ་པར་བྱེད་མི་ནུས་པ་བཞིན་དུ། དེ་བཞིན་དུ་རྒྱུ་རྐྱེན་མེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། དྲིས་པ། སྔོན་གྱི་བླངས་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། སྔོན་གྱི་རྒྱལ་པོ་ནོར་མང་པོ་དང་ལྡན་པ་དང་། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་རྒྱལ་པོ་དང་། མཐུ་སྟོབས་ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པའི་ཤིན་ཏུ་མཐོང་བའི་རྒྱལ་པོ་དང་། སྤྱི་བོ་སྐྱེས་ཀྱི་རྒྱལ་པོ་སོགས་དེ་དག་ཐམས་ཅད་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏོ།། གཞན་ཡང་སྔོན་གྱི་དྲང་སྲོང་རྣམས། མངོན་པར་ཤེས་པ་ཆེན་པོ་དང་མཐུ་སྟོབས་ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པ། བི་ཤྭ་མི་ཏྲ་དང་ཛ་མ་ད་གྣི་དྲང་སྲོང་ལུས་ལས་ཆུ་དང་མེ་འབྱུང་བ་དེ་དག་ཀྱང་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏོ།། གཞན་ཡང་སྔོན་གྱི་ཉན་ཐོས་རྣམས། ཤེས་རབ་ཆེན་པོ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་ཆེན་པོ་དང་། མཐུ་སྟོབས་ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པ། ཤཱ་རིའི་བུ་དང་མོའུ་འགལ་གྱི་བུ་ལ་སོགས་པ་དེ་དག་ཀྱང་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏོ།། གཞན་ཡང་རང་སངས་རྒྱས་རྣམས། སློབ་དཔོན་མེད་པར་རང་བྱུང་བ། ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དེ་དག་ཀྱང་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏོ།། གཞན་ཡང་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས། དཔག་ཏུ་མེད་ཅིང་བླ་ན་མེད་པའི་རིག་པ་དང་ཞབས་སུ་ལྡན་པ། ཡོན་ཏན་གྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དེ་དག་ཀྱང་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ན། ཚེ་ཐུང་ངུ་བདག་ལྟ་བུ་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་མི་འགྱུར་རམ། དེ་ལྟར་སྔོན་གྱི་བླངས་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། དྲིས་པ། ལུས་རྟེན་མང་པོ་ལ་བརྟེན་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། རླུང་དང་མཁྲིས་པ་དང་བད་ཀན་འདུས་པས་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་པ་དང་། ཡང་ན་སྲིན་བུའི་རིགས་འདུས་པ་དང་། ཡང་ན་ཁ་ཟས་མ་སྙོམས་པས་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་པ་དང་། ཡང་ན་སྦྲུལ་དང་སྡིག་པ་དང་དུག་སྦྲང་དང་བྱི་བས་ཟོས་པས་འཆཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་པ་དང་། ཡང་ན་སེང་གེ་དང་སྟག་དང་གཟིག་དང་འབྲུག་དང་གླང་པོ་ཆེ་ལ་སོགས་པས་བསད་པས་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་པ་དང་། ཡང་ན་མི་དང་མི་མ་ཡིན་པས་བསད་པས་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་པ་སྟེ། ལུས་འདི་ནི་དེ་ལྟར་རྟེན་མང་པོ་ལ་བརྟེན་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། དྲིས་པ། ཚེའི་སྟོབས་མེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ཚེའི་སྟོབས་མེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་སྟེ། གནས་ཀྱི་སྟོབས་མེད་པ་དང་། རྟེན་གྱི་སྟོབས་མེད་པས་ཚེའི་སྟོབས་མེད་པར་གྱུར་པའོ།། དྲིས་པ། གནས་ཀྱི་སྟོབས་མེད་པས་ཚེའི་སྟོབས་མེད་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། ལུས་འདི་ནི་རང་བཞིན་མེད་དེ། ཆུ་བུར་གྱི་དཔེ་བཞིན་དང་། ཆུ་ཤིང་གི་དཔེ་བཞིན་དང་། ཆུ་རྦ་རླབས་ཀྱི་དཔེ་བཞིན་དུ་བདེན་པ་མེད་དེ། བདེན་པ་དང་བྲལ་བའི་ཕྱིར་རོ།། དེ་ལྟར་གནས་ཀྱི་སྟོབས་མེད་པས་ཚེའི་སྟོབས་མེད་པར་གྱུར་པའོ།།

問曰：云何依無力故成壽無力？答曰：此名出入息所縛、四大所縛、飲食所縛、四威儀所縛、緩所縛，如是依無力故成壽命無力。如是以此二行，以壽命無力故，修念於死。

問曰：云何以遠分別修念死？答曰：從於久遠一切已生，於現在世不過百年，皆入死法，所謂久遠分別故修念死。復次當修，我於日夜詎能得活？日夜思惟：世尊諸法我得大恩，如是一日我詎能活？或復半日我詎能活？或復少時我詎能活？或一食時或半食時我詎能活？或四五揣我詎能活？或入息時我詎能至出息時？或出息時我詎能至入息時？以久遠分別，故修念死。

問曰：云何以無相故修念於死？答曰：以無有相死無有時，以無相故修念於死。

問曰：云何以剎那故修念死？答曰：以不數過去未來，但數現在緣，眾生壽命於一念時住，從彼無二念住，一切眾生於剎那心沒。如阿毘曇中說：於過去心，無已生、無當生、無現生。於未來心，無已生、無現生、無當生。於現在心剎那，無已生、無當生、有現生。復如說偈：

壽命及身性，　　苦樂及所有， 與一心相應，　　剎那速生起。 於未生無生，　　於現在有生， 心斷故世死，　　已說世盡故。

如是以剎那故修念死。彼坐禪人以此門以此行，如是現修念死，起其厭患。

བདག་གིས་རྟེན་གྱི་སྟོབས་མེད་པས་ཚེའི་སྟོབས་མེད་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། འདི་ནི་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བས་བཅིངས་པ་དང་། འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞིས་བཅིངས་པ་དང་། ཟས་སྐོམ་གྱིས་བཅིངས་པ་དང་། སྤྱོད་ལམ་བཞིས་བཅིངས་པ་དང་། གྱོང་པོས་བཅིངས་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་རྟེན་གྱི་སྟོབས་མེད་པས་ཚེའི་སྟོབས་མེད་པར་འགྱུར་རོ།། དེ་ལྟར་རྣམ་པ་གཉིས་པོ་འདིས་ཚེའི་སྟོབས་མེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། དྲིས་པ། ཡུན་རིང་པོར་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། སྔོན་ནས་ཡུན་རིང་པོར་སྐྱེས་པ་ཐམས་ཅད་ད་ལྟའི་དུས་སུ་ལོ་བརྒྱ་ལས་མི་འདའ་བར་འཆི་བའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་པ་སྟེ། དེ་ནི་ཡུན་རིང་པོར་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། གཞན་ཡང་སྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། བདག་ཉིན་མཚན་དུ་འཚོ་བར་འགྱུར་རམ་སྙམ་དུ་བསམ་པར་བྱའོ།། ཉིན་མཚན་དུ་བསམ་པ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ལས་བདག་གིས་བཀའ་དྲིན་ཆེན་པོ་ཐོབ་པ་ལྟར། དེ་བཞིན་དུ་ཉིན་གཅིག་བདག་འཚོ་བར་འགྱུར་རམ། ཡང་ན་ཉིན་ཕྱེད་དམ། ཡང་ན་དུས་ཐུང་ངུའམ། ཡང་ན་ཟས་ཀྱི་དུས་གཅིག་གམ། ཟས་ཀྱི་དུས་ཕྱེད་དམ། ཡང་ན་ཁམ་བཞི་ལྔའམ། ཡང་ན་དབུགས་རྔུབ་པའི་དུས་ནས་འབྱུང་བའི་དུས་སུ་སླེབ་པར་འགྱུར་རམ། ཡང་ན་དབུགས་འབྱུང་བའི་དུས་ནས་རྔུབ་པའི་དུས་སུ་སླེབ་པར་འགྱུར་རམ་ཞེས་ཡུན་རིང་པོར་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། དྲིས་པ། མཚན་མ་མེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། འཆི་བའི་དུས་ལ་མཚན་མ་མེད་པས་མཚན་མ་མེད་པས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། དྲིས་པ། སྐད་ཅིག་མས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། འདས་པ་དང་མ་འོངས་པ་མི་བགྲང་བར་ད་ལྟར་བྱུང་བའི་རྐྱེན་ཙམ་བགྲང་སྟེ། སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་ཚེ་ནི་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ཙམ་གནས་ཏེ། དེ་ལས་སྐད་ཅིག་མ་གཉིས་པ་མི་གནས་ཤིང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྐད་ཅིག་མའི་སེམས་ཀྱིས་འཆི་བར་འགྱུར་རོ།། མངོན་པའི་ཆོས་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་དུ། འདས་པའི་སེམས་ལ་སྐྱེས་ཟིན་པའང་མེད། སྐྱེ་བཞིན་པའང་མེད། སྐྱེ་བར་འགྱུར་བའང་མ་འོངས་པའི་སེམས་ལ་སྐྱེས་ཟིན་པའང་མེད། སྐྱེ་བཞིན་པའང་མེད། སྐྱེ་བར་འགྱུར་བའང་མེད། ད་ལྟར་བྱུང་བའི་སེམས་སྐད་ཅིག་མ་ལ་སྐྱེས་ཟིན་པའང་མེད། སྐྱེ་བར་འགྱུར་བའང་མེད། སྐྱེ་བཞིན་པ་ཡོད་དོ།། ཡང་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་པ་བཞིན་དུ། ཚེ་དང་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དང་།། སྡུག་བསྔལ་བདེ་བ་ཡོད་པ་རྣམས།། སེམས་གཅིག་དང་ནི་མཚུངས་ལྡན་པ།། སྐད་ཅིག་མྱུར་དུ་སྐྱེ་བར་འགྱུར།། མ་སྐྱེས་པ་ལ་སྐྱེ་བ་མེད།། ད་ལྟར་བྱུང་ལ་སྐྱེ་བ་ཡོད།། སེམས་ཆད་པས་ནི་འཇིག་རྟེན་འཆི།། འཇིག་རྟེན་ཟད་པར་བཤད་ཟིན་ཏོ།། དེ་ལྟར་སྐད་ཅིག་མས་འཆི་བ་དྲན་པ་སྒོམ་པའོ།། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་དེ་ལྟར་མངོན་སུམ་དུ་འཆི་བ་དྲན་པ་བསྒོམས་པས་སྐྱོ་བ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ།།

由厭患自在，以念自在成心不亂。若心不亂，諸蓋滅，禪分成，起外行禪得住。

問曰：無常想、念死，此二何差別？答曰：陰生滅事名無常想，念諸根壞名為念死。以修無常相、無我相，為除憍慢；以修念死，無常相及苦相成住，以壽斷心滅。此謂差別(念死已竟)。

問：云何念身？何修？何相？何味？何功德？云何修？答：修念身性，彼念、隨念、正念，此謂念身。此念住不亂，此謂修。令起身性為相，厭患為味，見無實為起。何功德者，以修念身成堪耐，堪受怖畏、堪任寒熱等，無常想、無我想、不淨想、過患想，彼想成滿，成隨意得四禪，以分明諸法，修令滿足，向於善趣、向於醍醐。云何修者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心，不亂心唯修心性。云何修心性？所謂此身髮、毛、爪、齒、皮、肉、筋、骨髓、腦、肝、心、脾胇、膽、胃、肪膏、腦膜、大腸、小腸、屎、尿、膿血、淡污、涎、淚、涕唾不淨。初坐禪人，於此三十二行，初次第上以次第下。善哉以口語言，應常說常觀。善哉以常觀口語言，是時以一一四行，唯以心當覺以色、以行、以形、以處、以分別所起麁相，或一或二或多，善取相應。彼坐禪人如是以三種覺成起，以色、以厭、以空。

བདག་གིས་སྐྱོ་བ་རང་དབང་དུ་གྱུར་པས་དྲན་པ་རང་དབང་དུ་གྱུར་པས་སེམས་མི་འཁྲུག་པར་འགྱུར་རོ།། གལ་ཏེ་སེམས་མི་འཁྲུག་ན་སྒྲིབ་པ་རྣམས་འགག་ཅིང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་འགྲུབ་སྟེ། ཕྱིའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་བསམ་གཏན་ཐོབ་ནས་གནས་པར་འགྱུར་རོ།། དྲིས་པ། མི་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་དང་འཆི་བ་དྲན་པ་འདི་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད་ཅེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། ཕུང་པོ་སྐྱེ་འཇིག་གི་དངོས་པོ་ནི་མི་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་ཡིན་ལ། དབང་པོ་རྣམས་འཇིག་པ་དྲན་པ་ནི་འཆི་བ་དྲན་པ་ཡིན་ནོ།། མི་རྟག་པའི་མཚན་ཉིད་དང་བདག་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་བསྒོམས་པས་ང་རྒྱལ་སྤོང་བར་བྱེད་ལ། འཆི་བ་དྲན་པ་བསྒོམས་པས་མི་རྟག་པའི་མཚན་ཉིད་དང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཚན་ཉིད་གནས་པར་འགྱུར་ཞིང་ཚེ་ཆད་པས་སེམས་འགག་པར་འགྱུར་རོ།། འདི་ནི་ཁྱད་པར་ཡིན་ནོ།། །འཆི་བ་དྲན་པ་རྫོགས་སོ།། དྲིས་པ། ལུས་དྲན་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། ཅི་ཞིག་སྒོམ་པ་ཡིན། མཚན་ཉིད་ཅི། རོ་ཅི། ཡོན་ཏན་ཅི། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་སྒོམ་པ་ནི། དྲན་པ་དང་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་སྟེ། འདི་ནི་ལུས་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ།། དྲན་པ་དེ་མི་འཁྲུག་པར་གནས་པ་ནི་སྒོམ་པ་ཡིན་ནོ།། ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན་ལ། སྐྱོ་བ་ནི་རོ་ཡིན་ཞིང་། བདེན་པ་མེད་པར་མཐོང་བ་ནི་སྐྱེ་བ་ཡིན་ནོ།། ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། ལུས་དྲན་པ་བསྒོམས་པས་བཟོད་པར་འགྱུར་ཞིང་། འཇིགས་པ་བཟོད་པར་བྱེད་ལ། གྲང་དྲོ་ལ་སོགས་པ་བཟོད་པར་བྱེད་པ་དང་། མི་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། བདག་མེད་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཉེས་དམིགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དེ་དག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཞིང་། བསམ་གཏན་བཞི་པོ་འདོད་པ་བཞིན་དུ་ཐོབ་པར་འགྱུར་ལ། ཆོས་རྣམས་རྣམ་པར་གསལ་བར་བྱེད་ཅིང་། བསྒོམས་པས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཏེ། བདེ་འགྲོར་འགྲོ་བ་དང་བདུད་རྩིར་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ།། ཇི་ལྟར་སྒོམ་པ་ཞེ་ན། དང་པོར་བསྒོམ་པ་པོས་ཞི་གནས་ལ་འཇུག་ཅིང་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས་སེམས་མ་འཁྲུགེམས་ཀྱི་རང་བཞིན་འབའ་ཞིག་སྒོམ་མོ།། ཇི་ལྟར་སེམས་ཀྱི་རང་བཞིན་སྒོམ་ཞེ་ན། འདི་ལྟ་སྟེ། ལུས་འདི་ལ་སྐྲ་དང་། སྤུ་དང་། སེན་མོ་དང་། སོ་དང་། པགས་པ་དང་། ཤ་དང་། ཆུ་རྒྱུས་དང་། རུས་པ་དང་། རྐང་མར་དང་། ཀླད་པ་དང་། མཆིན་པ་དང་། སྙིང་དང་། མཚེར་པ་དང་། མཁལ་མ་དང་། མཁྲིས་པ་དང་། ཕོ་བ་དང་། ཚིལ་དང་། ཞག་དང་། ཀླད་རྒྱས་དང་། རྒྱུ་མ་ཆེན་པོ་དང་། རྒྱུ་མ་ཕྲན་དང་། བཤང་བ་དང་། གཅི་བ་དང་། རྣག་དང་། ཁྲག་དང་། ཆུ་སེར་དང་། མཆིལ་མ་དང་། མཆི་མ་དང་། སྣབས་དང་། མཆིལ་སྣབས་མི་གཙང་བ་རྣམས་སོ།། ཐོག་མར་བསྒོམ་པ་པོས་སུམ་ཅུ་རྩ་གཉིས་པོ་འདི་དག་ལ་ཐོག་མར་གོང་ནས་གོང་དུ་རིམ་གྱིས་འོག་ནས་འོག་ཏུ་རིམ་གྱིས་ལེགས་པར་ངག་གིས་བརྗོད་ཅིང་རྟག་ཏུ་བརྗོད་པར་བྱ་ཞིང་རྟག་ཏུ་བལྟ་བར་བྱའོ།། ལེགས་པར་རྟག་ཏུ་བལྟ་ཞིང་ངག་གིས་བརྗོད་པའི་ཚེ་བཞི་བཞིའི་ཚན་པ་རེ་རེར་སེམས་ཀྱིས་གཟུགས་དང་། སྤྱོད་ལམ་དང་། དབྱིབས་དང་། གནས་དང་། རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སྐྱེས་པའི་རགས་པའི་མཚན་མ་གཅིག་གམ་གཉིས་སམ་མང་པོ་ལེགས་པར་མཚན་མར་བཟུང་བར་བྱའོ།། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་རྟོགས་པར་བྱེད་དེ། གཟུགས་དང་། སྐྱོ་བ་དང་། སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱིས་སོ།།

若坐禪人以色起相，彼坐禪人由色一切入自在應作意；若坐禪人以厭起相，彼坐禪人以不淨應作意；若坐禪人以空起相，彼坐禪人以界應作意。若坐禪人依一切入起於四禪，若坐禪人依不淨事起初禪，若坐禪人依界事起外行禪。於是瞋恚行人以色起相，貪欲行人以厭起相，慧行人以界起相。復次瞋恚行人以色當作意，貪欲行人以厭當作意，慧行人以界當作意。復次以十三行當念身性，如是以種、以處、以緣、以流、以次第、以形、以蟲種、以安處、以聚、以憎、以不淨、以處、以不知恩、以有邊。

問：云何以種當念身性？答：如毒種所生茱萸、拘沙、多紀等一切生，如是此身從父母不淨生。不淨種生，此身成不淨。如是以種當念心性。

問：云何以處當念身性？答：此身不從欝多羅花生，非拘牟陀、分陀利迦花生，於母腹生，不淨臭穢迫迮處生、從生熟兩藏生、從左右脇胞囊所纏依脊骨住，是處不淨，身成不淨。如是以處當念身性。

問：云何以緣當念身性？答：此不淨身若增長住，不以金銀珠等能得增長，復不以栴檀多伽羅沈香等緣能得增長。此身從母腹生，母所食噉，涕唾涎淚相雜。母胎所生，臭食流液得增長住。從如是出，其所噉食飯乳䉽豆，涕唾涎淡共相和雜。此身以臭不淨流得增長住。

བསྒོམ་པ་པོས་གཟུགས་ཀྱིས་མཚན་མ་སྐྱེ་ན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་གཟུགས་ཀྱི་ཟད་པར་ཐམས་ཅད་ལ་རང་དབང་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པར་འགྱུར་རོ།། བསྒོམ་པ་པོ་གང་གིས་སྐྱོ་བས་མཚན་མ་སྐྱེ་ན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་མི་གཙང་བ་ཡིད་ལ་བྱའོ།། བསྒོམ་པ་པོ་གང་གིས་སྟོང་པས་མཚན་མ་སྐྱེ་ན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་ཁམས་ཡིད་ལ་བྱའོ།། བསྒོམ་པ་པོ་གང་གིས་ཟད་པར་ལ་བརྟེན་ནས་བསམ་གཏན་བཞི་སྐྱེ་བར་འགྱུར། བསྒོམ་པ་པོ་གང་གིས་མི་གཙང་བའི་དངོས་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་བསམ་གཏན་དང་པོ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། བསྒོམ་པ་པོ་གང་གིས་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་ཕྱིའི་སྤྱོད་ལམ་གྱི་བསམ་གཏན་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ།། དེ་ལ་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་པོས་གཟུགས་ཀྱིས་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་པོས་སྐྱོ་བས་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། ཤེས་རབ་སྤྱོད་པ་པོས་ཁམས་ཀྱིས་མཚན་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ།། གཞན་ཡང་ཞེ་སྡང་སྤྱོད་པ་པོས་གཟུགས་ཡིད་ལ་བྱའོ།། འདོད་ཆགས་སྤྱོད་པ་པོས་སྐྱོ་བ་ཡིད་ལ་བྱའོ།། ཤེས་རབ་སྤྱོད་པ་པོས་ཁམས་ཡིད་ལ་བྱའོ།། གཞན་ཡང་རྣམ་པ་བཅུ་གསུམ་གྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། རིགས་དང་། གནས་དང་། རྐྱེན་དང་། རྒྱུན་དང་། རིམ་པ་དང་། དབྱིབས་དང་། སྲིན་བུའི་རིགས་དང་། གནས་དང་། ཚོགས་དང་། སྡང་བ་དང་། མི་གཙང་བ་དང་། གནས་དང་། དྲིན་མི་གཟོ་བ་དང་། མཐའ་ཡོད་པས་སོ།། དྲིས་པ། རིགས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། དཔེར་ན་དུག་གི་ས་བོན་ལས་སྐྱེས་པའི་སྐྱུ་རུ་ར་དང་། ཀུ་ཤ་དང་། ཏ་ལའི་ཤིང་ལ་སོགས་པ་ཐམས་ཅད་སྐྱེ་བ་བཞིན་དུ། དེ་བཞིན་དུ་ལུས་འདི་ཡང་ཕ་མའི་མི་གཙང་བ་ལས་སྐྱེས་སོ།། མི་གཙང་བའི་ས་བོན་ལས་སྐྱེས་པས་ལུས་འདི་མི་གཙང་བར་གྱུར་ཏོ།། དེ་ལྟར་རིགས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། དྲིས་པ། གནས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། ལུས་འདི་ནི་ཨུཏྤལའི་མེ་ཏོག་ལས་མ་སྐྱེས། ཀུ་མུ་ད་དང་པདྨ་དཀར་པོའི་མེ་ཏོག་ལས་མ་སྐྱེས་ཏེ། མའི་མངལ་དུ་སྐྱེས་པ་སྟེ། མི་གཙང་བ་དྲི་ང་བ་དོག་པའི་གནས་སུ་སྐྱེས་པ། སྨིན་པ་དང་མ་སྨིན་པའི་གནས་གཉིས་ལས་སྐྱེས་ཤིང་། གཡཡོན་གྱི་རྩིབ་མའི་སྦུབས་ཀྱིས་དཀྲིས་པ་རྒྱབ་ཀྱི་ཚིགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་པ་སྟེ། གནས་དེ་ནི་མི་གཙང་བ་ཡིན་པས་ལུས་མི་གཙང་བར་གྱུར་ཏོ།། དེ་ལྟར་གནས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། དྲིས་པ། རྐྱེན་གྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། མི་གཙང་བའི་ལུས་འདི་འཕེལ་ཞིང་གནས་པ་ནི། གསེར་དང་དངུལ་དང་ནོར་བུ་ལ་སོགས་པས་འཕེལ་བར་མི་འགྱུར་ཞིང་། ཙན་དན་དང་ཏ་ག་ར་དང་ཙན་དན་སྦྲུལ་གྱི་སྙིང་པོ་ལ་སོགས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཀྱང་འཕེལ་བར་མི་འགྱུར་རོ།། ལུས་འདི་མའི་མངལ་ནས་སྐྱེས་ཤིང་། མས་ཟོས་པ་རྣམས་སྣབས་དང་མཆིལ་མ་དང་མཆི་མ་དང་འདྲེས་པ་མའི་མངལ་ལས་སྐྱེས་ཏེ། དྲི་ང་བའི་ཟས་ཀྱི་ཁུ་བས་འཕེལ་ཞིང་གནས་སོ།། དེ་ལས་བྱུང་ནས་ཟོས་པའི་ཟས་འབྲས་དང་འོ་མ་དང་ཐུག་པ་དང་སྲན་མ་རྣམས་སྣབས་དང་མཆིལ་མ་དང་མཆི་མ་དང་ཆུ་སེར་དང་འདྲེས་པ་སྟེ། ལུས་འདི་ནི་དྲི་ང་བའི་མི་གཙང་བའི་རྒྱུན་གྱིས་འཕེལ་ཞིང་གནས་སོ།།

如是以緣當念身自性。

問曰：云何以流當念身自性？答：如皮囊盛滿屎尿，以多穿故不淨流出。此身亦然，盛滿屎尿。如是此身所甞飲食，及雜涕唾屎尿臭穢，種種不淨，從九孔流溢，以多穿故、不成滿故。如是以流應念身自性。

問：云何以次第形當念身自性？答：此身以初業次第立，初七日成迦羅邏，二七日成阿浮陀，三七日成俾尸，四七日成阿那，五七日成五節，六七日成四節，七七日復生四節，八七日復生二十八節，九七日及十七日復生脊骨，十一七日復生三百骨，十二七日復生八百節，十三七日復生九百筋，十四七日復生百肉丸，十五七日復生血，十六七日生膜，十七七日生皮，十八七日成皮色，十九七日業所生風遍處處，二十七日成九竅，二十五七日生一萬七千湊，二十六七日成堅身，二十七七日有力，二十八七日生九萬九千毛孔，二十九七日成一切身份具足。

復說：七七日有體，依母背下頭蹲踞坐，四十二七日以業所生風，轉腳向上、頭向下向產門。此時生世，說假名人。如是以次第形當念身性。

問：云何以蟲種當念身性？答：此身八萬戶蟲之所食噉。依髮之蟲名髮鐵，依髑髏蟲名耳腫，依腦之蟲名顛狂下。顛狂復有四種：一名塸拘霖婆、二名濕婆羅、三名陀羅呵、四名陀阿尸邏。

དེ་ལྟར་རྐྱེན་གྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། དྲིས་པ། རྒྱུན་གྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། དཔེར་ན་པགས་པའི་སྒྱེད་བུར་བཤང་གཅི་བཀང་བ་བུ་ག་མང་པོས་མི་གཙང་བ་འཛག་པ་བཞིན་དུ། ལུས་འདི་ཡང་དེ་བཞིན་ཏེ་བཤང་གཅིས་གང་བའོ།། དེ་བཞིན་དུ་ལུས་འདི་ལ་ཟོས་འཐུངས་པ་དང་། སྣབས་དང་མཆིལ་མ་དང་བཤང་གཅི་དང་དྲི་ང་བ་དང་འདྲེས་པའི་མི་གཙང་བ་སྣ་ཚོགས་པ་བུ་ག་དགུ་ནས་འཛག་པ་སྟེ། བུ་ག་མང་པོས་མི་གང་བའི་ཕྱིར་རོ།། དེ་ལྟར་རྒྱུན་གྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། དྲིས་པ། རིམ་པ་དང་དབྱིབས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། ལུས་འདི་ནི་དང་པོའི་ལས་ཀྱི་རིམ་པས་གྲུབ་སྟེ། བདུན་ཕྲག་དང་པོ་ལ་མེར་མེར་པོར་གྱུར། བདུན་ཕྲག་གཉིས་པ་ལ་ལྟར་ལྟར་པོར་གྱུར། བདུན་ཕྲག་གསུམ་པ་ལ་མཁང་གྱུར། བདུན་ཕྲག་བཞི་པ་ལ་འཁྲང་འགྱུར། བདུན་ཕྲག་ལྔ་པ་ལ་ཚིགས་ལྔ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་དྲུག་པ་ལ་ཚིགས་བཞི་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བདུན་པ་ལ་ཡང་ཚིགས་བཞི་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བརྒྱད་པ་ལ་ཡང་ཚིགས་ཉི་ཤུ་རྩ་བརྒྱད་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་དགུ་པ་དང་བཅུ་པ་ལ་ཡང་རྒྱབ་ཀྱི་ཚིགས་པ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅུ་གཅིག་པ་ལ་ཡང་རུས་པ་སུམ་བརྒྱ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅུ་གཉིས་པ་ལ་ཡང་ཚིགས་བརྒྱད་བརྒྱ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅུ་གསུམ་པ་ལ་ཡང་ཆུ་རྒྱུས་དགུ་བརྒྱ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅུ་བཞི་པ་ལ་ཡང་ཤའི་གོང་བུ་བརྒྱ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅོ་ལྔ་པ་ལ་ཡང་ཁྲག་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅུ་དྲུག་པ་ལ་པགས་པའི་སྐྱི་མོ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅུ་བདུན་པ་ལ་པགས་པ་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་བཅོ་བརྒྱད་པ་ལ་པགས་པའི་མདོག་གྲུབ། བདུན་ཕྲག་བཅུ་དགུ་པ་ལ་ལས་ལས་སྐྱེས་པའི་རླུང་གནས་སོ་སོར་ཁྱབ། བདུན་ཕྲག་ཉི་ཤུ་པ་ལ་བུ་ག་དགུ་གྲུབ། བདུན་ཕྲག་ཉེར་ལྔ་པ་ལ་རྩ་ཁྲི་བདུན་སྟོང་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་ཉེར་དྲུག་པ་ལ་ལུས་སྲ་བར་གྱུར། བདུན་ཕྲག་ཉེར་བདུན་པ་ལ་སྟོབས་དང་ལྡན་པར་གྱུར། བདུན་ཕྲག་ཉེར་བརྒྱ་བ་སྤུའི་བུ་ག་དགུ་ཁྲི་དགུ་སྟོང་སྐྱེས། བདུན་ཕྲག་ཉེར་དགུ་པ་ལ་ལུས་ཀྱི་ཡན་ལག་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་གྱུར་ཏོ།། གཞན་ཡང་བཤད་པ། བདུན་ཕྲག་བདུན་ན་ལུས་ཡོད་པར་གྱུར་ཅིང་། མའི་རྒྱབ་ལ་བརྟེན་ནས་མགོ་བོ་ཐུར་དུ་བསྟན་ཏེ་ཙོག་པུར་འདུག་པ་དང་། བདུན་ཕྲག་བཞི་བཅུ་རྩ་གཉིས་ན་ལས་ལས་སྐྱེས་པའི་རླུང་གིས་རྐང་པ་གྱེན་དུ་བསྟན་ཅིང་མགོ་བོ་ཐུར་དུ་བསྟན་ནས་བྱུང་བའི་སྒོར་ཕྱོགས་པར་བྱེད་དོ།། དེའི་ཚེ་འཇིག་རྟེན་དུ་སྐྱེས་ཏེ་བཏགས་པའི་མིང་ཅན་དུ་བརྗོད་དོ།། དེ་ལྟར་རིམ་པ་དང་དབྱིབས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། དྲིས་པ། སྲིན་བུའི་རིགས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ། ལུས་འདི་ལ་སྲིན་བུའི་ཚང་ཁྲི་ཕྲག་བརྒྱད་ཀྱིས་ཟ་བར་བྱེད་དོ།། སྐྲ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་སྐྲ་ལྕགས་ཞེས་བྱ། ཐོད་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་རྣ་བ་སྐྲངས་པ་ཞེས་བྱ། ཀླད་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་སྨྱོ་འབབ་ཅེས་བྱའོ།། སྨྱོ་འབབ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། གཅིག་ནི་ཤིར་ཀུ་ལིམ་པ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཤི་བ་ལ་ཞེས་བྱ། གསུམ་པ་ནི་དྷ་ར་ཧ་ཞེས་བྱ། བཞི་པ་ནི་དྷ་ཨ་ཤི་ལ་ཞེས་བྱའོ།།

依目之蟲名舐眼，依耳之蟲名蚔耳。依鼻之蟲名蚔鼻，復有三種：一名樓扣母可、二名阿樓扣、三名摩那樓母可。依舌之蟲名勿伽，依舌根蟲名母但多，依齒之蟲名狗婆，依齒根之蟲名優婆拘婆，依喉之蟲名阿婆離呵。依頸之蟲有二種：一名虜呵羅、二毘虜呵羅。依毛之蟲名蚔毛，依爪之蟲名蚔爪。依皮之蟲有二種：一名兜那、二名兜難多。依膜之蟲復有二種：一名鞞藍婆、二名摩諀藍婆。依肉之蟲復有二種：一名阿羅婆、二名羅婆。依血之蟲復有二種：一名婆羅、二名婆多羅。依筋之蟲復有四種：一名賴多虜、二名喜多婆、三名婆羅婆多羅、四名羅那婆羅那。依脈之蟲名架栗俠那。依脈根之蟲復有二種：一名尸婆羅、二名優婆尸尸羅。依骨之蟲復有四種：一名遏褫(除里反)毘馱、二名安那毘馱、三名殆(塗履反)履拕毘拕、四名遏褫絙可羅。依髓之蟲復有二種：一名弭(亡比反)社、二名弭社尸羅。依脾之蟲復有二種：一名尼羅、二名比多。依心之蟲復有二種：一名死毘多、二名優鉢拕毘多。依心根之蟲復有二種：一名滿可、二名尸羅。依肪之蟲復有二種：一名哿羅、二名哿羅尸羅。依膀胱之蟲復有二種：一名弭哿羅、二名摩訶哿羅。依膀胱根復有二種：一名哿羅、二名哿羅尸羅。

མིག་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་མིག་ལྡག་ཅེས་བྱ། རྣ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་རྣ་སྲིན་ཞེས་བྱའོ།། སྣ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་སྣ་སྲིན་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། གཅིག་ནི་ལུ་ཀོ་མུ་ཀ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཨ་ལུ་ཀ་ཞེས་བྱ། གསུམ་པ་ནི་མ་ན་ལུ་མུ་ཀ་ཞེས་བྱའོ།། ལྕེ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་མུ་ག་ཞེས་བྱ། ལྕེའི་རྩ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་མུ་དན་ཏ་ཞེས་བྱ། སོ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་ཀུ་བ་ཞེས་བྱ། སོའི་རྩ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་ཨུ་པ་ཀུ་བ་ཞེས་བྱ། མགྲིན་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་ཨ་བ་ལི་ཧ་ཞེས་བྱའོ།། མགུལ་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ལུ་ཧ་ར་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་བི་ལུ་ཧ་ར་ཞེས་བྱའོ།། སྤུ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་སྤུ་སྲིན་ཞེས་བྱ། སེན་མོ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་སེན་སྲིན་ཞེས་བྱའོ།། པགས་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ཏུ་ན་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཏུ་ནན་ཏ་ཞེས་བྱའོ།། པགས་པའི་སྐྱི་མོ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་བེ་ལམ་བ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་མ་ཧ་ལམ་བ་ཞེས་བྱའོ།། ཤ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ཨ་ར་བ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ར་བ་ཞེས་བྱའོ།། ཁྲག་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་བ་ར་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་བ་ཏ་ར་ཞེས་བྱའོ།། ཆུ་རྒྱུས་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། གཅིག་ནི་ལཻ་ཏ་རུ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཧི་ཏ་བ་ཞེས་བྱ། གསུམ་པ་ནི་བ་ཏ་ར་ཞེས་བྱ། བཞི་པ་ནི་ར་ན་བ་ར་ན་ཞེས་བྱའོ།། རྩ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་ཀ་རི་ཀྵ་ན་ཞེས་བྱའོ།། རྩའི་རྩ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ཤི་བ་ར་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཨུ་པ་ཤི་ཤི་ར་ཞེས་བྱའོ།། རུས་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། གཅིག་ནི་ཨཏ་ཙི་བི་དྷ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཨན་ན་བི་དྷ་ཞེས་བྱ། གསུམ་པ་ནི་ཏཻ་ལི་ད་བི་ད་ཞེས་བྱ། བཞི་པ་ནི་ཨཏ་ཙི་ཧྲུང་ཀ་ར་ཞེས་བྱའོ།། རྐང་མར་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་མི་ཛ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་མི་ཛ་ཤི་ར་ཞེས་བྱའོ།། མཚེར་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ནི་ར་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་བི་ཏ་ཞེས་བྱའོ།། སྙིང་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ཤི་བི་ཏ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཨུཏ་པད་བི་ཏ་ཞེས་བྱའོ།། སྙིང་གི་རྩ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་མུན་ཀ་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཤི་ར་ཞེས་བྱའོ།། ཚིལ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ཀ་ར་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཀ་ར་ཤི་ར་ཞེས་བྱའོ།། ལྒང་པ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་མི་ཀ་ར་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་མ་ཧ་ཀ་ར་ཞེས་བྱའོ།། ལྒང་པའི་རྩ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་སྲིན་བུ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གཅིག་ནི་ཀ་ར་ཞེས་བྱ། གཉིས་པ་ནི་ཀ་ར་ཤི་ར་ཞེས་བྱའོ།།

依胞之蟲復有二種：一名娑婆羅、二名摩訶沙婆羅。依胞根之蟲復有二種：一名賴多、二名摩訶賴多。依小腸之蟲復有二種：一名帚賴多、二名摩訶賴多。依腸根之蟲復有二種：一名波、二名摩訶死波。依大腸根蟲復有二種：一名安那婆呵、二名𭘰果婆呵。依胃之蟲復有四種：一名優受哿、二名優社婆、三名知社婆、四名先市婆。依熟藏之蟲復有四種：一名婆呵那、二名摩訶婆呵那、三名陀那槃、四名粉那母可。依膽之蟲名必多離訶，依唾之蟲名纖呵，依汗之蟲名隨陀離呵，依脂之蟲名弭陀離呵。依強之蟲復有二種：一名藪婆呵母、二名社摩契多。依彊根蟲復有三種：一名處呵母珂、二名陀虜呵母珂、三名娑那母珂。有五種蟲，依於身前食於身前、依於身後食於身後、依於身左食於身左、依於身右食於身右，蟲名栴陀、死羅、脣呵、死羅不、偷羅等。依下二孔有三種蟲：一名拘樓拘羅唯喻、二名遮羅喻、三名寒頭波拕。如是以蟲居止當念身性。

云何以安當念身自性？於足骨脛骨安住，脛骨於髀骨安住，髀骨於髂骨安住，髂骨於脊骨安住，脊骨於脾骨安住，脾骨於臂骨安住，臂骨於項骨安住，項骨於頭骨安住，頭骨於頰骨安住，頰骨於齒骨安住。如是此身骨節纏裹，以皮覆上，成此穢身。從行業生，非餘能造。

བུ་གུའི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ས་བ་ར་དང་། གཉིས་པ་ནི་མ་ཧཱ་ས་བ་ར་ཞེས་བྱའོ། །བུ་གུའི་རྩ་བའི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ལཻ་ཏ་དང་། གཉིས་པ་ནི་མ་ཧཱ་ལཻ་ཏ་ཞེས་བྱའོ། །རྒྱུ་མ་ཕྲན་གྱི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ཕྱགས་པའི་ལཻ་ཏ་དང་། གཉིས་པ་ནི་མ་ཧཱ་ལཻ་ཏ་ཞེས་བྱའོ། །རྒྱུ་མའི་རྩ་བའི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་བ་དང་། གཉིས་པ་ནི་མ་ཧཱ་ཤི་བ་ཞེས་བྱའོ། །རྒྱུ་མ་ཆེན་པོའི་རྩ་བའི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ཨཱནྣ་བ་ཧ་དང་། གཉིས་པ་ནི་ཕྲུ་གུ་བ་ཧ་ཞེས་བྱའོ། །ཕོ་བའི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་བཞི་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ཨུ་ཙུ་ཀ་དང་། གཉིས་པ་ནི་ཨུ་ཤ་བ་དང་། གསུམ་པ་ནི་ཛྙཱ་ཤ་བ་དང་། བཞི་པ་ནི་སན་ཤི་བ་ཞེས་བྱའོ། །སྨིན་པའི་གནས་ཀྱི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་བཞི་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་བ་ཧ་ན་དང་། གཉིས་པ་ནི་མ་ཧཱ་བ་ཧ་ན་དང་། གསུམ་པ་ནི་དྷ་ན་པན་དང་། བཞི་པ་ནི་ཕུན་ན་མུ་ཀ་ཞེས་བྱའོ། །མཁྲིས་པའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་པིཏྟ་རི་ཧ་དང་། མཆིལ་མའི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་སྐྱེམ་ཧ་དང་། རྔུལ་གྱི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་སྭེ་ད་རི་ཧ་དང་། ཚིལ་གྱི་སྲིན་བུའི་མིང་ནི་མེ་ད་རི་ཧ་ཞེས་བྱའོ། །རྒྱུས་པའི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་གཉིས་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་སུ་བ་ཧ་མུ་དང་། གཉིས་པ་ནི་ཤྱཱ་མ་ཁེ་ཏ་ཞེས་བྱའོ། །རྒྱུས་པའི་རྩ་བའི་སྲིན་བུ་ལ་རིགས་གསུམ་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ཙུ་ཧ་མུ་ཁ་དང་། གཉིས་པ་ནི་ད་རུ་ཧ་མུ་ཁ་དང་། གསུམ་པ་ནི་ས་ན་མུ་ཁ་ཞེས་བྱའོ། །སྲིན་བུ་རིགས་ལྔ་ཡོད་དེ། ལུས་ཀྱི་མདུན་དུ་གནས་ནས་མདུན་དུ་ཟ་བ་དང་། ལུས་ཀྱི་རྒྱབ་ཏུ་གནས་ནས་རྒྱབ་ཏུ་ཟ་བ་དང་། ལུས་ཀྱི་གཡོན་དུ་གནས་ནས་གཡོན་དུ་ཟ་བ་དང་། ལུས་ཀྱི་གཡས་སུ་གནས་ནས་གཡས་སུ་ཟ་བ་སྟེ། དེ་དག་གི་མིང་ནི་ཙནྡ་དང་། ཤི་ར་དང་། སིམ་ཧ་དང་། ཤི་ར་བུ་དང་། སྟུ་ལ་སོགས་པའོ། །འོག་གི་བུ་ག་གཉིས་ལ་སྲིན་བུགསུམ་ཡོད་དེ། གཅིག་ནི་ཀུ་རུ་ཀུ་ར་ཝེ་ཡུ་དང་། གཉིས་པ་ནི་ཙ་ར་ཡུ་དང་། གསུམ་པ་ནི་ཧམ་ཏུ་པ་ད་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ལྟར་སྲིན་བུ་གནས་པ་ལ་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དུ་དྲན་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་བདེ་བར་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། རྐང་པའི་རུས་པ་བྱིན་པའི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། བྱིན་པའི་རུས་པ་བརླའི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། བརླའི་རུས་པ་དཀྱིལ་མའི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། དཀྱིལ་མའི་རུས་པ་སྒལ་ཚིགས་ཀྱི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། སྒལ་ཚིགས་ཀྱི་རུས་པ་མཆན་ཁུང་གི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། མཆན་ཁུང་གི་རུས་པ་དཔུང་པའི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། དཔུང་པའི་རུས་པ་མགྲིན་པའི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། མགྲིན་པའི་རུས་པ་མགོའི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། མགོའི་རུས་པ་འགྲམ་པའི་རུས་པ་ལ་གནས་པ་དང་། འགྲམ་པའི་རུས་པ་སོའི་རུས་པ་ལ་གནས་པའོ། །དེ་ལྟར་ལུས་འདིའི་རུས་ཚིགས་རྣམས་འབྲེལ་ཞིང་དཀྲིས་པ། པགས་པས་གཡོགས་པ། མི་གཙང་བའི་ལུས་སུ་གྱུར་པ། ལས་ལས་སྐྱེས་པ། གཞན་གྱིས་བྱས་པ་མ་ཡིན་པའོ།།

如是以安當念身自性。

云何以聚當念身自性？九頭骨、兩頰骨、三十二齒骨、七項骨、十四胸骨、二十四脇骨、十八脊骨、兩髂骨、六十四手骨、六十四足骨、依肉六十四軟骨，此三百骨、八百節、九百筋纏、九百肉丸、一萬七千湊、八百萬髮、九萬九千毛、六十間、八萬蟲種，膽唾腦各一波賴他，梁言重四兩。血一阿咃，梁言以三升。如是等不可稱計種種形，唯是屎聚屎集名身。如二聚，當念身自性。

云何以憎當念身自性？彼所重物第一清淨所愛服飾，如是花香塗身，衣服莊嚴，眠坐隱囊，枕褥𣰽毺㲩𣰆床帳臥具等，種種飲食住止供養，心生愛重後成憎惡。如是以憎惡，當念身自性。

云何以不清淨當念身自性？如是衣物種種服飾，已不淨潔，可更浣治還得清淨。何故？以性清淨故。此身不淨，不能令淨。復次以香塗身、以香水洗浴不能令淨。何以故？性不淨故。如是以不清淨念身自性。

云何以處當念身自性？如花依池生、如果依果處生，如是此身從種種煩惱疾患故生。如是眼痛、耳痛、鼻痛、舌痛、身痛、頭痛、口痛、齒痛，患嗽急氣、寒熱腹痛、心悶癎狂、風病霍亂、癩癭吐血、癬瘡疥瘑、痳𤵘寒病等，此身有無邊過患。如是以處當念身自性。

དེ་ལྟར་བདེ་བས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་ཚོགས་པས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། མགོའི་རུས་པ་དགུ་དང་། འགྲམ་པའི་རུས་པ་གཉིས་དང་། སོའི་རུས་པ་སོ་གཉིས་དང་། མགྲིན་པའི་རུས་པ་བདུན་དང་། བྲང་གི་རུས་པ་བཅུ་བཞི་དང་། རྩིབས་ཀྱི་རུས་པ་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་དང་། སྒལ་ཚིགས་ཀྱི་རུས་པ་བཅོ་བརྒྱད་དང་། དཀྱིལ་མའི་རུས་པ་གཉིས་དང་། ལག་པའི་རུས་པ་དྲུག་ཅུ་རྩ་བཞི་དང་། རྐང་པའི་རུས་པ་དྲུག་ཅུ་རྩ་བཞི་དང་། ཤ་ལ་བརྟེན་པའི་མཉེན་རུས་དྲུག་ཅུ་རྩ་བཞི་སྟེ། རུས་པ་སུམ་བརྒྱ་དང་། ཚིགས་བརྒྱད་བརྒྱ་དང་། ཆུ་བ་དགུ་བརྒྱ་དང་། ཤའི་གོང་བུ་དགུ་བརྒྱ་དང་། རྩ་ཁྲི་ཕྲག་གཅིག་དང་བདུན་སྟོང་དང་། སྐྲ་བརྒྱད་འབུམ་དང་། སྤུ་དགུ་ཁྲི་དགུ་སྟོང་དང་། བར་དྲུག་ཅུ་དང་། སྲིན་བུའི་རིགས་བརྒྱད་ཁྲི་དང་། མཁྲིས་པ་དང་མཆིལ་མ་དང་ཀླད་པ་རེ་རེ་ལ་པ་ལ་ཏ་རེ་ཡོད་དེ། རྒྱའི་སྐད་དུ་སྲང་བཞི་ཞེས་བྱའོ། །ཁྲག་ཨ་ཏ་གཅིག་སྟེ། རྒྱའི་སྐད་དུ་བྲེ་གསུམ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ལྟར་བགྲང་དུ་མེད་པའི་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་པ་འདི་དག་ནི་བཤང་བའི་ཚོགས་དང་བཤང་བའི་བསགས་པ་ཞེས་བྱ་བའི་ལུས་སོ། །དཔེར་ན་ཚོགས་གཉིས་བཞིན་དུ་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་སྡང་བས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། གང་ལ་གཅེས་པའི་དངོས་པོ་དང་པོར་གཙང་མ་ལ་དགའ་བའི་གོས་དང་རྒྱན་དང་། དེ་བཞིན་དུ་མེ་ཏོག་དང་དྲི་དང་བྱུག་པ་ལུས་ལ་བསྐུས་པ་དང་། གོས་དང་རྒྱན་ཆ་དང་། ཉལ་བ་དང་འདུག་པའི་སྒྲོག་མ་དང་། སྔས་དང་གདན་དང་གོས་དང་སྟན་དང་མལ་ཆ་དང་ཉལ་པོའི་ཡོ་བྱད་སོགས་དང་། སྣ་ཚོགས་པའི་བཟའ་བཏུང་དང་གནས་མལ་གྱི་མཆོད་པ་རྣམས་ལ། སེམས་ཀྱིས་གཅེས་པར་འཛིན་ཅིང་དགའ་བ་ཕྱིས་སྡང་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་སྡང་བས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་མི་གཙང་བས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། དེ་ལྟར་གོས་དང་སྣ་ཚོགས་པའི་ཆས་གོས་རྣམས། མི་གཙང་བར་གྱུར་པ་ན་བཀྲུས་ནས་སླར་ཡང་གཙང་མར་འགྱུར་རོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། རང་བཞིན་གྱིས་གཙང་བའི་ཕྱིར་རོ། །ལུས་འདི་ནི་མཙང་བ་ཡིན་པས་གཙང་མར་བྱེད་མི་ནུས་སོ། །གཞན་ཡང་དྲི་བཟང་པོས་ལུས་ལ་བྱུགས་པ་དང་། དྲི་བཟང་པོའི་ཆུས་ཁྲུས་བྱས་ཀྱང་གཙང་མར་བྱེད་མི་ནུས་སོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། རང་བཞིན་གྱིས་མི་གཙང་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟར་མི་གཙང་བས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་གནས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་མེ་ཏོག་རྫིང་བུ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་དང་། ཇི་ལྟར་འབྲས་བུ་འབྲས་བུའི་གནས་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་བཞིན་དུ། དེ་བཞིན་དུ་ལུས་འདི་ནི་སྣ་ཚོགས་པའི་ཉོན་མོངས་པ་དང་ནད་ཀྱི་རྐྱེན་ལས་སྐྱེའོ། །དེ་བཞིན་དུ་མིག་ན་བ་དང་། རྣ་བ་ན་བ་དང་། སྣ་ན་བ་དང་། ལྕེ་ན་བ་དང་། ལུས་ན་བ་དང་། མགོ་ན་བ་དང་། ཁ་ན་བ་དང་། སོ་ན་བ་དང་། ལུད་པ་དང་དབུགས་མི་བདེ་བ་དང་། གྲང་བ་དང་ཚ་བ་དང་ཕོ་བ་ན་བ་དང་། སྙིང་འཁྲུག་པ་དང་སྨྱོ་འབོག་དང་། རླུང་ནད་དང་འཁྲུ་སྐྱུག་དང་། མཛེ་དང་ལྦ་བ་དང་ཁྲག་སྐྱུག་པ་དང་། གཡན་པ་དང་རྨ་དང་གཡན་པ་དང་འབྲུམ་བུ་དང་། རེངས་པ་དང་གྲང་བའི་ནད་སོགས་ཏེ། ལུས་འདི་ལ་མཐའ་མེད་པའི་ཉེས་དམིགས་ཡོད་དོ། །དེ་ལྟར་གནས་ཀྱིས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།།

云何以不知恩當念身自性？其人雖復料理自身以最勝飲食，或洗浴摩香眠坐衣帔以自莊嚴，此毒樹身反不知恩，向老向病向死，如親友不知恩。如是以不知恩，當念身自性。

云何以有邊當念身自性？此身或可闍維、或可噉食、或可破壞、或可磨滅，此身有邊。如是以有邊，當念身自性。彼坐禪人以此門以此行以自性，當念此身。以念自在、以慧自在，成不亂心。若不亂心，諸蓋滅，禪分起，隨其所樂成得勝(念身已竟)。

問：云何念寂寂？何修？何相？何味？何處？何功德？云何修？答：寂寂者，滅身心動亂。已伏斷故，此謂寂寂。現念寂寂，彼念、隨念、正念，此謂念寂寂。以念住不亂，此謂修。令起不動功德為相，不調為味，妙解脫為處。何功德者，若修行念寂寂，成安眠安覺、成寂寂。諸根寂寂心願具足，成可愛慚愧具足，常為人所貴重，向善趣、向醍醐。云何修彼者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心不起亂心。如彼比丘諸根寂寂，心寂寂樂、一處寂寂。以相應住，彼比丘以身口意若見若聞，以寂寂念、以寂寂功德。如世尊所說：彼比丘戒具足、定具足、慧具足、解脫具足、解脫知見具足。若比丘得見彼比丘，我說彼大種大恩。若聞彼比丘，我說大恩。若往彼，我說大恩。

ཇི་ལྟར་དྲིན་མི་ཤེས་པས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། སྐྱེས་བུ་དེས་རང་གི་ལུས་ལ་བཟའ་བཏུང་མཆོག་གིས་གསོ་སྐྱོང་བྱེད་པ་དང་། ཁྲུས་བྱེད་པ་དང་དྲི་བསྐུ་བ་དང་ཉལ་འདུག་དང་གོས་རྒྱན་གྱིས་བརྒྱན་ཡང་། དུག་གི་ཤིང་གི་ལུས་འདིས་ཕྱིར་དྲིན་མི་ཤེས་པར། རྒས་པ་དང་ན་བ་དང་འཆི་བར་འགྱུར་ཏེ། མཛའ་བཤེས་ཀྱིས་དྲིན་མི་ཤེས་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་ལྟར་དྲིན་མི་ཤེས་པས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་མཐའ་ཡོད་པས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལུས་འདི་ནི་སྲེག་པར་བྱ་བའམ། ཟ་བར་བྱ་བའམ། འཇིག་པར་བྱ་བའམ། འཐག་པར་བྱ་བ་སྟེ། ལུས་འདི་ནི་མཐའ་དང་ལྡན་པའོ། །དེ་ལྟར་མཐའ་ཡོད་པས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་དྲན་པར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདི་དང་རང་བཞིན་འདིས་ལུས་འདི་དྲན་པར་བྱའོ། །དྲན་པ་རང་དབང་དང་ཤེས་རབ་རང་དབང་གིས་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སེམས་མ་འཁྲུགས་ན་སྒྲིབ་པ་རྣམས་འགག་ཅིང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་རྣམས་སྐྱེ་སྟེ། རང་གི་འདོད་པ་བཞིན་དུ་ཁྱད་པར་ཅན་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཞི་ཞི་དྲན་པ་ཡིན། གང་བསྒོམ་པ་དང་། གང་མཚན་ཉིད་དང་། གང་རོ་དང་། གང་གནས་དང་། གང་ཡོན་ཏན་དང་། ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པ་ཡིན། ལན། ཞི་ཞི་ནི་ལུས་སེམས་ཀྱི་རྣམ་པར་གཡེང་བ་འགོག་པའོ། །མནན་ཅིང་བཅད་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འདི་ནི་ཞི་ཞི་ཞེས་བྱའོ། །ཞི་ཞི་མངོན་དུ་དྲན་པ་ནི། དྲན་པ་དང་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དང་ཡང་དག་པར་དྲན་པ་སྟེ། འདི་ནི་ཞི་ཞི་དྲན་པ་ཞེས་བྱའོ། །དྲན་པས་གནས་ཤིང་མ་འཁྲུགས་པ་ནི་བསྒོམ་པའོ། །མི་གཡོ་བའི་ཡོན་ཏན་སྐྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །མ་དུལ་བ་ནི་རོའོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བ་མཆོག་ནི་གནས་སོ། །ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ཞི་ཞི་དྲན་པ་བསྒོམས་ན། བདེ་བར་གཉིད་ལོག་པ་དང་བདེ་བར་སད་པ་དང་ཞི་ཞིར་འགྱུར་རོ། །དབང་པོ་རྣམས་ཞི་ཞི་ཞིང་སེམས་ཀྱི་སྨོན་ལམ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཞིང་། མཛེས་པ་དང་ངོ་ཚ་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པར་འགྱུར་ཞིང་། རྟག་ཏུ་མི་རྣམས་ཀྱིས་གཅེས་པར་བྱེད་ཅིང་། བདེ་འགྲོར་འགྲོ་བ་དང་བདུད་རྩིར་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པ་ན་བསམ་གཏན་པས་ཞི་ཞིར་འདུག་པར་ཞུགས་ནས། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ཏེ་སེམས་འཁྲུག་པ་མི་སྐྱེད་དོ། །དགེ་སློང་དེ་བཞིན་དུ་དབང་པོ་རྣམས་ཞི་ཞི། སེམས་ཞི་ཞིར་དགའ་བ། གཅིག་ཏུ་ཞི་ཞི། མཐུན་པར་གནས་པ་སྟེ། དགེ་སློང་དེས་ལུས་ངག་ཡིད་ཀྱིས་མཐོང་བའམ་ཐོས་པ་གང་ཡིན་པ་དེ། ཞི་ཞིར་དྲན་པ་དང་ཞི་ཞིའི་ཡོན་ཏན་གྱིས་སོ། །བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། དགེ་སློང་དེ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། །གལ་ཏེ་དགེ་སློང་དེས་དགེ་སློང་དེ་མཐོང་ན། ངས་ནི་དེ་དབང་ཆེན་དང་དྲིན་ཆེན་དུ་བཤད་དོ། །གལ་ཏེ་དེ་ཐོས་ན་ངས་ནི་དྲིན་ཆེན་དུ་བཤད་དོ། །གལ་ཏེ་དེར་སོང་ན་ངས་ནི་དྲིན་ཆེན་དུ་བཤད་དོ།།

若視供養彼、若念彼、若隨出家，我說彼大得恩。何故？如是等諸比丘聞其說法，得二離憒閙，所謂身離憒閙、心離憒閙。彼比丘入初禪，以寂寂念諸蓋滅：若入第二禪，念彼覺觀滅；若入第三禪，念彼喜滅；若入第四禪，念彼樂滅；若入虛空定，念色想、瞋恚想、種種想滅；若入識定，念彼虛空滅；若入無所有定，念彼識入想滅；若入非想非非想定，念彼無所有想滅；若入想受滅，念彼想受滅。若得須陀洹果，念見一處煩惱滅；若得斯陀洹果，念麁婬欲瞋恚煩惱滅；若得阿那含，念細煩惱婬欲瞋恚滅；若得阿羅漢果，念彼一切煩惱滅。若入泥洹，以寂寂念，一切皆滅。彼坐禪人，以此門以此行，如是以功德念寂寂，彼心成信。以信自在、以念自在，心成不亂。若不亂心，諸蓋滅，禪分起外行禪成住念。寂寂已竟(十念已竟)。

於十念處，此散句。若念過去未來佛功德，此謂修唸佛；如是念緣覺功德。若念善說一法，是謂修念法。若念一聲聞修行功德，此謂修念僧。念彼戒，此謂修念戒。念彼施，此謂修念施。若欲樂念施，施於有功德人，當取受相。若有人受施未施，乃至一摶，悉不應食。念天者，成就信。有五法當修念天。

གལ་ཏེ་དེ་ལ་མཆོད་པ་བྱེད་པའམ། དེ་དྲན་པའམ། དེའི་རྗེས་སུ་རབ་ཏུ་བྱུང་ན། ངས་ནི་དྲིན་ཆེན་པོར་ཐོབ་པར་བཤད་དོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དེ་ལྟ་བུའི་དགེ་སློང་རྣམས་ཀྱི་ཆོས་བཤད་པ་ཐོས་ནས། རྣམ་པར་གཡེང་བ་གཉིས་དང་བྲལ་བ་ཐོབ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ་ལུས་རྣམ་པར་གཡེང་བ་དང་བྲལ་བ་དང་། སེམས་རྣམ་པར་གཡེང་བ་དང་བྲལ་བའོ། །དགེ་སློང་དེ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས། ཞི་ཞིར་དྲན་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་འགག་པ་དང་། གཉིས་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་རྟོག་དཔྱོད་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། གསུམ་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་དགའ་བ་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་བདེ་བ་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་ཁོང་ཁྲོའི་འདུ་ཤེས་དང་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་ནམ་མཁའ་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་རྣམ་ཤེས་ཞུགས་པའི་འདུ་ཤེས་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་འདུ་ཤེས་མེད་མིན་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་ཅི་ཡང་མེད་པའི་འདུ་ཤེས་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ན་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགག་པ་དྲན་པའོ། །གལ་ཏེ་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་ཐོབ་ན་གཅིག་ཏུ་ཉོན་མོངས་པ་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། གལ་ཏེ་ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་འབྲས་བུ་ཐོབ་ན་རགས་པའི་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་གི་ཉོན་མོངས་པ་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། གལ་ཏེ་ཕྱིར་མི་འོང་བའི་འབྲས་བུ་ཐོབ་ན་ཕྲ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་འགག་པ་དྲན་པ་དང་། གལ་ཏེ་དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་ཐོབ་ན་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་འགག་པ་དྲན་པའོ། །གལ་ཏེ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་ཞུགས་ན། ཞི་ཞིར་དྲན་པས་ཐམས་ཅད་འགག་པའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས། དེ་ལྟར་ཡོན་ཏན་གྱིས་ཞི་ཞི་དྲན་པས། དེའི་སེམས་དད་པར་འགྱུར་རོ། །དད་པ་རང་དབང་དང་དྲན་པ་རང་དབང་གིས་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སེམས་ཁྲུགས་ན། སྒྲིབ་པ་རྣམས་འགག་ཅིང་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་རྣམས་སྐྱེ་སྟེ། ཕྱི་རོལ་གྱི་སྤྱོད་པའི་བསམ་གཏན་དྲན་པ་ལ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། །ཞི་ཞི་རྫོགས་སོ།། དྲན་པ་བཅུའི་གནས་རྣམས་ལས། འདི་ནི་ཚིག་གི་ཐོར་བུའོ། །གལ་ཏེ་འདས་པ་དང་མ་འོངས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དྲན་ན། འདི་ནི་སངས་རྒྱས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་བཞིན་དུ་རང་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ཡོན་ཏན་དྲན་པའོ། །གལ་ཏེ་ལེགས་པར་གསུངས་པའི་ཆོས་གཅིག་དྲན་ན། འདི་ནི་ཆོས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ཉན་ཐོས་གཅིག་གི་སྒྲུབ་པའི་ཡོན་ཏན་དྲན་ན། འདི་ནི་དགེ་འདུན་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་དེ་དྲན་པ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །སྦྱིན་པ་དེ་དྲན་པ་ནི་སྦྱིན་པ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །གལ་ཏེ་སྦྱིན་པ་ལ་དགའ་བར་དྲན་ན། ཡོན་ཏན་དང་ལྡན་པའི་མི་ལ་སྦྱིན་པ་དང་། ལེན་པའི་མཚན་མ་བླང་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་མི་ཞིག་གིས་སྦྱིན་པ་བླངས་ནས་མ་བྱིན་པར། ཁམ་གཅིག་ཙམ་ཡང་ཟ་བར་མི་བྱའོ། །ལྷ་དྲན་པ་ནི་དད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའོ། །ཆོས་ལྔས་ལྷ་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ།།

解脫道論卷第七

解脫道論卷第八阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

行門品之五

問：云何慈？何修？何相？何味？何起？何功德？云何修行？答：如父母唯有一子，情所愛念，見子起慈、起饒益心。如是於一切眾生，慈心、饒益心，此謂慈。彼修住不亂，此謂修。令起饒益為相，愛念為味，無嗔恚為起。若修行慈，成得十一功德：安眠、安覺、不見惡夢、為人所愛念、為非人所愛念、諸天守護、火毒刀杖不加其身、使心得速定、面色悅澤、命終不亂、若未得勝法生梵世。云何修行？初坐禪人樂修行慈，初觀忿恨過患及忍辱功德，心應受持忍辱。云何當觀忿恨過患？若人初起忿恨，焚燒慈心令其心濁，從此增長面目嚬蹙、從此增長口說惡語、從此增長觀於四方、從此增長手捉刀杖、從此增長嗔忿吐血、從此增長散擲財物、從此增長打壞諸物、從此增長或殺他或自殺。復次若人恒忿恨，或殺父母、或殺阿羅漢、或破僧、或惡心出佛身血，如是作可畏事。如是當觀。復次如是當觀，我名聲聞，若不斷忿恨成可羞慚。我憶鋸喻脩多羅中所說。我樂善法，若我今忿恨增長，成可憎惡，如人樂浴還入不淨。我自多聞，若未伏忿恨，人所棄薄，猶如醫師還自霍亂。

ཐར་པའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བདུན་པའོ།། ཐར་པའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བརྒྱད་པ་དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤས་མཛད་པ། རྒྱའི་སྐད་དུ་འོད་ཆེན་ཞེས་བྱའོ།། རྒྱལ་པོ་ལྗང་གི་ཡུལ་གྱི་མཁན་པོ་སཾ་གྷ་བ་རས་བསྒྱུར།། སྤྱོད་པའི་སྒོའི་ལེའུ་ལྔ་པ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བྱམས་པ་ཡིན། གང་བསྒོམ་པ་དང་། གང་མཚན་ཉིད་དང་། གང་རོ་དང་། གང་ཀུན་འབྱུང་དང་། གང་ཡོན་ཏན་དང་། ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པ་ཡིན། ལན། ཇི་ལྟར་ཕ་མ་ལ་བུ་གཅིག་པུ་ཡོད་པ་ལྟར། སེམས་ཀྱིས་བྱམས་ཤིང་གཅེས་པར་འཛིན་པ། བུ་མཐོང་ནས་བྱམས་པ་སྐྱེ་བ་དང་། ཕན་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་ལྟར། དེ་བཞིན་དུ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པའི་སེམས་དང་ཕན་པའི་སེམས་ཏེ། འདི་ནི་བྱམས་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་བསྒོམ་ཞིང་མ་འཁྲུགས་པར་གནས་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཕན་པ་སྐྱེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །བྱམས་ཤིང་གཅེས་པར་འཛིན་པ་ནི་རོའོ། །ཞེ་སྡང་མེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ངོ་། །གལ་ཏེ་བྱམས་པ་བསྒོམས་ན་ཡོན་ཏན་བཅུ་གཅིག་ཐོབ་པར་འགྱུར་ཏེ། བདེ་བར་གཉིད་ལོག་པ་དང་། བདེ་བར་སད་པ་དང་། རྨི་ལམ་ངན་པ་མི་མཐོང་བ་དང་། མི་རྣམས་ཀྱིས་བྱམས་ཤིང་གཅེས་པར་འཛིན་པ་དང་། མི་མ་ཡིན་པ་རྣམས་ཀྱིས་བྱམས་ཤིང་གཅེས་པར་འཛིན་པ་དང་། ལྷ་རྣམས་ཀྱིས་བསྲུང་བ་དང་། མེ་དང་དུག་དང་མཚོན་ཆ་དང་དབྱུག་པ་རྣམས་ཀྱིས་ལུས་ལ་མི་ཚུགས་པ་དང་། སེམས་མྱུར་དུ་མཉམ་པར་འཇོག་ཏུ་འཇུག་པ་དང་། བཞིན་གྱི་མདོག་དྭངས་ཤིང་མཛེས་པ་དང་། འཆི་བའི་ཚེ་སེམས་མི་འཁྲུག་པ་དང་། གལ་ཏེ་ཆོས་མཆོག་མ་ཐོབ་ན་ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་དུ་སྐྱེ་བའོ། །ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པ་ནི། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་བྱམས་པ་བསྒོམ་པར་འདོད་པས། དང་པོར་ཁྲོ་བའི་ཉེས་དམིགས་དང་བཟོད་པའི་ཡོན་ཏན་བསམས་ནས། སེམས་ཀྱིས་བཟོད་པ་གཟུང་བར་བྱའོ། །ཇི་ལྟར་ཁྲོ་བའི་ཉེས་དམིགས་བལྟ་ྱ་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་མི་ཞིག་དང་པོར་ཁྲོ་བ་སྐྱེས་ན། བྱམས་པའི་སེམས་བསྲེག་ཅིང་སེམས་རྙོག་པར་བྱེད་དོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་གདོང་གཉེར་མ་བསྡུས་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་ཁ་ནས་ཚིག་ངན་པ་སྨྲ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་ཕྱོགས་བཞིར་བལྟ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་ལག་པས་མཚོན་ཆ་དང་དབྱུག་པ་འཛིན་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་ཁྲོས་ཏེ་ཁྲག་སྐྱུག་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་ནོར་རྣམས་གཏོར་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་དངོས་པོ་རྣམས་བཅོམ་ཞིང་འཇིག་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལས་འཕེལ་ནས་གཞན་གསོད་པའམ་རང་ཉིད་གསོད་པར་འགྱུར་རོ།། ཡང་གལ་ཏེ་མི་ཞིག་རྟག་ཏུ་ཁྲོ་ན། ཕ་མ་གསོད་པའམ། དགྲ་བཅོམ་པ་གསོད་པའམ། དགེ་འདུན་དབྱེ་བར་བྱེད་པའམ། སེམས་ངན་པས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་སྐུ་ལ་ཁྲག་འབྱིན་པར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་འཇིགས་སུ་རུང་བའི་ལས་རྣམས་བྱེད་དོ། །དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱའོ། །ཡང་དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། བདག་ནི་ཉན་ཐོས་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། གལ་ཏེ་ཁྲོ་བ་མ་སྤངས་ན་ངོ་ཚ་བར་འགྱུར་རོ། །བདག་གིས་སོག་ལེའི་དཔེའི་མདོ་ལས་གསུངས་པ་དྲན་ནོ། །བདག་ནི་དགེ་བའི་ཆོས་ལ་དགའ་བ་སྟེ། གལ་ཏེ་བདག་ད་ལྟ་ཁྲོ་བ་འཕེལ་ན་སྡང་བར་འོས་པར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་མི་ཞིག་ཁྲུས་ལ་དགའ་བ་སླར་མི་གཙང་བའི་ནང་དུ་འཇུག་པ་བཞིན་ནོ། །བདག་ནི་མང་དུ་ཐོས་པ་ཡིན་ཏེ། གལ་ཏེ་ཁྲོ་བ་མ་བཏུལ་ན་མི་རྣམས་ཀྱིས་སྤོང་ཞིང་སྨོད་པར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་སྨན་པ་ཞིག་རང་ཉིད་འཁྲུ་བར་འགྱུར་བ་བཞིན་ནོ།།

我為世所為貴，若我不除忿恨，人所棄薄，猶如畫瓶內盛不淨而不覆蔽。若人有智慧而猶起忿恨，如人故食雜毒。何以故？從此忿恨，最可棄薄，成苦果報。如人為毒蛇所嚙，自有毒藥而不肯服，彼人可知樂苦、不樂樂。如是比丘，若忿恨起不速制伏，彼比丘可知樂苦、不樂樂。何故？從此忿恨最為可畏。復次當觀忿恨。忿恨者，為怨家所笑、為親友慚愧，雖有深德復被輕賤，本所貴重翻成輕易，若已得稱譽咸被譏毀、若求樂成苦、若不動成令動、若有眼成盲、若聰明成無智。如是當觀忿恨過患。

問：云何觀忍辱功德？答：忍辱是力、是鎧，能護身、能除忿恨，是稱譽，智人所嘆；是樂，令不退；是守護，令護一切具足；是曉了、令觀諸義，是名為起慚愧。復次當觀，我已剃頭，唯應忍辱，是我所受。我已受國施，以忍辱心，令彼施主有大果報。我持聖形飾，我此忍辱是作聖行。我有瞋恚，令無瞋恚。我名聲聞，今實名聲聞。彼檀越施我雜物，以此忍辱，令彼施主得大果報。我有信，此忍辱是我信處。我有智慧，此忍辱是智慧處。我有忿恨毒，此忍辱是我卻毒藥。如是觀忿恨過患及忍辱功德，令心受持。我當向忍辱，人有惡罵，我當忍辱。我當軟，無憍慢。

བདག་ནི་འཇིག་རྟེན་གྱིས་རྩི་བར་བྱེད་པ་ཡིན་ཏེ། གལ་ཏེ་བདག་གིས་ཁྲོ་བ་མ་སྤངས་ན། མི་རྣམས་ཀྱིས་སྤོང་ཞིང་སྨོད་པར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་བུམ་པ་བྲིས་པའི་ནང་དུ་མི་གཙང་བ་བཅུག་ནས་མ་བཀབ་པ་བཞིན་ནོ། །གལ་ཏེ་མི་ཤེས་རབ་དང་ལྡན་པ་ཞིག་ཀྱང་ཁྲོ་བ་སྐྱེས་ན། དཔེར་ན་མི་ཞིག་ཤེས་བཞིན་དུ་དུག་དང་འདྲེས་པའི་ཟས་ཟ་བ་བཞིན་ནོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཁྲོ་བ་འདི་ལས་ཤིན་ཏུ་སྤང་བར་འོས་ཤིང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་འབྲས་བུར་འགྱུར་རོ། །དཔེར་ན་མི་ཞིག་སྦྲུལ་གདུག་པས་ཟོས་ནས། རང་ལ་དུག་གི་སྨན་ཡོད་ཀྱང་བཏུང་བར་མི་བྱེད་ན། མི་དེ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལ་དགའ་ཞིང་བདེ་བ་ལ་མི་དགའ་བར་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེ་བཞིན་དུ་དགེ་སློང་ཁྲོ་བ་སྐྱེས་ནས་མྱུར་དུ་མི་འདུལ་ན། དགེ་སློང་དེ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལ་དགའ་ཞིང་བདེ་བ་ལ་མི་དགའ་བར་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཁྲོ་བ་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་འཇིགས་སུ་རུང་བ་ཡིན་ནོ། །ཡང་ཁྲོ་བ་ལ་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། ཁྲོ་བ་ཅན་ནི་དགྲ་བོས་དགོད་གཞིར་བྱེད། མཛའ་བཤེས་རྣམས་ངོ་ཚ་བར་བྱེད། ཡོན་ཏན་ཟབ་མོ་དང་ལྡན་ཡང་བརྙས་པར་འགྱུར། སྔར་གཅེས་པར་བྱས་པ་ལས་ཕྱིར་ལོག་སྟེ་བརྙས་པར་འགྱུར། གལ་ཏེ་སྙན་གྲགས་ཐོབ་ཀྱང་ཀུན་གྱིས་སྨད་པར་འགྱུར། གལ་ཏེ་བདེ་བ་བཙལ་ཡང་སྡུག་བསྔལ་དུ་འགྱུར། གལ་ཏེ་མི་གཡོ་བ་ཡིན་ཡང་གཡོ་བར་འགྱུར། གལ་ཏེ་མིག་དང་ལྡན་ཡང་ལོང་བར་འགྱུར། གལ་ཏེ་མཁས་པ་ཡིན་ཡང་ཤེས་རབ་མེད་པར་འགྱུར། དེ་ལྟར་ཁྲོ་བའི་ཉེས་དམིགས་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བཟོད་པའི་ཡོན་ཏན་ལ་བལྟ་བར་བྱ། ལན། བཟོད་པ་ནི་སྟོབས་ཡིན། གོ་ཆ་ཡིན། ལུས་སྲུང་བར་ནུས་པ། ཁྲོ་བ་སེལ་བར་བྱེད་པ། སྙན་པར་གྲགས་པ། མཁས་པས་བསྔགས་པ། བདེ་བ་ཡིན་ཏེ་ཕྱིར་མི་ལྡོག་པར་བྱེད་པ། བསྲུང་བ་ཡིན་ཏེ་ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་སྲུང་བར་བྱེད་པ། རབ་ཏུ་རྟོགས་པ་ཡིན་ཏེ་དོན་ཐམས་ཅད་རྟོགསབྱེད་པ། འདི་ནི་ངོ་ཚ་བ་སྐྱེད་པར་བྱེད་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། བདག་གིས་མགོ་བོ་བྲེགས་ཟིན་པས། བཟོད་པ་ཁོ་ན་བསྟེན་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ནི་བདག་གིས་ཁས་བླངས་པ་ཡིན་ནོ། །བདག་གིས་རྒྱལ་པོའི་སྦྱིན་པ་བླངས་ཟིན་པས། བཟོད་པའི་སེམས་ཀྱིས་སྦྱིན་བདག་དེ་ལ་འབྲས་བུ་ཆེན་པོར་འགྱུར་བར་བྱའོ། །བདག་གིས་འཕགས་པའི་རྣམ་པ་བརྒྱན་པ་ཡིན་ཏེ། བདག་གི་བཟོད་པ་འདི་ནི་འཕགས་པའི་སྤྱོད་པ་བྱེད་པ་ཡིན་ནོ། །བདག་ལ་ཞེ་སྡང་ཡོད་པ་ནི་ཞེ་སྡང་མེད་པར་བྱེད་པའོ། །བདག་ནི་ཉན་ཐོས་ཞེས་བྱ་བ་སྟེ། ད་ནི་ཉན་ཐོས་ཞེས་བྱ་བ་དངོས་ཡིན་ནོ། །སྦྱིན་བདག་དེས་བདག་ལ་རྫས་སྣ་ཚོགས་སྦྱིན་པས། བཟོད་པ་འདིས་སྦྱིན་བདག་དེ་འབྲས་བུ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །བདག་ནི་དད་པ་དང་ལྡན་པ་སྟེ། བཟོད་པ་འདི་ནི་བདག་གི་དད་པའི་གནས་ཡིན་ནོ། །བདག་ནི་ཤེས་རབ་དང་ལྡན་པ་སྟེ། བཟོད་པ་འདི་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་གནས་ཡིན་ནོ། །བདག་ལ་ཁྲོ་བའི་དུག་ཡོད་པས། བཟོད་པ་འདི་ནི་བདག་གི་དུག་སེལ་བའི་སྨན་ཡིན་ནོ། །དེ་ལྟར་ཁྲོ་བའི་ཉེས་དམིགས་དང་བཟོད་པའི་ཡོན་ཏན་ལ་བལྟས་ནས། སེམས་ཀྱིས་གཟུང་བར་བྱའོ། །བདག་ནི་བཟོད་པ་ལ་མངོན་དུ་ཕྱོགས་པར་བྱ་སྟེ། མི་རྣམས་ཀྱིས་ངན་སྨྲས་ཀྱང་བདག་གིས་བཟོད་པར་བྱའོ། །བདག་ནི་འཇམ་པོ་བྱ་སྟེ་ང་རྒྱལ་མེད་པར་བྱའོ།།

如是坐禪人向忍辱樂，作自饒益，入寂寂處，不亂心，從初其身令滿。我復樂樂，心不耐苦。云何我無怨家、無瞋恚，樂離諸煩閙，成就一切功德。彼坐禪人制伏其心，作軟心、作堪受持心。若心成軟，堪受持事，從此應修行慈，於一切眾生如其自身。若坐禪人修行慈，於一切眾生從初不能修慈，於怨家中人、惡人、無功德人、亡人處起慈。彼坐禪人所貴重人，為起慚愧，不為輕賤、不為所中，為饒益故起慈，於彼不起嫉、不瞋恚，是彼人處初當修慈。初當念其饒益功德、貴重功德，如是以性成就、以稱譽成就、以聞成就、以戒成就、以定成就、以慧成就，我所貴重。如是以施、以愛語、以利益、以同事成就，是我饒益。如是善念所重功德及饒益功德，令起重想及親友想，於彼人處當修行慈、當作饒益，心常覺觀，願無怨心、願無瞋恚，成於安樂。願離一切閙、願成就一切功德、願得善利、願有稱譽、願有信、願有樂、願有戒、願有聞慧、願有施、願有慧、願得安眠、願安覺、願不見惡夢、願人所愛敬、願非人所愛敬、願諸天守護、願火毒刀杖等不著身、願速得定心、願面色和悅、願生中國、願值善人、願自身具足、願無疾病、願得長壽、願恒得安樂。

以下是轉譯成藏文的完整譯文： དེ་ལྟར་སྒོམ་པ་པོ་བཟོད་པ་དང་དགའ་བ་ལ་གནས་ཏེ། རང་གི་ཕན་པ་བྱེད་ཅིང་། ཞི་བའི་གནས་སུ་འཇུག་པ་དང་། སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་ཐོག་མ་ནས་རང་གི་ལུས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། བདག་ཀྱང་བདེ་བ་ལ་དགའ་ཞིང་སྡུག་བསྔལ་ལ་མི་བཟོད། ཇི་ལྟར་བདག་ལ་དགྲ་མེད་ཅིང་ཁོང་ཁྲོ་མེད་པ་དང་། ཟང་ཟིང་ཐམས་ཅད་དང་བྲལ་བ་ལ་དགའ་ཞིང་ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་འགྲུབ་པར་གྱུར་ཅིག །སྒོམ་པ་པོ་དེས་རང་གི་སེམས་བཏུལ་ནས་སེམས་མཉེན་པོ་དང་བཟོད་པར་བྱེད་པའི་སེམས་བྱེད་དོ། གལ་ཏེ་སེམས་མཉེན་པོར་གྱུར་ཅིང་བཟོད་པར་བྱེད་ནུས་ན་དེ་ནས་བྱམས་པ་བསྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་རང་གི་ལུས་བཞིན་དུའོ། གལ་ཏེ་སྒོམ་པ་པོས་བྱམས་པ་བསྒོམ་པ་ན། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཐོག་མར་བྱམས་པ་བསྒོམ་མི་ནུས་ན། དགྲ་བོ་དང་མི་ངན་པ་དང་ཡོན་ཏན་མེད་པ་དང་གཤིན་པོ་རྣམས་ལ་བྱམས་པ་བསྐྱེད་དོ། སྒོམ་པ་པོ་དེས་གང་ལ་གུས་པར་བྱེད་པའི་མི་ལ་ངོ་ཚ་བསྐྱེད་ཅིང་བརྙས་པར་མི་བྱ་ལ་བར་མར་ཡང་མི་བྱ་སྟེ། ཕན་པའི་ཕྱིར་བྱམས་པ་བསྐྱེད་ཅིང་དེ་ལ་ཕྲག་དོག་མི་བྱ་ཞིང་ཁོང་ཁྲོ་བར་མི་བྱ་སྟེ། མི་དེ་ལ་ཐོག་མར་བྱམས་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ཐོག་མར་དེའི་ཕན་པའི་ཡོན་ཏན་དང་གུས་པའི་ཡོན་ཏན་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་རང་བཞིན་གྱིས་གྲུབ་པ་དང་སྙན་གྲགས་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དང་ཐོས་པས་གྲུབ་པ་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱིས་གྲུབ་པ་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱིས་གྲུབ་པ་དང་ཤེས་རབ་ཀྱིས་གྲུབ་པ་ནི་བདག་གིས་གུས་པར་བྱའོ། དེ་བཞིན་དུ་སྦྱིན་པ་དང་སྙན་པར་སྨྲ་བ་དང་དོན་སྤྱོད་པ་དང་དོན་མཐུན་པས་གྲུབ་པ་ནི་བདག་གི་ཕན་པའོ། དེ་ལྟར་གུས་པའི་ཡོན་ཏན་དང་ཕན་པའི་ཡོན་ཏན་དྲན་པར་བྱས་ནས་གུས་པའི་འདུ་ཤེས་དང་མཛའ་བཤེས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་དེ། མི་དེ་ལ་བྱམས་པ་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞིང་ཕན་པ་བྱ་སྟེ། སེམས་རྟག་ཏུ་རྣམ་པར་རྟོག་ཅིང་དགྲ་མེད་པའི་སེམས་དང་ཁོང་ཁྲོ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སྨོན་ལམ་འདེབས་ཤིང་བདེ་བར་གྱུར་ཅིག །ཟང་ཟིང་ཐམས་ཅ་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག །ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་འགྲུབ་པར་གྱུར་ཅིག །ཕན་ཡོན་བཟང་པོ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག །སྙན་གྲགས་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག །དད་པ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག །བདེ་བ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག །ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག །ཐོས་པའི་ཤེས་རབ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག །སྦྱིན་པ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག །ཤེས་རབ་དང་ལྡན་པར་གྱུར་ཅིག །བདེ་བར་ཉལ་བར་གྱུར་ཅིག །བདེ་བར་སད་པར་གྱུར་ཅིག །རྨི་ལམ་ངན་པ་མི་མཐོང་བར་གྱུར་ཅིག །མི་རྣམས་ཀྱིས་བྱམས་ཤིང་གུས་པར་གྱུར་ཅིག །མི་མ་ཡིན་པ་རྣམས་ཀྱིས་བྱམས་ཤིང་གུས་པར་གྱུར་ཅིག །ལྷ་རྣམས་ཀྱིས་བསྲུང་བར་གྱུར་ཅིག །མེ་དང་དུག་དང་མཚོན་ཆ་སོགས་ཀྱིས་ལུས་ལ་མི་གནོད་པར་གྱུར་ཅིག །མྱུར་དུ་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སེམས་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག །བཞིན་རས་དྭངས་ཤིང་འཛུམ་པར་གྱུར་ཅིག །ཡུལ་དབུས་སུ་སྐྱེ་བར་གྱུར་ཅིག །སྐྱེས་བུ་དམ་པ་དང་འཕྲད་པར་གྱུར་ཅིག །རང་གི་ལུས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་གྱུར་ཅིག །ནད་མེད་པར་གྱུར་ཅིག །ཚེ་རིང་བར་གྱུར་ཅིག །རྟག་ཏུ་བདེ་བ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག །

復次如是應思惟：於彼不善法，若未生願令不生，若已生願滅斷；彼善法未生願生，若已生願增長。復次彼不愛念法願不生，若已生願滅；彼可愛念法未生，彼由慈心得信。彼坐禪人以信自在取心，以取自在令念住。以念自在、以取自在、以信自在成不亂心。彼現知不亂，以此門以此行，於彼人修慈心，修已多修。彼坐禪人現知不亂，以此門以此行，於彼人修已多修慈心，以軟心、受持心，次第於愛中人修慈想。於所愛人已修慈想，次第於中人當修慈想。於中人已修慈想，次第於怨家當修慈想。如是於一切眾生，猶如自身，令滿作分別。若如是修行慈，若中人處彼慈不行，若坐禪人暫不起慈，當作厭患於我不善不可愛，我樂得善法信心出家。我復說言，依大師故，饒益眾生起大慈悲。於一中人不起慈心，何況於怨家！若如是厭患瞋恚不滅，彼坐禪人為修慈，不應精進。以餘方便應修行，於彼人為除嗔恚。

問：云何方便除瞋恚？答：與彼應作周旋，應思惟其功德恩、自業所作負債解脫，親族自身罪過不應作意，自現苦諸根自性念滅，知念應當觀空、應作攝受。彼人雖生瞋恚，若有所乞隨宜施與。若彼有所施，亦隨宜取與，常共善語，彼所作事亦當隨從。如是攝受因，彼此瞋恚成滅。

以下是轉譯成藏文的完整譯文： ཡང་དེ་ལྟར་བསམ་པར་བྱ་སྟེ། མི་དགེ་བའི་ཆོས་དེ་དག་མ་སྐྱེས་པ་རྣམས་མི་སྐྱེ་བར་གྱུར་ཅིག །གལ་ཏེ་སྐྱེས་ན་སྤང་བར་གྱུར་ཅིག །དགེ་བའི་ཆོས་དེ་དག་མ་སྐྱེས་པ་རྣམས་སྐྱེ་བར་གྱུར་ཅིག །གལ་ཏེ་སྐྱེས་ན་འཕེལ་བར་གྱུར་ཅིག །ཡང་མི་དགའ་བའི་ཆོས་དེ་དག་མ་སྐྱེས་པར་གྱུར་ཅིག །གལ་ཏེ་སྐྱེས་ན་འགག་པར་གྱུར་ཅིག །དགའ་བར་བྱ་བའི་ཆོས་དེ་དག་མ་སྐྱེས་པ་རྣམས་བྱམས་པའི་སེམས་ཀྱིས་དད་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དད་པའི་དབང་གིས་སེམས་འཛིན་ཅིང་འཛིན་པའི་དབང་གིས་དྲན་པ་གནས་པར་བྱེད་དོ། དྲན་པའི་དབང་དང་འཛིན་པའི་དབང་དང་དད་པའི་དབང་གིས་སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་འགྱུར་རོ། དེས་མ་འཁྲུགས་པར་མངོན་པར་ཤེས་ཏེ། སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་མི་དེ་ལ་བྱམས་པའི་སེམས་བསྒོམ་ཞིང་བསྒོམས་ནས་ཡང་དང་ཡང་དུ་བསྒོམ་མོ། སྒོམ་པ་པོ་དེས་མ་འཁྲུགས་པར་མངོན་པར་ཤེས་ཏེ། སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་མི་དེ་ལ་བསྒོམས་ཤིང་ཡང་དང་ཡང་དུ་བྱམས་པའི་སེམས་བསྒོམས་ནས། སེམས་མཉེན་པོ་དང་བཟོད་པའི་སེམས་ཀྱིས་རིམ་གྱིས་དགའ་བའི་མི་ལ་བྱམས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་མོ། བྱམས་པའི་མི་ལ་བྱམས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམས་ནས་རིམ་གྱིས་བར་མའི་མི་ལ་བྱམས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། བར་མའི་མི་ལ་བྱམས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམས་ནས་རིམ་གྱིས་དགྲ་བོ་ལ་བྱམས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་རང་གི་ལུས་བཞིན་དུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་པར་བྱེད་དོ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་བྱམས་པ་བསྒོམས་པ་ན། བར་མའི་མི་ལ་བྱམས་པ་མི་འཇུག་ན། གལ་ཏེ་སྒོམ་པ་པོས་རེ་ཞིག་བྱམས་པ་མི་སྐྱེ་ན། བདག་གི་མི་དགེ་བ་དང་མི་དགའ་བ་ལ་སྐྱོ་བར་བྱ་སྟེ། བདག་གིས་དགེ་བའི་ཆོས་ལ་དད་པ་སྐྱེས་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་བར་དགའ་བ་ཡིན། བདག་གིས་ཡང་སྨྲས་པ། སྟོན་པ་ཆེན་པོ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་པ་དང་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོ་བསྐྱེད་དོ། བར་མའི་མི་གལ་བྱམས་པའི་སེམས་མི་སྐྱེ་ན། དགྲ་བོ་ལྟ་ཅི་སྨོས། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་སྐྱོ་ཡང་ཁོང་ཁྲོ་བ་མི་འགག་ན། སྒོམ་པ་པོ་དེས་བྱམས་པ་བསྒོམ་པའི་ཕྱིར་བརྩོན་འགྲུས་མི་བྱའོ། ཐབས་གཞན་གྱིས་བསྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། མི་དེ་ལ་ཁོང་ཁྲོ་བ་སྤང་བའི་ཕྱིར་རོ། དྲིས་པ། ཁོང་ཁྲོ་བ་སྤོང་བའི་ཐབས་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། དེ་དང་འགྲོགས་པར་བྱ་ཞིང་དེའི་ཡོན་ཏན་དང་དྲིན་བསམ་པར་བྱ་སྟེ། རང་གི་ལས་ཀྱིས་བྱས་པའི་བུ་ལོན་ལས་གྲོལ་བ་དང་། གཉེན་དང་རང་གི་ཉེས་པ་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་དང་། རང་གི་སྡུག་བསྔལ་དང་དབང་པོ་རྣམས་ཀྱི་རང་བཞིན་འགག་པར་མངོན་དུ་གྱུར་པ་དང་། དྲན་པ་ཤེས་ཤིང་སྟོང་པ་ཉིད་བལྟ་བར་བྱ་བ་དང་། སྡུད་པར་བྱེད་པར་བྱའོ། མི་དེས་ཁོང་ཁྲོ་བ་བསྐྱེད་ཀྱང་གལ་ཏེ་སློང་བ་ཡོད་ན་འོས་པ་བཞིན་དུ་སྦྱིན་པར་བྱའོ། གལ་ཏེ་དེས་སྦྱིན་པ་ཡོད་ན་ཡང་འོས་པ་བཞིན་དུ་བླང་ཞིང་སྦྱིན་པར་བྱའོ། རྟག་ཏུ་བཟང་པོར་སྨྲ་བར་བྱ་ཞིང་དེས་བྱ་བ་གང་བྱེད་པ་ལ་ཡང་རྗེས་སུ་འཇུག་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་སྡུད་པའི་རྒྱུས་ཕན་ཚུན་གྱི་ཁོང་ཁྲོ་བ་འགག་པར་འགྱུར་རོ།།

於功德者，若見其功德，是功德應思惟，不為非功德。如水有草，除草取水。若彼無功德，應起慈。此人無功德，當向惡趣。恩者應思惟彼恩。若人作不愛敬，令起恩。於彼若已作不愛敬，應作功德。復次已令滅不善是善趣，彼怨成作恩可知。自業所作者，是人所作惡法、是人所瞋處，於彼惡業當生觀。負債解脫者，若人罵我害我，是初惡業，彼負債解脫。我今作證以觀當作歡喜。親族者，於生死眾生相續，是我親族。已憶，應令起親族想。自身罪過者，其作我相，彼瞋恚從我生，為彼得非功德。我成相，令起自罪過相。不應作意者，無嗔恚相，不應作意，如人不樂見色閉眼。苦者，為自苦無障礙，應令起相。何故？如愚癡人，以慈不正憶自作苦，因得心苦。如是觀可知。於有怨家處，從彼應離其處，使不見不聞，於處當住諸根。自性者，取可愛非可愛境界諸根自性，於此我瞋恚，因是不正憶。如是當觀。念滅者，以彼生苦彼得苦，此一切法於一心剎那得滅，我何故與彼非瞋處我當作瞋？如是當觀。和合者，內外不一分和合故生苦，我於一分處不堪作瞋恚心。如是當觀。空者，是人作苦，是人受苦，彼第一義不可得。此身因緣所生，無眾生、無我界聚草聚等。如是當觀。

以下是轉譯成藏文的完整譯文： ཡོན་ཏན་ཅན་ལ་ནི། གལ་ཏེ་དེའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ན། ཡོན་ཏན་དེ་བསམ་པར་བྱ་སྟེ། ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་མི་བྱའོ། ཇི་ལྟར་ཆུ་ལ་རྩྭ་ཡོད་ན་རྩྭ་བསལ་ནས་ཆུ་ལེན་པ་བཞིན་ནོ། གལ་ཏེ་དེ་ལ་ཡོན་ཏན་མེད་ན་བྱམས་པ་བསྐྱེད་པར་བྱའོ། མི་འདི་ལ་ཡོན་ཏན་མེད་པས་ངན་སོང་དུ་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ། དྲིན་ཅན་ལ་ནི་དེའི་དྲིན་བསམ་པར་བྱའོ། གལ་ཏེ་གང་ཟག་གིས་མི་དགའ་བ་དང་མི་གུས་པ་བྱས་ན་དྲིན་དུ་བསྐྱེད་པར་བྱའོ། དེ་ལ་གལ་ཏེ་མི་དགའ་བ་དང་མི་གུས་པ་བྱས་ཟིན་ན་ཡོན་ཏན་དུ་བྱའོ། ཡང་མི་དགེ་བ་བསལ་ཟིན་པ་ནི་བདེ་འགྲོ་ཡིན་ཏེ། དགྲ་བོ་དེ་དྲིན་ཅན་དུ་གྱུར་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། རང་གི་ལས་ཀྱིས་བྱས་པ་ནི། མི་འདིས་ངན་པའི་ཆོས་བྱས་པ་དང་མི་འདི་ལ་ཁོང་ཁྲོ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ལ། ལས་ངན་པ་དེ་ལ་དམིགས་པ་སྐྱེ་བར་བྱའོ། བུ་ལོན་ལས་གྲོལ་བ་ནི། གལ་ཏེ་གང་ཟག་གིས་བདག་ལ་སྨོད་པ་དང་གནོད་པ་བྱེད་ན། དེ་ནི་ལས་ངན་པ་དང་པོ་ཡིན་ཏེ། བུ་ལོན་དེ་ལས་གྲོལ་བར་གྱུར་ཏོ། བདག་གིས་ད་ལྟ་དཔང་པོར་བྱས་ནས་བལྟས་ཏེ་དགའ་བར་བྱའོ། གཉེན་ནི། འཁོར་བའི་སེམས་ཅན་རྒྱུད་འདི་རྣམས་ནི་བདག་གི་གཉེན་ཡིན་ནོ། དྲན་ནས་གཉེན་གྱི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་པར་བྱའོ། རང་གི་ཉེས་པ་ནི། བདག་གི་འདུ་ཤེས་བྱས་པས་ཁོང་ཁྲོ་བ་དེ་བདག་ལས་སྐྱེས་ཏེ། དེའི་ཕྱིར་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཏོ། བདག་གི་འདུ་ཤེས་བྱས་ནས་རང་གི་ཉེས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་པར་བྱའོ། ཡིད་ལ་མི་བྱ་བ་ནི། ཁོང་ཁྲོ་བ་མེད་པའི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་མི་བྱ་སྟེ། ཇི་ལྟར་མི་གཟུགས་མཐོང་བར་མི་དགའ་བས་མིག་བཙུམས་པ་བཞིན་ནོ། སྡུག་བསྔལ་ནི། རང་གི་སྡུག་བསྔལ་ལ་སྒྲིབ་པ་མེད་པར་མཚན་མ་བསྐྱེད་པར་བྱའོ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བླུན་པོས་བྱམས་པ་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པར་དྲན་པས་རང་ལ་སྡུག་བསྔལ་བྱས་ཏེ། རྒྱུ་དེས་སེམས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཐོབ་པོ། དེ་ལྟར་བལྟས་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། དགྲ་བོ་ཡོད་པའི་གནས་སུ་ནི། དེ་ལས་གནས་དེ་དང་བྲལ་བར་བྱ་སྟེ། མི་མཐོང་ཞིང་མི་ཐོས་པར་བྱ་ལ། གནས་དེར་དབང་པོ་རྣམས་གནས་པར་བྱའོ། རང་བཞིན་ནི། དགའ་བ་དང་མི་དགའ་བའི་ཡུལ་འཛིན་པའི་དབང་པོའི་རང་བཞིན་ལ། འདི་ལ་བདག་གིསོང་ཁྲོ་བ་བྱས་པ་ནི། རྒྱུ་འདི་ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པར་དྲན་པ་ཡིན་ནོ། དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱའོ། འགག་པ་དྲན་པ་ནི། དེས་སྡུག་བསྔལ་བསྐྱེད་པ་དང་དེས་སྡུག་བསྔལ་ཐོབ་པ་འདི་ཐམས་ཅད་ནི་སེམས་ཀྱི་སྐད་ཅིག་གཅིག་ལ་འགག་པར་འགྱུར་ན། བདག་གིས་ཅིའི་ཕྱིར་དེ་ལ་ཁོང་ཁྲོ་བའི་གནས་མ་ཡིན་པར་ཁོང་ཁྲོ་བ་བྱ། དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱའོ། འདུས་པ་ནི། ནང་དང་ཕྱིའི་ཆ་མ་ཡིན་པ་འདུས་པའི་ཕྱིར་སྡུག་བསྔལ་སྐྱེ་སྟེ། བདག་གིས་ཆ་གཅིག་གི་གནས་ལ་ཁོང་ཁྲོ་བའི་སེམས་བྱ་བར་མི་ནུས་སོ། དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱའོ། སྟོང་པ་ཉིད་ནི། མི་འདིས་སྡུག་བསྔལ་བྱས་པ་དང་མི་འདིས་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བ་འདི་དག་དོན་དམ་པར་མི་དམིགས་སོ། ལུས་འདི་ནི་རྐྱེན་ལས་སྐྱེས་པ་སྟེ། སེམས་ཅན་མེད་པ་དང་བདག་མེད་པའི་ཁམས་ཀྱི་ཚོགས་པ་རྩྭའི་ཚོགས་པ་ལྟ་བུའོ། དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱའོ།།

是故世尊說偈：

於村林中住，　　諸苦樂所觸， 非從自他燒，　　依煩惱得觸； 若無煩惱心，　　誰能觸細滑？

彼坐禪人如是嗔恚滅，方便明瞭，於自親友、中人、怨家，已作分別、已得自在心，次第起慈想，當修住處種類。比丘從彼當修住處，僧眾從彼當修自住處，諸天從彼當修自住處，眾生從彼當修自住處外村，如是從村至村、從國至國，從彼當修一方。彼坐禪人以慈心已令滿一方，從彼二方、從彼三方、從彼四方、從彼四維上下，於一切眾生放慈悲。一切世間以慈心最大無量，無怨無嗔恚令滿。彼坐禪人如是修行慈，以三種令安禪，以總攝眾生、以總攝村田、以總攝方。以一眾生令安慈禪，如是二三眾生，乃至眾多。於一村田眾生令安慈禪，乃至多村。於一方作一眾生令安慈禪，如是乃至四方。於是若依一眾生修行慈，若其眾生死，其事成失，以失事不堪起慈。是故應廣修慈心，乃至廣行，是時成妙修行、成大果、成大功德。

問：慈者，何根？何起？何具足？何非具足？何事？答：不貪為根、不嗔恚為根、不癡為根，欲為根、正作意為根。何起者，是根令起。何具足者，若慈成就，殺除瞋恚、除不善愛，令身口意業清淨，此謂具足。

以下是轉譯成藏文的完整譯文： དེ་བས་ན་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་པ། གྲོང་དང་ནགས་ཚལ་དག་ན་གནས། །སྡུག་བསྔལ་བདེ་བས་རེག་པ་ན།། བདག་གཞན་ལས་ནི་མ་བསྲེགས་ཏེ། །ཉོན་མོངས་བརྟེན་པས་རེག་པར་འགྱུར།། ཉོན་མོངས་སེམས་ནི་མེད་གྱུར་ན། །འཇམ་རྩུབ་སུ་ཡིས་རེག་པར་ནུས།། སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་ཁོང་ཁྲོ་བ་བསལ་ནས། ཐབས་གསལ་བར་རྟོགས་ཏེ། རང་གི་མཛའ་བཤེས་དང་བར་མའི་མི་དང་དགྲ་བོ་རྣམས་ལ། རྣམ་པར་དཔྱད་ཟིན་ཅིང་རང་དབང་ཐོབ་པའི་སེམས་ཀྱིས། རིམ་གྱིས་བྱམས་པའི་འདུ་ཤེས་བསྐྱེད་དེ་གནས་པའི་རིགས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། དགེ་སློང་གིས་དེ་ལས་གནས་བསྒོམ་པར་བྱ། དགེ་འདུན་གྱིས་དེ་ལས་རང་གི་གནས་བསྒོམ་པར་བྱ། ལྷ་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ལས་རང་གི་གནས་བསྒོམ་པར་བྱ། སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱིས་དེ་ལས་རང་གི་གནས་ཕྱིའི་གྲོང་བསྒོམ་པར་བྱ། དེ་ལྟར་གྲོང་ནས་གྲོང་དུ། ཡུལ་ནས་ཡུལ་དུ། དེ་ལས་ཕྱོགས་གཅིག་བསྒོམ་པར་བྱའོ། སྒོམ་པ་པོ་དེས་བྱམས་པའི་སེམས་ཀྱིས་ཕྱོགས་གཅིག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱས་ནས། དེ་ནས་ཕྱོགས་གཉིས་པ་དང་། དེ་ནས་ཕྱོགས་གསུམ་པ་དང་། དེ་ནས་ཕྱོགས་བཞི་པ་དང་། དེ་ནས་མཚམས་བཞི་དང་སྟེང་འོག་ཏུ། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་སྤྲོ་བར་བྱེད་དོ། འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པའི་སེམས་ཆེན་པོ་ཚད་མེད་པ། དགྲ་མེད་ཅིང་ཁོང་ཁྲོ་བ་མེད་པས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱའོ། སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་བྱམས་པ་བསྒོམས་པས། རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་བསམ་གཏན་ལ་འཇོག་སྟེ། སེམས་ཅན་ཡོངས་སུ་བསྡུས་པ་དང་། གྲོང་ཞིང་ཡོངས་སུ་བསྡུས་པ་དང་། ཕྱོགས་ཡོངས་སུ་བསྡུས་པས་སོ། སེམས་ཅན་གཅིག་གིས་བྱམས་པའི་བསམ་གཏན་ལ་འཇོག་པ་དང་། དེ་བཞིན་དུ་གཉིས་གསུམ་སེམས་ཅན་མང་པོའི་བར་དུའོ། གྲོང་ཞིང་གཅིག་གི་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་བྱམས་པའི་བསམ་གཏན་ལ་འཇོག་པ་ནས་གྲོང་མང་པོའི་བར་དུའོ། ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་སེམས་ཅན་གཅིག་ལ་བྱམས་པའི་བསམ་གཏན་ལ་འཇོག་པ་དེ་བཞིན་དུ་ཕྱོགས་བཞིའི་བར་དུའོ། དེ་ལ་གལ་ཏེ་སེམས་ཅན་གཅིག་ལ་བརྟེན་ནས་བྱམས་པ་བསྒོམ་པ་ན། གལ་ཏེ་སེམས་ཅན་དེ་ཤི་ན་དངོས་པོ་དེ་ཉམས་པར་འགྱུར་ཏེ། དངོས་པོ་ཉམས་པས་བྱམས་པ་བསྐྱེད་པར་མི་ནུས་ེའི་ཕྱིར་བྱམས་པའི་སེམས་རྒྱ་ཆེར་བསྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། རྒྱ་ཆེར་སྤྱད་པའི་བར་དུའོ། དེའི་ཚེ་བསྒོམ་པ་བཟང་པོར་འགྱུར་བ་དང་། འབྲས་བུ་ཆེན་པོར་འགྱུར་བ་དང་། ཡོན་ཏན་ཆེན་པོར་འགྱུར་རོ། དྲིས་པ། བྱམས་པའི་རྩ་བ་གང་། རྐྱེན་གང་། ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་གང་། ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པ་གང་། དངོས་པོ་གང་ཡིན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། མ་ཆགས་པ་ནི་རྩ་བ་ཡིན། ཁོང་ཁྲོ་བ་མེད་པ་ནི་རྩ་བ་ཡིན། གཏི་མུག་མེད་པ་ནི་རྩ་བ་ཡིན། འདོད་པ་ནི་རྩ་བ་ཡིན། ཚུལ་བཞིན་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་རྩ་བ་ཡིན་ནོ། རྐྱེན་གང་ཞེ་ན། རྩ་བ་དེ་དག་གིས་སྐྱེ་བའོ། ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་གང་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་བྱམས་པ་འགྲུབ་པ་ན། ཁོང་ཁྲོ་བ་བསད་ཅིང་བསལ་བ་དང་། མི་དགེ་བའི་ཆགས་པ་བསལ་བ་དང་། ལུས་དང་ངག་དང་ཡིད་ཀྱི་ལས་རྣམ་པར་དག་པར་བྱེད་པ་འདི་ནི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཞེས་བྱའོ།།

何非具足者，以二因失慈：以自朋生怨，以不善愛；以對治生怨，以起瞋恚，此謂非具足。何事者，於眾生為事。

問：不然。第一義眾生不可得，云何說眾生為事？答：依諸根種，於世假說眾生。爾時菩薩摩訶薩修慈流，於一切眾生遍滿十波羅蜜。

問：何故然？答：菩薩摩訶薩於一切眾生行慈，緣饒益成攝受眾生，施於無畏，如是滿檀波羅蜜。菩薩摩訶薩於一切眾生行慈，依饒益於一切眾生，成無苦，不失法用，如父於子。如是滿戒波羅蜜。菩薩摩訶薩於一切眾生行慈，依饒益一切眾生，成無貪意，出離非饒益，向禪向出家。如是滿出波羅蜜。菩薩摩訶薩於一切眾生行慈，依饒益一切眾生，成多思惟，饒益非饒益如義說，方便明瞭，為除惡、為得善。如是滿般若波羅蜜。菩薩摩訶薩於一切眾生行慈，依取饒益不捨精進，一切時堅精進相應。如是滿精進波羅蜜。菩薩摩訶薩行慈於一切眾生，依饒益彼眾生，惡語罵詈，成忍辱不忿恨。如是滿忍辱波羅蜜。菩薩摩訶薩於一切眾生行慈，依饒益於一切眾生，說實語於實住受持實。如是滿實諦波羅蜜。菩薩摩訶薩於一切眾生行慈，依饒益於一切眾生，乃至失命誓不捨願，成堅受持誓願。如是滿受持波羅蜜。菩薩摩訶薩於一切眾生以自相饒益，滿慈波羅蜜。

以下是轉譯成藏文的完整譯文： ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པ་གང་ཞེ་ན། རྒྱུ་གཉིས་ཀྱིས་བྱམས་པ་ཉམས་ཏེ། རང་གི་གྲོགས་པོ་ལས་དགྲར་གྱུར་པ་དང་མི་དགེ་བའི་ཆགས་པ་དང་། གཉེན་པོ་ལས་དགྲར་གྱུར་པ་དང་ཁོང་ཁྲོ་བ་སྐྱེས་པ་སྟེ། འདི་ནི་ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། དངོས་པོ་གང་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་དམིགས་པའི་དངོས་པོའོ། དྲིས་པ། དེ་ནི་མི་རིགས་ཏེ། དོན་དམ་པར་སེམས་ཅན་མི་དམིགས་ན། ཇི་ལྟར་སེམས་ཅན་ལ་དམིགས་པའི་དངོས་པོ་ཞེས་བརྗོད། ལན་དུ་སྨྲས་པ། དབང་པོའི་རིགས་ལ་བརྟེན་ནས་འཇིག་རྟེན་དུ་བཏགས་པའི་སེམས་ཅན་ནོ། དེའི་ཚེ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་བྱམས་པའི་རྒྱུན་བསྒོམས་པས། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་བཅུ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། དྲིས་པ། ཅིའི་ཕྱིར་དེ་ལྟར་ཡིན། ལན་དུ་སྨྲས་པ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། ཕན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སེམས་ཅན་ཡོངས་སུ་བསྡུས་ཏེ། མི་འཇིགས་པ་སྦྱིན་པས་དེ་ལྟར་སྦྱིན་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། ཕན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྡུག་བསྔལ་མེད་པར་འགྱུར་བ་དང་། ཆོས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་མི་ཉམས་པར་ཕ་བུ་ལ་བྱ་བ་བཞིན་དུ་དེ་ལྟར་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཆགས་པ་མེད་པའི་སེམས་འགྲུབ་པ་དང་། ཕན་པ་མ་ཡིན་པ་ལས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་དང་། བསམ་གཏན་དང་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་ལ་ཕྱོགས་པས་དེ་ལྟར་ངེས་འབྱུང་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རྣམ་པར་རྟོག་པ་མང་པོ་འགྲུབ་པ་དང་། ཕན་པ་དང་མི་ཕན་པ་དོན་བཞིན་དུ་བརྗོད་པ་དང་། ཐབས་གསལ་བར་རྟོགས་པ་དང་། ངན་པ་སྤང་བ་དང་བཟང་པོབ་པའི་ཕྱིར་དེ་ལྟར་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། ཕན་པ་བཟུང་ནས་བརྩོན་འགྲུས་མི་གཏོང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་དུས་ཐམས་ཅད་དུ་བརྩོན་འགྲུས་བརྟན་པོ་དང་ལྡན་པས་དེ་ལྟར་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། སེམས་ཅན་དེ་དག་ལ་ཕན་པ་ལ་བརྟེན་ནས། ངག་ངན་དང་སྨོད་པ་ལ་བཟོད་པ་འགྲུབ་ཅིང་ཁོང་ཁྲོ་བ་མེད་པས་དེ་ལྟར་བཟོད་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་བདེན་པར་སྨྲ་ཞིང་བདེན་པ་ལ་གནས་པ་དང་བདེན་པ་འཛིན་པས་དེ་ལྟར་བདེན་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་སྤྱོད་པ་ནི། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྲོག་ཡོངས་སུ་བཏང་ཡང་སྨོན་ལམ་མི་གཏོང་བར་དམ་བཅའ་བརྟན་པོར་འཛིན་པས་དེ་ལྟར་དམ་བཅའ་བའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཕན་པས་བྱམས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ།།;

菩薩摩訶薩於一切眾生修慈，於親友、中人、怨家平等，心離瞋恚愛。如是滿捨波羅蜜。如是菩薩摩訶薩修行慈，成滿十波羅蜜。明慈滿四受持。爾時菩薩摩訶薩修慈已滿，十波羅蜜成，令滿四受持，所謂諦受持、施受持、寂寂受持、慧受持。於是諦波羅蜜、受持波羅蜜、精進波羅蜜，令滿諦波羅蜜。施波羅蜜、戒波羅蜜、出離波羅蜜，令滿施受持。忍辱波羅蜜、慈波羅蜜、捨波羅蜜，令滿寂寂受持。慧波羅蜜，令滿慧受持。如是菩薩摩訶薩已修慈遍滿，滿十波羅蜜，令滿四受持，令滿二法，所謂奢摩他、毘婆舍那。於是諦受持、施受持、寂寂受持，令滿奢摩他。慧受持，令滿毘婆舍那。已滿奢摩他，令滿一切禪解脫定正受，令起雙變定及大悲定。已滿毘婆舍那，令滿一切神通。辯、力、無畏已滿，令起自然智、一切智。如是菩薩摩訶薩修行慈，次第令滿佛地(慈已竟)。

問：云何悲？何修？何相？何味？何起？何功德？云何為修？答：如父母唯有一子，心所愛念，見子得苦，心起悲惱：苦哉如是。於一切眾生起慈憐愍，此謂為悲。悲住不亂，此謂修。不現非饒益為相，樂為味，不害為起，與慈等功德。云何修者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心。

以下是轉譯成藏文的完整譯文： བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་བསྒོམ་པ་ནི། མཛའ་བཤེས་དང་བར་མའི་མི་དང་དགྲ་བོ་རྣམས་ལ་སྙོམས་པ་ཉིད་དུ་སེམས་ཁོང་ཁྲོ་བ་དང་ཆགས་པ་དང་བྲལ་བས་དེ་ལྟར་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། དེ་ལྟར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་བྱམས་པ་བསྒོམས་པས་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་བཅུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། བྱམས་པ་གསལ་བས་འཛིན་པ་བཞི་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། དེའི་ཚེ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་བྱམས་པ་བསྒོམས་པས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཏེ། ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་བཅུ་གྲུབ་ནས་འཛིན་པ་བཞི་རྫོགས་པར་བྱེད་དེ། འདི་ལྟ་སྟེ། བདེན་པ་འཛིན་པ་དང་། སྦྱིན་པ་འཛིན་པ་དང་། ཞི་གནས་འཛིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་འཛིན་པའོ། དེ་ལ་བདེན་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་དམ་བཅའ་བའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པས་བདེན་པ་འཛིན་པ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། སྦྱིན་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་ངེས་འབྱུང་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པས་སྦྱིན་པ་འཛིན་པ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། བཟོད་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་བྱམས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་དང་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པས་ཞི་གནས་འཛིན་པ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པས་ཤེས་རབ་འཛིན་པ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། དེ་ལྟར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་བྱམས་པ་བསྒོམས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པས་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ་བཅུ་རྫོགས་པར་བྱས་ཏེ། འཛིན་པ་བཞི་རྫོགས་པར་བྱས་ནས་ཆོས་གཉིས་རྫོགས་པར་བྱེད་དེ། འདི་ལྟ་སྟེ་ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་ངོ་། དེ་ལ་བདེན་པ་འཛིན་པ་དང་སྦྱིན་པ་འཛིན་པ་དང་ཞི་གནས་འཛིན་པས་ཞི་གནས་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། ཤེས་རབ་འཛིན་པས་ལྷག་མཐོང་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། ཞི་གནས་རྫོགས་པས་བསམ་གཏན་དང་རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་སྙོམས་པར་འཇུག་པ་ཐམས་ཅད་རྫོགས་པར་བྱས་ཏེ། ཟུང་དུ་འཇུག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་སྙིང་རྗེ་ཆེན་པོའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེ་བརེད་དོ། ལྷག་མཐོང་རྫོགས་པས་མངོན་པར་ཤེས་པ་ཐམས་ཅད་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། སྤོབས་པ་དང་སྟོབས་དང་མི་འཇིགས་པ་རྣམས་རྫོགས་པར་བྱས་ཏེ། རང་བྱུང་གི་ཡེ་ཤེས་དང་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་བསྐྱེད་པར་བྱེད་དོ། དེ་ལྟར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་དཔའ་ཆེན་པོས་བྱམས་པ་བསྒོམས་པས་རིམ་གྱིས་སངས་རྒྱས་ཀྱི་ས་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། ༼བྱམས་པ་རྫོགས་སོ༽ དྲིས་པ། སྙིང་རྗེ་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། བསྒོམ་པ་གང་ཡིན། མཚན་ཉིད་གང་ཡིན། རོ་གང་ཡིན། རྐྱེན་གང་ཡིན། ཡོན་ཏན་གང་ཡིན། བསྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་བྱ། ལན་དུ་སྨྲས་པ། ཇི་ལྟར་ཕ་མ་ལ་བུ་གཅིག་པུ་ཡོད་པ། སེམས་ཀྱིས་བྱམས་ཤིང་དྲན་པ་དེ། བུ་ལ་སྡུག་བསྔལ་བྱུང་བ་མཐོང་ནས་སེམས་སྙིང་རྗེ་བ་དང་མྱ་ངན་སྐྱེས་ཏེ། ཀྱེ་མ་སྡུག་བསྔལ་ལོ་ཞེས་པ་དེ་ལྟར། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་སྙིང་རྗེ་ཞེས་བྱའོ། སྙིང་རྗེ་གནས་ཤིང་མ་འཁྲུགས་པ་འདི་ནི་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། ཕན་པ་མ་ཡིན་པ་མི་མངོན་པ་ནི་མཚན་ཉིད་ཡིན། བདེ་བ་ནི་རོ་ཡིན། གནོད་པ་མེད་པ་ནི་རྐྱེན་ཡིན། བྱམས་པ་དང་མཉམ་པའི་ཡོན་ཏན་ནོ། བསྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཞེ་ན། ཐོག་མར་སྒོམ་པ་པོས་ཞི་བར་གནས་པའི་སྟན་ལ་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས་སོ།།

以不亂心，見彼得病得老得貧，若見若聞如是作意：彼眾生得苦，云何方便從苦當得解脫？復次若見其顛倒，為煩惱纏所縛入於無明，或有功德人而不修學。若見若聞，如是作意：眾生得苦，當生惡趣，云何方便從苦得脫？復次若見不善法相應、善法不相應，以不可愛法相應、可愛法不相應。若見若聞，如是作意：彼眾生得苦，當生惡趣，云何方便從苦得脫？彼坐禪人以此門以此行，於彼人修行悲心多修行。彼坐禪人以此門以此行，於彼人已修悲心已多修悲心，心成和軟堪能受持。彼次第修行於中人，從彼修行於怨人，餘如初廣說，乃至滿於四方。

問：何悲具足？何悲不具足？答：若悲成就，除於殺害，不起憂惱，除不善愛。以二因緣失悲：以自親生怨，以憂惱行；以對治生忿，以起恐怖。

問：苦者不於一切眾生有，不一切時有，云何於一切眾生修於悲？答：眾生已得苦，善取相故。已取彼相，成一切處修悲。復次生死之苦，一切眾生共有，由彼成一切處修行(悲已竟)。

問：云何喜？何修？何相？何味？何起？何功德？云何為修？答：猶如父母唯有一子，心所愛念，見子得樂，心生歡喜：善哉如是。一切眾生心生歡喜，此謂為喜。喜住不亂，此謂為修。欣悅為相，無怖為味，除無樂為喜，與慈等功德。

བསམ་པ་མ་འཁྲུགས་པས། གཞན་ན་བ་དང་རྒ་བ་དང་དབུལ་བ་མཐོང་ངམ་ཐོས་ན་འདི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་དེ། སེམས་ཅན་དེ་དག་སྡུག་བསྔལ་བར་གྱུར་པ་ཇི་ལྟར་བྱས་ན་སྡུག་བསྔལ་ལས་ཐར་བར་འགྱུར། ཡང་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་གྱུར་པ་དང༌། ཉོན་མོངས་པས་བཅིངས་པ་དང༌། མ་རིག་པར་ཞུགས་པ་དང༌། ཡོན་ཏན་དང་ལྡན་པ་ལ་མི་སློབ་པ་མཐོང་ངམ་ཐོས་ན་འདི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་དེ། སེམས་ཅན་འདི་དག་སྡུག་བསྔལ་བར་གྱུར་ཅིང་ངན་སོང་དུ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བས་ཇི་ལྟར་བྱས་ན་སྡུག་བསྔལ་ལས་ཐར་བར་འགྱུར། ཡང་མི་དགེ་བའི་ཆོས་དང་མཐུན་པ་དང༌། དགེ་བའི་ཆོས་དང་མི་མཐུན་པ་དང༌། མི་དགའ་བའི་ཆོས་དང་མཐུན་པ་དང༌། དགའ་བའི་ཆོས་དང་མི་མཐུན་པ་མཐོང་ངམ་ཐོས་ན་འདི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་དེ། སེམས་ཅན་དེ་དག་སྡུག་བསྔལ་བར་གྱུར་ཅིང་ངན་སོང་དུ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བས་ཇི་ལྟར་བྱས་ན་སྡུག་བསྔལ་ལས་ཐར་བར་འགྱུར། བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་སྐྱེས་བུ་དེ་ལ་སྙིང་རྗེ་བསྒོམ་ཞིང་མང་དུ་བསྒོམ་མོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་སྐྱེས་བུ་དེ་ལ་སྙིང་རྗེ་བསྒོམས་ཤིང་མང་དུ་བསྒོམས་པས་སེམས་མཉེན་པོར་གྱུར་ཅིང་ལས་སུ་རུང་བར་གྱུར་ཏོ། དེ་ནས་རིམ་གྱིས་བཏང་སྙོམས་པ་ལ་བསྒོམ་ཞིང་དེ་ནས་དགྲ་བོ་ལ་བསྒོམ་སྟེ། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད་དེ་ཕྱོགས་བཞི་ཐམས་ཅད་དུ་ཁྱབ་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། སྙིང་རྗེ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ཡིན། སྙིང་རྗེ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པ་ཡིན། ལན། གང་གི་ཚེ་སྙིང་རྗེ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ན་གསོད་པ་སྤོང་ཞིང་ཡིད་མི་བདེ་བ་མི་སྐྱེ་བ་དང་མི་དགེ་བའི་འདོད་ཆགས་སྤོང་བའོ། རྒྱུ་གཉིས་ཀྱིས་སྙིང་རྗེ་ཉམས་པར་འགྱུར་ཏེ། རང་གི་གཉེན་དགྲར་གྱུར་པ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བས་སྤྱོད་པ་དང༌། གཉེན་པོ་ལས་ཁྲོ་བ་སྐྱེས་པ་དང་འཇིགས་པ་སྐྱེས་པའོ།། དྲི་བ། སྡུག་བསྔལ་བ་ནི་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་མེད་ལ་དུས་ཐམས་ཅད་དུའང་མེད་ན། ཇི་ལྟར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་སྙིང་རྗེ་བསྒོམ་པར་བྱ། ལན། སེམས་ཅན་རྣམས་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བ་ལ་མཚན་མ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་རོ། མཚན་མ་དེ་བཟུང་ནས་ཐམས་ཅད་ལ་སྙིང་རྗེ་བསྒོམ་པར་འགྱུར་རོ། ཡང་འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལི་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཡོད་པས་དེའི་ཕྱིར་ཐམས་ཅད་ལ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། སྙིང་རྗེ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། དགའ་བ་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། ཕན་ཡོན་གང་། ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱ། ལན། དཔེར་ན་ཕ་མ་གཉིས་ལ་བུ་གཅིག་པུ་ཡོད་པ་དེ་ཡིད་དུ་འོང་ཞིང་བརྩེ་བ་ལ། བུ་བདེ་བར་གྱུར་པ་མཐོང་ནས་སེམས་དགའ་བར་གྱུར་པ་བཞིན་དུ་ལེགས་སོ་ཞེས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་སེམས་དགའ་བ་སྐྱེ་བ་ནི་དགའ་བ་ཞེས་བྱའོ། དགའ་བ་ལ་གནས་ཤིང་མ་འཁྲུགས་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། དགའ་བ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། འཇིགས་པ་མེད་པ་ནི་རོའོ། བདེ་བ་མེད་པ་སེལ་བ་ནི་དགའ་བའོ། བྱམས་པ་དང་མཚུངས་པའི་ཕན་ཡོན་ནོ།།

云何為修者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心，不亂心。其人性所敬重，見得安樂心生歡喜，若見若聞如是作意：善哉善哉！願彼眾生長得歡喜。復次若見與不善法不相應與善法相應與，不可愛法不相應與可愛相應，若見若聞，如是作意：善哉善哉！願彼眾生長得歡喜。彼坐禪人以此門以此行，於彼人修喜心，以多修行。彼坐禪人以此門以此行，於彼人已修喜心，已多修行，成和軟心，堪能受持。從彼次第修行於中人，從彼修行於怨人，餘如初廣說，乃至喜滿四方。喜何具足何不具足？若喜成就除不樂，不起不善愛除綺語。以二因失喜：以自親生怨，以戲笑起行；以對治生怨，以不樂起。如初廣說(喜已竟)。

問：云何捨？何修？何相？何味？何起？何功德？云何為修？答：猶如父母於一子，非可念非不可念成捨。於彼成中心，如是於一切眾生捨護中心，此謂捨。捨住不亂，此謂修。無所著為相，平等為味，伏恚愛為起，與慈等功德。

問：云何為修？答：坐禪人從初與慈俱起、與悲俱起、與喜俱起、已起第三禪，彼坐禪人已得第三禪，自在見慈悲喜過患，愛恚近故，與戲俱起、與踴躍歡喜共起。以過患對治，見捨功德。

བསྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་བྱ་ཞེ་ན། དང་པོར་བསམ་གཏན་པ་དབེན་པར་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ཤིང་མ་འཁྲུགས་པར་བྱའོ། གང་ཞིག་རང་བཞིན་གྱིས་གུས་པར་འོས་པ་བདེ་བར་གྱུར་པ་མཐོང་ནས་སེམས་དགའ་བར་གྱུར་པ་མཐོང་ངམ་ཐོས་ན་འདི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་དེ། ལེགས་སོ་ལེགས་སོ། སེམས་ཅན་དེ་དག་རྟག་ཏུ་དགའ་བར་གྱུར་ཅིག །ཡང་མི་དགེ་བའི་ཆོས་དང་མི་མཐུན་པ་དང༌། དགེ་བའི་ཆོས་དང་མཐུན་པ་དང༌། མི་དགའ་བའི་ཆོས་དང་མི་མཐུན་པ་དང༌། དགའ་བའི་ཆོས་དང་མཐུན་པ་མཐོང་ངམ་ཐོས་ན་འདི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་དེ། ལེགས་སོ་ལེགས་སོ། སེམས་ཅན་དེ་དག་རྟག་ཏུ་དགའ་བར་གྱུར་ཅིག །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་སྐྱེས་བུ་དེ་ལ་དགའ་བ་བསྒོམ་ཞིང་མང་དུ་བསྒོམ་མོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་སྐྱེས་བུ་དེ་ལ་དགའ་བ་བསྒོམས་ཤིང་མང་དུ་བསྒོམས་པས་སེམས་མཉེན་པོར་གྱུར་ཅིང་ལས་སུ་རུང་བར་གྱུར་ཏོ། དེ་ནས་རིམ་གྱིས་བཏང་སྙོམས་པ་ལ་བསྒོམ་ཞིང་དེ་ནས་དགྲ་བོ་ལ་བསྒོམ་སྟེ། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བཤད་དེ་ཕྱོགས་བཞིར་དགའ་བས་ཁྱབ་པར་བྱའོ། དགའ་བ་གང་ཞིག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་གང་ཞིག་ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། གང་གི་ཚེ་དགའ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ན་མི་དགའ་བ་སྤོང་ཞིང་མི་དགེ་བའི་འདོད་ཆགས་མི་སྐྱེ་བ་དང་ཚིག་ཀྱལ་པ་སྤོང་བའོ། རྒྱུ་གཉིས་ཀྱིས་དགའ་བ་ཉམས་པར་འགྱུར་ཏེ། རང་གི་གཉེན་དགྲར་གྱུར་པ་དང་རྩེད་མོས་སྤྱོད་པ་དང༌། གཉེན་པོ་ལས་དགྲ་སྐྱེས་པ་དང་མི་དགའ་བ་སྐྱེས་པའོ། དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་བརྗོད་དོ། དགའ་བ་རྫོགས་སོ།། དྲི་བ། བཏང་སྙོམས་གང་ཞེ་ན། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། ཕན་ཡོན་གང་། ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱ། ལན། དཔེར་ན་ཕ་མ་གཉིས་ལ་བུ་གཅིག་ཡོད་པ་དེ་ཡིད་དུ་འོང་བའམ་ཡིད་དུ་མི་འོང་བ་མིན་པར་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་པ་བཞིན་དུ། དེ་ལ་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་སེམས་སུ་གྱུར་པ་ལྟར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་བཏང་སྙོམས་སུ་སྐྱོང་བའི་སེམས་ནི་བཏང་སྙོམས་ཞེས་བྱའོ། བཏང་སྙོམས་ལ་གནས་ཤིང་མ་འཁྲུགས་པ་མ་པ་ཞེས་བྱའོ། ཆགས་པ་མེད་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། མཉམ་པ་ཉིད་ནི་རོའོ། ཞེ་སྡང་དང་འདོད་ཆགས་འདུལ་བ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ངོ༌། བྱམས་པ་དང་མཚུངས་པའི་ཕན་ཡོན་ནོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། བསམ་གཏན་པ་དང་པོ་ནས་བྱམས་པ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་དང༌། སྙིང་རྗེ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་དང༌། དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་དང༌། བསམ་གཏན་གསུམ་པ་སྐྱེས་པ་དང༌། བསམ་གཏན་པ་དེས་བསམ་གཏན་གསུམ་པ་ཐོབ་ནས་རང་དབང་དུ་གྱུར་པས་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་སྟེ། འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་ཉེ་བའི་ཕྱིར་དང༌། རྩེད་མོ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་དང༌། མཆོང་བ་དང་དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ཕྱིར་རོ། ཉེས་དམིགས་ཀྱི་གཉེན་པོར་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ཕན་ཡོན་མཐོང་ངོ༌།།

彼坐禪人如是已見慈悲喜過患、已見捨功德，從初於非可愛念非不可愛念人，已與捨俱起念，令心滿足，捨心增長。已修多修，心成和軟，堪能受持。彼次第於怨人修行，從彼於親友人修行，餘如初廣說可知，乃至滿四方。彼坐禪人如是修行，與捨俱起第四禪以三種令安：已總攝眾生、已總攝村田、已總攝諸方。

問：若坐禪人現修行捨，於諸眾生云何作意？答：作意所說，於慈悲喜是當作意。於諸眾生除作歡喜、行歡喜，作意樂中。如人親友久遠別離，初見榮侍心生喜樂，共住已後其心成中。如是住慈悲喜，久復成捨攝受。如是作意修行於捨。復有人說：眾生眾生者如是作意。云何捨具足、捨不具足？若捨成就，殺除瞋愛，不起無明。以二因失捨：以自親生怨，以起無明；以對治生怨，以嗔愛起(捨已竟)。

重明四無量義。

云何無量散句？四無量以一眾生事起，依餘處修行，如母念兒隨其時節。如是於畜生、於犯戒人、於具戒人、於厭欲人、於聲聞人、於緣覺、於正遍知、歸依勝處，成勝無量可知。

問：於慈悲喜，何故三禪起，非第四禪？答：眾生憂惱所起，瞋恚害不樂。彼憂惱以對治，與喜俱生心修行慈悲喜，是故三禪生，非第四禪。復次捨地是第四禪，以二捨成就故，所謂受捨、法中捨。

བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་ཞིང་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ཕན་ཡོན་མཐོང་ནས། དང་པོར་ཡིད་དུ་འོང་བའམ་ཡིད་དུ་མི་འོང་བ་མིན་པའི་མི་ལ་བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་དྲན་པ་བསྐྱེད་དེ་སེམས་ཚིམ་པར་བྱས་ནས་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་སེམས་འཕེལ་བར་བྱའོ། བསྒོམས་ཤིང་མང་དུ་བསྒོམས་པས་སེམས་མཉེན་པོར་གྱུར་ཅིང་ལས་སུ་རུང་བར་གྱུར་ཏོ། དེ་ནས་རིམ་གྱིས་དགྲ་བོ་ལ་བསྒོམ་ཞིང་དེ་ནས་མཛའ་བཤེས་ལ་བསྒོམ་སྟེ། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་རྒྱས་པར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ་ཕྱོགས་བཞིར་ཁྱབ་པར་བྱའོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་བསྒོམས་པས་བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་བསམ་གཏན་བཞི་པ་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་བདེ་བར་གནས་པར་བྱེད་དེ། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བསྡུས་པ་དང༌། གྲོང་དང་ཞིང་ཐམས་ཅད་བསྡུས་པ་དང༌། ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་པའོ།། དྲི་བ། གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་ད་ལྟ་བཏང་སྙོམས་བསྒོམ་ན་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཇི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱ། ལན། བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བ་ལ་ཇི་སྐད་བཤད་པ་བཞིན་ཡིད་ལ་བྱའོ། སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་དགའ་བ་དང་དགའ་བར་སྤྱོད་པ་སྤངས་ཏེ་བདེ་བ་ལ་ཡིད་ལ་བྱའོ། དཔེར་ན་མི་མཛའ་བོ་ཡུན་རིང་དུ་བྲལ་ནས་དང་པོར་མཐོང་བ་ན་བཀུར་སྟི་བྱེད་ཅིང་སེམས་དགའ་བ་སྐྱེས་ཀྱང་ལྷན་ཅིག་གནས་པའི་རྗེས་སུ་སེམས་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་པ་བཞིན་ནོ། དེ་བཞིན་དུ་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བ་ལ་གནས་ནས་ཡུན་རིང་པོར་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་ཏེ་ཡོངས་སུ་བཟུང་ངོ༌། དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱས་ནས་བཏང་སྙོམས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། གཞན་དག་ན་རེ་སེམས་ཅན་སེམས་ཅན་ནོ་ཞེས་དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱའོ་ཞེས་ཟེར་རོ། བཏང་སྙོམས་གང་ཞིག་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་དང་གང་ཞིག་ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། གང་གི་ཚེ་བཏང་སྙོམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་ན་ཞེ་སྡང་དང་འདོད་ཆགས་སྤོང་ཞིང་མ་རིག་པ་མི་སྐྱེའོ། རྒྱུ་གཉིས་ཀྱིས་བཏང་སྙོམས་ཉམས་པར་འགྱུར་ཏེ། རང་གི་གཉེན་དགྲར་གྱུར་པ་དང་མ་རིག་པ་སྐྱེས་པ་དང༌། གཉེན་པོ་ལས་དགྲ་སྐྱེས་པ་དང་ཞེ་སྡང་དང་འདོད་ཆགས་སྐྱེས་པའོ། བཏང་སྙོམས་རྫོགས་སོ།། ཚད་མེད་པ་བཞིའི་དོན་བསྐྱར་ནས་གསལ་བར་བྱ ཚད་མེད་པའི་ཚིག་གི་རབ་ཏུ་དབྱེ་བ་གང་ཞེ་ན། ཚད་མེད་པ་བཞི་ནི་སེམས་ཅན་གཅིག་གི་དངོས་པོ་ལས་སྐྱེས་ཏེ་གནས་གཞན་དུ་བསྒོམ་པ་ནི། དཔེར་ན་མས་བུ་ལ་དུས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་དྲན་པ་ལྟ་བུའོ། དེ་བཞིན་དུ་དུད་འགྲོ་དང༌། ཚུལ་ཁྲིམས་འཆལ་བ་དང༌། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ལྡན་པ་དང༌། འདོད་པ་ལ་སྐྱོ་བ་དང༌། ཉན་ཐོས་དང༌། རང་རྒྱལ་དང༌། ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་དང༌། སྐྱབས་ཀྱི་གནས་མཆོག་ལ་སོགས་པ་ལ་ཚད་མེད་པ་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པར་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བ་ལ་ཅིའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་གསུམ་པར་སྐྱེ་ལ་བསམ་གཏན་བཞི་པར་མི་སྐྱེ། ལན། སེམས་ཅན་རྣམས་ཡིད་མི་བདེ་བ་ལས་སྐྱེས་པའི་ཞེ་སྡང་དང་གནོད་སེམས་དང་མི་དགའ་བ་དེ་དག་གི་གཉེན་པོར་དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་སེམས་ཀྱིས་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བ་བསྒོམ་པས་བསམ་གཏན་གསུམ་པར་སྐྱེ་ཡི་བསམ་གཏན་བཞི་པར་མི་སྐྱེའོ། ཡང་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ས་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ཡིན་ཏེ་བཏང་སྙོམས་གཉིས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ་ཚོར་བའི་བཏང་སྙོམས་དང་ཆོས་ཀྱི་བཏང་སྙོམས་སོ།།

於捨地住，於眾生取饒益成捨。由地故，三無量三禪生，非第四禪。復說於四無量四禪生。如世尊所說：於四無量，汝比丘當修。此定有覺有觀，汝當修有覺無觀，汝當修無覺無觀，汝當修與喜俱生，汝當修與樂俱生，汝當修與捨俱生。

問：此四無量何故說四，非三非五？答：若然，一切所疑。復次為瞋恚害無樂，瞋愛對治故成四無量。復說此四唯慈，由人多起瞋恚害惱，為除故以四門成勝。捨者，慈悲喜清淨，瞋愛對治故。四無量一性，種種相可知。如是過患對治故、眾生事故、饒益意故，成一相。復說：法勝故、取事勝故、取饒益勝故，成種種相。如世尊說於黃衣脩多羅中，於清淨處慈為第一，於虛空處悲為第一，於識處喜為第一，於無所有處捨為第一。

問：云何得知？答：由依彼近故，其義可知。

問：何故？答：修慈心於一切眾生，隨從其意。以常隨從，於青黃一切入現令作意，以小方便令心得安。是眾生種類事，或色界清淨，一切入放意。彼坐禪人是時色界得第四禪，是故說慈於清淨第一。彼坐禪人依色界第四禪慈，是時得越彼。

問：此淺云何？答：以修慈故，心知色界過患。何故？見眾生苦，彼為色因生慈。

བཏང་སྙོམས་ཀྱི་སར་གནས་ནས་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་པ་འདོགས་པ་བཏང་སྙོམས་སུ་གྱུར་པའོ། ས་དེའི་དབང་གིས་ཚད་མེད་པ་གསུམ་ནི་བསམ་གཏན་གསུམ་པར་སྐྱེ་ཡི་བསམ་གཏན་བཞི་པར་མི་སྐྱེའོ། ཡང་ཚད་མེད་པ་བཞི་པོ་བསམ་གཏན་བཞི་པར་སྐྱེ་བར་བཤད་དོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། དགེ་སློང་ཁྱེད་ཀྱིས་ཚད་མེད་པ་བཞི་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ནི་རྟོག་པ་དང་བཅས་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པ་ཡིན་པས་ཁྱེད་ཀྱིས་རྟོག་པ་དང་བཅས་ལ་དཔྱོད་པ་མེད་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ཁྱེད་ཀྱིས་རྟོག་པ་མེད་ཅིང་དཔྱོད་པ་མེད་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ཁྱེད་ཀྱིས་དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ཁྱེད་ཀྱིས་བདེ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ཁྱེད་ཀྱིས་བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་བསྒོམ་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཚད་མེད་པ་འདི་དག་ཅིའི་ཕྱིར་བཞིར་གསུངས་ཀྱི་གསུམ་མམ་ལྔར་མ་གསུངས། ལན། གལ་ཏེ་དེ་ལྟ་ན་ཐེ་ཚོམ་ཐམས་ཅད་དོ། ཡང་ཞེ་སྡང་དང་གནོད་སེམས་དང་མི་དགའ་བའི་གཉེན་པོར་ཞེ་སྡང་དང་འདོད་ཆགས་ཀྱི་གཉེན་པོའི་ཕྱིར་ཚད་མེད་པ་བཞིར་རྫོགས་སོ། ཡང་བཤད་པ་འདི་བཞི་ནི་བྱམས་པ་ཁོ་ན་སྟེ། མི་རྣམས་ཞེ་སྡང་དང་གནོད་སེམས་དང་གནོད་པ་མང་དུ་སྐྱེ་བས་དེ་སྤང་བའི་ཕྱིར་སྒོ་བཞིས་མཆོག་ཏུ་རྫོགས་སོ། བཏང་སྙོམས་ནི་བྱམས་པ་དང་སྙིང་རྗེ་དང་དགའ་བ་རྣམ་པར་དག་པ་སྟེ་ཞེ་སྡང་དང་འདོད་ཆགས་ཀྱི་གཉེན་པོའི་ཕྱིར་རོ། ཚད་མེད་པ་བཞི་ནི་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་ལ་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་སུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་ཉེས་དམིགས་ཀྱི་གཉེན་པོའི་ཕྱིར་དང༌། སེམས་ཅན་གྱི་དོན་གྱི་ཕྱིར་དང༌། ཕན་པའི་བསམ་པའི་ཕྱིར་རྣམ་པ་གཅིག་ཏུ་རྫོགས་སོ། ཡང་བཤད་པ། ཆོས་མཆོག་པའི་ཕྱིར་དང༌། དོན་མཆོག་ཏུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དང༌། ཕན་པ་མཆོག་ཏུ་བཟུང་བའི་ཕྱིར་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་སུ་རྫོགས་སོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གོས་སེར་ཅན་གྱི་མདོ་ལས་གསུངས་པ་ལྟར། རྣམ་པར་དག་པའི་སྐབས་སུ་བྱམས་པ་མཆོག་ཡིན་ལ། ནསྐབས་སུ་སྙིང་རྗེ་མཆོག་ཡིན། རྣམ་ཤེས་ཀྱི་སྐབས་སུ་དགའ་བ་མཆོག་ཡིན། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐབས་སུ་བཏང་སྙོམས་མཆོག་ཡིན་ནོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཤེས་པར་བྱ། ལན། དེ་དག་དང་ཉེ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་ཕྱིར་དོན་དེ་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར། ལན། བྱམས་པའི་སེམས་བསྒོམས་པས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་དེའི་བསམ་པ་རྗེས་སུ་འཇུག་སྟེ། རྟག་ཏུ་རྗེས་སུ་འཇུག་པས་སྔོན་པོ་དང་སེར་པོ་ལ་སོགས་པའི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་ད་ལྟར་བ་ལ་ཡིད་བྱེད་པས་ཐབས་ཆུང་ངུས་སེམས་བདེ་བར་གནས་པར་འགྱུར་རོ། དེ་ནི་སེམས་ཅན་གྱི་རིགས་ཀྱི་དངོས་པོའམ། རྣམ་པར་དག་པ་ལ་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་གཏོང་བའོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་དེའི་ཚེ་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ཐོབ་པས་དེའི་ཕྱིར་བྱམས་པ་ནི་རྣམ་པར་དག་པ་ལ་མཆོག་ཡིན་ནོ་ཞེས་གསུངས་སོ། བསམ་གཏན་པ་དེས་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་བྱམས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་དེའི་ཚེ་དེ་ལས་འདས་པར་འགྱུར་རོ།། དྲི་བ། འདི་ཅིའི་ཕྱིར་ཉེ་བ་ཡིན། ལན། བྱམས་པ་བསྒོམས་པས་སེམས་ཀྱིས་ཉེས་དམིགས་ཤེས་སོ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སེམས་ཅན་རྣམས་སྡུག་བསྔལ་བ་མཐོང་བས་དེ་དག་གཟུགས་ཀྱི་རྒྱུས་བྱམས་པ་སྐྱེའོ།།

從此以心知色界過患，於色出離現令作意，於虛空處以小方便，其得心安，以得依故。是故說悲於虛空第一。彼坐禪人依喜越虛空處。

問：此義云何？答：已修喜故，心無所著，常取無邊識事。何故？此喜於無所著無邊識處安眾生事，從此心無所著，常取無邊識事。離色著於虛空，無邊識現令起作意，以小方便其心得安，種類事故。是故說識處為喜第一。

問：彼坐禪人依捨越識處。此義云何？答：已修捨故，心成離著。何故？不以修捨得著。此眾生得樂得苦，或由喜或由樂。從彼以心離著，離無所著無所有處，現令心喜，以小方便其心成安，不著種種事。何故？於無所有處而不得著或識或無邊。是故說無所有處捨為第一(散句已竟)。

問：云何觀四大？何修？何相？何味？何起？何功德？云何修？答：擇智自相內四大，此謂觀四大。彼心住不亂，此謂修。隨觀四大為相，通達空為味，除眾生想為起。何功德者，成得八功德。若修行觀四大成，能堪恐怖樂不樂，於可愛非可愛成平等心，除男女意思，成大智慧，向善趣、向醍醐，其所有明分法，彼一切成滿修行。云何修彼者，初坐禪人以二行取諸大：以略、以廣。

問：云何以略取諸大？答：彼坐禪人入寂寂坐，攝一切心，不亂心。

འདི་ནས་བཟུང་སེམས་ཀྱིས་སྐྱོན་ཤེས་པར་བྱས་ནས། གཟུགས་ལ་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་བསམ་པ་སྐྱེ་བར་བྱས་ཏེ། ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ལ་ཐབས་ཆུང་ངུས། སེམས་དེ་རབ་ཏུ་ཞི་བར་འགྱུར་ཏེ། རྟེན་ཐོབ་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་ནམ་མཁའ་ལ་སྙིང་རྗེ་མཆོག་ཏུ་གསུངས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་དགའ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་སོ།། དྲི་བ། དོན་འདི་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། དགའ་བ་བསྒོམས་པའི་ཕྱིར། སེམས་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པ་མེད་པར་གྱུར་ནས། རྟག་ཏུ་རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་པའི་དངོས་པོ་འཛིན་པར་བྱེད་དོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། དགའ་བ་འདི་ནི་མངོན་པར་ཞེན་པ་མེད་པ་དང་། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དུ་སེམས་ཅན་རྣམས་ཞི་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །འདི་ནས་སེམས་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པ་མེད་པར་གྱུར་ནས། རྟག་ཏུ་རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་པའི་དངོས་པོ་འཛིན་པར་བྱེད་དོ། །གཟུགས་ལ་ཞེན་པ་དང་བྲལ་ནས་ནམ་མཁའ་ལ། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པའི་བསམ་པ་བསྐྱེད་དེ། ཐབས་ཆུང་ངུས་སེམས་དེ་རབ་ཏུ་ཞི་བར་འགྱུར་ཏེ། རིགས་ཀྱི་དངོས་པོའི་ཕྱིར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་རྣམ་ཤེས་སྐྱེ་མཆེད་ལ་དགའ་བ་མཆོག་ཏུ་གསུངས་སོ།། དྲི་བ། བསམ་གཏན་པ་དེས་བཏང་སྙོམས་ལ་བརྟེན་ནས་རྣམ་ཤེས་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འདས་པ་འདིའི་དོན་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། བཏང་སྙོམས་བསྒོམས་པའི་ཕྱིར། སེམས་མངོན་པར་ཞེན་པ་དང་བྲལ་བར་གྱུར་ཏོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། བཏང་སྙོམས་བསྒོམས་པས་ཞེན་པ་མི་འབྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །སེམས་ཅན་འདི་དག་བདེ་བ་ཐོབ་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་བ་ཐོབ་པ་ནི། ཡང་ན་དགའ་བའམ། ཡང་ན་བདེ་བའི་དབང་གིས་སོ། །དེ་ནས་སེམས་མངོན་པར་ཞེན་པ་དང་བྲལ་ནས། མངོན་པར་ཞེན་པ་མེད་པའི་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་སེམས་དགའ་བར་མངོན་དུ་བྱས་ཏེ། ཐབས་ཆུང་ངུས་སེམས་དེ་རབ་ཏུ་ཞི་བར་འགྱུར་ཏེ། སྣ་ཚོགས་པའི་དངོས་པོ་ལ་མི་ཞེན་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་རྣམ་ཤེས་ས་ཡས་པ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པ་མི་འབྱུང་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་བཏང་སྙོམས་མཆོག་ཏུ་གསུངས་སོ།། དྲི་བ། འབྱུང་བ་བཞི་ཇི་ལྟར་སོ་སོར་རྟོག་པར་བྱེད། གང་བསྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་བསྒོམ། ལན། རང་གི་མཚན་ཉིད་འབྱེད་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནང་གི་འབྱུང་བ་བཞི་སོ་སོར་རྟོག་པ་ནི། འབྱུང་བ་བཞི་སོ་སོར་རྟོག་པ་ཞེས་བྱའོ། །སེམས་དེ་གནས་ཤིང་མ་འཁྲུགས་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །འབྱུང་བ་བཞི་རྗེས་སུ་རྟོག་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །སྟོང་པ་ཉིད་རྟོགས་པ་ནི་རོའོ། །སེམས་ཅན་དུ་འདུ་ཤེས་པ་སྤོང་བ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ངོ་། །ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན། ཡོན་ཏན་བརྒྱད་འཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་འབྱུང་བ་བཞི་སོ་སོར་རྟོག་པ་བསྒོམས་ན། འཇིགས་པ་དང་། དགའ་བ་དང་མི་དགའ་བ་བཟོད་པར་ནུས་པ་དང་། སྡུག་པ་དང་མི་སྡུག་པ་ལ་སེམས་མཉམ་པར་འགྱུར་བ་དང་། ཕོ་མོའི་རྣམ་རྟོག་སྤོང་བ་དང་། ཤེས་རབ་ཆེན་པོ་འཐོབ་པ་དང་། བཟང་པོའི་འགྲོ་བ་དང་། བདུད་རྩིའི་ཕྱོགས་སུ་འགྲོ་བ་དང་། གསལ་བའི་ཆོས་གང་ཡོད་པ་དེ་ཐམས་ཅད་རྫོགས་པར་བསྒོམ་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ཇི་ལྟར་བསྒོམ་ཞེ་ན། དང་པོར་བསམ་གཏན་པས་ཚུལ་གཉིས་ཀྱིས་འབྱུང་བ་རྣམས་འཛིན་ཏེ། མདོར་བསྡུས་པ་དང་རྒྱས་པར་རོ།། དྲི་བ། མདོར་བསྡུས་པས་འབྱུང་བ་རྣམས་ཇི་ལྟར་འཛིན། ལན། བསམ་གཏན་པ་དེས་དབེན་པར་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས། སེམས་མ་འཁྲུགས་པར་བྱའོ།།

此身以四大可稱，於此身一切見界：濕性是水界、熱性是火界、持性是地界、動性是風界。如是此身唯有界，無眾生、無命。如是以略取諸界。復有說：彼坐禪人，以略取諸界，以身依膜分別，或以色、或以形、或以處、或以分別。彼坐禪人已略取諸界，依膜分別一切身性，或以色、或以形、或以處、或以分別。依肉分別此身，或以色、或以形、或以處、或以分別。彼坐禪人依肉已分別一切身，或以色、或以形、或以處、或以分別。彼坐禪人依脈分別一切身，或以色、或以形、或以處、或以分別。彼坐禪人依脈已分別一切身，或以色、或以形、或以處、或以分別。從此復依骨分別一切身，或以色、或以形、或以處、或以分別。彼坐禪人於此四行，以此四行伏心，令伏作軟心，令心受持。彼坐禪人於此四行，以四行伏心已、作軟已，令受持。於此四行，有堅性是地界知之，有濕性是水界知之，有熱性是火界知之，有動性是風界知之。彼坐禪人於此四行，唯有界，無眾生、無命。以比餘行成住。如是以略取諸界。云何以廣取諸界？以二十行廣取地界。於此身，髮、毛、爪、齒、皮、肉、筋、脈、骨、髓、腎、心、肝、胇、脾、胃、大腸、小腸、胞、屎、腦。

འདི་ལུས་འབྱུང་བ་བཞིས་བརྗོད་དུ་རུང་སྟེ། ལུས་འདི་ལ་ཁམས་ཐམས་ཅད་མཐོང་བ་ནི། གཤེར་བའི་རང་བཞིན་ནི་ཆུའི་ཁམས། ཚ་བའི་རང་བཞིན་ནི་མེའི་ཁམས། འཛིན་པའི་རང་བཞིན་ནི་སའི་ཁམས། གཡོ་བའི་རང་བཞིན་ནི་རླུང་གི་ཁམས་སོ། །དེ་ལྟར་ལུས་འདི་ནི་ཁམས་ཙམ་དུ་ཟད་དེ། སེམས་ཅན་མེད། སྲོག་མེད་དོ། །དེ་ལྟར་མདོར་བསྡུས་པས་ཁམས་རྣམས་འཛིན་ནོ། །ཡང་བཤད་པ། བསམ་གཏན་པ་དེས་མདོར་བསྡུས་པས་ཁམས་རྣམས་འཛིན་ཏེ། ལུས་ཀྱི་པགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ནི། ཡང་ན་ཁ་དོག་གིས་སམ། ཡང་ན་དབྱིབས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་གནས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་མདོར་བསྡུས་པས་ཁམས་རྣམས་བཟུང་ནས། པགས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ནི། ཡང་ན་ཁ་དོག་གིས་སམ། ཡང་ན་དབྱིབས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་གནས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །ཤ་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་འདི་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ནི། ཡང་ན་ཁ་དོག་གིས་སམ། ཡང་ན་དབྱིབས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་གནས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་ཤ་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་ཕྱེ་ནས། ཡང་ན་ཁ་དོག་གིས་སམ། ཡང་ན་དབྱིབས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་གནས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་རྩ་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ནི། ཡང་ན་ཁ་དོག་གིས་སམ། ཡང་ན་དབྱིབས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་གནས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་རྩ་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་ཕྱེ་ནས། ཡང་ན་ཁ་དོག་གིས་སམ། ཡང་ན་དབྱིབས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་གནས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །དེ་ནས་ཡང་རུས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ནི། ཡང་ན་ཁ་དོག་གིས་སམ། ཡང་ན་དབྱིབས་ཀྱིས་སམ། ཡང་ན་གནས་ཀྱིས་སམ། ྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྤྱོད་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་ལ། སྤྱོད་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་གིས་སེམས་བཏུལ་ཏེ། བཏུལ་ནས་མཉེན་པོར་བྱས་ཏེ། སེམས་འཛིན་དུ་བཅུག་གོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྤྱོད་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་ལ། སྤྱོད་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་གིས་སེམས་བཏུལ་ཟིན་ནས། མཉེན་པོར་བྱས་ཟིན་ནས། འཛིན་དུ་བཅུག་གོ། །སྤྱོད་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་ལ། སྲ་བའི་རང་བཞིན་ནི་སའི་ཁམས་སུ་ཤེས་པར་བྱ། གཤེར་བའི་རང་བཞིན་ནི་ཆུའི་ཁམས་སུ་ཤེས་པར་བྱ། ཚ་བའི་རང་བཞིན་ནི་མེའི་ཁམས་སུ་ཤེས་པར་བྱ། གཡོ་བའི་རང་བཞིན་ནི་རླུང་གི་ཁམས་སུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་སྤྱོད་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་ལ། ཁམས་ཙམ་དུ་ཟད་དེ། སེམས་ཅན་མེད། སྲོག་མེད་དོ། །སྤྱོད་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱང་དེ་བཞིན་དུ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་མདོར་བསྡུས་པས་ཁམས་རྣམས་འཛིན་ནོ། །རྒྱས་པར་ཁམས་རྣམས་ཇི་ལྟར་འཛིན་ཞེ་ན། སྤྱོད་པ་ཉི་ཤུས་སའི་ཁམས་རྒྱས་པར་འཛིན་ཏེ། ལུས་འདི་ལ། སྐྲ་དང་། སྤུ་དང་། སེན་མོ་དང་། སོ་དང་། པགས་པ་དང་། ཤ་དང་། ཆུ་རྒྱུས་དང་། རྩ་དང་། རུས་པ་དང་། རྐང་དང་། མཁལ་མ་དང་། སྙིང་དང་། མཆིན་པ་དང་། གློ་བ་དང་། མཆེར་པ་དང་། ཕོ་བ་དང་། རྒྱུ་མ་ཆེན་པོ་དང་། རྒྱུ་མ་ཕྲན་དང་། ལྒང་པ་དང་། བཤང་བ་དང་། ཀླད་པའོ།།

以十二行廣取水界，此身有於膽、唾、膿、血、汗、脂、淚、肪、水、唾涕、涎、尿。以四行廣取火界，以是熱、以是暖、以是溫、以是平等消飲食噉甞，此謂火界。以六行廣取風界，向上風、向下風、依腹風、依背風、依身份風、出入息風。如是以四十二行見此身，唯有界，無眾生、無命。如是已廣取諸界。復次先師說：以十行當觀四大，所謂以語言義、以事、以聚、以散、以無所著、以緣、以相、以種類非種類、以一義種種義。以界釋第一，以言語義章。

問：云何以語言分別諸界？答：二界語言同，所謂同言、勝言。於是四大，此同言。地界、水界、火界、風界，此謂勝言。

問：此四大何義？答：大生名大。有大非實義令現實義，是故名大。大者，鬼等形名大。云何大生名大？諸界大生。如世尊所說偈：

略說地相，　　有二十萬，　　四那由他； 水四十萬，　　八那由他；　　風住虛空， 乃九十萬，　　六那由他；　　世界所住， 亦以火成，　　世界之中，　　有諸光焰， 上至梵世，　　乃極七日。　　如是大生， 是故名大。

問：云何大非實義令現實義？答：名大界者，非男非女，以男女色可見。界者非長非短，以長短色可見。界者非樹非山，以樹山色可見。

དེ་ནས་སྤྱོད་པ་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་ཆུའི་ཁམས་རྒྱས་པར་འཛིན་ཏེ། ལུས་འདི་ལ་མཁྲིས་པ་དང་། མཆིལ་མ་དང་། རྣག་དང་། ཁྲག་དང་། རྔུལ་དང་། ཚིལ་དང་། མཆི་མ་དང་། ཞག་དང་། ཆུ་དང་། སྣབས་དང་། ལུད་པ་དང་། གཅིན་ནོ། །སྤྱོད་པ་བཞིས་མེའི་ཁམས་རྒྱས་པར་འཛིན་ཏེ། གང་གིས་ཚ་བ་དང་། གང་གིས་དྲོ་བ་དང་། གང་གིས་བསིལ་བ་དང་། གང་གིས་བཟའ་བ་དང་བཏུང་བ་མཉམ་པར་འཇུ་བར་བྱེད་པ་སྟེ། འདི་ནི་མེའི་ཁམས་སོ། །སྤྱོད་པ་དྲུག་གིས་རླུང་གི་ཁམས་རྒྱས་པར་འཛིན་ཏེ། གྱེན་དུ་རྒྱུ་བའི་རླུང་དང་། ཐུར་དུ་རྒྱུ་བའི་རླུང་དང་། ལྟོ་བ་ལ་གནས་པའི་རླུང་དང་། རྒྱབ་ལ་གནས་པའི་རླུང་དང་། ལུས་ཀྱི་ཡན་ལག་ལ་གནས་པའི་རླུང་དང་། དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བའི་རླུང་ངོ་། །དེ་ལྟར་སྤྱོད་པ་བཞི་བཅུ་རྩ་གཉིས་ཀྱིས་ལུས་འདི་ལ་བལྟས་ན། ཁམས་ཙམ་དུ་ཟད་དེ། སེམས་ཅན་མེད། སྲོག་མེད་དོ། །དེ་ལྟར་ཁམས་རྣམས་རྒྱས་པར་བཟུང་ངོ་། །ཡང་སློབ་དཔོན་སྔ་མ་རྣམས་ཀྱིས་གསུངས་པ། སྤྱོད་པ་བཅུས་འབྱུང་བ་བཞི་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། སྒྲ་དོན་གྱིས་དང་། དངོས་པོས་དང་། འདུས་པས་དང་། འཐོར་བས་དང་། མངོན་པར་ཞེན་པ་མེད་པས་དང་། རྐྱེན་གྱིས་དང་། མཚན་ཉིད་ཀྱིས་དང་། རིགས་དང་རིགས་མ་ཡིན་པས་དང་། དོན་གཅིག་དང་དོན་སྣ་ཚོགས་པས་སོ། །ཁམས་བཤད་པ་དང་པོ་ནི། སྒྲ་དོན་གྱི་ལེའུའོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྒྲས་ཁམས་རྣམས་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་བྱ། ལན། སྒྲ་གཉིས་ཀྱིས་ཁམས་བརྗོད་དེ། འདི་ལྟ་སྟེ། མཚུངས་པའི་སྒྲ་དང་། ཁྱད་པར་གྱི་སྒྲའོ། །དེ་ལ་འབྱུང་བ་བཞི་ཞེས་པ་ནི་མཚུངས་པའི་སྒྲའོ། །སའི་ཁམས་དང་། ཆུའི་ཁམས་དང་། མེའི་ཁམས་དང་། རླུང་གི་ཁམས་ཞེས་པ་ནི་ཁྱད་པར་གྱི་སྒྲའོ།། དྲི་བ། འབྱུང་བ་བཞི་པོ་འདི་དག་གི་དོན་གང་ཡིན། ལན། ཆེན་པོ་ལས་སྐྱེས་པས་ན་ཆེན་པོའོ། །ཆེན་པོ་ཡང་དངོས་པོ་མ་ཡིན་པ་ལ་དངོས་པོ་ལྟར་སྣང་བར་བྱེད་པས་ན། དེའི་ཕྱིར་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱའོ། །ཆེན་པོ་ནི་འདྲེ་ལ་སོགས་པའི་གཟུགས་ལ་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱའོ། །ཇི་ལྟར་ཆེན་པོ་ལས་ས་ན་ཆེན་པོ་ཞེ་ན། ཁམས་རྣམས་ཆེན་པོ་ལས་སྐྱེས་པའོ། །ཇི་ལྟར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་པ། མདོར་ན་སའི་མཚན་ཉིད་ནི། །འབུམ་ཕྲག་ཉི་ཤུ་ཡོད་པ་སྟེ། །བྱེ་བ་བཞི་ནི་ཡོད་པའོ། །ཆུ་ནི་འབུམ་ཕྲག་བཞི་བཅུ་དང་། །བྱེ་བ་བརྒྱད་ནི་ཡོད་པའོ། །རླུང་ནི་ནམ་མཁར་གནས་པ་ནི། །འབུམ་ཕྲག་དགུ་བཅུ་ཡོད་པ་སྟེ། །བྱེ་བ་དྲུག་ནི་ཡོད་པའོ། །འཇིག་རྟེན་གནས་པ་གང་ཡིན་པ། །མེ་ཡིས་འགྲུབ་པར་འགྱུར་བ་སྟེ། །འཇིག་རྟེན་ཁམས་ཀྱི་ནང་དག་ན། །འོད་ཀྱི་འོད་ཟེར་གང་ཡོད་པ། །ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་ཡན་ཆད་དུ། །ཉི་མ་བདུན་གྱི་མཐར་ཐུག་གོ། །དེ་ལྟར་ཆེན་པོ་ལས་སྐྱེས་པས། །དེ་ཕྱིར་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཆེན་པོ་དངོས་པོ་མ་ཡིན་པ་ལ་དངོས་པོ་ལྟར་སྣང་བར་བྱེད་ཅེ་ན། ལན། ཁམས་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། ཕོ་མོ་མ་ཡིན་ཏེ། ཕོ་མོའི་གཟུགས་མཐོང་བས་སོ། །ཁམས་ནི་རིང་པོ་དང་ཐུང་ངུ་མ་ཡིན་ཏེ། རིང་ཐུང་གི་གཟུགས་མཐོང་བས་སོ། །ཁམས་ནི་ཤིང་དང་རི་མ་ཡིན་ཏེ། ཤིང་དང་རིའི་གཟུགས་མཐོང་བས་སོ།།

如是大非實義令現為實義名大。云何諸鬼等異形？如鬼入人身成其身，以鬼形成起四行，或身強、或尿熱、或輕動。如是於身以火界和合成起四行，以地界和合成堅、以水界和合成流、以火界和合成熱、以風界和合成輕動。如是鬼形等名大，大者是語言義。

問：地界水界火界風界者何義？答：廣大名地義，可飲守護是水義，令光明是火義，去來是風義。界者何義？持自相為義。復次地自性是地界，水自性是水界，火自性是火界，風自性是風界。云何地自性？是堅性、強性、厚性、不動性、安性、持性，此謂地性。云何水性？濕性、澤性、流性、出性、滿性、增長性、喜性、結著性，此謂水性。云何火性？熱性、暖性、蒸性、熟性、燒性、取性，此謂火性。云何風性？持性、冷性、去來性、輕動性、低性、取性，此謂風性。此界義如是，以語言義應觀界。

問：云何以事觀界？答：地界持為事，水界結著為事，火界令熟為事，風界遮為事。復次地界立為事，水界下入為事，火界令上為事，風界動轉為事。復次二界近故成舉初步，復次二界近故成舉後步。二界近故成初坐臥，復次二界近故成後行立。二界近故成初懈怠睡眠，二界近故成後精進勇猛。二界近故成初重，二界近故成後輕。如是以事觀四大。

དེ་ལྟར་ཆེན་པོ་དངོས་པོ་མ་ཡིན་པ་ལ་དངོས་པོ་ལྟར་སྣང་བར་བྱེད་པ་ནི་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱའོ། །འདྲེ་ལ་སོགས་པའི་གཟུགས་སྣ་ཚོགས་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། དཔེར་ན་འདྲེས་མིའི་ལུས་ལ་ཞུགས་ནས་དེའི་ལུས་སུ་གྱུར་ཏེ། འདྲེའི་གཟུགས་ཀྱིས་སྤྱོད་པ་བཞི་བསྐྱེད་དེ། ཡང་ན་ལུས་སྲ་བ་དང་། ཡང་ན་གཅིན་ཚ་བ་དང་། ཡང་ན་ཡང་ཞིང་གཡོ་བའོ། །དེ་བཞིན་དུ་ལུས་ལ་མེའི་ཁམས་དང་འདྲེས་པས་སྤྱོད་པ་བཞི་བསྐྱེད་དེ། སའི་ཁམས་དང་འདྲེས་པས་སྲ་བ་དང་། ཆུའི་ཁམས་དང་འདྲེས་པས་འབབ་པ་དང་། མེའི་ཁམས་དང་འདྲེས་པས་ཚ་བ་དང་། རླུང་གི་ཁམས་དང་འདྲེས་པས་ཡང་ཞིང་གཡོ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་འདྲེའི་གཟུགས་ལ་སོགས་པ་ལ་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་སྟེ། ཆེན་པོ་ནི་སྒྲ་དོན་ནོ།། དྲི་བ། སའི་ཁམས་དང་། ཆུའི་ཁམས་དང་། མེའི་ཁམས་དང་། རླུང་གི་ཁམས་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་གང་ཡིན། ལན། རྒྱ་ཆེ་བ་ནི་སའི་དོན་ནོ། །བཏུང་དུ་རུང་བ་དང་སྲུང་བར་བྱེད་པ་ནི་ཆུའི་དོན་ནོ། །སྣང་བར་བྱེད་པ་ནི་མེའི་དོན་ནོ། །འགྲོ་འོང་བྱེད་པ་ནི་རླུང་གི་དོན་ནོ། །ཁམས་ཀྱི་དོན་གང་ཡིན་ཞེ་ན། རང་གི་མཚན་ཉིད་འཛིན་པའི་དོན་ནོ། །ཡང་ན་སའི་རང་བཞིན་ནི་སའི་ཁམས་སོ། །ཆུའི་རང་བཞིན་ནི་ཆུའི་ཁམས་སོ། །མེའི་རང་བཞིན་ནི་མེའི་ཁམས་སོ། །རླུང་གི་རང་བཞིན་ནི་རླུང་གི་ཁམས་སོ། །སའི་རང་བཞིན་གང་ཞེ་ན། སྲ་བའི་རང་བཞིན་དང་། དྲག་པོའི་རང་བཞིན་དང་། མཐུག་པོའི་རང་བཞིན་དང་། མི་གཡོ་བའི་རང་བཞིན་དང་། བརྟན་པའི་རང་བཞིན་དང་། འཛིན་པའི་རང་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་སའི་རང་བཞིན་ནོ། །ཆུའི་རང་བཞིན་གང་ཞེ་ན། གཤེར་བའི་རང་བཞིན་དང་། བརླན་པའི་རང་བཞིན་དང་། འབབ་པའི་རང་བཞིན་དང་། འབྱུང་བའི་རང་བཞིན་དང་། གང་བའི་རང་བཞིན་དང་། འཕེལ་བའི་རང་བཞིན་དང་། དགའ་བའི་རང་བཞིན་དང་། འབྱར་བའི་རང་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་ཆུའི་རང་བཞིན་ནོ། །མེའི་རང་བཞིན་གང་ཞེ་ན། ཚ་བའི་རང་བཞིན་དང་། དྲོ་བའི་རང་བཞིན་དང་། རླངས་པའི་རང་བཞིན་དང་། སྨིན་པའི་རང་བཞིན་དང་། སྲེག་པའི་རང་བཞིན་དང་། ལེན་པའི་རང་བཞིན་ཏེ། འདིི་རང་བཞིན་ནོ། །རླུང་གི་རང་བཞིན་གང་ཞེ་ན། འཛིན་པའི་རང་བཞིན་དང་། གྲང་བའི་རང་བཞིན་དང་། འགྲོ་འོང་གི་རང་བཞིན་དང་། ཡང་ཞིང་གཡོ་བའི་རང་བཞིན་དང་། དམའ་བའི་རང་བཞིན་དང་། ལེན་པའི་རང་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་རླུང་གི་རང་བཞིན་ནོ། །ཁམས་ཀྱི་དོན་ནི་དེ་ལྟ་བུ་སྟེ། སྒྲ་དོན་གྱིས་ཁམས་བལྟ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། དངོས་པོས་ཇི་ལྟར་ཁམས་བལྟ་བར་བྱ། ལན། སའི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་འཛིན་པའོ། །ཆུའི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་འབྱར་བའོ། །མེའི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་སྨིན་པར་བྱེད་པའོ། །རླུང་གི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་འགོག་པའོ། །ཡང་ན་སའི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་འགྲེང་བའོ། །ཆུའི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་འོག་ཏུ་འཇུག་པའོ། །མེའི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་གྱེན་དུ་འགྲོ་བར་བྱེད་པའོ། །རླུང་གི་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོ་ནི་གཡོ་ཞིང་འགྱུར་བའོ། །ཡང་ན་ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་དང་པོའི་གོམ་པ་འདེགས་པར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ན་ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་ཕྱི་མའི་གོམ་པ་འདེགས་པར་འགྱུར་རོ། །ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་དང་པོར་འདུག་པ་དང་ཉལ་བར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ན་ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་ཕྱི་ནས་འགྲོ་བ་དང་འགྲེང་བར་འགྱུར་རོ། །ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་དང་པོར་ལེ་ལོ་དང་གཉིད་དུ་འགྱུར་རོ། །ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་ཕྱི་ནས་བརྩོན་འགྲུས་དང་སྤོབས་པ་དཔའ་བར་འགྱུར་རོ། །ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་དང་པོར་ལྕི་བར་འགྱུར་རོ། །ཁམས་གཉིས་ཉེ་བའི་ཕྱིར་ཕྱི་ནས་ཡང་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་དངོས་པོས་འབྱུང་བ་བཞི་བལྟ་བར་བྱའོ།།

云何以聚觀四大？聚者，地界水界火界風界，依此界成色香味觸。此八法或多共生住不相離，此合和名聚。彼復成四種，地聚水聚火聚風聚。於是地聚，地界成最多，水界火界風界次第成最少。於水聚，水界成最多，地界風界火界成最少。於火聚，火界成最多，地界風界水界成最少。於風聚，風界成最多，火界水界地界次第成最少。如是以聚觀諸界。

問：云何以散觀四大？答：觀於地界，從於最細隣空微塵生，此地為水所和故不散，為火所熟成不臭，為風所持成轉。如是觀。復先師說：中人身地界碎之為塵，成一斛二升，是時以水和合，成六升五合，以火令熟，隨風起迴轉。如是以散觀諸界。

問：云何以不相離觀四大？答：地界，水所攝、火所熟、風所持，如是三界和合。水界者，住於地處、火所熟、風所持，如是三界所攝。火界者，住於地處、水所攝、風所持，如是三界所熟。風界，住於地處，水所攝、火所熟，如是三界所持。於地住三界，水所攝三界不散，火所熟三界成不臭，風所持三界得轉直住不散。如是此四界，依展轉成住不散。如是以不離觀諸界。

問：云何以緣觀諸界？答：四因、四緣為起諸界。云何四？所謂業、心、時、食。云何業？從業所生。

འབྱུང་བ་བཞི་ཚོགས་པས་ཇི་ལྟར་བལྟ་བར་བྱ། ཚོགས་པ་ནི། སའི་ཁམས་དང་། ཆུའི་ཁམས་དང་། མེའི་ཁམས་དང་། རླུང་གི་ཁམས་ཏེ། ཁམས་འདི་དག་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་དང་། དྲི་དང་། རོ་དང་། རེག་བྱ་འབྱུང་ངོ་། །ཆོས་བརྒྱད་པོ་འདི་དག་ནི་མང་པོ་ལྷན་ཅིག་ཏུ་སྐྱེ་ཞིང་གནས་ལ་མི་འབྲལ་བ་སྟེ། འདི་འདུས་པ་ནི་ཚོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ཡང་རྣམ་པ་བཞིར་འགྱུར་ཏེ། སའི་ཚོགས་པ་དང་། ཆུའི་ཚོགས་པ་དང་། མེའི་ཚོགས་པ་དང་། རླུང་གི་ཚོགས་པའོ། །དེ་ལ་སའི་ཚོགས་པ་ནི། སའི་ཁམས་མང་བ་དང་། ཆུའི་ཁམས་དང་མེའི་ཁམས་དང་རླུང་གི་ཁམས་གོ་རིམ་བཞིན་དུ་ཉུང་བའོ། །ཆུའི་ཚོགས་པ་ལ་ཆུའི་ཁམས་མང་བ་དང་། སའི་ཁམས་དང་རླུང་གི་ཁམས་དང་མེའི་ཁམས་ཉུང་བའོ། །མེའི་ཚོགས་པ་ལ་མེའི་ཁམས་མང་བ་དང་། སའི་ཁམས་དང་རླུང་གི་ཁམས་དང་ཆུའི་ཁམས་ཉུང་བའོ། །རླུང་གི་ཚོགས་པ་ལ་རླུང་གི་ཁམས་མང་བ་དང་། མེའི་ཁམས་དང་ཆུའི་ཁམས་དང་སའི་ཁམས་གོ་རིམ་བཞིན་དུ་ཉུང་བའོ། །དེ་ལྟར་ཚོགས་པས་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། འབྱུང་བ་བཞི་འཐོར་བས་ཇི་ལྟར་བལྟ་བར་བྱ། ལན། སའི་ཁམས་ལ་བལྟ་བ་ནི། ཤིན་ཏུ་ཕྲ་བའི་ནམ་མཁའི་རྡུལ་ཕྲ་རབ་ལས་སྐྱེས་པ་སྟེ། ས་འདི་ནི་ཆུས་འདྲེས་པའི་ཕྱིར་མི་འཐོར། མེས་སྨིན་པར་བྱས་པའི་ཕྱིར་མི་དྲི་ང་བར་འགྱུར། རླུང་གིས་བཟུང་བའི་ཕྱིར་འཁོར་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་བལྟའོ། །ཡང་སློབ་དཔོན་སྔ་མས་གསུངས་པ། མི་འབྲིང་པོའི་ལུས་ཀྱི་སའི་ཁམས་རྡུལ་དུ་བཅག་ན། བྲེ་གང་དང་ཉིས་བརྒྱད་ཆ་འབྱུང་སྟེ། དེའི་ཚེ་ཆུ་དང་འདྲེས་ན། བྲེའི་དྲུག་ཆ་དང་ལྔ་ཆའི་གཅིག་ཆར་འགྱུར་རོ། །མེས་སྨིན་པར་བྱས་ན་རླུང་གིས་བསྐྱོད་ནས་འཁོར་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་འཐོར་བས་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། འབྱུང་བ་བཞི་མི་འབྲལ་བས་ཇི་ལྟར་བལྟ་བར་བྱ། ལན། སའི་ཁམས་ནི། ཆུས་འཛིན་པ་དང་། མེས་སྨིན་པར་བྱེད་པ་དང་། རླུང་གིས་འཛིན་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཁམས་གསུམ་འདྲེས་པའོ། །ཆུའི་ཁམས་ནི། སའི་གནས་སུ་གནས་པ། མེས་སྨིན་པར་བྱེད་པ་དང་། རླུང་གིས་འཛིན་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཁམས་གསུམ་གྱིས་བཟུང་བའོ། །མེའི་ཁམས་ནི། སའི་གནས་སུ་གནས་པ་དང་། ཆུས་འཛིན་པ་དང་། རླུང་གིས་འཛིན་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཁམས་གསུམ་གྱིས་སྨིན་པར་བྱེད་པའོ། །རླུང་གི་ཁམས་ནི། སའི་གནས་སུ་གནས་པ་དང་། ཆུས་འཛིན་པ་དང་། མེས་སྨིན་པར་བྱེད་པ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཁམས་གསུམ་གྱིས་བཟུང་བའོ། །སའི་གནས་སུ་ཁམས་གསུམ་གནས་པ་དང་། ཆུས་བཟུང་བའི་ཁམས་གསུམ་མི་འཐོར་བ་དང་། མེས་སྨིན་པར་བྱས་པའི་ཁམས་གསུམ་མི་དྲི་ང་བར་འགྱུར་བ་དང་། རླུང་གིས་བཟུང་བའི་ཁམས་གསུམ་འཁོར་བ་དང་དྲང་པོར་གནས་ཤིང་མི་འཐོར་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་ཁམས་བཞི་པོ་འདི་དག་ཕན་ཚུན་བརྟེན་ནས་གནས་ཤིང་མི་འཐོར་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་མི་འབྲལ་བས་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། རྐྱེན་གྱིས་ཇི་ལྟར་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱ། ལན། རྒྱུ་བཞི་དང་རྐྱེན་བཞིས་ཁམས་རྣམས་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །བཞི་གང་ཞེ་ན། ལས་དང་། སེམས་དང་། དུས་དང་། ཟས་སོ། །ལས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལས་ལས་སྐྱེས་པའོ།།

四界以二緣成緣，以生緣、以業緣，餘界以依緣成緣。心者，從心所生。四界以六緣成緣，以生緣、以共生緣、以依緣、以食緣、以根緣、以有緣成其緣，餘界以緣、以依緣、以有緣，於入胎時心。諸色以七緣成緣，共生緣、展轉緣、依緣、食緣、根緣、報緣、有緣，後生心為初生。身以三緣成緣，所謂後生緣、依緣、有緣，此時為時所成。四大以二緣成緣，生緣、有緣；餘界以二緣成緣，依緣、有緣。此食從為食所成。四大以三緣成緣，生緣、食緣、有緣；餘界以二緣成緣，所謂依緣、有緣。於是從業生四界。共生界展轉以四緣成緣，所謂共生緣、展轉緣、依緣、有緣；餘界以緣成緣，所謂依緣、有緣。如是從心生、從時生、從食生可知。地界者，為餘界住處緣成緣，水界者為餘界作結著緣成緣，火界者為餘界作熟緣成緣，風界者為餘界作持緣成緣。如是以緣觀諸界。

問：云何以相觀諸界？答：堅相地界，濕相水界，熱相火界，冷相風界。如是以相觀諸界。

問：云何以類非類觀諸界？答：地界、水界一種類，以重故。火界、風界一種類，以輕故。水界、火界非類，水界能滅，火界令燥，是故非類。地界、風界展轉非種類，地界障、風界行，風界能滅地界，是故非種類。

ཁམས་བཞི་ནི་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། ལས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་སོ། །ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་རྟེན་གྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་རོ། །སེམས་ནི་སེམས་ལས་སྐྱེས་པའོ། །ཁམས་བཞི་ནི་རྐྱེན་དྲུག་གིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཟས་ཀྱི་རྐྱེན་དང་། དབང་པོའི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་རོ། །ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་རྐྱེན་དང་། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཏེ། མངལ་དུ་འཇུག་པའི་སེམས་སོ། །གཟུགས་རྣམས་ནི་རྐྱེན་བདུན་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། ཕན་ཚུན་གྱི་རྐྱེན་དང་། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཟས་ཀྱི་རྐྱེན་དང་། དབང་པོའི་རྐྱེན་དང་། རྣམ་སྨིན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཏེ། ཕྱི་ནས་སྐྱེས་པའི་སེམས་ནི་དང་པོར་སྐྱེ་བའོ། །ལུས་ནི་རྐྱེན་གསུམ་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ཕྱི་ནས་སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་ནོ། །འདི་ནི་དུས་ཀྱིས་གྲུབ་པའོ། །འབྱུང་བ་བཞི་ནི་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་ནོ། །ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་ནོ། །འདི་ནི་ཟས་ལས་ཟས་ཀྱིས་གྲུབ་པའོ། །འབྱུང་བ་བཞི་ནི་རྐྱེན་གསུམ་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། ཟས་ཀྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་ནོ། །ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་ནོ། །དེ་ལ་ལས་ལས་སྐྱེས་པའི་ཁམས་བཞིའོ། །ལྷནིག་སྐྱེས་པའི་ཁམས་ཕན་ཚུན་ནི་རྐྱེན་བཞིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་དང་། ཕན་ཚུན་གྱི་རྐྱེན་དང་། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་ནོ། །ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་རྐྱེན་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དང་། ཡོད་པའི་རྐྱེན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་སེམས་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། དུས་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། ཟས་ལས་སྐྱེས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། །སའི་ཁམས་ནི་ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱི་གནས་ཀྱི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་རོ། །ཆུའི་ཁམས་ནི་ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱི་འབྱར་བའི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་རོ། །མེའི་ཁམས་ནི་ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱི་སྨིན་པའི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་རོ། །རླུང་གི་ཁམས་ནི་ཁམས་ལྷག་མ་རྣམས་ཀྱི་འཛིན་པའི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་རྐྱེན་གྱིས་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཇི་ལྟར་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱ། ལན། སྲ་བའི་མཚན་ཉིད་ནི་སའི་ཁམས་སོ། །གཤེར་བའི་མཚན་ཉིད་ནི་ཆུའི་ཁམས་སོ། །ཚ་བའི་མཚན་ཉིད་ནི་མེའི་ཁམས་སོ། །གྲང་བའི་མཚན་ཉིད་ནི་རླུང་གི་ཁམས་སོ། །དེ་ལྟར་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱའོ།། དྲི་བ། རིགས་དང་རིགས་མ་ཡིན་པས་ཇི་ལྟར་ཁམས་རྣམས་བལྟ་བར་བྱ། ལན། སའི་ཁམས་དང་ཆུའི་ཁམས་ནི་རིགས་གཅིག་སྟེ། ལྕི་བའི་ཕྱིར་རོ། །མེའི་ཁམས་དང་རླུང་གི་ཁམས་ནི་རིགས་གཅིག་སྟེ། ཡང་བའི་ཕྱིར་རོ། །ཆུའི་ཁམས་དང་མེའི་ཁམས་ནི་རིགས་མ་ཡིན་ཏེ། ཆུའི་ཁམས་ནི་ཞི་བར་བྱེད་ལ། མེའི་ཁམས་ནི་སྐེམས་པར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རིགས་མ་ཡིན་ནོ། །སའི་ཁམས་དང་རླུང་གི་ཁམས་ནི་ཕན་ཚུན་རིགས་མ་ཡིན་ཏེ། སའི་ཁམས་ནི་སྒྲིབ་པ་དང་། རླུང་གི་ཁམས་ནི་འགྲོ་བ་དང་། རླུང་གི་ཁམས་ཀྱིས་སའི་ཁམས་ཞི་བར་བྱེད་པའི་ཕྱིར་རིགས་མ་ཡིན་ནོ།།

復次或四界展轉種類，以展轉緣故；或展轉非種類，以自相故。如是以種類非種類觀諸界。

問：云何一性種種性觀諸界？答：從業生四界，以從業生，所謂一性。以相種種性，如是從心生、從時生、從食生可知。四因緣地界，以相一性、以因，所謂種種相。如是四因緣風界、火界。風界可知。四界以界一性、以大一性、以法一性、以無常一性、以苦一性、以無我一性，以相種種性、以事種種性、以業種種性。以心種種性，成種種性；以時種種性，成種種性；以食種種性，成種種性。以種種性，成種種性。以地種種性，成種種性；以生種種性，成種種性；以趣種種性，成種種性。如是，以一性種種性觀諸界。

問：云何以觀界隷？答：如巧隷師，以材木作人，一切身份具足，隨逐行走，內繩所連，外假泥飾。形色如人，寶衣莊嚴，或男或女。以人牽繩，或行或舞、或倚或坐。如是此界隷名身。以初煩惱為隷師所作，身份具足，為筋繩所連，以肉為泥，以皮為色，虛空為孔，寶衣莊嚴名為男女。以其心事為風界所牽，或行或住、或去或來、或申或縮、或語或說。此界隷人與識界共生，以憂惱因緣成憂悲苦惱，或笑或戲、或相拍肩等。食者支援界隷。命根者受持界隷，以命終界隷分散。若有業煩惱，復更起新界隷。

這段古籍的內容涉及佛教哲學概念,我會將其完整翻譯成藏文: ཡང་ན་ཁམས་བཞི་པོ་རྣམས་ཀྱི་རིམ་པ་ནི་རིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སམ། ཡང་ན་རིགས་མ་ཡིན་པའི་སྒོ་ནས་རང་གི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟར་ན་རིགས་དང་རིགས་མ་ཡིན་པའི་སྒོ་ནས་ཁམས་རྣམས་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་གཅིག་གི་རང་བཞིན་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱི་སྒོ་ནས་ཁམས་རྣམས་ལ་བལྟ་བར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། ལས་ལས་སྐྱེས་པའི་ཁམས་བཞི་པོ་རྣམས་ནི་ལས་ལས་སྐྱེས་པའི་ཕྱིར་གཅིག་གི་རང་བཞིན་ནོ། །མཚན་ཉིད་ཀྱི་སྒོ་ནས་དུ་མའི་རང་བཞིན་ཏེ། དེ་བཞིན་དུ་སེམས་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། དུས་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། ཟས་ལས་སྐྱེས་པ་རྣམས་ཤེས་པར་བྱའོ། །རྐྱེན་བཞི་པོ་ས་ཁམས་ནི་མཚན་ཉིད་གཅིག་པ་དང་། རྒྱུའི་སྒོ་ནས་དུ་མའི་རང་བཞིན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་རྐྱེན་བཞི་པོ་རླུང་ཁམས་དང་མེ་ཁམས་སོ། །རླུང་ཁམས་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཁམས་བཞི་པོ་རྣམས་ནི་ཁམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གཅིག་པ་དང་། ཆེན་པོའི་སྒོ་ནས་གཅིག་པ་དང་། ཆོས་ཀྱི་སྒོ་ནས་གཅིག་པ་དང་། མི་རྟག་པའི་སྒོ་ནས་གཅིག་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྒོ་ནས་གཅིག་པ་དང་། བདག་མེད་པའི་སྒོ་ནས་གཅིག་པ་སྟེ། མཚན་ཉིད་དུ་མའི་རང་བཞིན་དང་། དངོས་པོ་དུ་མའི་རང་བཞིན་དང་། ལས་དུ་མའི་རང་བཞིན་ནོ། ། སེམས་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱིས་དུ་མའི་རང་བཞིན་དུ་གྲུབ། དུས་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱིས་དུ་མའི་རང་བཞིན་དུ་གྲུབ། ཟས་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱིས་དུ་མའི་རང་བཞིན་དུ་གྲུབ། དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱིས་དུ་མའི་རང་བཞིན་དུ་གྲུབ། ས་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱིས་དུ་མའི་རང་བཞིན་དུ་གྲུབ། སྐྱེ་བ་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱིས་དུ་མའི་རང་བཞིན་དུ་གྲུབ། འགྲོ་བ་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱིས་དུ་མའི་རང་བཞིན་དུ་གྲུབ། དེ་ལྟར་ན་གཅིག་གི་རང་བཞིན་དང་དུ་མའི་རང་བཞིན་གྱི་སྒོ་ནས་ཁམས་རྣམས་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་ལ་བལྟ་བར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། དཔེར་ན་འཕྲུལ་འཁོར་མཁན་མཁས་པས་ཤིང་ལས་མི་བཟོས་ཏེ། ལུས་ཀྱི་ཡན་ལག་ཐམས་ཅད་ཚང་བ། རྗེས་སུ་འག་ཞིང་འགྲོ་བ། ནང་དུ་ཐག་པས་སྦྲེལ་བ། ཕྱི་རོལ་དུ་འཇིམ་པས་བྱུགས་པ། དབྱིབས་དང་ཁ་དོག་མི་དང་འདྲ་བ། རིན་པོ་ཆེའི་གོས་ཀྱིས་བརྒྱན་པ། ཕོ་མོ་གང་རུང་། མིས་ཐག་པ་དྲངས་པས་འགྲོ་བའམ་གར་བྱེད་པའམ། བརྟེན་པའམ་འདུག་པ་ལྟར། དེ་བཞིན་དུ་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་འདི་ནི་ལུས་ཞེས་བྱ་སྟེ། དང་པོར་ཉོན་མོངས་པས་འཕྲུལ་འཁོར་མཁན་གྱིས་བྱས་པ། ལུས་ཀྱི་ཡན་ལག་ཐམས་ཅད་ཚང་བ། རྒྱུས་པའི་ཐག་པས་སྦྲེལ་བ། ཤ་ནི་འཇིམ་པ་ལྟ་བུ། པགས་པ་ནི་ཁ་དོག་ལྟ་བུ། ནམ་མཁའ་ནི་བུ་ག་ལྟ་བུ། རིན་པོ་ཆེའི་གོས་ཀྱིས་བརྒྱན་པ་ནི་ཕོ་མོར་གྲགས་པ། སེམས་ཀྱི་བྱ་བ་རླུང་གི་ཁམས་ཀྱིས་དྲངས་པས་འགྲོ་བའམ་གནས་པའམ། འགྲོ་བའམ་འོང་བའམ། བརྐྱང་བའམ་བསྐུམ་པའམ། སྨྲ་བའམ་བརྗོད་པའོ། །ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་འདི་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་ཏེ། མྱ་ངན་གྱི་རྒྱུས་མྱ་ངན་དང་སྨྲེ་སྔགས་འདོན་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་བ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བར་གྱུར་པ་དང་། དགོད་པའམ་རྩེ་བའམ། ཕན་ཚུན་དཔུང་པ་ལ་རྡེག་པ་ལ་སོགས་པའོ། །ཟས་ནི་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་རྒྱུན་དུ་གནས་པའི་རྒྱུའོ། །སྲོག་གི་དབང་པོ་ནི་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་འཛིན་པའོ། །སྲོག་འགགས་པས་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་འཐོར་རོ། །གལ་ཏེ་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པ་ཡོད་ན་ཡང་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་གསར་དུ་སྐྱེའོ། །

如是生界隷，其初不可知、其後不可知。如是以界隷觀諸界。彼坐禪人，如是以此門以此行，唯觀此身以界隷，無眾生、無壽命。是時觀以界事，以生心數法受想行識。彼坐禪人已觀名色，從彼觀名色是苦、是貪愛、是苦集。觀貪愛滅是苦滅，觀八正道是苦滅具足。彼坐禪人已廣觀四諦，是時見苦過患，以無常、以苦、以無我，常思惟不散。以慧見苦滅功德，以寂寂、以妙離。彼坐禪人如是現見苦過患、見滅功德，正安於根力覺分，從行相心起證醍醐界(觀四大已竟)。

問：云何於食不耐想？何修？何相？何味？何處？何起？何功德？云何為修？答：以所噉甞飲食，彼作意悉不耐，彼想知正知，此謂不耐食想。彼想住不亂，此謂修。於食取過患為相，厭為味，伏氣味愛為起。何功德者，成得八功德。若修不耐食想，知揣食想、知五欲具足、知色陰、知不淨想、在身念成修滿、從氣味愛縮、離彼心、向善趣向醍醐。云何修彼者，初坐禪人入寂寂坐，攝一切心，不亂心，以所噉甞飲食作不耐意。如是種種百味經營，清淨人所貴重、色香具足所堪大貴，如此飲食入身變成不淨，成不耐、成臭腐、成可憎惡。以五行修行不耐食想，所謂以經營、以散用、以處、以流、以聚。

我會將這段古籍完整翻譯成藏文： དེ་ལྟར་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་སྐྱེ་བ་ནི། དེའི་ཐོག་མ་མི་ཤེས། དེའི་ཐ་མ་མི་ཤེས་སོ། །དེ་ལྟར་ན་འཕྲུལ་འཁོར་གྱི་སྒོ་ནས་ཁམས་རྣམས་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་ལུས་འདི་ཁམས་ཀྱི་འཕྲུལ་འཁོར་ཙམ་དུ་བལྟ་སྟེ། སེམས་ཅན་མེད་ཅིང་སྲོག་མེད་དོ། །དེའི་ཚེ་ཁམས་ཀྱི་དངོས་པོའི་སྒོ་ནས་བལྟ་ཞིང་། སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་རྣམས་སྐྱེའོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་མིང་དང་གཟུགས་ལ་བལྟས་ནས། དེ་ལས་མིང་དང་གཟུགས་ནི་སྡུག་བསྔལ་བ་དང་། སྲེད་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་བར་བལྟའོ། །སྲེད་པ་འགག་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་འགག་པར་བལྟ་ཞིང་། འཕགས་པའི་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་འགག་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བལྟའོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་བདེན་པ་བཞི་རྒྱ་ཆེར་བལྟས་ནས། དེའི་ཚེ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་སྟེ། མི་རྟག་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་བ་དང་། བདག་མེད་པའི་སྒོ་ནས་རྟག་ཏུ་བསམ་ཞིང་མི་གཡེང་བར་བྱེད་དོ། །ཤེས་རབ་ཀྱིས་སྡུག་བསྔལ་འགག་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་སྟེ། ཞི་བ་དང་གྱ་ནོམ་པའི་སྒོ་ནས་སོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཉེས་དམིགས་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་ཞིང་། འགོག་པའི་ཡོན་ཏན་མཐོང་ནས། དབང་པོ་དང་སྟོབས་དང་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་རྣམས་ལ་ཡང་དག་པར་གནས་ཏེ། རྣམ་པ་ལས་སེམས་སྐྱེས་ནས་བདུད་རྩིའི་ཁམས་མངོན་དུ་བྱེད་དོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ། གང་བསྒོམ། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། གནས་གང་། ཀུན་ནས་སློང་བ་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཇི་ལྟར་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། ཟོས་པ་དང་མྱངས་པའི་ཟས་རྣམས་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ཐམས་ཅད་མི་འདོད་པར་བྱེད་ཅིང་། འདུ་ཤེས་དེ་ཡང་དག་པར་ཤེས་པ་འདི་ནི་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་ཞེས་བྱའོ། །འདུ་ཤེས་དེ་གནས་ཤིང་མ་ཡེངས་པ་ནི་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཟས་ལ་ཉེས་དམིགས་སུ་འཛིན་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །སྐྱོ་བ་ནི་རོའོ། །བྲོ་བ་ལ་སྲེད་པ་འདུལ་བ་ནི་ཀུན་ནས་སློང་བའོ། །ཡོན་ཏན་གང་ཞེ་ན་ཡོན་ཏན་བརྒྱད་འཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམས་ན། ཁམ་གྱི་ཟས་ཤེས་པ་དང་། འདོད་པའི་ཡོན་ཏན་ལྔ་ཡོངས་སུ་ཤེས་པ་དང་། གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཤེས་པ་དང་། མི་གཙང་བའི་འདུ་ཤེས་ཤེས་པ་དང་། ལུས་དྲན་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་བ་དང་། བྲོ་བ་ལ་སྲེད་པ་ལས་ལྡོག་པ་དང་། དེ་ལས་སེམས་ལྡོག་པ་དང་། བདེ་འགྲོ་དང་བདུད་རྩིར་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ། །དེ་ཇི་ལྟར་བསྒོམ་ཞེ་ན། དང་པོར་བསྒོམ་པ་པོ་ཞི་གནས་ཀྱི་སྟན་ལ་འདུག་སྟེ། སེམས་ཐམས་ཅད་བསྡུས་ནས། སེམས་མ་ཡེངས་པར་བྱས་ཏེ། ཟོས་པ་དང་མྱངས་པའི་ཟས་རྣམས་ལ་མི་འདོད་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་བསྐྱེད་དོ། །དེ་ལྟར་རོ་བརྒྱ་སྣ་ཚོགས་པ་སྦྱར་བ། དག་པའི་སྐྱེ་བོས་རྩི་ཆེ་བ། ཁ་དོག་དང་དྲི་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། རིན་ཐང་ཆེ་བའི་འོས་སུ་གྱུར་པ། ཟས་དེ་ལྟ་བུ་ལུས་ལ་ཞུགས་ནས་མི་གཙང་བར་གྱུར་པ་དང་། མི་འདོད་པར་གྱུར་པ་དང་། དྲི་ང་བར་གྱུར་པ་དང་། ཡིད་དུ་མི་འོང་བར་གྱུར་པའོ། །རྣམ་པ་ལྔས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ་སྦྱོར་བ་དང་། གཡེང་བ་དང་། གནས་དང་། འབབ་པ་དང་། གསོག་པའི་སྒོ་ནས་སོ། །

問：云何以經營修行不耐食想？此坐禪人，見諸眾生為經營飲食困，行種種惡法，或殺害、或偷盜。亦見彼眾生受種種苦，知彼所殺害、所縛。亦見眾生造種種惡事，或乞索、或欺誑、詐現精進。見食如是，令起厭患，以不清淨屎尿流溢，飲食為因，彼作惡業如是。復見出家人，住清淨山林，種種花香禽獸吟嘯，善人所造，或於田野莊嚴具足，樹影林水取他人意，平舒淨妙無諸高下，人見驚訝無諸喧雜。是出家人修菩提處，等梵天居，如是住處心無貪著，常行禪誦樂修善事。或於寒熱風塵泥雨諸山嶮處，為經營食，因於捉鉢入家乞食。彼見如是心起厭患，飲食不淨屎尿流出。此經營食，是彼因故。如是當捨，求第一樂。復次見出家人修行，為乞食，或於馬象惡獸中、或狗野豬處、或惡人所、或不淨處踐踏泥屎。於他家門少時默住，以衣護身，為得揣食生疑。或見彼食猶如狗食，於食起厭。此經營食，最可憎惡，何用經營？但從他乞。如是以經營修行食不耐想。

云何散用修食不耐想？彼坐禪人，如是所得經營飲食，於彼坐食，以濕鮭相雜和軟，以手為簸、以口為臼、以脣收聚、以齒為杵、以舌翻轉、以涎唾淡血共相和合，最可厭惡，如狗嘔吐不可見故。如是以散用修行不耐食想。

我會將這段古籍完整翻譯成藏文： དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྦྱོར་བའི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། བསྒོམ་པ་པོ་འདིས་སེམས་ཅན་རྣམས་ཟས་སྐོམ་སྦྱོར་བའི་ཕྱིར་དཀའ་བར་གྱུར་ཅིང་། སྡིག་པའི་ལས་སྣ་ཚོགས་བྱེད་པ། གསོད་པའམ་རྐུ་བ་མཐོང་ངོ་། །སེམས་ཅན་དེ་དག་སྡུག་བསྔལ་སྣ་ཚོགས་མྱོང་བ་དང་། བསད་པ་དང་བཅིངས་པ་ཡང་མཐོང་ངོ་། །སེམས་ཅན་རྣམས་སྡིག་པའི་ལས་སྣ་ཚོགས་བྱེད་པ། སློང་བའམ་སླུ་བའམ། བརྩོན་འགྲུས་ལྟར་བཅོས་པ་མཐོང་ངོ་། །ཟས་དེ་ལྟ་བུ་མཐོང་ནས་སྐྱོ་བ་སྐྱེ་སྟེ། མི་གཙང་བའི་བཤང་གཅི་འབབ་པར་འགྱུར་བ། ཟས་ཀྱི་རྒྱུས་སྡིག་པའི་ལས་དེ་ལྟ་བུ་བྱེད་དོ། །ཡང་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་རྣམས་རི་དང་ནགས་ཚལ་དག་པ་ན་གནས་པ། མེ་ཏོག་དང་སྤོས་དང་བྱ་དང་རི་དྭགས་སྒྲ་སྙན་པ་སྒྲོག་པ། སྐྱེས་བུ་བཟང་པོས་བཅོས་པ། ཡང་ན་ཞིང་དང་སྐྱེད་མོས་ཚལ་རྒྱན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ། ཤིང་གི་གྲིབ་མ་དང་ནགས་ཚལ་དང་ཆུ་གཞན་གྱི་ཡིད་འཕྲོག་པ། མཉམ་ཞིང་ཡངས་ལ་དག་པ་མཐོ་དམན་མེད་པ། མི་རྣམས་ཀྱིས་མཐོང་ན་ངོ་མཚར་བ་སྒྲ་བྲལ་བ། རབ་ཏུ་བྱུང་བ་དེ་དག་བྱང་ཆུབ་བསྒྲུབ་པའི་གནས། ཚངས་པའི་གནས་དང་མཚུངས་པ། གནས་དེ་ལྟ་བུར་གནས་ཀྱང་སེམས་མ་ཆགས་པར། རྟག་ཏུ་བསམ་གཏན་དང་ཀློག་པ་དང་དགེ་བའི་ལས་ལ་དགའ་བ་མཐོང་ངོ་། །ཡང་ན་གྲང་བ་དང་ཚ་བ་དང་རླུང་དང་རྡུལ་དང་འདམ་དང་ཆར་པ་དང་རི་བོ་གཟར་བ་རྣམས་སུ་ཟས་སྦྱོར་བའི་ཕྱིར། ལྷུང་བཟེད་ཐོགས་ནས་ཁྱིམ་དུ་བསོད་སྙོམས་ལ་འཇུག་པའི་རྒྱུས་སོ། །དེས་དེ་ལྟར་མཐོང་ནས་སེམས་སྐྱོ་བར་གྱུར་ཏེ། ཟས་སྐོམ་མི་གཙང་བ་བཤང་གཅི་འབབ་པར་འགྱུར་རོ། །སྦྱོར་བའི་ཟས་འདི་ནི་དེའི་རྒྱུ་ཡིན་པས། དེ་ལྟར་དོར་ནས་བདེ་བ་མཆོག་བཙལ་བར་བྱའོ། །ཡང་རབ་ཏུ་བྱུང་བ་རྣམས་བསོད་སྙོམས་ཀྱི་ཕྱིར་སྤྱོད་པ་ན། རྟ་དང་གླང་པོ་ཆེ་དན་གཟན་གདུག་པའི་ནང་ངམ། ཁྱི་དང་ཕག་རྒོད་ཀྱི་ནང་ངམ། མི་ངན་པའི་ནང་ངམ། མི་གཙང་བའི་གནས་སུ་འདམ་དང་བཤང་བ་རྡོག་པ་མཐོང་ངོ་། །གཞན་གྱི་སྒོར་ཅུང་ཟད་ཅིག་ཅང་མི་སྨྲ་བར་གནས་ཏེ། གོས་ཀྱིས་ལུས་བསྲུངས་ནས། ཁམ་གྱི་ཟས་ཐོབ་པར་དོགས་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །ཡང་ན་དེ་དག་གི་ཟས་ཁྱིའི་ཟས་བཞིན་དུ་མཐོང་ནས། ཟས་ལ་སྐྱོ་བར་འགྱུར་རོ། །སྦྱོར་བའི་ཟས་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་ཡིད་དུ་མི་འོང་བས། སྦྱོར་བ་ཅིའི་ཕྱིར་བྱ། གཞན་ལས་བསླང་བ་ཙམ་དུ་ཟད་དོ། །དེ་ལྟར་སྦྱོར་བའི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ། ཇི་ལྟར་གཡེང་བའི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སྦྱོར་བས་ཐོབ་པའི་ཟས་སྐོམ་ལ། དེར་འདུག་ནས་ཟ་བ་ན། རློན་པ་དང་ཤ་རུལ་པ་འདྲེས་ཤིང་མཉེན་པོར་གྱུར་པ། ལག་པས་སྤོ་བ་དང་། ཁས་གཏོར་མ་བྱེད་པ་དང་། མཆུས་བསྡུ་བ་དང་། སོས་གཏུབ་པ་དང་། ལྕེས་བསྒྱུར་བ་དང་། མཆིལ་མ་དང་ཁྲག་འདྲེས་ཤིང་འདུས་པ། ཤིན་ཏ

問：云何以處修行不耐食想？答：如是此食所吞入腹，與不淨和合住生熟藏，以百蟲種之所噉食，以煖所熟，成第一厭，如人嘔吐置不淨器。如是以處修行不耐食想。

問：云何以流修行不耐食想？答：此食煖所熟，與新故不淨和合，如酒置破杯器。如是一切身流，隨流入於脈腠面目，九孔九萬九千毛孔皆悉流滿。此食如是流成五分：一分諸蟲所噉、一分火所銷、一分支援身、一分成尿、一分成體。如是修行不耐食想。

問：云何以聚修行不耐食想？答：此流食成身髮毛爪等，令起百一身份；若不成流，令起百一病惱。如是以聚修行不耐食想。彼坐禪人，以此門以此行，如是修行不耐食想，成住厭食。以厭自在心，成不亂。若心不亂，諸蓋滅，禪分起，外行禪成住(不耐食想已竟)。

無所有處及非非想處，如初地一切入門所說。於是說偈：

坐禪人行處，　　所說唯面形， 如人善示導，　　波利弗多國。 略說得知廣，　　曉了其前後， 恒觀如非如，　　於此已廣說。 如是具足相，　　彼一切功德， 如法當分別，　　解脫道行處。

我會將這段古籍完整翻譯成藏文： དྲི་བ། ཇི་ལྟར་གནས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། དེ་ལྟར་ཟས་འདི་མིད་ནས་གྲོད་པར་སོང་བ་ན། མི་གཙང་བ་དང་འདྲེས་ཏེ་སྨིན་པའི་ཁོག་པ་དང་མ་སྨིན་པའི་ཁོག་པར་གནས་ཤིང་། སྲིན་བུའི་རིགས་བརྒྱ་ཡིས་ཟོས་པ། དྲོད་ཀྱིས་སྨིན་པར་གྱུར་ཏེ། རབ་ཏུ་སྐྱུག་བྲོ་བར་གྱུར་པ། མི་གཙང་བའི་སྣོད་དུ་སྐྱུགས་པ་བཞག་པ་ལྟ་བུའོ། །དེ་ལྟར་གནས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་འབབ་པའི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། ཟས་འདི་དྲོད་ཀྱིས་སྨིན་པ་ན། མི་གཙང་བ་གསར་པ་དང་རྙིང་པ་དང་འདྲེས་ཏེ། ཆང་སྣོད་ཆག་པར་བླུགས་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་ལྟར་ལུས་ཐམས་ཅད་དུ་འབབ་ཅིང་། རྩ་དང་བ་སྤུའི་བུ་ག་དང་གདོང་དང་མིག་ཏུ་འབབ་པ། སྒོ་དགུ་དང་བ་སྤུའི་བུ་ག་དགུ་ཁྲི་དགུ་སྟོང་ཐམས་ཅད་དུ་ཁྱབ་པར་འབབ་བོ། །ཟས་འདི་དེ་ལྟར་འབབ་པ་ནི་ཆ་ལྔར་གྱུར་ཏེ། ཆ་གཅིག་ནི་སྲིན་བུ་རྣམས་ཀྱིས་ཟ་བ། ཆ་གཅིག་ནི་མེས་ཞུ་བ། ཆ་གཅིག་ནི་ལུས་འཛིན་པ། ཆ་གཅིག་ནི་གཅི་བར་འགྱུར་བ། ཆ་གཅིག་ནི་ལུས་སུ་འགྱུར་བའོ། །དེ་ལྟར་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་གསོག་པའི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། འབབ་པའི་ཟས་འདི་ལུས་ཀྱི་སྐྲ་དང་སྤུ་དང་སེན་མོ་ལ་སོགས་པར་གྱུར་ཏེ། ལུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་བརྒྱ་རྩ་གཅིག་སྐྱེད་པར་བྱེད་དོ། །གལ་ཏེ་མ་བབས་ན་ནད་བརྒྱ་རྩ་གཅིག་སྐྱེད་པར་བྱེད་དོ། །དེ་ལྟར་གསོག་པའི་སྒོ་ནས་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམ་པར་བྱའོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་སྒོ་འདི་དང་སྤྱོད་པ་འདིས་དེ་ལྟར་ཟས་ལ་མི་འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་བསྒོམས་པས། ཟས་ལ་སྐྱོ་བར་གནས་པར་འགྱུར་རོ། །སྐྱོ་བས་རང་དབང་དུ་གྱུར་པའི་སེམས་ནི་མི་གཡེང་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སེམས་མ་གཡེངས་ན་སྒྲིབ་པ་རྣམས་འགག་ཅིང་། བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་རྣམས་སྐྱེ་སྟེ། ཕྱི་རོལ་ཏུ་སྤྱོད་པའི་བསམ་གཏན་གནས་པར་འགྱུར་རོ། ། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེདྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ས་དང་པོའི་ཀུན་འགྲོའི་སྒོར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་ལ་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་པ། བསྒོམ་པ་པོ་ཡི་སྤྱོད་ཡུལ་ནི། ། བཤད་པ་གདོང་གི་རྣམ་པ་ཙམ། ། ཇི་ལྟར་མི་ཡིས་ལེགས་བསྟན་པའི། ། པཱ་ལི་པུ་ཏྲའི་ཡུལ་བཞིན་ནོ། ། མདོར་བསྟན་རྒྱས་པ་ཤེས་པར་འགྱུར། ། སྔ་ཕྱི་དག་ནི་རྟོགས་པར་འགྱུར། ། རྟག་ཏུ་དེ་བཞིན་མིན་བཞིན་བལྟ། ། འདི་ལ་རྒྱས་པར་བཤད་ཟིན་ཏོ། ། དེ་ལྟར་མཚན་ཉིད་ཡོངས་རྫོགས་པ། ། དེ་ཡི་ཡོན་ཏན་ཐམས་ཅད་ནི། ། ཆོས་བཞིན་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་བྱ། ། རྣམ་གྲོལ་ལམ་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་ལོ། །

(三十八行品已竟)

解脫道論卷第八

解脫道論卷第九

阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

五通品第九

爾時坐禪人，如是已作定自在，住於第四禪，能起五神通，所謂身通、天耳通、他心智通、宿命通、天眼通。身通者變義，天耳者越人耳義，他心智者了他意義，宿命者憶前生義，天眼通者過人眼見。

問：幾種變？阿誰修變？云何應起變？答：變有三種，謂受持變、作變、意所作變。云何受持變？彼坐禪人，以一成多、以多成一，以身增長乃至梵世，此謂受持變。云何作變？彼坐禪人，捨自性身現童子形，或現龍形、或現梵王形，如是等此謂作變。云何意所作變？彼坐禪人，從此身化作餘身，隨意所造一切身份諸根具足，此謂意所作變。復次變有七種，所謂智變、定變、聖變、業果報所生變、功德人變、明術所造變、方便變。

問：云何智變？答：以現無常為斷常想，成智辯變。以阿羅漢道斷一切煩惱成智辯，此謂變智辯。如長老薄拘羅、長老僧吉栗者、長老部吼多波羅，此謂變智辯。

問：云何變定辯？答：以初禪斷諸蓋成變定辯，以非想非非想定斷無所有變定辯。長老舍利弗多、長老先時婆、長老昆檀若，欝多羅優婆夷、沙摩婆底優婆夷，此謂變定辯。

我來將這段古籍翻譯成藏文： ༼སུམ་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་པའི་ལེའུ་རྫོགས་སོ།།༽ རྣམ་གྲོལ་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བརྒྱད་པའོ།། རྣམ་གྲོལ་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་དགུ་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤ་སྟེ་འོད་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བས་མཛད། ལྗང་ཡུལ་གྱི་ལོ་ཙཱ་བ་དགེ་སློང་སཾ་གྷ་བྷ་དྲས་བསྒྱུར། མངོན་ཤེས་ལྔའི་ལེའུ་དགུ་པ། དེའི་ཚེ་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་དབང་ཐོབ་ནས། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་གནས་ཏེ། མངོན་པར་ཤེས་པ་ལྔ་བསྐྱེད་པར་ནུས་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་མངོན་ཤེས་དང་། ལྷའི་རྣ་བའི་མངོན་ཤེས་དང་། གཞན་སེམས་ཤེས་པའི་མངོན་ཤེས་དང་། སྔོན་གནས་རྗེས་དྲན་གྱི་མངོན་ཤེས་དང་། ལྷའི་མིག་གི་མངོན་ཤེས་སོ། །རྫུ་འཕྲུལ་ནི་འགྱུར་བའི་དོན། ལྷའི་རྣ་བ་ནི་མིའི་རྣ་བ་ལས་འདས་པའི་དོན། གཞན་སེམས་ཤེས་པ་ནི་གཞན་གྱི་སེམས་རྟོགས་པའི་དོན། སྔོན་གནས་རྗེས་དྲན་ནི་སྔོན་གྱི་སྐྱེ་བ་དྲན་པའི་དོན། ལྷའི་མིག་ནི་མིའི་མིག་ལས་འདས་ཏེ་མཐོང་བའོ། ། དྲི་བ། རྫུ་འཕྲུལ་དུ་ཡོད། སུས་རྫུ་འཕྲུལ་བསྒོམ། ཇི་ལྟར་རྫུ་འཕྲུལ་བསྐྱེད་པར་བྱ། ལན། རྫུ་འཕྲུལ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། འཛིན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་དང་། བྱེད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་དང་། ཡིད་ཀྱིས་བྱས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །འཛིན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གང་ཞེ་ན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་གཅིག་ལས་མང་པོར་བྱེད། མང་པོ་ལས་གཅིག་ཏུ་བྱེད། ལུས་ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བར་དུ་འཕེལ་བར་བྱེད་པ་འདི་ནི་འཛིན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །བྱེད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གང་ཞེ་ན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་རང་གི་ངོ་བོའི་ལུས་བོར་ནས་བྱིས་པའི་གཟུགས་སམ། ཀླུའི་གཟུགས་སམ། ཚངས་པའི་གཟུགས་སུ་སྟོན་པ་ལྟ་བུ་འདི་ནི་བྱེད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །ཡིད་ཀྱིས་བྱས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གང་ཞེ་ན། བས་པོ་དེས་ལུས་འདི་ལས་ལུས་གཞན་སྤྲུལ་ཏེ། ཡིད་ལ་ཇི་ལྟར་བསམས་པ་བཞིན་དུ་ལུས་ཀྱི་ཡན་ལག་ཐམས་ཅད་དང་དབང་པོ་ཚང་བར་བྱེད་པ་འདི་ནི་ཡིད་ཀྱིས་བྱས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །ཡང་རྫུ་འཕྲུལ་རྣམ་པ་བདུན་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ཤེས་རབ་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྫུ་འཕྲུལ། འཕགས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ། ལས་ཀྱི་རྣམ་སྨིན་ལས་སྐྱེས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ། བསོད་ནམས་ཅན་གྱི་རྫུ་འཕྲུལ། རིག་སྔགས་ཀྱིས་བྱས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ། ཐབས་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། ། དྲི་བ། ཤེས་རབ་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་གང་ཞེ་ན། ལན། མི་རྟག་པ་མངོན་དུ་བྱས་པས་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་གཅོད་པར་བྱེད་པ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་གཅོད་པར་བྱེད་པ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །དཔེར་ན་གནས་བརྟན་བ་ཀུ་ལ་དང་། གནས་བརྟན་སེང་གེ་སྒྲ་དང་། གནས་བརྟན་བྷུ་ཏ་པཱ་ལ་ལྟ་བུ་འདི་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། ། དྲི་བ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྫུ་འཕྲུལ་གང་ཞེ་ན། ལན། བསམ་གཏན་དང་པོས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་གཅོད་པར་བྱེད་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །སྲིད་རྩེའི་སྙོམས་འཇུག་གིས་ཅི་ཡང་མེད་པ་གཅོད་པར་བྱེད་པ་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །གནས་བརྟན་ཤཱ་རིའི་བུ་དང་། གནས་བརྟན་པུར་ན་དང་། གནས་བརྟན་ཀོལྜཉྙ་དང་། དགེ་བསྙེན་མ་ཨུཏྟ་ར་དང་། དགེ་བསྙེན་མ་ས་མ་བ་ཏི་ལྟ་བུ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །

問：云何聖辯？答：若比丘樂於不耐，當住非不耐想，成住有非不耐想。若比丘樂於非非耐，當住不耐想，成住有不耐想。若比丘樂於非不耐及非非耐想，當住非非耐想，成住有非非耐想。若比丘樂於不耐及非非耐，當住不耐想成住有不耐想若取。

問：云何於非不耐住不耐想？答：於愛念處以不淨令滿，或以無常取。

問：云何於不耐及非不耐，住非不耐想？答：於不愛念及愛念處，或以慈令滿、或以界取。

問：云何於非不耐及不耐，住不耐想？答：於愛念及不愛念處，或以不淨令滿、或以無常取。

問：云何於不耐及非不耐，離二句住捨念現知？答：此比丘以眼見色，成不歡喜不憂，成捨住念現知。如是於一切門，此謂聖辯。

問：云何從業報生變？答：一切諸天、一切諸鳥，有人者、有惡趣生者，飛行虛空作變，此謂從業報生變。

問：云何有功德人變？答：轉輪王、樹提長者、闍提長者、瞿師羅長者。復說有五大功德人變，此謂有功德人變。

問：云何明術所造變？答：持明術人讀誦明術，能飛行虛空，或現作象、或變作馬、或變作車、或變作步、現種種軍，此謂明術所造變。

問：云何方便變？答：以出離斷貪欲，以羅漢道斷一切煩惱。

བཀའ་འདྲི། འཕགས་པའི་སྤོབས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། དགེ་སློང་མི་བཟོད་པ་ལ་དགའ་བ་ནི་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་ལ་གནས་པར་བྱ་སྟེ། མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་དང་ལྡན་པར་གནས་པར་འགྱུར་རོ། དགེ་སློང་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་དགའ་བ་ནི་མི་བཟོད་པའི་འདུ་ཤེས་ལ་གནས་པར་བྱ་སྟེ། མི་བཟོད་པའི་འདུ་ཤེས་དང་ལྡན་པར་གནས་པར་འགྱུར་རོ། དགེ་སློང་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པ་དང་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་ལ་དགའ་བ་ནི་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་ལ་གནས་པར་བྱ་སྟེ། མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་དང་ལྡན་པར་གནས་པར་འགྱུར་རོ། དགེ་སློང་མི་བཟོད་པ་དང་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་དགའ་བ་ནི་མི་བཟོད་པའི་འདུ་ཤེས་ལ་གནས་པར་བྱ་སྟེ། མི་བཟོད་པའི་འདུ་ཤེས་དང་ལྡན་པར་གནས་པར་འགྱུར་རོ། བཀའ་འདྲི། མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་མི་བཟོད་པའི་འདུ་ཤེས་ཇི་ལྟར་གནས་པ་ཡིན། ལན། བྱམས་པའི་དམིགས་པ་ལ་མི་གཙང་བས་ཡོངས་སུ་བཀང་བའམ། མི་རྟག་པར་འཛིན་པའོ། བཀའ་འདྲི། མི་བཟོད་པ་དང་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པའི་འདུ་ཤེས་ཇི་ལྟར་གནས་པ་ཡིན། ལན། མི་བྱམས་པའི་དམིགས་པ་དང་བྱམས་པའི་དམིགས་པ་ལ་བྱམས་པས་ཡོངས་སུ་བཀང་བའམ། ཁམས་སུ་འཛིན་པའོ། བཀའ་འདྲི། མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པ་དང་མི་བཟོད་པ་ལ་མི་བཟོད་པའི་འདུ་ཤེས་ཇི་ལྟར་གནས་པ་ཡིན། ལན། བྱམས་པའི་དམིགས་པ་དང་མི་བྱམས་པའི་དམིགས་པ་ལ་མི་གཙང་བས་ཡོངས་སུ་བཀང་བའམ། མི་རྟག་པར་འཛིན་པའོ། བཀའ་འདྲི། མི་བཟོད་པ་དང་མི་བཟོད་པ་མ་ཡིན་པ་ལ་ཚིག་གཉིས་དང་བྲལ་བར་བཏང་སྙོམས་དྲན་པ་མངོན་པར་ཤེས་པར་ཇི་ལྟར་གནས་པ་ཡིན། ལན། དགེ་སློང་འདི་ནི་མིག་གིས་གཟུགས་མཐོང་བ་ན་དགའ་བ་མེད་ཅིང་མི་དགའ་བ་མེད་པར་བཏང་སྙོམས་སུ་དྲན་པ་མངོན་པར་ཤེས་པར་གནས་པར་འགྱུར་རོ། དེ་བཞིན་དུ་སྒོ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་ངོ༌། འདི་ནི་འཕགས་པའི་སྤོབས་པ་ཞེས་བྱའོ། བཀའ་འདྲི། ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ལས་བྱུང་བའི་རྫུ་འཕྲུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། ལྷ་ཐམས་ཅད་དང་བྱ་ཐམས་ཅད་དང་མི་རྣམས་དང་ངན་སོང་དུ་སྐྱེས་པ་རྣམས་ནམ་མཁའ་ལ་ར་ཞིང་རྫུ་འཕྲུལ་བྱེད་པ་འདི་ནི་ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ལས་བྱུང་བའི་རྫུ་འཕྲུལ་ཞེས་བྱའོ། བཀའ་འདྲི། བསོད་ནམས་དང་ལྡན་པའི་མིའི་རྫུ་འཕྲུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། འཁོར་ལོས་སྒྱུར་བའི་རྒྱལ་པོ་དང༌། ཤིང་ལྡན་ཁྱིམ་བདག་དང༌། སྐྱེས་ལྡན་ཁྱིམ་བདག་དང༌། ཁྱུ་མཆོག་ཁྱིམ་བདག་རྣམས་དང༌། གཞན་ཡང་བསོད་ནམས་ཆེན་པོ་དང་ལྡན་པའི་མིའི་རྫུ་འཕྲུལ་ལྔ་པོ་རྣམས་ཞེས་བཤད་དེ། འདི་ནི་བསོད་ནམས་དང་ལྡན་པའི་མིའི་རྫུ་འཕྲུལ་ཞེས་བྱའོ། བཀའ་འདྲི། རིག་སྔགས་ཀྱིས་བྱས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། རིག་སྔགས་འཆང་བའི་མི་རྣམས་རིག་སྔགས་བཟླས་བརྗོད་བྱས་པས་ནམ་མཁའ་ལ་འཕུར་བར་ནུས་པའམ། གླང་པོ་ཆེར་སྣང་བར་བྱེད་པའམ། རྟར་སྤྲུལ་པའམ། ཤིང་རྟར་སྤྲུལ་པའམ། རྐང་ཐང་དུ་སྤྲུལ་པའམ། དམག་གི་རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་སྟོན་པ་འདི་ནི་རིག་སྔགས་ཀྱིས་བྱས་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་ཞེས་བྱའོ། བཀའ་འདྲི། ཐབས་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། ངེས་པར་འབྱུང་བས་འདོད་ཆགས་སྤོང་བ་དང༌། དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་སྤོང་བའོ།

如陶師等其業具足，於是正方便生故一切事變，此謂方便變。

問：云何誰修變辯？答：於虛空為九、或於虛空為五，一切入以作第四禪自在，是其修變辯。復說色界第四禪以作勝故，是其修變辯。復說四禪二自在，是其修變辯。

問：云何當起變？答：此比丘修欲定勝行相應如意足，精進定、心定、慧定亦如是。欲者欲樂作變，定者心不亂。彼坐禪人慾樂變，變意修行定，受持四種精進，未生惡不善法為不生、已生惡不善法為斷、未生善法為生、已生善法為增長為不忘，為更起、為修滿，此謂勝行。成就者，唯彼三法為滿，語言六分成就。如意足者，為得如意作道，唯彼法如意足。復次是欲定勝行成就，此謂如意足。為得如意，以初義修者，修彼法多修，此謂修欲定勝行成就如意足。彼坐禪人如是現修，是其方便。或退或住，彼以精進令起，成精進定勝行，成就如意足。若彼方便遲若退若驚怖，彼心遲作速相意，若心退作定心，若心驚怖作捨相，彼成心定勝行，成就如意足。彼若無有煩惱心，歡喜分別饒益不饒益，修行諸法，是其修時。復此法是不修時，彼成分別定勝行，成就如意足。彼坐禪人修四如意足，以作自在心，其身隨心，其心成隨身。

ཇི་ལྟར་རྫ་མཁན་ལ་སོགས་པ་དེའི་ལས་ཀྱི་ཡོ་བྱད་ཚང་བ་བཞིན་དུ། དེ་ལ་ཐབས་ཡང་དག་པ་ལས་སྐྱེས་པའི་ཕྱིར་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་འགྱུར་བ་འདི་ནི་ཐབས་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་ཞེས་བྱའོ། བཀའ་འདྲི། སུས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་སྤོབས་པ་བསྒོམ་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། ནམ་མཁའ་ལ་དགུའམ། ཡང་ན་ནམ་མཁའ་ལ་ལྔ་དང༌། ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་བསམ་གཏན་བཞི་པའི་དབང་དུ་བྱས་པ་ནི་དེའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་སྤོབས་པ་བསྒོམ་པ་ཡིན་ནོ། ཡང་བཤད་པ། བསམ་གཏན་བཞི་པས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པར་བྱས་པ་ནི་དེའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་སྤོབས་པ་བསྒོམ་པ་ཡིན་ནོ། ཡང་བཤད་པ། བསམ་གཏན་བཞི་པོ་རྣམས་ཀྱི་དབང་གཉིས་ནི་དེའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་སྤོབས་པ་བསྒོམ་པ་ཡིན་ནོ། བཀའ་འདྲི། རྫུ་འཕྲུལ་ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པར་བྱ། ལན། དགེ་སློང་འདིས་འདུན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྤྱོད་པའི་འདུ་བྱེད་དང་ལྡན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བསྒོམ་པར་བྱེད་དེ། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང༌། སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང༌། དཔྱོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། འདུན་པ་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་བྱེད་པར་འདོད་པའོ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སེམས་མ་འཁྲུགས་པའོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་རྫུ་འཕྲུལ་བྱེད་པར་འདོད་ནས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་སེམས་བསྒོམ་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་བརྩོན་འགྲུས་རྣམ་པ་བཞི་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། མ་སྐྱེས་པའི་སྡིག་པ་མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་མི་བསྐྱེད་པ་དང༌། སྐྱེས་པའི་སྡིག་པ་མི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་སྤང་བ་དང༌། མ་སྐྱེས་པའི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་བསྐྱེད་པ་དང༌། སྐྱེས་པའི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་འཕེལ་བ་དང༌། མི་བརྗེད་པ་དང༌། ཡང་བསྐྱེད་པ་དང༌། ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་ཏེ། འདི་ནི་སྤྱོད་པའི་འདུ་བྱེད་ཅེས་བྱའོ། ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པ་ནི་ཆོས་གསུམ་པོ་དེ་དག་ཉིད་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པ་སྟེ། ངག་གི་ཡན་ལག་དྲུག་ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པའོ། རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་ནི་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ལམ་སྟེ། ཆོས་དེ་ཉིད་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རཡང་ན་འདུན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྤྱོད་པའི་འདུ་བྱེད་ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པ་འདི་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་ཞེས་བྱའོ། ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་དང་པོའི་དོན་དུ་བསྒོམ་པ་གང་ཡིན་པ་ནི་ཆོས་དེ་མང་དུ་བསྒོམ་པ་སྟེ། འདི་ནི་འདུན་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྤྱོད་པའི་འདུ་བྱེད་ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བསྒོམ་པ་ཞེས་བྱའོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་མངོན་པར་བསྒོམས་པ་ན་དེའི་ཐབས་ཡིན་ནོ། ཕྱིར་ལྡོག་གམ་གནས་པ་ན་དེས་བརྩོན་འགྲུས་བསྐྱེད་པར་བྱེད་དེ། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྤྱོད་པའི་འདུ་བྱེད་ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པར་འགྱུར་རོ། གལ་ཏེ་དེའི་ཐབས་བུལ་བའམ་ཕྱིར་ལྡོག་གམ་སྐྲག་པ་ན་དེའི་སེམས་བུལ་བ་ལ་མྱུར་བའི་མཚན་མའི་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱེད་དོ། གལ་ཏེ་སེམས་ཕྱིར་ལྡོག་ན་མཉམ་པར་གཞག་པའི་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱེད་དོ། གལ་ཏེ་སེམས་སྐྲག་ན་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་མཚན་མ་བསྐྱེད་པར་བྱེད་དེ། དེ་ནི་སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྤྱོད་པའི་འདུ་བྱེད་ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པར་འགྱུར་རོ། གལ་ཏེ་དེའི་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའི་སེམས་དགའ་བའི་ཆ་ཤས་ཕན་པ་དང་མི་ཕན་པ་རྣམ་པར་དཔྱོད་པས་ཆོས་རྣམས་བསྒོམ་པར་བྱེད་པ་ནི་དེའི་བསྒོམ་པའི་དུས་ཡིན་ནོ། ཡང་ཆོས་འདི་ནི་མི་བསྒོམ་པའི་དུས་ཡིན་ནོ་ཞེས་བྱ་བ་དེ་ནི་དཔྱོད་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྤྱོད་པའི་འདུ་བྱེད་ཡང་དག་པར་འགྲུབ་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པར་འགྱུར་རོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་པོ་དེ་དག་བསྒོམས་ནས་སེམས་དབང་དུ་གྱུར་པར་བྱས་ཏེ། དེའི་ལུས་སེམས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འགྲོ་ཞིང༌། སེམས་ལུས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ།

彼坐禪人於時安身於心、安心於身，以由身心變、以由心身變、以由身心受持、以由心身受持，或樂想或輕想著於身，於著成住。彼坐禪人如是現修成最輕，其身成最軟最堪受持，如鐵丸為火所燒隨意作物。如是以修心成身輕，以輕故入第四禪，安詳念出能分別虛空，以智受持。如是於虛空此身當起，以智受持，於虛空成起，如風吹綿縷。於是初坐禪人，不當速遠行。何故？其來作觀，當起怖畏。若有怖，其禪成退。是故初坐禪人，不當速遠行。以次第當行。最初以一尺漸漸上以觀，復依彼相作精進一尋，以此方便次第，隨其所樂當起。

問：彼坐禪人於虛空或從禪退，彼從虛空轉當落地耶？答：不然。是從其先坐處起，若遠行退者還至先坐處，其見自身如先坐。有神通人是其止法。彼坐禪人，如是次第作觀，至受持自在作，不一種變，以一成多、以多成一，或現徹過壁、徹過牆、徹過山，身行無礙猶如虛空，於地或沒或出猶如在水，於水上行猶如行地，行於虛空猶如飛鳥，手摸日月。如是大神通、如是大力身，乃起至於梵世。以一成多者，以一令多，或一百、或一千、或一萬等。以變入第四禪安詳出，次第以智受持，我當多成多，如小路阿羅漢。

དེ་ནས་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དུས་དེར་ལུས་སེམས་ལ་བཞག་པ་དང༌། སེམས་ལུས་ལ་བཞག་སྟེ། ལུས་སེམས་འགྱུར་བ་དང༌། སེམས་ལུས་འགྱུར་བ་དང༌། ལུས་སེམས་འཛིན་པ་དང༌། སེམས་ལུས་འཛིན་པ་དང༌། བདེ་བའི་འདུ་ཤེས་སམ་ཡང་བའི་འདུ་ཤེས་ལུས་ལ་གནས་པར་བྱེད་ཅིང༌། གནས་པ་ལ་གནས་པར་འགྱུར་རོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་མངོན་པར་བསྒོམས་པས་ཤིན་ཏུ་ཡང་བར་འགྱུར་ཏེ། དེའི་ལུས་ཤིན་ཏུ་མཉེན་ཞིང་ལས་སུ་རུང་བར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་ལྕགས་ཀྱི་གོང་བུ་མེས་བསྲེགས་པ་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་བྱེད་པ་བཞིན་ནོ། དེ་ལྟར་སེམས་བསྒོམས་པས་ལུས་ཡང་བར་འགྱུར་ཏེ། ཡང་བའི་ཕྱིར་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་དྲན་པས་བྱུང་སྟེ་ནམ་མཁའ་རྣམ་པར་དཔྱོད་ཅིང་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དོ། དེ་ལྟར་ནམ་མཁའ་ལ་ལུས་འདི་འཕར་བར་བྱ་སྟེ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་ཅིང་ནམ་མཁའ་ལ་འཕར་བར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་རླུང་གིས་རས་བལ་གྱི་སྐུད་པ་འཕྱར་བ་བཞིན་ནོ། དེ་ལ་དང་པོ་བསྒོམ་པ་པོས་རིང་དུ་མྱུར་བར་མི་འགྲོ་བར་བྱའོ། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འོང་བ་ལ་དམིགས་པས་འཇིགས་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། གལ་ཏེ་འཇིགས་ན་བསམ་གཏན་ཉམས་པར་འགྱུར་རོ། དེའི་ཕྱིར་དང་པོ་བསྒོམ་པ་པོས་རིང་དུ་མྱུར་བར་མི་འགྲོ་བར་བྱའོ། རིམ་གྱིས་འགྲོ་བར་བྱའོ། ཐོག་མར་ཁྲུ་གང་ཙམ་དུ་རིམ་གྱིས་འཕགས་ཏེ་དམིགས་པར་བྱ་ཞིང༌། ཡང་མཚན་མ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་འདོམ་གང་གི་བར་དུ་བརྩོན་འགྲུས་བརྩམ་མོ། ཐབས་འདིས་རིམ་གྱིས་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་འཕར་བར་འགྱུར་རོ། བཀའ་འདྲི། བསྒོམ་པ་པོ་དེ་ནམ་མཁའ་ལ་བསམ་གཏན་ལས་ཉམས་ན། ནམ་མཁའ་ལས་ལྡོག་སྟེ་ས་ལ་ལྷུང་བར་འགྱུར་རམ། ལན། མ་ཡིན་ནོ། དེ་ནི་སྔོན་གྱི་འདུག་པའི་གནས་ནས་ལངས་ཏེ། གལ་ཏེ་རིང་དུ་སོང་ནས་ཉམས་ན་སྔོན་གྱི་འདུག་པའི་གནས་སུ་འོང་སྟེ། རང་གི་ལུས་སྔོན་བཞིན་དུ་འདུག་པར་མཐོང་ངོ༌། མངོན་པར་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པའི་གང་ཟག་གི་འགོག་པའི་ཆོས་ནི་དེ་ཡིན་ནོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་རིམ་གྱིས་དམིགས་པ་བྱས་ཏེ། དབང་དུ་གྱུར་པར་བྱས་ནས་འཛིན་པར་བྱེད་ཅིང༌། རྣམ་པ་གཅིག་ཏུ་མ་ཟད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་བྱེད་དེ། གཅིག་ལས་མང་པོར་བྱེད། མང་པོ་ལསིག་ཏུ་བྱེད། རྩིག་པ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རྭ་བ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རི་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། ལུས་ཀྱིས་ཐོགས་པ་མེད་པར་འགྲོ་བ་ནམ་མཁའ་བཞིན་དུ་བྱེད། ས་ལ་བྱིང་བ་དང་འབྱུང་བ་ཆུ་ལ་ཡོད་པ་བཞིན་དུ་བྱེད། ཆུའི་སྟེང་དུ་འགྲོ་བ་ས་ལ་འགྲོ་བ་བཞིན་དུ་བྱེད། ནམ་མཁའ་ལ་འགྲོ་བ་བྱ་བཞིན་དུ་བྱེད། ཉི་ཟླ་ལ་ལག་པས་རེག་པར་བྱེད་དོ། དེ་ལྟར་རྫུ་འཕྲུལ་ཆེན་པོ་དང༌། དེ་ལྟར་མཐུ་ཆེན་པོའི་ལུས་ཀྱིས་ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བར་དུ་འགྲོ་བར་བྱེད་དོ། གཅིག་ལས་མང་པོར་བྱེད་པ་ནི་གཅིག་ལས་མང་པོར་བྱེད་དེ། བརྒྱའམ། སྟོང་ངམ། ཁྲི་ལ་སོགས་པར་བྱེད་དོ། རྫུ་འཕྲུལ་གྱིས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་བྱུང་སྟེ། རིམ་གྱིས་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། བདག་མང་པོར་འགྱུར་བར་བྱའོ་ཞེས་དགྲ་བཅོམ་པ་ལམ་ཆུང་ངུ་བཞིན་ནོ།

以多成一者，欲轉多為一，以智受持，我當轉多成一，如長老小路阿羅漢。或現或不現，徹過壁、徹過牆、徹過山，行不障礙猶如虛空。彼坐禪人如是以修行虛空一切入，入第四禪安詳出，徹過壁、徹過牆、徹過山，已轉成轉以智受持，此當成虛空。已成虛空，彼坐禪人於虛空徹過壁、徹過牆、徹過山，行不障礙猶如虛空。或現者何義開？或不現者何義不開？彼坐禪人不開令開，徹過壁、徹過牆、徹過山，行不障礙。此何義？於地令作出沒猶如在水。彼坐禪人如是以心修行水一切入，入於第四禪，安詳出轉地作隔，以智受持，此當成水。彼坐禪人於地成出沒，猶如性水。於水上行，心不障礙，猶如行地。彼坐禪人如是以心修行地一切入，入第四禪，安詳出轉水作隔，以智受持，此當成地。已成地，彼坐禪人於水行不障礙，如行性地，行於虛空猶如飛鳥。於是三行，步行、風行、心行。於是坐禪人得地一切入定，於虛空受持道路以步行。若得風一切入定，受持風如綿縷如風行。以心行，令滿身心，或樂想或輕想。以著身，身已輕。以心行，行如飛鳥。如是以心行，行已手摸日月，如是神通、如是神力。彼坐禪人，有禪人有神通，得心自在。以是修行心入第四禪，安詳出手摸日月，以智受持，此當成近手。

མང་པོ་ལས་གཅིག་ཏུ་བྱེད་པ་ནི་མང་པོ་ལས་གཅིག་ཏུ་བསྒྱུར་བར་འདོད་པ་སྟེ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། བདག་མང་པོ་ལས་གཅིག་ཏུ་བསྒྱུར་བར་བྱའོ་ཞེས་གནས་བརྟན་ལམ་ཆུང་ངུའི་དགྲ་བཅོམ་པ་བཞིན་ནོ། སྣང་བ་དང་མི་སྣང་བ་དང༌། རྩིག་པ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རྭ་བ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རི་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། ཐོགས་པ་མེད་པར་འགྲོ་བ་ནམ་མཁའ་བཞིན་དུ་བྱེད་དོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་ནམ་མཁའི་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་བསྒོམས་ཏེ། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་བྱུང་སྟེ། རྩིག་པ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རྭ་བ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རི་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། བསྒྱུར་ཟིན་པ་བསྒྱུར་བ་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། འདི་ནམ་མཁར་འགྱུར་བར་འགྱུར་རོ། ནམ་མཁར་གྱུར་ནས་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་ནམ་མཁའ་ལ་རྩིག་པ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རྭ་བ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རི་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། ཐོགས་པ་མེད་པར་འགྲོ་བ་ནམ་མཁའ་བཞིན་དུ་བྱེད་དོ། སྣང་བ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་དོན་གང་ཞེ་ན་འབྱེད་པའོ། མི་སྣང་བ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་དོན་གང་ཞེ་ན་མི་འབྱེད་པའོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་མ་ཕྱེ་བ་ཕྱེ་སྟེ་རྩིག་པ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རྭ་བ་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། རི་ལ་ཐད་ཀར་འགྲོ་བ་དང༌། ཐོགས་པ་མེད་པར་འགྲོའོ། འདིའི་དོན་ནི་གང་ཞེ་ན། ས་ལ་ཆུ་ལ་ཡོད་པ་བཞིན་དུ་བྱིང་བ་དང་འབྱུང་བར་བྱེད་པའོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སེམས་ཀྱིས་ཆུའི་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་བསྒོམས་ཏེ། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་བྱུང་སྟེ། ས་བསྒྱུར་ཏེ་བར་དུ་ཆོད་པར་བྱས་ནས་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། འདི་ཆུར་འགྱུར་བར་འགྱུར་རོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་ས་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་ཆུ་བཞིན་དུ་བྱིང་བ་དང་འབྱུང་བར་བྱེད་དོ། ཆུའི་སྟེང་དུ་འགྲོ་བ་ན་སེམས་ཐོགས་པ་མེད་པར་ས་ལ་འགྲོ་བ་བཞིན་དུ་བྱེད་དོ། བསྒོམ་པ་པོེ་ལྟར་སེམས་ཀྱིས་སའི་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་བསྒོམས་ཏེ། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་བྱུང་སྟེ། ཆུ་བསྒྱུར་ཏེ་བར་དུ་ཆོད་པར་བྱས་ནས་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། འདི་སར་འགྱུར་བར་འགྱུར་རོ། ས་རུ་གྱུར་ནས་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་ཆུ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་ཀྱི་ས་ལ་འགྲོ་བ་བཞིན་དུ་ཐོགས་པ་མེད་པར་འགྲོའོ། ནམ་མཁའ་ལ་འགྲོ་བ་ནི་བྱ་བཞིན་དུ་བྱེད་དོ། དེ་ལ་འགྲོ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། རྐང་པས་འགྲོ་བ་དང༌། རླུང་གིས་འགྲོ་བ་དང༌། སེམས་ཀྱིས་འགྲོ་བའོ། དེ་ལ་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་སའི་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་ནས་ནམ་མཁའ་ལ་ལམ་འཛིན་ཏེ་རྐང་པས་འགྲོ་བར་བྱེད་དོ། གལ་ཏེ་རླུང་གི་ཟད་པར་གྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་ན་རས་བལ་གྱི་སྐུད་པ་བཞིན་དུ་རླུང་འཛིན་ཅིང་རླུང་བཞིན་དུ་འགྲོ་བར་བྱེད་དོ། སེམས་ཀྱིས་འགྲོ་བ་ནི་ལུས་སེམས་ཡོངས་སུ་བཀང་སྟེ། བདེ་བའི་འདུ་ཤེས་སམ་ཡང་བའི་འདུ་ཤེས་ལུས་ལ་གནས་པར་བྱེད་པས་ལུས་ཡང་བར་གྱུར་ནས་སེམས་ཀྱིས་འགྲོ་བ་བྱ་བཞིན་དུ་འགྲོ་བར་བྱེད་དོ། དེ་ལྟར་སེམས་ཀྱིས་འགྲོ་བ་བྱས་ནས་ཉི་ཟླ་ལ་ལག་པས་རེག་པར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་རྫུ་འཕྲུལ་དང༌། དེ་ལྟར་མཐུའོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེ་ནི་བསམ་གཏན་པ་མངོན་པར་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པ་སེམས་དབང་དུ་གྱུར་པ་ཡིན་ནོ། དེས་སེམས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་འཇུག་པར་བསྒོམས་ཏེ། དལ་བུས་བྱུང་ནས་ཉི་ཟླ་ལ་ལག་པས་རེག་ཅིང་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། འདི་ལག་པ་དང་ཉེ་བར་འགྱུར་བར་འགྱུར་རོ།

彼成近手，彼坐禪人或坐或臥，以手摸捫日月，起身乃至梵世。彼坐禪人有神通，得心自在，樂行梵世。如是四如意足，以如是修行心，於遠受持近、於近受持遠，或多受持少、或少受持多，以天眼見梵天色，以天耳聞梵天聲，以他心智知梵天心。彼坐禪人三行，以二行行於梵世，是法於一切受持變(受持變已竟)。

爾時坐禪人慾起變意，如是修四如意足，以心得自在，安身於心、安心於身。以由身安心、以由心安身，以由身受持心、以由心受持身，或樂想或輕想著於身。已著身，已著身已著成住，如是坐禪人現修其身，成最軟最輕堪受持，如鐵丸為火所燒隨意作物。如是坐禪人已如是修行，心成軟堪受持，令滿身心。彼坐禪人若樂除自形色作童子形，入第四禪安詳出，次第轉童子形。已轉，以智受持，我當成童子形。如是作意成童子形。如是龍形、鳳凰形、夜叉形、阿修羅形、帝釋形、梵形、海形山形林形、師子形虎形豹形象馬形、步軍形，已轉，以智受持，我當成步行軍，如是作意成步行軍。

問：受持變、作變何差別？答：以受持變不捨形色受持，以作變捨形色，此謂差別(作變已竟)。

爾時坐禪人慾起意所造變，如是心得自在，修如意足，入第四禪安詳出，於其身內作意，猶如空瓶。

བྱང་ཉེ་བར་གྱུར་ནས་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་འདུག་པའམ་ཉལ་བས་ཉི་ཟླ་ལ་ལག་པས་རེག་ཅིང་རྩེ་བར་བྱེད་དེ། ལུས་ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བར་དུ་འཕར་རོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེ་ནི་མངོན་པར་ཤེས་པ་དང་ལྡན་པ། སེམས་དབང་དུ་གྱུར་པ། ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་དུ་འགྲོ་བར་འདོད་པ་ཡིན་ནོ། དེ་ལྟར་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་པོ་དག་གིས་སེམས་དེ་ལྟར་བསྒོམས་པས་རྒྱང་རིང་པོ་ལ་ཉེ་བར་འཛིན་པ་དང༌། ཉེ་བ་ལ་རྒྱང་རིང་པོར་འཛིན་པ་དང༌། མང་པོ་ལ་ཉུང་ངུར་འཛིན་པ་དང༌། ཉུང་ངུ་ལ་མང་པོར་འཛིན་པ་དང༌། ལྷའི་མིག་གིས་ཚངས་པའི་གཟུགས་མཐོང་བ་དང༌། ལྷའི་རྣ་བས་ཚངས་པའི་སྒྲ་ཐོས་པ་དང༌། གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་ཚངས་པའི་སེམས་ཤེས་པར་བྱེད་དོ། བསྒོམ་པ་པོ་དེ་འགྲོ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་འགྲོ་བ་གཉིས་ཀྱིས་ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་དུ་འགྲོ་བར་བྱེད་དེ། ཆོས་འདི་ནི་ཐམས་ཅད་ལ་འཛིན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་ལོ། །འཛིན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་རྫོགས་སོ།། དེའི་ཚེ་བསྒོམ་པ་པོས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་སེམས་བསྐྱེད་པར་འདོད་ནས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་པོ་དེ་ལྟར་བསྒོམས་ཏེ། སེམས་དབང་དུ་གྱུར་ནས་ལུས་སེམས་ལ་བཞག་པ་དང༌། སེམས་ལུས་ལ་བཞག་པ་དང༌། ལུས་ཀྱིས་སེམས་བདེ་བར་བྱེད་པ་དང༌། སེམས་ཀྱིས་ལུས་བདེ་བར་བྱེད་པ་དང༌། ལུས་ཀྱིས་སེམས་འཛིན་པ་དང༌། སེམས་ཀྱིས་ལུས་འཛིན་པ་དང༌། བདེ་བའི་འདུ་ཤེས་སམ་ཡང་བའི་འདུ་ཤེས་ལུས་ལ་གནས་པར་བྱེད་དོ། ལུས་ལ་གནས་ཟིན་ནས་ལུས་ལ་གནས་པ་གནས་པར་གྱུར་ཏེ། དེ་ལྟར་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་མངོན་པར་བསྒོམས་པས་ལུས་ཤིན་ཏུ་མཉེན་ཞིང་ཡང་ལ་ལས་སུ་རུང་བར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་ལྕགས་ཀྱི་གོང་བུ་མེས་བསྲེགས་པ་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་དུ་བྱེད་པ་བཞིན་ནོ། དེ་ལྟར་བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་བསྒོམས་པས་སེམས་མཉེན་ཞིང་ལས་སུ་རུང་བར་གྱུར་ཏེ། ལུས་སེམས་ཡོངས་སུ་བཀང་ངོ༌། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་གལ་ཏེ་རང་གི་གཟུགས་བསལ་ནས་ཁྱེའུའི་གཟུགས་སུ་བྱེད་པར་འདོད་ན་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་བྱུང་སྟེ། རིམ་གྱིས་ཁྱེའུའི་གཟུགས་སུ་བསྒྱུར་རོ། བསྒྱུར་ཟིན་ནས་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། བདག་ུའི་གཟུགས་སུ་འགྱུར་བར་འགྱུར་རོ། དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་ཁྱེའུའི་གཟུགས་སུ་འགྱུར་རོ། དེ་བཞིན་དུ་ཀླུའི་གཟུགས་དང༌། ཁྱུང་གི་གཟུགས་དང༌། གནོད་སྦྱིན་གྱི་གཟུགས་དང༌། ལྷ་མ་ཡིན་གྱི་གཟུགས་དང༌། བརྒྱ་བྱིན་གྱི་གཟུགས་དང༌། ཚངས་པའི་གཟུགས་དང༌། རྒྱ་མཚོའི་གཟུགས་དང༌། རིའི་གཟུགས་དང༌། ནགས་ཚལ་གྱི་གཟུགས་དང༌། སེང་གེའི་གཟུགས་དང༌། སྟག་གི་གཟུགས་དང༌། གཟིག་གི་གཟུགས་དང༌། གླང་པོ་ཆེ་དང་རྟའི་གཟུགས་དང༌། དཔུང་བུ་ཆུང་གི་གཟུགས་རྣམས་བསྒྱུར་ཏེ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་པར་བྱེད་དེ། བདག་རྐང་ཐང་གི་དམག་ཏུ་འགྱུར་བར་འགྱུར་རོ་ཞེས་དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་རྐང་ཐང་གི་དམག་ཏུ་འགྱུར་རོ། བཀའ་འདྲི། འཛིན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་དང་བྱེད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད། ལན། འཛིན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱིས་ནི་གཟུགས་མི་གཏོང་བར་འཛིན་ལ། བྱེད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱིས་ནི་གཟུགས་གཏོང་བ་སྟེ། འདི་ནི་ཁྱད་པར་རོ། །བྱེད་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་རྫོགས་སོ།། དེའི་ཚེ་བསྒོམ་པ་པོས་ཡིད་ལས་བྱུང་བའི་རྫུ་འཕྲུལ་བསྐྱེད་པར་འདོད་ནས་དེ་ལྟར་སེམས་དབང་དུ་གྱུར་པས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བསྒོམས་ཏེ། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་བྱུང་སྟེ། རང་གི་ལུས་ཀྱི་ནང་དུ་བུམ་པ་སྟོང་པ་བཞིན་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་དོ།

彼坐禪人如是作意，於空自身內隨其所樂為變化，隨其當成轉。已轉，以智受持，隨其當成。如是作意，成隨相似，以此方便多作變化，作變化已成行。若坐禪人以所化身欲向梵世，於梵世前即化自身如梵形。隨意所造，一切身份具足，諸根不少。若神通人於此逍遙，彼所化人亦復逍遙。若神通人於此若坐臥、現出煙焰、若問若答，彼所化人亦坐亦臥、亦出煙焰、亦問亦答。是其神通所造變化，彼所化人亦以隨作如是等(意所造變已竟)。

云何散句？變所造色於至時分別，是時彼不現。未至時分別，於其間樂說，彼受持成不現。若不作分別時，唸唸不現。於化人，無壽命根、所化飲食。事變種智，成九事：小事、大事、不可說事、過去事、未來事、現在事、內事、外事、內外事(散句已竟)。

問：天耳誰起？云何當起？答：八一切入。彼二一切入，於第四禪得自在，從自性耳起天耳界。復說云何色界於四禪得自在？是其能起。復說於四禪亦起。

問：云何當令起？答：初坐禪人如是修四如意足，以心得自在，入第四禪安詳出，次第依自性耳界，若遠聲作意聲相、或近聲作意聲相、若大聲作意大聲相、若細聲作意細聲相、若東方聲作意聲相，如是於一切方。

བསམ་གཏན་པ་དེས་དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་དེ། སྟོང་པའི་ལུས་ནང་དུ་ཇི་ལྟར་འདོད་པ་བཞིན་སྤྲུལ་པ་བྱེད་ཅིང་། ཇི་ལྟར་འགྱུར་བར་འོས་པ་བཞིན་འགྱུར་རོ། །བསྒྱུར་ནས་ཤེས་རབ་ཀྱིས་འཛིན་ཅིང་། ཇི་ལྟར་འགྱུར་བར་འོས་པ་བཞིན་འགྱུར་རོ། །དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་རྗེས་སུ་མཐུན་པར་འགྲུབ་སྟེ། ཐབས་འདིས་སྤྲུལ་པ་མང་དུ་བྱས་ཏེ་སྤྲུལ་པ་བྱས་ནས་སྤྱོད་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་བསམ་གཏན་པས་སྤྲུལ་པའི་ལུས་ཀྱིས་ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་དུ་འགྲོ་བར་འདོད་ན། ཚངས་པའི་འཇིག་རྟེན་གྱི་མདུན་དུ་རང་གི་ལུས་ཚངས་པའི་གཟུགས་ལྟར་སྤྲུལ་ལོ། །ཇི་ལྟར་བསམས་པ་བཞིན་ལུས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཐམས་ཅད་ཚང་ཞིང་དབང་པོ་རྣམས་མ་ཚང་བ་མེད་དོ། །གལ་ཏེ་རྫུ་འཕྲུལ་ཅན་འདིར་རྣམ་པར་རྒྱུ་ན། སྤྲུལ་པའི་སྐྱེས་བུ་དེའང་རྣམ་པར་རྒྱུའོ། །གལ་ཏེ་རྫུ་འཕྲུལ་ཅན་འདིར་འདུག་གམ་ཉལ་བའམ། དུ་བ་དང་མེ་འབར་བ་སྟོན་པའམ། དྲི་བ་དང་ལན་བྱེད་ན། སྤྲུལ་པའི་སྐྱེས་བུ་དེའང་འདུག་ཅིང་ཉལ་བ་དང་། དུ་བ་དང་མེ་འབར་བ་སྟོན་པ་དང་། དྲི་བ་དང་ལན་བྱེད་དོ། །དེ་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱིས་བྱས་པའི་སྤྲུལ་པ་སྟེ། སྤྲུལ་པའི་སྐྱེས་བུ་དེས་ཀྱང་དེ་ལྟ་བུ་ལ་སོགས་པ་རྗེས་སུ་བྱེད་དོ།། ཚིག་ལྷུག་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། སྤྲུལ་པའི་གཟུགས་དུས་སུ་སླེབས་པ་དང་རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་ན་དེའི་ཚེ་མི་སྣང་ངོ་། །དུས་མ་སླེབས་པ་རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་ན་བར་དེར་བརྗོད་པར་འདོད་ན་དེ་འཛིན་པས་མི་སྣང་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་རྣམ་པར་མི་དཔྱོད་པའི་ཚེ་སྐད་ཅིག་རེ་རེ་ལ་མི་སྣང་ངོ་། །སྤྲུལ་པའི་སྐྱེས་བུ་ལ་ནི་སྲོག་གི་དབང་པོ་མེད་ལ་སྤྲུལ་པའི་བཟའ་བཏུང་མེད་དོ། །དངོས་པོ་སྤྲུལ་པའི་ཡེ་ཤེས་ནི་དངོས་པོ་དགུ་སྟེ། དངོས་པོ་ཆུང་ངུ་དང་། དངོས་པོ་ཆེན་པོ་དང་། བརྗོད་དུ་མེད་པའི་དངོས་པོ་དང་། འདས་པའི་དངོས་པོ་དང་། མ་འོངས་པའི་དངོས་པོ་དང་། ད་ལྟར་བྱུང་བའི་དངོས་པོ་དང་། ནང་གི་དངོས་པོ་དང་། ཕྱིའི་དངོས་པོ་དང་། ནང་དང་ཕྱིའི་དངོས་པོའོ།། དྲི་བ། ལྷའི་རྣ་བ་སུས་བསྐྱེད། ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པར་བྱ། ལན། ཀུན་ཏུ་འགྲོ་བ་བརྒྱད་དོ། །དེ་དག་ལས་ཀུའགྲོ་བ་གཉིས་ནི་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་དབང་ཐོབ་སྟེ། རང་བཞིན་གྱི་རྣ་བ་ལས་ལྷའི་རྣ་བའི་ཁམས་བསྐྱེད་དོ། །ཡང་བཤད་ན་ཇི་ལྟར་བསམ་གཏན་བཞི་ལ་དབང་ཐོབ་པ་དེ་ནི་བསྐྱེད་པར་ནུས་སོ། །ཡང་བཤད་ན་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལས་ཀྱང་བསྐྱེད་དོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པར་བྱ། ལན། དང་པོར་བསམ་གཏན་པས་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་དེ་ལྟར་བསྒོམ་སྟེ། སེམས་ལ་རང་དབང་ཐོབ་ནས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་དལ་བུས་འཇུག་ཅིང་རིམ་གྱིས་རང་བཞིན་གྱི་རྣ་བའི་ཁམས་ལ་བརྟེན་ཏེ། རྒྱང་རིང་པོའི་སྒྲ་ལ་སྒྲའི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའམ། ཉེ་བའི་སྒྲ་ལ་སྒྲའི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའམ། སྒྲ་ཆེན་པོ་ལ་སྒྲ་ཆེན་པོའི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའམ། སྒྲ་ཕྲ་མོ་ལ་སྒྲ་ཕྲ་མོའི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའམ། ཤར་ཕྱོགས་ཀྱི་སྒྲ་ལ་སྒྲའི་མཚན་མ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དེ་བཞིན་དུ་ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་ལའོ།།

彼坐禪人如是以修行心清白，以耳界清淨，令心行增長。彼坐禪人以天耳界清淨過人耳聞兩聲，所謂天聲、人聲，或遠或近。於是先師說：初坐禪人，先聞於自身眾生聲，從此復聞身外眾生聲，從此復聞依所住處眾生聲，如是次第作意增長。復說初坐禪人，不能如是先聞自身眾生聲。何以故？不能聞細聲，以自性耳非其境界。初坐禪人遠螺鼓等聲，彼聲依自性耳，以天耳智應作意於聲相，令起天耳智。或細聲或大聲、或遠聲或近聲，唯天耳應取。於是初坐禪人，不應作意於最可畏。何以故？於可受聲應說欲愛，於可畏聲應說驚怖耳畏智。彼成三事：小事、現在事、外事。若失自性耳，天耳界亦失。於是得聲聞自在，聞千世界聲；從彼緣覺最多；如來聞無數(天耳已竟)。

問：他心智誰能起？云何應起？答：光一切入於第四禪得自在，得天眼起他心智。云何應起者，初坐禪人如是修四如意足，以心得自在，清白不動，入光一切入。於第四禪安詳出，從初以光令滿其身，以天眼見其自心意色，此依色意識起，如是知。以自心變見色變，此色從喜根所起、此色從憂根所起、此色從捨根所起。

སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་བསྒོམས་པའི་སེམས་དག་པ་དཀར་པོས། རྣ་བའི་ཁམས་རྣམ་པར་དག་པས་སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་འཕེལ་བར་བྱེད་དོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་ལྷའི་རྣ་བའི་ཁམས་རྣམ་པར་དག་པས་མིའི་རྣ་བ་ལས་འདས་པའི་སྒྲ་གཉིས་ཏེ། ལྷའི་སྒྲ་དང་མིའི་སྒྲ་རྒྱང་རིང་པོ་དང་ཉེ་བ་གཉིས་ཐོས་སོ། །དེ་ལ་སློབ་དཔོན་རྣམས་གསུངས་པ། དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་ཐོག་མར་རང་གི་ལུས་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སྒྲ་ཐོས། དེ་ནས་ལུས་ཀྱི་ཕྱི་རོལ་གྱི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སྒྲ་ཐོས། དེ་ནས་གནས་པའི་ཡུལ་གྱི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སྒྲ་ཐོས་པ་དེ་ལྟར་རིམ་གྱིས་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་འཕེལ་ལོ། །ཡང་གསུངས་པ། དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་དེ་ལྟར་རང་གི་ལུས་ཀྱི་སྲོག་ཆགས་ཀྱི་སྒྲ་མི་ཐོས་སོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སྒྲ་ཕྲ་མོ་མི་ཐོས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། རང་བཞིན་གྱི་རྣ་བའི་སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་དུང་དང་རྔ་ལ་སོགས་པའི་སྒྲ་རྒྱང་རིང་པོ་དེ་དག་ནི་རང་བཞིན་གྱི་རྣ་བས་ལྷའི་རྣ་བའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་སྒྲའི་མཚན་མ་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་ལྷའི་རྣ་བའི་ཡེ་ཤེས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ། །སྒྲ་ཕྲ་མོའམ་སྒྲ་ཆེན་པོའམ། སྒྲ་རྒྱང་རིང་པོའམ་ཉེ་བ་ནི་ལྷའི་རྣ་བས་གཟུང་བར་བྱའོ། །དེ་ལ་དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་ཤིན་ཏུ་འཇིགས་སུ་རུང་བ་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། མཉན་དུ་རུང་བའི་སྒྲ་ལ་འདོད་ཆགས་བརྗོད་པར་བྱ་ལ། འཇིགས་སུ་རུང་བའི་སྒྲ་ལ་སྐྲག་པ་དང་རྣ་བའི་འཇིགས་པའི་ཡེ་ཤེས་བརྗོད་པར་བྱའོ། །དེ་ལ་དངོས་པོ་གསུམ་འགྲུབ་སྟེ། དངོས་པོ་ཆུང་ངུ་དང་། ད་ལྟར་བྱུང་བའི་དངོས་པོ་དང་། ཕྱིའི་དངོས་པོའོ། །གལ་ཏེ་རང་བཞིན་གྱི་རྣ་བ་ཉམས་ན་ལྷའི་རྣ་བའི་ཁམས་ཀྱང་ཉམས་སོ། །དེ་ལ་ཉན་ཐོས་རྣམས་ནི་སྟོང་གི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ཀྱི་སྒྲ་ལ་དབང་ཐོབ་པ་ཡིན་ནོ། །དེ་ལས་རང་སངས་རྒྱས་རྣམས་མང་བ་ཡིན་ནོ། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་ནི་གྲངས་མེད་པའི་སྒྲ་གསན་ནོ། ། དྲི་བ། གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་སུས་བསྐྱེད་ནུཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པར་བྱ། ལན། འོད་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་དབང་ཐོབ་པ། ལྷའི་མིག་ཐོབ་པས་གཞན་སེམས་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་བསྐྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པར་བྱ་བ་ནི། དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་དེ་ལྟར་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་བསྒོམས་པས། སེམས་ལ་དབང་ཐོབ་པ། དཀར་པོ་མི་གཡོ་བར་གྱུར་པ། འོད་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་ལ་འཇུག་གོ །བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལས་དལ་བུས་ལངས་ནས། ཐོག་མར་འོད་ཀྱིས་རང་གི་ལུས་ཐམས་ཅད་ཁྱབ་པར་བྱས་ཏེ། ལྷའི་མིག་གིས་རང་གི་སེམས་ཀྱི་ཡིད་ཀྱི་གཟུགས་མཐོང་། འདི་ནི་གཟུགས་ལ་བརྟེན་པའི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེས་པ་དེ་ལྟར་ཤེས་སོ། །རང་གི་སེམས་འགྱུར་བས་གཟུགས་འགྱུར་བ་མཐོང་སྟེ། གཟུགས་འདི་ནི་དགའ་བའི་རྩ་བ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། གཟུགས་འདི་ནི་མྱ་ངན་གྱི་རྩ་བ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན། གཟུགས་འདི་ནི་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་རྩ་བ་ལས་བྱུང་བ་ཡིན་ནོ།།

若與喜根相應心現起，意色如酪酥色；若與憂根相應心現起，成如紫色；若與捨根相應心現起，成如蜜色；若與愛欲相應心現起，成如黃色；若與瞋恚相應心現起，成如黑色；若與無明相應心現起，成如濁色；若與信相應及智相應心現起，成如清色。彼坐禪人如是以自身變分別色變，爾時以光令滿他身，以天眼見他心意色。彼以心變分別色變。以色變分別心變。如是分別起他心智已。起他心智除色變分別。唯取心事。彼坐禪人如是以修行心清白。或有愛心知有愛心、或無愛心知無愛心，若有瞋恚心知有瞋恚心、若無瞋恚知無瞋恚心。如是一切可知。他心智者，其事八：小事、大事、道事、無量事、過去事、未來事、現在事、外事。彼無漏他心非凡夫境界、生無色處眾生心，唯佛境界。若聲聞得自在，知一千世界心；從此緣覺最多；如來無量(他心智已竟)。

問：憶宿命智誰能起？幾種憶宿命智？云何應起？答：八一切入二一切入，於第四禪心得自在，是其能起憶宿命智。復說云何色界處？答：於第四禪心得自在，是其能起。復說於四禪得起幾種憶宿命？答：三種憶宿命，一者多持生、二者生所造、三者修行所成。於是多持生者，以四行憶宿命智，善取彼相故、見彼分相故、諸根分明故、攝彼性故。

གལ་ཏེ་དགའ་བའི་རྩ་བ་དང་མཐུན་པའི་སེམས་འབྱུང་ན་ཡིད་ཀྱི་གཟུགས་ནི་ཞོ་དང་མར་གྱི་མདོག་ལྟ་བུའོ། །གལ་ཏེ་མྱ་ངན་གྱི་རྩ་བ་དང་མཐུན་པའི་སེམས་འབྱུང་ན་སྨུག་པོའི་མདོག་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་རྩ་བ་དང་མཐུན་པའི་སེམས་འབྱུང་ན་སྦྲང་རྩིའི་མདོག་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་འདོད་ཆགས་དང་མཐུན་པའི་སེམས་འབྱུང་ན་སེར་པོའི་མདོག་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ཞེ་སྡང་དང་མཐུན་པའི་སེམས་འབྱུང་ན་ནག་པོའི་མདོག་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་གཏི་མུག་དང་མཐུན་པའི་སེམས་འབྱུང་ན་རྙོག་པའི་མདོག་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་དད་པ་དང་མཐུན་པ་དང་ཡེ་ཤེས་དང་མཐུན་པའི་སེམས་འབྱུང་ན་དྭངས་པའི་མདོག་ལྟ་བུར་འགྱུར་རོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་རང་གི་ལུས་འགྱུར་བས་གཟུགས་འགྱུར་བ་རྣམ་པར་དཔྱད་ནས། དེའི་ཚེ་འོད་ཀྱིས་གཞན་གྱི་ལུས་ཁྱབ་པར་བྱས་ཏེ། ལྷའི་མིག་གིས་གཞན་གྱི་སེམས་ཀྱི་ཡིད་ཀྱི་གཟུགས་མཐོང་ངོ་། །དེས་སེམས་འགྱུར་བས་གཟུགས་འགྱུར་བ་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ། །གཟུགས་འགྱུར་བས་སེམས་འགྱུར་བ་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ། །དེ་ལྟར་གཞན་སེམས་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་བསྐྱེད་ནས། གཞན་སེམས་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་གཟུགས་འགྱུར་བ་རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་སྤངས་ཏེ། སེམས་ཀྱི་དངོས་པོ་འབའ་ཞིག་འཛིན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་བསྒོམས་པའི་སེམས་དཀར་པོས། འདོད་ཆགས་དང་བཅས་པའི་སེམས་ནི་འདོད་ཆགས་དང་བཅས་པའི་སེམས་སུ་ཤེས། འདོད་ཆགས་མེད་པའི་སེམས་ནི་འདོད་ཆགས་མེད་པའི་སེམས་སུ་ཤེས། ཞེ་སྡང་དང་བཅས་པའི་སེམས་ནི་ཞེ་སྡང་དང་བཅས་པའི་སེམས་སུ་ཤེས། ཞེ་སྡང་མེད་པའི་སེམས་ནི་ཞེ་སྡང་མེད་པའི་སེམས་སུ་ཤེས། དེ་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་ཤེས་པར་བྱའོ། །གཞན་སེམས་ཤེས་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་དངོས་པོ་བརྒྱད་དེ། དངོས་པོ་ཆུང་ངུ་དང་། དངོས་པོ་ཆེན་པོ་དང་། ལམ་གྱི་དངོས་པོ་དང་། ཚད་མེད་པའི་དངོས་པོ་དང་། འདས་པའི་དངོས་པོ་དང་། མ་འོངས་པའི་དངོས་པོ་དང་། ད་ལྟར་བྱུང་བའི་དངོས་པོ་དང་། ཕྱིའི་དངོས་པོའོ། །དེ་ལ་ཟག་པ་མེད་པའི་གཞན་སེམས་ནི་སོ་སོ་སྐྱེྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་ཞིང་། གཟུགས་མེད་པར་སྐྱེས་པའི་སེམས་ཅན་རྣམས་ཀྱི་སེམས་ནི་སངས་རྒྱས་ཁོ་ནའི་སྤྱོད་ཡུལ་ཡིན་ནོ། །གལ་ཏེ་ཉན་ཐོས་རྣམས་དབང་ཐོབ་ན་སྟོང་གི་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཁམས་ཀྱི་སེམས་ཤེས་སོ། །དེ་ལས་རང་སངས་རྒྱས་རྣམས་མང་བ་ཡིན་ནོ། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ནི་ཚད་མེད་དོ།། དྲི་བ། སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཡེ་ཤེས་སུས་བསྐྱེད་ནུས། སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཡེ་ཤེས་དུ་ཡོད། ཇི་ལྟར་བསྐྱེད་པར་བྱ། ལན། ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་བརྒྱད་དང་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པ་གཉིས་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སེམས་དབང་ཐོབ་པ་དེས་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཡེ་ཤེས་བསྐྱེད་ནུས་སོ། །ཡང་གསུངས་པ་གང་དུ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སེམས་དབང་ཐོབ་པ་དེས་བསྐྱེད་ནུས་སོ། །ཡང་གསུངས་པ་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་དུ་བསྐྱེད་ནུས་ཤེ་ན། ལན། སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། གཅིག་ནི་སྐྱེ་བ་མང་པོ་འཛིན་པ་དང་། གཉིས་པ་ནི་སྐྱེ་བས་བསྐྱེད་པ་དང་། གསུམ་པ་ནི་བསྒོམས་པས་གྲུབ་པའོ། །དེ་ལ་སྐྱེ་བ་མང་པོ་འཛིན་པ་ནི་སྤྱོད་པ་བཞིས་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཏེ། དེའི་མཚན་མ་ལེགས་པར་བཟུང་བའི་ཕྱིར་དང་། དེའི་ཆ་བྱད་མཐོང་བའི་ཕྱིར་དང་། དབང་པོ་རྣམས་གསལ་བའི་ཕྱིར་དང་། དེའི་རང་བཞིན་བསྡུས་པའི་ཕྱིར་རོ།།

此四行多持生憶宿命。於彼最勝，彼憶七宿命。諸天、諸龍、諸鳳凰，以生所成憶宿命，於彼最勝憶十四宿命。修行所成者，修如意足。

問：云何應起憶宿命？答：初坐禪人如是修四如意足，以信得自在，清白至不動。從現坐處，於一日所作事，或以身、或以意、或以口，憶一切事。如是於夜所作，如是一日二日，次第乃至一月憶彼一切事，如是二月所作事，如是次第乃至一年所作事，如是二年三年百年所作事，如是乃至初生所作事，憶彼一切。爾時久遠過去心心數法有後生、心心數法現生，依初心心數法得生。以心相續生，現觀因緣，憶識流轉，兩俱不斷，於此世生、於彼世生。彼坐禪人如是以心修行清白，憶宿命不一種，如是一生二生三生四生等，如是一切。初坐禪人於此生已憶一切，若坐禪人不能憶彼生，彼不應捨精進，更重令起禪。已起禪，善哉令自在，如磨鏡法。善哉已得自在，現憶如初，於彼成憶。若自從一生出，彼心成憶，彼最樂已見方便。不可憶畜生生，及無色生及無想生不可想，無想性故。長老輸毘多於彼最勝。憶宿命智七種：小、大、不應說、過去、內、外、內外。於過去已所得道果，或國或村當憶，彼成過去想，憶宿命智。從智憶陰相續，憶宿命智。

སྤྱོད་པ་བཞི་པོ་འདི་ནི་སྐྱེ་བ་མང་པོ་འཛིན་པས་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའོ། །དེ་ལས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་དེས་སྐྱེ་བ་བདུན་དྲན་ནོ། །ལྷ་རྣམས་དང་། ཀླུ་རྣམས་དང་། བྱ་ཁྱུང་རྣམས་ནི་སྐྱེ་བས་གྲུབ་པའི་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་སྟེ། དེ་ལས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པས་སྐྱེ་བ་བཅུ་བཞི་དྲན་ནོ། །བསྒོམས་པས་གྲུབ་པ་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བསྒོམས་པའོ།། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པ་བསྐྱེད་པར་བྱ། ལན། དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་དེ་ལྟར་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་བསྒོམས་པས། དད་པས་དབང་ཐོབ་པ། དཀར་པོ་མི་གཡོ་བའི་བར་དུ་གྱུར་པ། ད་ལྟར་བཞུགས་པའི་གནས་ནས། ཉིན་གཅིག་གི་བྱ་བ་ལུས་སམ། ཡིད་དམ། ངག་གིས་བྱས་པ་ཐམས་ཅད་དྲན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་མཚན་མོའི་བྱ་བ། དེ་བཞིན་དུ་ཉིན་གཅིག་གཉིས་རིམ་གྱིས་ཟླ་བ་གཅིག་གི་བར་གྱི་བྱ་བ་ཐམས་ཅད་དྲན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་ཟླ་བ་གཉིས་ཀྱི་བྱ་བ། དེ་བཞིན་དུ་རིམ་གྱིས་ལོ་གཅིག་གི་བྱ་བ། དེ་བཞིན་དུ་ལོ་གཉིས་གསུམ་བརྒྱའི་བྱ་བ། དེ་བཞིན་དུ་དང་པོར་སྐྱེས་པའི་བྱ་བའི་བར་དུ་ཐམས་ཅད་དྲན་ནོ། །དེའི་ཚེ་ཡུན་རིང་པོར་འདས་པའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་ཕྱིས་སྐྱེས་པ་དང་། སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་ད་ལྟར་བྱུང་བ་རྣམས་དང་པོའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེའོ། །སེམས་རྒྱུན་དུ་སྐྱེས་པས་རྐྱེན་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས། རྒྱུད་འཁོར་བ་དྲན་ཞིང་ཤེས་པ་གཉིས་ཀ་མི་ཆད་པར། འཇིག་རྟེན་འདིར་སྐྱེས་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་ཕ་རོལ་ཏུ་སྐྱེས་པའོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སེམས་བསྒོམས་པས་དཀར་པོར་གྱུར་པས། སྔོན་གྱི་གནས་རྣམ་པ་གཅིག་ཏུ་མ་ཡིན་པར་དྲན་ཏེ། དེ་ལྟར་སྐྱེ་བ་གཅིག་གཉིས་གསུམ་བཞི་ལ་སོགས་པ་ཐམས་ཅད་དོ། །དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་ཚེ་འདི་ལས་ཐམས་ཅད་དྲན་ནོ། །གལ་ཏེ་སྒོམ་པ་པོས་སྐྱེ་བ་དེ་མ་དྲན་ན། དེས་བརྩོན་འགྲུས་མི་གཏོང་བར་ཡང་བསམ་གཏན་བསྐྱེད་པར་བྱའོ།གཏན་བསྐྱེད་ནས་ལེགས་པར་དབང་དུ་བྱ་སྟེ་མེ་ལོང་བྱི་དོར་བྱེད་པ་བཞིན་ནོ། །ལེགས་པར་དབང་ཐོབ་ནས་དང་པོ་བཞིན་དུ་མངོན་སུམ་དུ་དྲན་ཏེ། དེ་ལ་དྲན་པ་འགྲུབ་བོ། །གལ་ཏེ་རང་ཉིད་སྐྱེ་བ་གཅིག་ལས་བྱུང་བ་དེའི་སེམས་དྲན་པར་གྲུབ་ན། དེ་མཆོག་ཏུ་དགའ་ནས་ཐབས་མཐོང་ངོ་། །དུད་འགྲོའི་སྐྱེ་བ་དང་། གཟུགས་མེད་པའི་སྐྱེ་བ་དང་། འདུ་ཤེས་མེད་པའི་སྐྱེ་བ་ནི་དྲན་པར་མི་ནུས་ཏེ། འདུ་ཤེས་མེད་པའི་རང་བཞིན་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ། །གནས་བརྟན་ཤུ་བྷི་ཏ་ནི་དེ་ལས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པའོ། །སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཡེ་ཤེས་ནི་རྣམ་པ་བདུན་ཏེ། ཆུང་ངུ་དང་། ཆེན་པོ་དང་། བརྗོད་པར་མི་བྱ་བ་དང་། འདས་པ་དང་། ནང་དང་། ཕྱི་དང་། ནང་དང་ཕྱིའོ། །འདས་པར་ཐོབ་པའི་ལམ་དང་འབྲས་བུའམ། རྒྱལ་ཁམས་སམ། གྲོང་དྲན་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ནི་འདས་པའི་འདུ་ཤེས་སུ་གྱུར་པ་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཡེ་ཤེས་སོ། །ཡེ་ཤེས་ལས་ཕུང་པོའི་རྒྱུན་དྲན་པ་ནི་སྔོན་གྱི་གནས་རྗེས་སུ་དྲན་པའི་ཡེ་ཤེས་སོ།།

從此外道憶四十劫，過彼不能憶，身無力故。聖聲聞憶一萬劫；從此最大聲聞；從彼最大緣覺；從彼如來正遍覺，自他宿命及行及處一切。餘唯憶自宿命，少憶他宿命。正遍覺隨其所樂憶一切，餘次第憶。正遍覺若入三昧、若不入三昧，若不入三昧常憶；餘唯入三昧(憶宿命智已竟)。

問：天眼誰起？幾種天眼？云何能起天眼？答：光明為九、或光明為五、或光明一切入事，於第四禪得自在，有眼性是其所能起。幾種天眼者，答二種天眼，業果報所成、修行所成。於是典藏天眼，從果報所成，是以得見寶藏或有珠或無珠。修行所成者，修行四如意足。云何能起天眼者，初坐禪人如是修四如意足，以心得自在，清白至不動，光一切入。入第四禪作意光想，及日想受持，此日如夜、此夜如日，以心無礙無所著，現修行心成有光明。彼坐禪人修行其心成有光明，無闇障礙，過日光明。彼坐禪人如是心修行，以光明令滿於內，作意色形，以智令滿光明。彼非天眼，以智見內光明色，此謂天眼。彼坐禪人以天眼清淨過人眼，見眾生或終或生、或麁或妙、或善色或醜色、生於善趣生於惡趣，如業所作。

དེ་ནས་མུ་སྟེགས་ཅན་རྣམས་ནི་བསྐལ་པ་བཞི་བཅུ་དྲན་ཏེ། དེ་ལས་འདས་པ་དྲན་པར་མི་ནུས་ཏེ་ལུས་ཀྱི་སྟོབས་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །འཕགས་པ་ཉན་ཐོས་རྣམས་ནི་བསྐལ་པ་ཁྲི་དྲན་ནོ། །དེ་ལས་ཉན་ཐོས་ཆེན་པོ་རྣམས་སོ། །དེ་ལས་རང་སངས་རྒྱས་ཆེན་པོ་རྣམས་སོ། །དེ་ལས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ནི་རང་དང་གཞན་གྱི་སྔོན་གྱི་གནས་དང་སྤྱོད་པ་དང་གནས་ཐམས་ཅད་དོ། །གཞན་རྣམས་ནི་རང་གི་སྔོན་གྱི་གནས་འབའ་ཞིག་དྲན་ཅིང་གཞན་གྱི་སྔོན་གྱི་གནས་ཅུང་ཟད་དྲན་ནོ། །ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ནི་ཇི་ལྟར་དགྱེས་པ་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་དྲན་ལ། གཞན་རྣམས་ནི་རིམ་གྱིས་དྲན་ནོ། །ཡང་དག་པར་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་སྙོམས་པར་ཞུགས་ཀྱང་རུང་། མ་ཞུགས་ཀྱང་རུང་། མ་ཞུགས་པར་རྟག་ཏུ་དྲན་ནོ། །གཞན་རྣམས་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པ་ཁོ་ནས་སོ།། དྲི་བ། ལྷའི་མིག་སུས་བསྐྱེད། ལྷའི་མིག་དུ་ཡོད། ཇི་ལྟར་ལྷའི་མིག་བསྐྱེད་ནུས། ལན། འོད་དགུའམ། ཡང་ན་འོད་ལྔའམ། ཡང་ན་འོད་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའི་དངོས་པོ་བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་དབང་ཐོབ་པ། མིག་གི་རང་བཞིན་ཡོད་པ་དེས་བསྐྱེད་ནུས་སོ། །ལྷའི་མིག་དུ་ཡོད་ཅེ་ན། ལན། ལྷའི་མིག་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པས་གྲུབ་པ་དང་། བསྒོམས་པས་གྲུབ་པའོ། །དེ་ལ་མཛོད་འཛིན་གྱི་ལྷའི་མིག་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ལས་གྲུབ་པ་སྟེ། དེས་གཏེར་རྣམས་ནོར་བུ་ཡོད་པའམ་མེད་པ་མཐོང་ངོ་། །བསྒོམས་པས་གྲུབ་པ་ནི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་བསྒོམས་པའོ། །ཇི་ལྟར་ལྷའི་མིག་བསྐྱེད་ནུས་ཞེ་ན། དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་དེ་ལྟར་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་བསྒོམས་པས། སེམས་ལ་དབང་ཐོབ་པ། དཀར་པོ་མི་གཡོ་བའི་བར་དུ་གྱུར་པ། འོད་ཀྱི་ཀུན་ཏུ་འཇུག་པའོ། །བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་ཞུགས་ནས་འོད་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་ཉི་མའི་འདུ་ཤེས་ཡིད་ལ་བྱེད་ཅིང་འཛིན་ཏེ། ཉིན་མོ་འདི་མཚན་མོ་ལྟ་བུ། མཚན་མོ་འདི་ཉིན་མོ་ལྟ་བུར་སེམས་་མེད་ཅིང་ཆགས་པ་མེད་པར་མངོན་དུ་བསྒོམས་པའི་སེམས་འོད་དང་ལྡན་པར་འགྱུར་རོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་བསྒོམས་པའི་སེམས་འོད་དང་ལྡན་པར་གྱུར་པས། མུན་པའི་སྒྲིབ་པ་མེད་ཅིང་ཉི་མའི་འོད་ལས་འདས་སོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སེམས་བསྒོམས་པས། འོད་ཀྱིས་ནང་ཁྱབ་པར་བྱས་ཏེ། གཟུགས་ཀྱི་དབྱིབས་ལ་ཡིད་བྱེད་ཅིང་། ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་འོད་ཁྱབ་པར་བྱེད་དོ། །དེ་ནི་ལྷའི་མིག་མ་ཡིན་ཏེ། ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་ནང་གི་འོད་ཀྱི་གཟུགས་མཐོང་བ་ནི་ལྷའི་མིག་ཅེས་བྱའོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་ལྷའི་མིག་རྣམ་པར་དག་པས་མིའི་མིག་ལས་འདས་ཏེ། སེམས་ཅན་རྣམས་འཆི་བའམ་སྐྱེ་བའམ། རགས་པའམ་ཕྲ་བའམ། ཁ་དོག་བཟང་པོའམ་ངན་པ། བདེ་འགྲོར་སྐྱེ་བའམ་ངན་འགྲོར་སྐྱེ་བ་ལས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་ངོ་།།

如是一切眾生，於是若能起天眼，此煩惱彼所應斷，所謂疑、不正憶、懈怠、睡眠、慢、邪喜、惡口、急疾精進、遲緩精進、多語、種種想、最觀色。此煩惱以此一一成就，若令起天眼，其定成退。若其定退，光明亦失，見色亦失，是故彼煩惱善哉應斷。若已斷此煩惱，若復不得定自在，以不自在天眼成小。彼坐禪人以小天眼知少光明，見色亦小。是故世尊說：是時我小定、是時我小眼，我以小眼知少光明、我見小色。是時我無量三昧，是時我無量天眼。我以此無量天眼，我知無量光明、我見無量色。於是初坐禪人非可愛色、非可畏怖色。如初說過天眼五種事，所謂小事、現事、內事、外事、內外事。依天眼生四智，未來分智、自所作業智、如行業智、業果報智。於是以未來分智，於未來色當起知之。以自所作業智，見他人所造業，以此業此人當往彼趣。以如行業智，見人生趣，以此業此人先生此知之。以業果報智，至此時、至此趣、至此煩惱、至此方便，此業應熟、此業不應熟，此業應多受、此業應少受知之。於是聲聞得自在，見一千世間；從此緣覺見最多；如來見無量(天眼已竟)。

於是此散句。以天眼為見色，於一種修行定，唯見色不聲聞。若以天耳為聞聲，於一種修行定，唯聞聲不見色。

དེ་ལྟར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དེ་ལ་གལ་ཏེ་ལྷའི་མིག་བསྐྱེད་ནུས་ན། ཉོན་མོངས་པ་འདི་དག་སྤང་བར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ཐེ་ཚོམ་དང་། ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པའི་དྲན་པ་དང་། ལེ་ལོ་དང་། གཉིད་དང་། ང་རྒྱལ་དང་། ལོག་པའི་དགའ་བ་དང་། ངག་ངན་པ་དང་། མྱུར་བའི་བརྩོན་འགྲུས་དང་། བུལ་བའི་བརྩོན་འགྲུས་དང་། མང་དུ་སྨྲ་བ་དང་། རྣམ་པ་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། གཟུགས་ལ་ཤིན་ཏུ་ལྟ་བའོ། །ཉོན་མོངས་པ་འདི་དག་རེ་རེས་ཀྱང་གྲུབ་ན། གལ་ཏེ་ལྷའི་མིག་བསྐྱེད་ན་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཉམས་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཉམས་ན་འོད་ཀྱང་བརླག །གཟུགས་མཐོང་བའང་བརླག་པས་དེའི་ཕྱིར་ཉོན་མོངས་པ་དེ་དག་ལེགས་པར་སྤང་བར་བྱའོ། །གལ་ཏེ་ཉོན་མོངས་པ་འདི་དག་སྤངས་ཀྱང་། གལ་ཏེ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་དབང་མ་ཐོབ་ན། དབང་མ་ཐོབ་པས་ལྷའི་མིག་ཆུང་ངུར་འགྱུར་རོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་ལྷའི་མིག་ཆུང་ངུས་འོད་ཆུང་ངུ་ཤེས་ཤིང་གཟུགས་ཀྱང་ཆུང་ངུ་མཐོང་ངོ་། །དེའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་གསུངས་པ། དུས་དེར་བདག་གི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཆུང་ངུ། དུས་དེར་བདག་གི་མིག་ཆུང་ངུ། བདག་གིས་མིག་ཆུང་ངུས་འོད་ཆུང་ངུ་ཤེས། བདག་གིས་གཟུགས་ཆུང་ངུ་མཐོང་ངོ་། །དུས་དེར་བདག་གི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཚད་མེད་པ། དུས་དེར་བདག་གི་ལྷའི་མིག་ཚད་མེད་དོ། །བདག་གིས་ལྷའི་མིག་ཚད་མེད་པ་འདིས་འོད་ཚད་མེད་པ་ཤེས། བདག་གིས་གཟུགས་ཚད་མེད་པ་མཐོང་ངོ་། །དེ་ལ་དང་པོའི་སྒོམ་པ་པོས་ཆགས་པར་བྱ་བའི་གཟུགས་མ་ཡིན། འཇིགས་སུ་རུང་བའི་གཟུགས་མ་ཡིན་ནོ། །ཇི་ལྟར་དང་པོར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་ལྷའི་མིག་གི་དངོས་པོ་ལྔ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། དངོས་པོ་ཆུང་ངུ་དང་། ད་ལྟར་གྱི་དངོས་པོ་དང་། ནང་གི་དངོས་པོ་དང་། ཕྱིའི་དངོས་པོ་དང་། ནང་དང་ཕྱིའི་དངོས་པོའོ། །ལྷའི་མིག་ལ་བརྟེན་ནས་ཡེ་ཤེས་བཞི་སྐྱེ་སྟེ། མ་འོངས་པའི་ཆ་ཤས་ཀྱི་ཡེེས་དང་། རང་གི་བྱས་པའི་ལས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་དང་། ཇི་ལྟར་སྤྱད་པའི་ལས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་དང་། ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་ཡེ་ཤེས་སོ། །དེ་ལ་མ་འོངས་པའི་ཆ་ཤས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་མ་འོངས་པའི་གཟུགས་འབྱུང་བར་འགྱུར་བ་ཤེས་སོ། །རང་གི་བྱས་པའི་ལས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་གཞན་གྱིས་བྱས་པའི་ལས་མཐོང་སྟེ། ལས་འདིས་གང་ཟག་འདི་འགྲོ་བ་དེར་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ། །ཇི་ལྟར་སྤྱད་པའི་ལས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་མི་རྣམས་འགྲོ་བར་སྐྱེ་བ་མཐོང་སྟེ། ལས་འདིས་གང་ཟག་འདི་སྔར་འདིར་སྐྱེས་པར་ཤེས་སོ། །ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་དུས་འདིར་སླེབ་པ། འགྲོ་བ་འདིར་སླེབ་པ། ཉོན་མོངས་པ་འདིར་སླེབ་པ། ཐབས་འདིར་སླེབ་པ། ལས་འདི་སྨིན་པར་འགྱུར། ལས་འདི་སྨིན་པར་མི་འགྱུར། ལས་འདི་མང་དུ་མྱོང་བར་འགྱུར། ལས་འདི་ཉུང་དུ་མྱོང་བར་འགྱུར་བ་ཤེས་སོ། །དེ་ལ་ཉན་ཐོས་རྣམས་དབང་ཐོབ་ན་སྟོང་གི་འཇིག་རྟེན་མཐོང་ངོ་། །དེ་ལས་རང་སངས་རྒྱས་རྣམས་མང་བ་མཐོང་ངོ་། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་ཚད་མེད་པ་གཟིགས་སོ།། དེ་ལ་ཚིག་ལྷུག་པ་འདི་དག་གོ །ལྷའི་མིག་གིས་གཟུགས་མཐོང་བ་ནི་བསྒོམས་པ་རྣམ་པ་གཅིག་ལ་གཟུགས་འབའ་ཞིག་མཐོང་གི་སྒྲ་མི་ཐོས་སོ། །གལ་ཏེ་ལྷའི་རྣ་བས་སྒྲ་ཐོས་པ་ནི་བསྒོམས་པ་རྣམ་པ་གཅིག་ལ་སྒྲ་འབའ་ཞིག་ཐོས་ཀྱི་གཟུགས་མི་མཐོང་ངོ་།།

若為見聞二俱修行定，亦見亦聞。若為見聞知他心修行於定，亦見聞知他心。若為見一方修行於定，非見餘方，不聞不知他心。若不少修行於定，於一切方，亦見亦聞，亦知他心。五神通、世間神通，有漏色界繫凡夫共。若善神通，學人及凡夫共或阿羅漢無記神通。五神通，不於無色界生(解脫道說神通道已竟)。

解脫道論分別慧品第十

問：云何慧？何相？何味？何起？何處？何功德？慧者何義？幾功德為得波若？幾種波若？答：意事如見，此謂波若。復次作意饒益不饒益、作意莊嚴，此謂波若。如阿毘曇中說：云何波若是？波若是慧、是智、是擇法妙相隨觀。彼觀聰明、曉了分別、思惟見大、易悟、牽正智、慧鉤、慧根、慧力、慧仗、慧殿、慧光、慧明、慧燈、慧實，不愚癡擇法正見，此謂波若。如達為相，擇為味，不愚癡為起，四諦為處。復次了義光明為相，入正法為味，除無明闇為起，四辯為處。何功德者，波若無量功德。當以略聞此偈。

以慧淨諸戒，　　入禪亦二慧， 以慧修諸道，　　以慧見彼果。 波若為勝善，　　慧眼最無上， 慧退是穢污，　　慧增長無上。 慧破諸外論，　　非世至所著， 有慧人最妙，　　顯說善語言， 此世及彼世，　　解脫聞苦樂， 諸義及精進。

གལ་ཏེ་མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་གཉིས་ཀའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་བསྒོམས་ན། མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་གཉིས་ཀ་འབྱུང་ངོ་། །གལ་ཏེ་མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་དང་གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་བསྒོམས་ན། མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་དང་གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པ་འབྱུང་ངོ་། །གལ་ཏེ་ཕྱོགས་གཅིག་མཐོང་བའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་བསྒོམས་ན། ཕྱོགས་གཞན་རྣམས་མི་མཐོང་ཞིང་མི་ཐོས་ལ་གཞན་གྱི་སེམས་ཀྱང་མི་ཤེས་སོ། །གལ་ཏེ་ཅུང་ཟད་ཀྱང་ཏིང་ངེ་འཛིན་མ་བསྒོམས་ན། ཕྱོགས་ཐམས་ཅད་དུ་མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་དང་གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པར་འགྱུར་རོ། །མངོན་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་མངོན་པར་ཤེས་པ་སྟེ། ཟག་པ་དང་བཅས་པ་སོ་སོ་སྐྱེ་བོ་དང་ཐུན་མོང་བ་ཡིན་ནོ། །གལ་ཏེ་དགེ་བའི་མངོན་པར་ཤེས་པ་ནི་སློབ་པ་དང་སོ་སོ་སྐྱེ་བོ་དང་ཐུན་མོང་ངམ། དགྲ་བཅོམ་པའི་ལུང་མ་བསྟན་པའི་མངོན་པར་ཤེས་པའོ། །མངོན་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་མེད་པ་ལ་མི་སྐྱེའོ།། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་ལས་ཤེས་རབ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ལེའུ་སྟེ་བཅུ་པའོ།། དྲི་བ། ཤེས་རབ་གང་ཡིན། མཚན་ཉིད་གང་། རོ་གང་། ཀུན་འབྱུང་གང་། གནས་པ་གང་། ཡོན་ཏན་གང་། ཤེས་རབ་ཅེས་བྱ་བའི་དོན་གང་། ཤེས་རབ་ཐོབ་པའི་ཡོན་ཏན་དུ་ཡོད། ཤེས་རབ་རྣམ་པ་དུ་ཡོད། ལན། ཡིད་ཀྱི་དངོས་པོ་མཐོང་བ་ལྟ་བུ་ནི་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱའོ། །ཡང་ན་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ཕན་པ་དང་མི་ཕན་པ་དང་། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་རྒྱན་ནི་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱའོ། །ཇི་ལྟར་མངོན་པའི་ཆོས་ལས་གསུངས་པ། ཤེས་རབ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཤེས་རབ་ནི་ཤེས་པ་དང་། ཡེ་ཤེས་དང་། ཆོས་རྣམས་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་མཚན་ཉིད་རྗེས་སུ་ལྟ་བའོ། །དེ་ནི་ལྟ་བ་དང་། སྤྱང་པོ་དང་། གསལ་བར་ཤེས་པ་དང་། རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དང་། རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་དང་། མཐོང་བ་ཆེན་པོ་དང་། བློ་གྲོས་མྱུར་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་ཤེས་པན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་ལྕགས་ཀྱུ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་དབང་པོ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་སྟོབས་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་མཚོན་ཆ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕོ་བྲང་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་འོད་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་སྣང་བ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་སྒྲོན་མ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་། གཏི་མུག་མེད་པ་དང་། ཆོས་རྣམས་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་སྟེ། འདི་ནི་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱའོ། །ཇི་ལྟར་རྟོགས་པ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ནི་རོའོ། །གཏི་མུག་མེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ངོ་། །བདེན་པ་བཞི་ནི་གནས་སོ། །ཡང་ན་དོན་རྟོགས་པའི་སྣང་བ་ནི་མཚན་ཉིད་དོ། །དམ་པའི་ཆོས་ལ་འཇུག་པ་ནི་རོའོ། །མ་རིག་པའི་མུན་པ་སེལ་བ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ངོ་། །སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་བཞི་ནི་གནས་སོ། །ཡོན་ཏན་གང་ཡིན་ཞེ་ན། ཤེས་རབ་ལ་ཡོན་ཏན་དཔག་ཏུ་མེད་དོ། །མདོར་བསྡུས་པས་འདི་དག་གི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་ཉན་པར་བྱའོ།། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་དག །བསམ་གཏན་ཤེས་རབ་གཉིས་ལ་འཇུག། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནི་ལམ་རྣམས་བསྒོམ། །ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནི་འབྲས་བུ་མཐོང་།། ཤེས་རབ་དགེ་བའི་མཆོག་ཡིན་ཏེ། །ཤེས་རབ་མིག་ནི་བླ་ན་མེད།། ཤེས་རབ་ཉམས་པ་ཀུན་ནས་ཉོན། །ཤེས་རབ་འཕེལ་བ་བླ་ན་མེད།། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནི་ཕྱི་རོལ་གྲུབ། །འཇིག་རྟེན་པ་ཡི་ཞེན་པ་མིན།། ཤེས་རབ་ལྡན་པ་མཆོག་ཡིན་ཏེ། །ལེགས་བཤད་ངག་ནི་རབ་ཏུ་སྟོན།། འཇིག་རྟེན་འདི་དང་ཕ་རོལ་དང་། །རྣམ་གྲོལ་ཐོས་པ་བདེ་སྡུག་དང་།། དོན་རྣམས་དང་ནི་བརྩོན་འགྲུས་སོ།།;

勇猛有慧人， 悉見此諸法，　　因緣諸語言， 教誡及名色。　　彼即四諦語， 是有慧境界，　　以慧除眾惡， 愛瞋恚無明，　　以智除生死， 除餘不可除。

問：慧者何義？答智義，能除為義。幾功德為得慧者，十一功德：尋修多羅義、多善事、清淨居、止觀、四諦、作分明處、心停住常在禪、無蓋心、離無智慧人、修行智、慧人樂著。幾種慧者，答二種、三種、四種。

問：云何二種慧？答：所謂世慧、出世慧。於是聖道果相應慧是出世慧，餘是世慧。世慧者，有漏、有結、有縛，是流、是厄、是蓋、是所觸、是趣、是有煩惱。出世慧者，無漏、無結、無縛、無流、無厄、無蓋、無所觸、無趣、無煩惱。三種慧者，思慧、聞慧、修慧。於是不從他聞，若自作業智、若得隨諦相應智，於功乃明處，此謂思慧。於此處從他聞得慧，此謂聞慧。若入三昧彼慧悉修，是修慧。復次三種慧，來曉了、去曉了、方便曉了。於是現作意，此不善法成退、善法成增長，於是慧，此謂來曉了。復作意此不善法增長、善法成退，於是慧，此謂去曉了。於此一切方便慧，此謂方便曉了。復次三種慧，聚慧、不聚慧、非聚非非聚慧。三地善慧，此謂聚慧。於四道慧，是謂不聚慧。

བྱང་ཆུབ་སྲུང་དང་ཤེས་རབ་ལྡན། ། ཆོས་འདི་ཀུན་ལ་རྟོག་པར་བྱེད། ། རྒྱུ་རྐྱེན་ངག་གི་བརྗོད་པ་དང་། ། གདམས་ངག་དང་ནི་མིང་གཟུགས་སོ། ། དེ་ནི་བདེན་པ་བཞི་ཡི་ཚིག ། ཤེས་རབ་ཅན་གྱི་སྤྱོད་ཡུལ་ཡིན། ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ནི་སྡིག་པ་སྤོང་། ། འདོད་ཆགས་ཞེ་སྡང་མ་རིག་པ། ། ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་ནི་སྐྱེ་འཆི་སྤོང་། ། གཞན་དུ་སྤང་དུ་མི་རུང་ངོ་། ། དྲི་བ། ཤེས་རབ་ཅན་ཞེས་པའི་དོན་གང་ཡིན། ལན། ཡེ་ཤེས་ཀྱི་དོན་ཏེ་སྤོང་བར་བྱེད་པའི་དོན་ནོ། །ཡོན་ཏན་དུ་མས་ཤེས་རབ་ཐོབ་པ་ནི། ཡོན་ཏན་བཅུ་གཅིག་སྟེ། མདོ་སྡེའི་དོན་འཚོལ་བ། དགེ་བའི་བྱ་བ་མང་པོ། གནས་གཙང་མར་གནས་པ། ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་། བདེན་པ་བཞི། གསལ་བའི་གནས་བྱེད་པ། སེམས་རྩེ་གཅིག་ཏུ་བསམ་གཏན་ལ་གནས་པ། སྒྲིབ་པ་མེད་པའི་སེམས། ཤེས་རབ་མེད་པའི་གང་ཟག་དང་བྲལ་བ། ཡེ་ཤེས་སྒོམ་པ། ཤེས་རབ་ཅན་གྱིས་དགའ་བར་བྱེད་པའོ། །ཤེས་རབ་རྣམ་པ་དུ་ཡོད་ཅེ་ན། ལན། རྣམ་པ་གཉིས་དང་། རྣམ་པ་གསུམ་དང་། རྣམ་པ་བཞིའོ། ། དྲི་བ། ཤེས་རབ་རྣམ་པ་གཉིས་གང་ཞེ་ན། ལན། འཇིག་རྟེན་པའི་ཤེས་རབ་དང་། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཤེས་རབ་བོ། །དེ་ལ་འཕགས་པའི་ལམ་དང་འབྲས་བུ་དང་མཐུན་པའི་ཤེས་རབ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཤེས་རབ་ཡིན་ལ། ལྷག་མ་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་ཤེས་རབ་བོ། །འཇིག་རྟེན་པའི་ཤེས་རབ་ནི་ཟག་པ་དང་བཅས་པ། འཆིང་བ་དང་བཅས་པ། བཅིངས་པ་དང་བཅས་པ། རྒྱུན་དང་བཅས་པ། གནོད་པ་དང་བཅས་པ། སྒྲིབ་པ་དང་བཅས་པ། རེག་པ་དང་བཅས་པ། འགྲོ་བ་དང་བཅས་པ། ཉོན་མོངས་པ་དང་བཅས་པའོ། །འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཤེས་རབ་ནི་ཟག་པ་མེད་པ། འཆིང་བ་མེད་པ། བཅིངས་པ་མེད་པ། རྒྱུན་མེད་པ། གནོད་པ་མེད་པ། སྒྲིབ་པ་མེད་པ། རེག་པ་མེད་པ། འགྲོ་བ་མེད་པ། ཉོན་མོངས་པ་མེད་པའོ། །ཤེས་རབ་རྣམ་པ་གསུམ་ནི། བསམ་པའི་ཤེས་རབ། ཐོས་པའི་ཤེས་རབ། སྒོམ་པའི་ཤེས་རབ་བོ། །དེ་ལ་གཞན་ལས་མ་ཐ་རང་གི་ལས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་སམ། བདེན་པ་དང་མཐུན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཐོབ་པ། བྱ་བ་གསལ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་འདི་ནི་བསམ་པའི་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱའོ། །གནས་འདི་ལ་གཞན་ལས་ཐོས་ནས་ཤེས་རབ་ཐོབ་པ་འདི་ནི་ཐོས་པའི་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱའོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པའི་ཤེས་རབ་ཐམས་ཅད་བསྒོམས་པ་ནི་སྒོམ་པའི་ཤེས་རབ་བོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། འོང་བ་གསལ་བར་རྟོགས་པ། འགྲོ་བ་གསལ་བར་རྟོགས་པ། ཐབས་གསལ་བར་རྟོགས་པའོ། །དེ་ལ་ད་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་འདི་མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཉམས་པར་འགྱུར་བ་དང་། དགེ་བའི་ཆོས་འཕེལ་བར་འགྱུར་བའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་འོང་བ་གསལ་བར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་འདི་མི་དགེ་བའི་ཆོས་འཕེལ་བ་དང་། དགེ་བའི་ཆོས་ཉམས་པར་འགྱུར་བའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་འགྲོ་བ་གསལ་བར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །འདི་དག་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཐབས་ཀྱི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་ཐབས་གསལ་བར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། བསགས་པའི་ཤེས་རབ། མ་བསགས་པའི་ཤེས་རབ། བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་མ་བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཤེས་རབ་བོ། །ས་གསུམ་གྱི་དགེ་བའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་བསགས་པའི་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱའོ། །ལམ་བཞིའི་ཤེས་རབ་ནི་མ་བསགས་པའི་ཤེས་རབ་ཅེས་བྱའོ། །

於四地及果報，於三地事有記慧，此謂非聚非非聚慧。四種慧者，自作業智、隨諦相應智、道等分智、果等分智。於是十處正見，是謂自作業智。若見陰或無常或苦或無我，如是相似忍，此謂隨諦相似智。於四道慧，此謂道分智。於四果慧，此謂果等分智。復次四種慧：欲界慧、色界慧、無色界慧、無繫慧。於是欲界善有記慧，此謂欲界慧。色界善有記慧，此謂色界慧。無色界善有記慧，此謂無色界慧。於道果慧，此謂無繫慧。復次四種慧：法智、比智、他心智、等智。於四道及於四果慧，此謂法智。彼坐禪人以此法智，成就過去未來現在智，久過去亦智、未來亦智，此諦智，此謂比智。知他心，此謂他心智。除此三智餘慧，此謂等智。復次四種慧：有慧為聚非為非聚、有慧為非聚非為聚、有慧為聚亦為非聚、有慧非為聚非非為聚。於是欲界善慧，是慧為聚非不為聚，於四道慧為非聚不為聚。於色界及無色界善慧，是慧為聚亦為非聚，於四地果報、於三地事有記慧，是慧非為聚，亦非為非聚。復次四種慧：有慧有為厭患非為達、有慧為達非為厭患、有慧為厭患亦為達、有慧不為厭患亦不為達。於是慧為厭欲，不為通達神通，及不通達四諦，此謂慧為厭患不為達。現得厭欲，以慧達神通非達四諦，此謂波若。

ས་བཞི་དང་རྣམ་སྨིན་དང་། ས་གསུམ་གྱི་བྱ་བ་ལུང་བསྟན་པའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་མ་བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཤེས་རབ་བོ། །ཤེས་རབ་རྣམ་པ་བཞི་ནི། རང་གི་ལས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས། བདེན་པ་དང་མཐུན་པའི་ཡེ་ཤེས། ལམ་མཉམ་པའི་ཡེ་ཤེས། འབྲས་བུ་མཉམ་པའི་ཡེ་ཤེས་སོ། །དེ་ལ་གནས་བཅུར་ཡང་དག་པར་ལྟ་བ་འདི་ནི་རང་གི་ལས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་ཞེས་བྱའོ། །ཕུང་པོ་རྣམས་མི་རྟག་པའམ་སྡུག་བསྔལ་བའམ་བདག་མེད་པར་མཐོང་བ། དེ་ལྟ་བུའི་བཟོད་པ་འདི་ནི་བདེན་པ་དང་མཐུན་པའི་ཡེ་ཤེས་ཞེས་བྱའོ། །ལམ་བཞིའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་ལམ་གྱི་ཆ་ཤས་ཀྱི་ཡེ་ཤེས་སོ། །འབྲས་བུ་བཞིའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་འབྲས་བུ་མཉམ་པའི་ཡེ་ཤེས་སོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། འདོད་ཁམས་ཀྱི་ཤེས་རབ། གཟུགས་ཁམས་ཀྱི་ཤེས་རབ། གཟུགས་མེད་ཀྱི་ཤེས་རབ། ཐམས་ཅད་དང་མ་འབྲེལ་བའི་ཤེས་རབ་བོ། །དེ་ལ་འདོད་ཁམས་ཀྱི་དགེ་བ་ལུང་བསྟན་པའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་འདོད་ཁམས་ཀྱི་ཤེས་རབ་བོ། །གཟུགས་ཁམས་ཀྱི་དགེ་བ་ལུང་བསྟན་པའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་གཟུགས་ཁམས་ཀྱི་ཤེས་རབ་བོ། །གཟུགས་མེད་ཀྱི་དགེ་བ་ལུང་བསྟན་པའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་གཟུགས་མེད་ཀྱི་ཤེས་རབ་བོ། །ལམ་དང་འབྲས་བུའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་ཐམས་ཅད་དང་མ་འབྲེལ་བའི་ཤེས་རབ་བོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཆོས་ཤེས་པ། རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པ། གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པ། མཉམ་པའི་ཤེས་པའོ། །དེ་ལ་ལམ་བཞི་དང་འབྲས་བུ་བཞིའི་ཤེས་རབ་འདི་ནི་ཆོས་ཤེས་པའོ། །བསམ་གཏན་པ་དེས་ཆོས་ཤེས་པ་འདིས་འདས་པ་དང་མ་འོངས་པ་དང་ད་ལྟར་བྱུང་བའི་ཡེ་ཤེས་འགྲུབ་པར་བྱེད་དེ། ཡུན་རིང་པོར་འདས་པ་ཡང་ཤེས། མ་འོངས་པ་ཡང་ཤེས། བདེན་པའི་ཡེ་ཤེས་འདི་ནི་རྗེས་སུ་རྟོགས་པའི་ཤེས་པའོ། །གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པ་འདི་ནི་གཞན་གྱི་སེམས་ཤེས་པའོ། །ཤེས་པ་གསུམ་པོ་འདི་མ་གཏོགས་པའི་ཤེས་རབ་ལྷག་མ་འདི་ནི་མཉམ་པའི་ཤེས་པའོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་བསགས་པ་ཡིན་གྱི་མ་བསགས་པ་མ་ཡིན་ང་། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་མ་བསགས་པ་ཡིན་གྱི་བསགས་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་མ་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་མ་བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། །དེ་ལ་འདོད་ཁམས་ཀྱི་དགེ་བའི་ཤེས་རབ་ནི་བསགས་པ་ཡིན་གྱི་མ་བསགས་པ་མ་ཡིན་པའོ། །ལམ་བཞིའི་ཤེས་རབ་ནི་མ་བསགས་པ་ཡིན་གྱི་བསགས་པ་མ་ཡིན་པའོ། །གཟུགས་ཁམས་དང་གཟུགས་མེད་ཀྱི་དགེ་བའི་ཤེས་རབ་ནི་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་མ་བསགས་པ་ཡང་ཡིན་པའོ། །ས་བཞིའི་རྣམ་སྨིན་དང་ས་གསུམ་གྱི་བྱ་བ་ལུང་བསྟན་པའི་ཤེས་རབ་ནི་བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་མ་བསགས་པ་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་ཡང་ཡིན་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཡང་ཡིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ཁ་ཅིག་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། །དེ་ལ་འདོད་པ་ལ་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་གྱི་ཤེས་རབ་ཡིན་གྱི། མངོན་པར་ཤེས་པ་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་ཞིང་། བདེན་པ་བཞི་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་པ་འདི་ནི་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་གྱི་ཤེས་རབ་ཡིན་གྱི་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པའོ། །ད་ལྟར་འདོད་པ་ལ་སྐྱོ་བ་ཐོབ་པ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་མངོན་པར་ཤེས་པ་རྟོགས་པར་བྱེད་ཀྱི་བདེན་པ་བཞི་རྟོགས་པར་མི་བྱེད་པ་འདི་ནི་ཤེས་རབ་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པའོ།།

為達非為厭患，於四道慧為厭患亦為達，餘慧非為厭患亦非為達。復次四種慧：義辯、法辯、辭辯、樂說辯。於義智此謂義辯，於法智此謂法辯，於說辭慧此謂辭辯，於智智此謂樂說辯。於因果智義辯，於因智法辯，於法辯樂說辭辯，於智智樂說辯。復次於苦及滅智，此謂義辯。於集及道智，此謂法辯。於說法辭，此謂辭辯。於智智，此謂樂說辯。復次知法者，所謂脩多羅、祇夜、闍柯羅界、伽陀、優陀那、伊底(都地反)跋多伽、闍多伽、阿浮多達摩、鞞佛略此謂法辯。知彼此義，此所說法是其義，此謂義辯。說法辭智，此謂辭辯。於智智，此謂樂說辯復。次於眼智，此謂法辯。眼智為見，此謂義辯。於說法辭智，此謂辭辯。於智智，此謂樂說辯。復次四種慧：苦智、苦集智、苦滅智、於是道等分智。苦相應智，苦智；苦集相應智，集智；苦滅修行相應智，具足智；道智(解脫道分別慧品已竟)。

རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཡིན་གྱི་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་མ་ཡིན་པ་དང་། ལམ་བཞིའི་ཤེས་རབ་ནི་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་ཡང་ཡིན་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཡང་ཡིན་པ་དང་། ཤེས་རབ་ལྷག་མ་ནི་སྐྱོ་བའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། དོན་གྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ། ཆོས་ཀྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ། ངེས་པའི་ཚིག་གི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ། སྤོབས་པའི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །དེ་ལ་དོན་ཤེས་པ་ནི་དོན་གྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཆོས་ཤེས་པ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །བརྗོད་པའི་ཚིག་གི་ཤེས་རབ་ནི་ངེས་པའི་ཚིག་གི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡེ་ཤེས་ཤེས་པ་ནི་སྤོབས་པའི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །རྒྱུ་དང་འབྲས་བུ་ཤེས་པ་ནི་དོན་གྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ། རྒྱུ་ཤེས་པ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ། ཆོས་ཀྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ་ནི་སྤོབས་པའི་ངེས་ཚིག་གི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པ། ཡེ་ཤེས་ཤེས་པ་ནི་སྤོབས་པའི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡང་སྡུག་བསྔལ་དང་འགོག་པ་ཤེས་པ་ནི་དོན་གྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཀུན་འབྱུང་དང་ལམ་ཤེས་པ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཆོས་བརྗོད་པའི་ཚིག་ནི་ངེས་ཚིག་གི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡེ་ཤེས་ཤེས་པ་ནི་སྤོབས་པའི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡང་ཆོས་ཤེས་པ་ནི་མདོ་སྡེ་དང་། དབྱངས་ཀྱིས་བསྙད་པ་དང་། ལུང་དུ་བསྟན་པ་དང་། ཚིགས་སུ་བཅད་པ་དང་། ཆེད་དུ་བརྗོད་པ་དང་། གླེང་གཞི་དང་། སྐྱེས་པའི་རབས་དང་། རྨད་དུ་བྱུང་བའི་ཆོས་དང་། ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་རྣམས་ཤེས་པ་འདི་ནི་ཆོས་ཀྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །དེ་དག་གི་དོན་ཤེས་པ་དང་། ཆོས་དེ་དག་གི་དོན་གང་ཡིན་པ་ཤེས་པ་འདི་ནི་དོན་གྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཆོས་བརྗོད་པའི་ཚིག་ཤེས་པ་འནི་ངེས་ཚིག་གི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡེ་ཤེས་ཤེས་པ་ནི་སྤོབས་པའི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡང་མིག་གི་ཡེ་ཤེས་ནི་ཆོས་ཀྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །མིག་གིས་མཐོང་བའི་ཤེས་པ་འདི་ནི་དོན་གྱི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཆོས་བརྗོད་པའི་ཚིག་གི་ཡེ་ཤེས་ནི་ངེས་ཚིག་གི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡེ་ཤེས་ཤེས་པ་ནི་སྤོབས་པའི་སོ་སོ་ཡང་དག་པར་རིག་པའོ། །ཡང་ཤེས་རབ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཤེས་པ། སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་གི་ཤེས་པ། སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་ཤེས་པ། ལམ་མཉམ་པའི་ཆ་ཤས་ཀྱི་ཤེས་པའོ། །སྡུག་བསྔལ་དང་མཐུན་པའི་ཤེས་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཤེས་པའོ། །སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་དང་མཐུན་པའི་ཤེས་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་གི་ཤེས་པའོ། །སྡུག་བསྔལ་འགོག་པ་སྒོམ་པ་དང་མཐུན་པའི་ཤེས་པ་ནི་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་ཤེས་པའོ། །ལམ་གྱི་ཤེས་པའོ།། །།རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་ཤེས་རབ་ཀྱི་ལེའུ་རྫོགས་སོ།

解脫道論卷第九

---

解脫道論卷第十

阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

五方便品第十一之一

於是初坐禪人，樂脫老死、樂除生死因、樂除無明闇、樂斷愛繩、樂得聖慧，於五處當起方便，所謂陰方便、入方便、界方便、因緣方便、聖諦方便。

問：云何陰方便？答：五陰，色陰、受陰、想陰、行陰、識陰。

問：云何色陰？答：四大、四大所造色。云何四大？地界、水界、火界、風界。云何地界？堅性堅相，此謂地界。云何水界？水濕和合色，此謂水界。云何火界？火煖熟色，此謂火界。云何風界？風持色，此謂風界。初坐禪人以二行取諸蓋，以略、以廣，如說觀四大，如是可知。云何四大所造色？眼入、耳入、鼻入、舌入、身入，色入、聲入、香入、味入，女根、男根、命根，身作、口作，虛空界色、輕色、軟色、堪受持色、增長色、相續色、生色、老色、無常揣食處色、眠色。云何眼入？以是見色有對，依彼眼識起，此謂眼入。

རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་གླེགས་བམ་དགུ་པ། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་གླེགས་བམ་བཅུ་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤ་མིང་གཞན་འོད་ཆེན་གྱིས་མཛད། ཀླིང་ཡུལ་གྱི་ཕུ་ནན་གྱི་མཁན་པོ་དགེ་འདུན་འོད་ཀྱིས་བསྒྱུར། ཐབས་ལྔའི་ལེའུ་བཅུ་གཅིག་པའི་དང་པོ། དེ་ལ་དང་པོར་བསམ་གཏན་པས། རྒས་ཤི་ལས་གྲོལ་བར་འདོད་པ་དང་། སྐྱེ་འཆིའི་རྒྱུ་སྤོང་བར་འདོད་པ་དང་། མ་རིག་པའི་མུན་པ་སེལ་བར་འདོད་པ་དང་། སྲེད་པའི་ཞགས་པ་གཅོད་པར་འདོད་པ་དང་། འཕགས་པའི་ཤེས་རབ་ཐོབ་པར་འདོད་པས། གནས་ལྔར་ཐབས་བརྩམ་པར་བྱ་སྟེ། དེ་ནི་ཕུང་པོའི་ཐབས་དང་། སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཐབས་དང་། ཁམས་ཀྱི་ཐབས་དང་། རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་དང་། འཕགས་པའི་བདེན་པའི་ཐབས་སོ།། དྲི་བ། ཕུང་པོའི་ཐབས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། ཕུང་པོ་ལྔ་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ། ཚོར་བའི་ཕུང་པོ། འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོ། འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོ། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོའོ།། དྲི་བ། གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་གང་ཞེ་ན། ལན། འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་དང་། འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་སོ། །འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་གང་ཞེ་ན། ས་ཁམས་དང་། ཆུ་ཁམས་དང་། མེ་ཁམས་དང་། རླུང་ཁམས་སོ། །ས་ཁམས་གང་ཞེ་ན། སྲ་བའི་རང་བཞིན་དང་སྲ་བའི་མཚན་ཉིད་དེ། འདི་ནི་ས་ཁམས་སོ། །ཆུ་ཁམས་གང་ཞེ་ན། གཤེར་བ་དང་འདུ་བའི་གཟུགས་ཏེ། འདི་ནི་ཆུ་ཁམས་སོ། །མེ་ཁམས་གང་ཞེ་ན། མེ་དང་དྲོད་དང་སྨིན་པར་བྱེད་པའི་གཟུགས་ཏེ། འདི་ནི་མེ་ཁམས་སོ། །རླུང་ཁམས་གང་ཞེ་ན། རླུང་གིས་འཛིན་པའི་གཟུགས་ཏེ། འདི་ནི་རླུང་ཁམས་སོ། །དང་པོར་བསམ་གཏན་པས་སྒྲིབ་པ་རྣམས་ཚུལ་གཉིས་ཀྱིས་འཛིན་ཏེ། མདོར་བསྡུས་པ་དང་རྒྱས་པར་རོ། །ཇི་སྐད་དུ་འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་ལ་དམིགས་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་གང་ཞེ་ན། མིག་གི་སྐ་མཆེད། རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད། སྣའི་སྐྱེ་མཆེད། ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད། ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད། གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད། སྒྲའི་སྐྱེ་མཆེད། དྲིའི་སྐྱེ་མཆེད། རོའི་སྐྱེ་མཆེད། མོའི་དབང་པོ། ཕོའི་དབང་པོ། སྲོག་གི་དབང་པོ། ལུས་ཀྱི་ལས། ངག་གི་ལས། ནམ་མཁའི་ཁམས་ཀྱི་གཟུགས། ཡང་བའི་གཟུགས། འཇམ་པའི་གཟུགས། ལས་སུ་རུང་བའི་གཟུགས། འཕེལ་བའི་གཟུགས། རྒྱུན་གྱི་གཟུགས། སྐྱེ་བའི་གཟུགས། རྒས་པའི་གཟུགས། མི་རྟག་པའི་གཟུགས། ཁམ་གྱི་ཟས་ཀྱི་གཟུགས། གཉིད་ཀྱི་གཟུགས་སོ། །མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་གཟུགས་ལ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ་མཐོང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད་དོ།།

復次依眼睛肉揣白黑眼珠三圓，於肉血風痰唾五重內住，如半芥子，大如蟣子頭，初業所成、四大所造、火大最多，此清淨色謂為眼入。如大德舍利弗所說：以眼識清淨，見諸色，或小或微，如牖柯喻。云何耳入？以是聞聲，於是聲有對，依耳識起，此謂耳入。復次於二孔赤毛為邊，依膜住，如青豆莖，初業所造、空大最多，四大所造清淨色，此謂耳入。云何鼻入？以是聞香，於是香有對，依鼻識起，此謂鼻入。復次於鼻孔中三和合，依細孔住，如拘毘陀羅形，初業所造、風大最多，四大所造清淨色，此謂鼻入。云何舌入。以是知味。於是味有對。依舌識起。此謂舌入？復次於舌肉上，兩指大住，如欝波羅花形，初業所造、水大最多，四大所造清淨色，此謂舌入。云何身入？以是覺觸，於是觸有對，依身識起，此謂身入。復次除毛髮爪齒，所餘不受。於一切受身，初業所造、地大最多，四大所造清淨色，此謂身入。是可見色，此謂色入。是有對聲，是謂聲入。是有對香，此謂香入。是有對味，此謂味入。是女性是女根、是男性是男根，是隨守護業所成色，此謂命根。是以身令現諸行名行，此謂身作。是以口令現諸行名行，此謂口作。是色分別此謂虛空界。

ཡང་མིག་གི་ཤ་དང་པགས་པ་དཀར་ནག་གི་མིག་འབྲས་ཟླུམ་པོ་གསུམ་ནི། ཤ་དང་ཁྲག་དང་རླུང་དང་བད་ཀན་དང་མཆིལ་མའི་རིམ་པ་ལྔའི་ནང་ན་གནས་པ། ཡུངས་ཀར་ཕྱེད་ཙམ། ཤིག་གི་མགོ་ཙམ། དང་པོའི་ལས་ལས་བྱུང་བ། འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པ། མེ་ཁམས་ཤས་ཆེ་བའི་དྭངས་མའི་གཟུགས་འདི་ནི་མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཇི་ལྟར་བཙུན་པ་ཤཱ་རིའི་བུས་གསུངས་པ་བཞིན། མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དག་པས་གཟུགས་རྣམས་ཆུང་ངུའམ་ཕྲ་མོ་མཐོང་བ་ནི་སྒེའུ་ཁུང་གི་དཔེ་བཞིན་ནོ། །རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་སྒྲ་ཐོས་པ། སྒྲ་ལ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ། རྣ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཡང་བུ་ག་གཉིས་ཀྱི་སྤུ་དམར་པོའི་མཐའ་ལ་བརྟེན་ནས། པགས་པའི་ནང་ན་གནས་པ། སྔོ་སན་མའི་སྡོང་པོ་ལྟ་བུ། དང་པོའི་ལས་ལས་བྱུང་བ། ནམ་མཁའི་ཁམས་ཤས་ཆེ་བ། འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་དྭངས་མའི་གཟུགས་འདི་ནི་རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །སྣའི་སྐྱེ་མཆེད་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་དྲི་ཚོར་བ། དྲི་ལ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ། སྣའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་སྣའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཡང་སྣ་བུག་གི་ནང་ན་གསུམ་འདུས་པ། བུ་ག་ཕྲ་མོ་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་པ། ཀུ་བི་དྷ་རའི་དབྱིབས་ལྟ་བུ། དང་པོའི་ལས་ལས་བྱུང་བ། རླུང་གི་ཁམས་ཤས་ཆེ་བ། འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་དྭངས་མའི་གཟུགས་འདི་ནི་སྣའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་རོ་མྱོང་བ། རོ་ལ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ། ལྕེའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཡང་ལྕེའི་ཤ་སྟེང་ན་སོར་མོ་གཉིས་ཙམ་དུ་གནས་པ། ཨུཏྤལའི་མེ་ཏོག་གི་དབྱིབས་ལྟ་བུ། དང་པོའི་ལས་ལས་བྱུང་བ། ཆུའི་ཁམས་ཤས་ཆེ་བ། འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་དྭངས་མའི་གཟུགས་འདི་ནི་ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་གང་ཞེ་ན། གང་གིས་རེག་བྱ་ཚོར་བ། རེག་བྱ་ལ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ། ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཡང་སྤུ་དང་སྐྲ་དང་སེན་མོ་དང་སོ་རྣམས་མ་གཏོགས་པའི་ལྷག་མཚོར་བ་མེད་པའི་ལུས་ཐམས་ཅད་ལ། དང་པོའི་ལས་ལས་བྱུང་བ། ས་ཁམས་ཤས་ཆེ་བ། འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་དྭངས་མའི་གཟུགས་འདི་ནི་ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །མཐོང་དུ་རུང་བའི་གཟུགས་འདི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཐོགས་པ་དང་བཅས་པའི་སྒྲ་འདི་ནི་སྒྲའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཐོགས་པ་དང་བཅས་པའི་དྲི་འདི་ནི་དྲིའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །ཐོགས་པ་དང་བཅས་པའི་རོ་འདི་ནི་རོའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །མོའི་མཚན་ཉིད་ནི་མོའི་དབང་པོ། ཕོའི་མཚན་ཉིད་ནི་ཕོའི་དབང་པོ། རྗེས་སུ་སྲུང་བའི་ལས་ལས་བྱུང་བའི་གཟུགས་འདི་ནི་སྲོག་གི་དབང་པོའོ། །གང་གིས་ལུས་ཀྱིས་འདུ་བྱེད་རྣམས་མངོན་པར་སྟོན་པའི་བྱ་བ་འདི་ནི་ལུས་ཀྱི་ལས་སོ། །གང་གིས་ངག་གིས་འདུ་བྱེད་རྣམས་མངོན་པར་སྟོན་པའི་བྱ་བ་འདི་ནི་ངག་གི་ལས་སོ། །གཟུགས་རྣམ་པར་ཕྱེ་བ་འདི་ནི་ནམ་མཁའི་ཁམས་སོ།།

是色輕性此謂色輕，是色輕性此謂色軟，是色堪受持性此謂色堪受持，此三種是身不懈怠性。是諸入聚，此謂色聚。是色聚，此謂色相續。是色令起，此謂色生。是令色熟，此謂色老。是色敗壞，所謂色無常。以氣味眾生得立，此謂氣味揣食。色依界及意識界起，此謂界處色。是諸界懈怠，此謂睡眠色。此二十六所造色及四大，成三十色。

問：四大及四大所造色云何差別？答：四大依四大共生，四大所造色依四大生。四大所造色非四大所依，亦非四大所造色所依。如三杖得倚，如是四大可知；如三杖影倚，如是四大所造色可知，此謂差別。於是坐禪人此三十色，以五行可知所勝，如是以令起、以聚、以生、以種種、以一。

問：云何以令起？答：九色，業因緣所起，所謂眼入、耳入、鼻入、舌入、身入、女根、男根、命根、處色。二色，心因緣所起，所謂身作、口作。一色，時節心所起，所謂聲入。四色，時心食因緣所起，所謂色輕、色軟、色堪受持、眠色。十二色，四因緣所起，所謂色入、香入、味入、虛空界色、聚色、相續色、色生揣食四界。二色，無有所起，所謂色老、色無常。復次生緣老、老緣無常，如是以令起，所勝可知。

གཟུགས་ཡང་བའི་རང་བཞིན་འདི་ནི་གཟུགས་ཡང་བའོ། །གཟུགས་འཇམ་པའི་རང་བཞིན་འདི་ནི་གཟུགས་འཇམ་པའོ། །གཟུགས་ལས་སུ་རུང་བའི་རང་བཞིན་འདི་ནི་གཟུགས་ལས་སུ་རུང་བའོ། །འདི་གསུམ་ནི་ལུས་མི་སྙོམས་ལས་ཀྱི་རང་བཞིན་ནོ། །སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཀྱི་ཚོགས་འདི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཚོགས་སོ། །གཟུགས་ཀྱི་ཚོགས་འདི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་རྒྱུན་ནོ། །གཟུགས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་འདི་ནི་གཟུགས་སྐྱེ་བའོ། །གཟུགས་སྨིན་པར་བྱེད་པ་འདི་ནི་གཟུགས་རྒས་པའོ། །གཟུགས་ཞིག་པར་བྱེད་པ་འདི་ནི་གཟུགས་མི་རྟག་པའོ། །རོའི་སྒོ་ནས་སེམས་ཅན་རྣམས་གནས་པ་འདི་ནི་ཁམ་གྱི་ཟས་སོ། །གཟུགས་ནི་ཁམས་དང་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་བ་འདི་ནི་ཁམས་ཀྱི་གནས་ཀྱི་གཟུགས་སོ། །ཁམས་རྣམས་ཉམས་པ་འདི་ནི་གཉིད་ཀྱི་གཟུགས་སོ། །འབྱུང་བ་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་ཉི་ཤུ་རྩ་དྲུག་པོ་འདི་དང་འབྱུང་བ་བཞི་སྟེ་གཟུགས་སུམ་ཅུའོ།། དྲི་བ། འབྱུང་བ་བཞི་དང་འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། འབྱུང་བ་བཞི་ནི་འབྱུང་བ་བཞི་ལ་བརྟེན་ནས་ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བའོ། །འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་ནི་འབྱུང་བ་བཞི་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེའོ། །འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་ནི་འབྱུང་བ་བཞིའི་རྟེན་མ་ཡིན་ཞིང་། འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་ཀྱི་རྟེན་ཡང་མ་ཡིན་ནོ། །དཔེར་ན་དབྱུག་པ་གསུམ་བརྟེན་ནས་གནས་པ་བཞིན་དུ་འབྱུང་བ་བཞི་ཤེས་པར་བྱ། དཔེར་ན་དབྱུག་པ་གསུམ་གྱི་གྲིབ་མ་བརྟེན་ནས་གནས་པ་བཞིན་དུ་འབྱུང་བ་བཞི་ལས་གྱུར་པའི་གཟུགས་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ནི་ཁྱད་པར་རོ། །དེ་ལ་བསམ་གཏན་པས་གཟུགས་སུམ་ཅུ་པོ་འདི་རྣམ་པ་ལྔས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། སྐྱེད་པར་བྱེད་པ་དང་། ཚོགས་པ་དང་། སྐྱེ་བ་དང་། སྣ་ཚོགས་པ་དང་། གཅིག་པུའི་སྒོ་ནས་སོ།། དྲི་བ། སྐྱེད་པར་བྱེད་པ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། གཟུགས་དགུ་ནི་ལས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བ་སྟེ། མིག་གི་སྐྱེཆེད་དང་། རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། སྣའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། མོའི་དབང་པོ་དང་། ཕོའི་དབང་པོ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོ་དང་། གནས་ཀྱི་གཟུགས་སོ། །གཟུགས་གཉིས་ནི་སེམས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བ་སྟེ། ལུས་ཀྱི་ལས་དང་ངག་གི་ལས་སོ། །གཟུགས་གཅིག་ནི་དུས་དང་སེམས་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་སྟེ། སྒྲའི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །གཟུགས་བཞི་ནི་དུས་དང་སེམས་དང་ཟས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བ་སྟེ། གཟུགས་ཡང་བ་དང་། གཟུགས་འཇམ་པ་དང་། གཟུགས་ལས་སུ་རུང་བ་དང་། གཉིད་ཀྱི་གཟུགས་སོ། །གཟུགས་བཅུ་གཉིས་ནི་རྒྱུ་རྐྱེན་བཞིས་སྐྱེ་བ་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། དྲིའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། རོའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ནམ་མཁའི་ཁམས་ཀྱི་གཟུགས་དང་། ཚོགས་པའི་གཟུགས་དང་། རྒྱུན་དང་། སྐྱེ་བ་དང་། ཁམ་གྱི་ཟས་དང་། ཁམས་བཞིའོ། །གཟུགས་གཉིས་ནི་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སྟེ། གཟུགས་རྒས་པ་དང་གཟུགས་མི་རྟག་པའོ། །ཡང་སྐྱེ་བ་ལས་རྒས་པ་འབྱུང་། རྒས་པ་ལས་མི་རྟག་པ་འབྱུང་སྟེ། དེ་ལྟར་སྐྱེད་པར་བྱེད་པས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཤེས་པར་བྱའོ།།

問：云何以聚？答：九聚業所起，九聚心所起，六聚時節所起，三聚食所起。

問：云何九聚業所起？答：所謂眼十、耳十、鼻十、舌十、身十、女根十、男根十、處十、命根九。

問：云何名眼十？答：眼清淨四界是其處。復依四界、色、香、味、觸、命根，眼清淨。此十法共生、不相離，此謂聚。是謂眼十。此起是生、此熟謂老、此壞是無常，此分別是虛空界，此四法彼聚共起。此眼依於十老時，生第二眼十，彼二種十聚此謂聚。彼隨逐此謂相續。此六法彼共起，彼復第二眼十依於老時，生第三眼十，是第二及第三眼十。此謂聚。唯彼法隨逐，此謂相續。初十散壞，第二十老，第三十起，彼成一剎那。如是所起眼十，彼間不可知，剎那輕速故，不現世間知。有彼坐禪人見眼相續，如江流、如燈焰相續，此謂眼十。如是耳十、鼻十、舌十、身十、女根十、男根十、命根九，以廣可知。

問：云何九聚心所起？答：清淨八義：清淨身作九、清淨口作七、清淨輕九、輕身作十、輕口作十一、清淨眼九、眼身作十、眼口作十一。

問：云何名清淨八心所起？答：四界依界，色香味觸，此八法共生不相離，彼十是名清淨八。彼起是生、彼熟是老、彼壞是無常、彼分別是虛空界，此四法彼隨起。

以下是藏文翻譯： དྲི་བ། ཚོགས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། ལས་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་དགུ་དང་། སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་དགུ་དང་། དུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་དྲུག་དང་། ཟས་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་གསུམ་མོ།། དྲི་བ། ལས་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་དགུ་གང་ཡིན། ལན། མིག་གི་བཅུ་དང་། རྣ་བའི་བཅུ་དང་། སྣའི་བཅུ་དང་། ལྕེའི་བཅུ་དང་། ལུས་ཀྱི་བཅུ་དང་། མོའི་དབང་པོའི་བཅུ་དང་། ཕོའི་དབང་པོའི་བཅུ་དང་། གནས་ཀྱི་བཅུ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོའི་དགུའོ།། དྲི་བ། མིག་གི་བཅུ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཡིན། ལན། མིག་གི་དྭངས་མ་འབྱུང་བ་བཞི་ནི་དེའི་གནས་ཡིན། ཡང་འབྱུང་བ་བཞི་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་དང་། དྲི་དང་། རོ་དང་། རེག་བྱ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོ་དང་། མིག་གི་དྭངས་མ་སྟེ། ཆོས་བཅུ་པོ་འདི་དག་ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་ཞིང་མི་འབྲལ་བ་ནི་ཚོགས་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་ནི་མིག་གི་བཅུའོ།། དེ་སྐྱེ་བ་ནི་སྐྱེ་བ་ཡིན། དེ་སྨིན་པ་ནི་རྒ་བ་ཡིན། དེ་འཇིག་པ་ནི་མི་རྟག་པ་ཡིན། དེ་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ནི་ནམ་མཁའི་ཁམས་ཡིན་ཏེ། ཆོས་བཞི་པོ་དེ་དག་ཀྱང་ཚོགས་པ་དེ་དང་ལྷན་ཅིག་འབྱུང་ངོ་།། མིག་གི་བཅུ་པོ་འདི་རྒས་པ་ན་མིག་གི་བཅུ་པ་གཉིས་པ་སྐྱེ་སྟེ། བཅུ་པ་གཉིས་པོ་དེ་དག་ནི་ཚོགས་པ་ཞེས་བྱའོ།། དེ་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ནི་རྒྱུན་ཞེས་བྱའོ།། ཆོས་དྲུག་པོ་དེ་དག་ནི་དེ་དག་དང་ལྷན་ཅིག་འབྱུང་ངོ་།། ཡང་མིག་གི་བཅུ་པ་གཉིས་པ་དེ་རྒས་པ་ན་མིག་གི་བཅུ་པ་གསུམ་པ་སྐྱེ་སྟེ། དེ་ནི་མིག་གི་བཅུ་པ་གཉིས་པ་དང་གསུམ་པའོ།། འདི་ནི་ཚོགས་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཆོས་དེ་དག་ཁོ་ན་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ནི་རྒྱུན་ཞེས་བྱའོ།། བཅུ་པ་དང་པོ་འཇིག་པ་དང་། བཅུ་པ་གཉིས་པ་རྒས་པ་དང་། བཅུ་པ་གསུམ་པ་སྐྱེ་བ་ནི་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་རོ།། དེ་ལྟར་སྐྱེས་པའི་མིག་གི་བཅུ་པོ་དེ་དག་གི་བར་ནི་མི་ཤེས་ཏེ། སྐད་ཅིག་མ་ཤིན་ཏུ་མྱུར་བའི་ཕྱིར་འཇིག་རྟེན་པས་མི་མཐོང་ངོ་།། བསམ་གཏན་པ་དེས་མིག་གི་རྒྱུན་ནི་ཆུ་བོའི་རྒྱུན་དང་མར་མེའི་རྒྱུན་བཞིན་དུ་མཐོང་སྟེ། འདི་ནི་མིག་གི་བཅུའོ།། དེ་བཞིན་དུ་རྣ་བའི་བཅུ་དང་། སྣའི་བཅུ་དང་། ལྕེའི་བཅུ་དང་། ལུས་ཀྱི་བཅུ་དང་། མོའི་དབང་པོའི་བཅུ་དང་། ཕོའི་དབང་པོའི་བཅུ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོའི་ནི་རྒྱས་པར་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་དགུ་གང་ཡིན། ལན། དྭངས་མ་བརྒྱད་པ་སྟེ། ལུས་ཀྱི་དྭངས་མའི་བྱ་བ་དགུ་དང་། ངག་གི་དྭངས་མའི་བྱ་བ་བདུན་དང་། དྭངས་མའི་ཡང་བ་དགུ་དང་། ལུས་ཀྱི་ཡང་བའི་བྱ་བ་བཅུ་དང་། ངག་གི་ཡང་བའི་བྱ་བ་བཅུ་གཅིག་དང་། མིག་གི་དྭངས་མ་དགུ་དང་། མིག་གི་ལུས་ཀྱི་བྱ་བ་བཅུ་དང་། མིག་གི་ངག་གི་བྱ་བ་བཅུ་གཅིག་གོ། དྲི་བ། སེམས་ལས་བྱུང་བའི་དྭངས་མ་བརྒྱད་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཡིན། ལན། འབྱུང་བ་བཞི་ལ་བརྟེན་པའི་གཟུགས་དང་། དྲི་དང་། རོ་དང་། རེག་བྱ་སྟེ། ཆོས་བརྒྱད་པོ་འདི་དག་ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་ཞིང་མི་འབྲལ་བ་ནི། དེ་དག་ནི་དྭངས་མ་བརྒྱད་པ་ཞེས་བྱའོ།། དེ་སྐྱེ་བ་ནི་སྐྱེ་བ་ཡིན། དེ་སྨིན་པ་ནི་རྒ་བ་ཡིན། དེ་འཇིག་པ་ནི་མི་རྟག་པ་ཡིན། དེ་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ནི་ནམ་མཁའི་ཁམས་ཡིན་ཏེ། ཆོས་བཞི་པོ་དེ་དག་ནི་དེ་དག་དང་རྗེས་སུ་འབྱུང་ངོ་།།

彼清淨八，於壞時與第二心共起。第二清淨八初清淨壞，第二清淨起，於一剎那起，此非展轉為聚，以與三所起所聚。如是清淨輕九及清淨眼九，六作聚非初壞，非第二起，無一剎那。何故？不一心二作令起，餘如初說。

問：云何六聚時節所起？答：清淨八、清淨聲九、清淨輕九、輕聲十、清淨眼九、眼聲十，外聚成二清淨八及聲九。

問：云何三聚食所起？答：清淨八、清淨輕九、清淨眼九，時節食所起聚相續業處，相似可知，餘如初說。命九天聚，於欲界、於業處所成。八聚以壽命活。鼻、舌、身、男女根，如是輕等三及眠，此於色界無有命九天聚。無想、梵天，於其身一切入，以是得活，如是以聚。

問：云何以生？答：如男女入胎，於剎那生三十色起，所謂處十、身十、或女根十或男根十。不男不女二十色起，所謂處十、身十。於欲界化生，滿根入男女，於生剎那七十色起，所謂處十、身十、眼十、耳十、鼻十、舌十、或女根十或男根十。或於惡趣化生生盲女人男人，於其生剎那六十色起，除眼十。如是生聾人六十色起，除耳十。生盲聾人五十色起，除眼十、耳十。惡趣化生滿根入，或非男或非女。及劫初人，於其生剎那六十色起，除男女根。

以下是藏文翻譯： དྭངས་མ་བརྒྱད་པོ་དེ་འཇིག་པའི་ཚེ་སེམས་གཉིས་པ་དང་ལྷན་ཅིག་འབྱུང་ངོ་།། དྭངས་མ་བརྒྱད་པ་གཉིས་པ་ནི་དྭངས་མ་དང་པོ་འཇིག་ཅིང་། དྭངས་མ་གཉིས་པ་སྐྱེ་བ་ནི་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་འབྱུང་སྟེ། འདི་ནི་ཕན་ཚུན་གྱི་ཚོགས་པ་མ་ཡིན་ཏེ། བྱུང་བ་གསུམ་གྱི་ཚོགས་པ་དང་བཅས་པའི་ཕྱིར་རོ།། དེ་བཞིན་དུ་དྭངས་མའི་ཡང་བ་དགུ་དང་དྭངས་མའི་མིག་དགུ་སྟེ། བྱ་བ་དྲུག་གི་ཚོགས་པ་ནི་དང་པོ་མི་འཇིག་ཅིང་། གཉིས་པ་མི་སྐྱེ་ལ། སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་མེད་དོ།། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སེམས་གཅིག་གིས་བྱ་བ་གཉིས་བསྐྱེད་པར་མི་ནུས་པའི་ཕྱིར་རོ།། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་དུ་བཤད་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། དུས་ཀྱི་འགྱུར་བ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་དྲུག་གང་ཡིན། ལན། དྭངས་མ་བརྒྱད་དང་། དྭངས་མའི་སྒྲ་དགུ་དང་། དྭངས་མའི་ཡང་བ་དགུ་དང་། ཡང་བའི་སྒྲ་བཅུ་དང་། དྭངས་མའི་མིག་དགུ་དང་། མིག་གི་སྒྲ་བཅུ་སྟེ། ཕྱིའི་ཚོགས་པ་ནི་དྭངས་མ་བརྒྱད་དང་སྒྲ་དགུར་འགྲུབ་བོ།། དྲི་བ། ཟས་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པ་གསུམ་གང་ཡིན། ལན། དྭངས་མ་བརྒྱད་དང་། དྭངས་མའི་ཡང་བ་དགུ་དང་། དྭངས་མའི་མིག་དགུ་སྟེ། དུས་དང་ཟས་ལས་བྱུང་བའི་ཚོགས་པའི་རྒྱུན་གྱི་ལས་གནས་ནི་འདྲ་བར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། ལྷག་མ་ནི་དང་པོ་བཞིན་ནོ།། སྲོག་དགུའི་ལྷའི་ཚོགས་པ་ནི་འདོད་ཁམས་དང་ལས་གནས་སུ་འགྲུབ་བོ།། ཚོགས་པ་བརྒྱད་ནི་ཚེ་སྲོག་གིས་འཚོ་བར་བྱེད་དོ།། སྣ་དང་། ལྕེ་དང་། ལུས་དང་། ཕོ་མོའི་དབང་པོ་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ཡང་བ་ལ་སོགས་པ་གསུམ་དང་། གཉིད་དེ་དག་ལ་ནི་སྲོག་དགུའི་ལྷའི་ཚོགས་པ་མེད་དོ།། འདུ་ཤེས་མེད་པ་དང་ཚངས་པའི་ལྷ་རྣམས་ནི་ལུས་ལ་ཐམས་ཅད་འཇུག་པས་འཚོ་བར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་ཚོགས་པས་སོ།། དྲི་བ། སྐྱེ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། ཇི་ལྟར་ཕོ་མོ་མངལ་དུ་འཇུག་པ་ན། སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་གཟུགས་སུམ་ཅུ་སྐྱེ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། གནས་ཀྱི་བཅུ་དང་། ལུས་ཀྱི་བཅུ་དང་། མོའི་དབང་པོའི་བཅུའམ་ཕོའི་དབང་པོའི་བཅུའོ།། ཕོ་མོ་མ་ཡིན་པ་ལ་གཟུགས་ཉི་ཤུ་སྐྱེ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། གནས་ཀྱི་བཅུ་དང་། ལུས་ཀྱི་བཅུའོ།། འདོད་ཁམས་སུ་རྫུས་ཏེ་སྐྱེ་བ་དབང་པོ་ཚང་བའི་ཕོ་མོ་ལ་སྐྱེ་བའི་སྐད་ཅིག་མཟུགས་བདུན་ཅུ་སྐྱེ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། གནས་ཀྱི་བཅུ་དང་། ལུས་ཀྱི་བཅུ་དང་། མིག་གི་བཅུ་དང་། རྣ་བའི་བཅུ་དང་། སྣའི་བཅུ་དང་། ལྕེའི་བཅུ་དང་། མོའི་དབང་པོའི་བཅུའམ་ཕོའི་དབང་པོའི་བཅུའོ།། ཡང་ན་ངན་སོང་དུ་རྫུས་ཏེ་སྐྱེ་བའི་དབང་པོ་མ་ཚང་བའི་ལོང་བའི་སྐྱེས་པ་དང་བུད་མེད་ལ་སྐྱེ་བའི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་གཟུགས་དྲུག་ཅུ་སྐྱེ་སྟེ། མིག་གི་བཅུ་མ་གཏོགས་པའོ།། དེ་བཞིན་དུ་འོན་པ་ལ་གཟུགས་དྲུག་ཅུ་སྐྱེ་སྟེ། རྣ་བའི་བཅུ་མ་གཏོགས་པའོ།། ལོང་བ་དང་འོན་པ་ལ་གཟུགས་ལྔ་བཅུ་སྐྱེ་སྟེ། མིག་གི་བཅུ་དང་རྣ་བའི་བཅུ་མ་གཏོགས་པའོ།། ངན་སོང་དུ་རྫུས་ཏེ་སྐྱེ་བའི་དབང་པོ་ཚང་བ་ཕོ་མོ་མ་ཡིན་པ་དང་། བསྐལ་པ་དང་པོའི་མི་རྣམས་ལ་སྐྱེ་བའི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་གཟུགས་དྲུག་ཅུ་སྐྱེ་སྟེ། ཕོ་མོའི་དབང་པོ་མ་གཏོགས་པའོ།།

於彼盲及非男非女，五十色起，除眼根十、除非男非女根。或聾非男非女，亦五十色起，除耳十及非男非女根。或盲聾非男非女，四十色起，處十、身十、鼻十、舌十。梵天於其生剎那，四十九色起，處十、眼十、耳十、身十、命根九。無想天眾生於其生剎那，九色起，命根九。如是以生可知。

問：云何以種種？答：一切色成二種，所謂大、細。於是十二色大，內外色入，以有對義；餘十八色細，以無對義。復二種色，所謂內、外。於是五色成內眼等五入，以有境界義；餘二十五外色，以無境界義。復有二種色，命根、不命根。於是八色名根，五內、女根、男根、命根，以依義；餘二十二非命根，以無依義。一切色成三種，所謂受色、非受色、有壞色。於是九色有受，八根及處色，以業報所成義；九色不受，聲入、身作、口作色、輕色、軟色、堪受持色、老色。無常及眠，非業報所成義；餘十二色有壞，彼以二種義。復有三種色，所謂可見有對、非可見有對、不可見無對。於是一色可見有對，所謂色入，以見義、以觸義；十一色不可見有對，除色入餘大色，以不見義、以觸義。十八色不可見無對，餘細色，不可見義、不可觸義。一切色成四種，所謂自性色、形色、相色、分別色。於是十九自性色。

以下是藏文翻譯： ལོང་བ་དང་ཕོ་མོ་མ་ཡིན་པ་དེ་དག་ལ་གཟུགས་ལྔ་བཅུ་སྐྱེ་སྟེ། མིག་གི་དབང་པོའི་བཅུ་དང་ཕོ་མོ་མ་ཡིན་པའི་དབང་པོ་མ་གཏོགས་པའོ།། ཡང་ན་འོན་པ་དང་ཕོ་མོ་མ་ཡིན་པ་ལ་ཡང་གཟུགས་ལྔ་བཅུ་སྐྱེ་སྟེ། རྣ་བའི་བཅུ་དང་ཕོ་མོ་མ་ཡིན་པའི་དབང་པོ་མ་གཏོགས་པའོ།། ཡང་ན་ལོང་བ་དང་འོན་པ་དང་ཕོ་མོ་མ་ཡིན་པ་ལ་གཟུགས་བཞི་བཅུ་སྐྱེ་སྟེ། གནས་ཀྱི་བཅུ་དང་། ལུས་ཀྱི་བཅུ་དང་། སྣའི་བཅུ་དང་། ལྕེའི་བཅུའོ།། ཚངས་པའི་ལྷ་ལ་སྐྱེ་བའི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་གཟུགས་ཞེ་དགུ་སྐྱེ་སྟེ། གནས་ཀྱི་བཅུ་དང་། མིག་གི་བཅུ་དང་། རྣ་བའི་བཅུ་དང་། ལུས་ཀྱི་བཅུ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོའི་དགུའོ།། འདུ་ཤེས་མེད་པའི་ལྷའི་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་སྐྱེ་བའི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་གཟུགས་དགུ་སྐྱེ་སྟེ། སྲོག་གི་དབང་པོའི་དགུའོ།། དེ་ལྟར་སྐྱེ་བ་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། སྣ་ཚོགས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། གཟུགས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ཆེན་པོ་དང་ཕྲ་བའོ།། དེ་ལ་གཟུགས་བཅུ་གཉིས་ནི་ཆེན་པོ་སྟེ། ཕྱི་ནང་གི་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། ལྷག་མ་བཅོ་བརྒྱད་ནི་ཕྲ་བ་སྟེ། ཐོགས་པ་མེད་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། ཡང་གཟུགས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། ཕྱི་དང་ནང་ངོ་།། དེ་ལ་གཟུགས་ལྔ་ནི་ནང་སྟེ། མིག་ལ་སོགས་པ་ལྔའི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་ཡུལ་ཅན་གྱི་དོན་གྱིས་སོ།། ལྷག་མ་ཉི་ཤུ་རྩ་ལྔ་ནི་ཕྱི་སྟེ། ཡུལ་ཅན་མ་ཡིན་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། ཡང་གཟུགས་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། སྲོག་གི་དབང་པོ་དང་སྲོག་གི་དབང་པོ་མ་ཡིན་པའོ།། དེ་ལ་གཟུགས་བརྒྱད་ནི་དབང་པོ་སྟེ། ནང་གི་ལྔ་དང་། མོའི་དབང་པོ་དང་། ཕོའི་དབང་པོ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོ་སྟེ། རྟེན་གྱི་དོན་གྱིས་སོ།། ལྷག་མ་ཉི་ཤུ་རྩ་གཉིས་ནི་དབང་པོ་མ་ཡིན་ཏེ། རྟེན་མ་ཡིན་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། གཟུགས་ཐམསྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། ཉེ་བར་ལེན་པའི་གཟུགས་དང་། ཉེ་བར་ལེན་པ་མ་ཡིན་པའི་གཟུགས་དང་། འཇིག་པ་དང་བཅས་པའི་གཟུགས་སོ།། དེ་ལ་གཟུགས་དགུ་ནི་ཉེ་བར་ལེན་པ་སྟེ། དབང་པོ་བརྒྱད་དང་གནས་ཀྱི་གཟུགས་ཏེ། ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པས་གྲུབ་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། གཟུགས་དགུ་ནི་ཉེ་བར་ལེན་པ་མ་ཡིན་ཏེ། སྒྲའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ལུས་ཀྱི་བྱ་བ་དང་། ངག་གི་བྱ་བའི་གཟུགས་དང་། ཡང་བའི་གཟུགས་དང་། འཇམ་པའི་གཟུགས་དང་། ལས་སུ་རུང་བའི་གཟུགས་དང་། རྒས་པའི་གཟུགས་དང་། མི་རྟག་པ་དང་གཉིད་དེ། ལས་ཀྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པས་མ་གྲུབ་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། ལྷག་མ་བཅུ་གཉིས་ནི་འཇིག་པ་དང་བཅས་པའི་གཟུགས་ཏེ། དེ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱི་དོན་གྱིས་སོ།། ཡང་གཟུགས་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། མཐོང་བར་བྱ་བ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ་དང་། མཐོང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ་དང་། མཐོང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་ཐོགས་པ་མེད་པའོ།། དེ་ལ་གཟུགས་གཅིག་ནི་མཐོང་བར་བྱ་བ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དེ། མཐོང་བའི་དོན་དང་རེག་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། གཟུགས་བཅུ་གཅིག་ནི་མཐོང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་ཐོགས་པ་དང་བཅས་པ་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་མ་གཏོགས་པའི་གཟུགས་ཆེན་པོ་ལྷག་མ་རྣམས་ཏེ། མཐོང་བ་མ་ཡིན་པའི་དོན་དང་རེག་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། གཟུགས་བཅོ་བརྒྱད་ནི་མཐོང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་ཐོགས་པ་མེད་པ་སྟེ། གཟུགས་ཕྲ་བ་ལྷག་མ་རྣམས་ཏེ། མཐོང་བ་མ་ཡིན་པའི་དོན་དང་རེག་པ་མ་ཡིན་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། གཟུགས་ཐམས་ཅད་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། རང་བཞིན་གྱི་གཟུགས་དང་། དབྱིབས་ཀྱི་གཟུགས་དང་། མཚན་མའི་གཟུགས་དང་། རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་གཟུགས་སོ།། དེ་ལ་རང་བཞིན་གྱི་གཟུགས་ནི་བཅུ་དགུའོ།།

餘十二大色，女根、男根、命根、水界揣食處色、眠色，以畢竟義。七形色，所謂身作口作色、輕色、軟色、堪受持色、受色、相續自性色，以變。三相色，色生、色老、色無常，以有為相義。一色，分別色，所謂虛空界，以聚分別義。於是自性色，彼成分別，餘無分別。如是以種種分別。

問：云何以一種當分別？答：一切色非因非無因，因不相應，有緣有為，世所攝，有漏、有縛、有結、有流、有厄、有蓋，所觸有趣，有煩惱。無記無事，非心數，心不相應。小欲界繫不定非乘，不與樂共起、不與苦共起，不苦不樂共起，不令聚非不令聚，非學非非學，非見所斷、非思惟所斷。如是以一種所勝可知。此謂色陰。

問：云何受陰？答：以相一受，以彼心受持成一。由處二受，所謂身受、意受。由自性三受，樂受、苦受、不苦不樂受。由法四受，善受、不善受、報受、事受。由根五受，樂根、苦根、喜根、憂根、捨根。由黑白六受，有漏樂受、無漏樂受、有漏苦受、無漏苦受、有漏不苦不樂受、無漏不苦不樂受。由門七受，從眼觸生受、從耳觸生受、從鼻觸生受、從舌觸生受、從身觸生受、從意界觸生受。

以下是藏文翻譯： ལྷག་མ་བཅུ་གཉིས་ནི་གཟུགས་ཆེན་པོ་སྟེ། མོའི་དབང་པོ་དང་། ཕོའི་དབང་པོ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོ་དང་། ཆུའི་ཁམས་དང་། ཟས་རགས་པ་དང་། གནས་ཀྱི་གཟུགས་དང་། གཉིད་ཀྱི་གཟུགས་ཏེ། མཐར་ཐུག་པའི་དོན་གྱིས་སོ།། དབྱིབས་ཀྱི་གཟུགས་བདུན་ནི། འདི་ལྟ་སྟེ། ལུས་ཀྱི་བྱ་བ་དང་ངག་གི་བྱ་བའི་གཟུགས་དང་། ཡང་བའི་གཟུགས་དང་། འཇམ་པའི་གཟུགས་དང་། ལས་སུ་རུང་བའི་གཟུགས་དང་། ཉེ་བར་ལེན་པའི་གཟུགས་དང་། རྒྱུན་གྱི་རང་བཞིན་གྱི་གཟུགས་ཏེ། འགྱུར་བའི་དོན་གྱིས་སོ།། མཚན་ཉིད་གསུམ་ནི། སྐྱེ་བ་དང་། གཟུགས་ཀྱི་རྒ་བ་དང་། གཟུགས་ཀྱི་མི་རྟག་པ་སྟེ། འདུས་བྱས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱི་དོན་གྱིས་སོ།། གཟུགས་གཅིག་ནི་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་གཟུགས་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ་ནམ་མཁའི་ཁམས་ཏེ། ཚོགས་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་དོན་གྱིས་སོ།། དེ་ལ་རང་བཞིན་གྱི་གཟུགས་དེ་ནི་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་འགྱུར་གྱི། ལྷག་མ་ནི་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་མེད་དོ།། དེ་ལྟར་སྣ་ཚོགས་པས་རྣམ་པར་དབྱེའོ།། དྲི་བ། རྣམ་པ་གཅིག་ཏུ་ཇི་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེ། ལན། གཟུགས་ཐམས་ཅད་ནི་རྒྱུ་མ་ཡིན་རྒྱུ་མེད་པ་ཡང་མ་ཡིན། རྒྱུ་དང་མི་ལྡན་པ། རྐྱེན་དང་བཅས་པ། འདུས་བྱས། འཇིག་རྟེན་གྱིས་བསྡུས་པ། ཟག་པ་དང་བཅས་པ། འཆིང་བ་དང་བཅས་པ། ཀུན་སྦྱོར་དང་བཅས་པ། རྒྱུ་བ་དང་བཅས་པ། གནོད་པ་དང་བཅས་པ། སྒྲིབ་པ་དང་བཅས་པ། རེག་པ་དང་བཅས་པ། འགྲོ་བ་དང་བཅས་པ། ཉོན་མོངས་པ་དང་བཅས་པ། ལུང་མ་བསྟན། དངོས་པོ་མེད་པ། སེམས་ཀྱི་གྲངས་མ་ཡིན་པ། སེམས་དང་མི་ལྡན་པ། འདོད་པའི་ཁམས་སུ་གཏོགས་པ་ཆུང་ངུ་། མ་ངེས་པ། ཐེག་པ་མ་ཡིན་པ། བདེ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་མི་སྐྱེ་བ། སྡུག་བསྔལ་དང་ལྷན་ཅིག་མི་སྐྱེ་བ། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བ། ཚོགས་པར་མི་བྱེད་པ་མ་ཡིན་ཚོགས་པར་བྱེད་པ་མ་ཡིན་པ། སློབ་པ་ཡང་མ་ཡིན་སློབ་པ་མ་ཡིན་པ་ཡང་མ་ཡིན་པ། མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ། བསྒོམ་པས་སྤང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པའོ།། དེ་ལྟར་རྣམ་པ་གཅིག་གིས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ།། འདི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཞེས་བྱའོ།། དྲི་བ། ཚོར་བའི་ཕུང་པོ་གང་ཡིན། མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཚོར་བ་གཅིག་སྟེ། སེམས་ཀྱིས་མྱོང་བ་དེ་གཅིག་ཏུ་འགྲུབ་པའོ།། གནས་ཀྱིས་ཚོར་བ་གཉིས་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ། ལུས་ཀྱི་ཚོར་བ་དང་ཡིད་ཀྱི་ཚོར་བའོ།། རང་བཞིན་གྱིས་ཚོར་བ་གསུམ་སྟེ། བདེ་བའི་ཚོར་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཚོར་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཚོར་བའོ།། ཆོས་ཀྱིས་ཚོར་བ་བཞི་སྟེ། དགེ་བའི་ཚོར་བ་དང་། མི་དགེ་བའི་ཚོར་བ་དང་། རྣམ་པར་སྨིན་པའི་ཚོར་བ་དང་། དངོས་པོའི་ཚོར་བའོ།། དབང་པོས་ཚོར་བ་ལྔ་སྟེ། བདེ་བའི་དབང་པོ་དང་། སྡུག་བསྔལ་གྱི་དབང་པོ་དང་། ཡིད་བདེ་བའི་དབང་པོ་དང་། ཡིད་མི་བདེ་བའི་དབང་པོ་དང་། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་དབང་པོའོ།། ནག་པོ་དང་དཀར་པོས་ཚོར་བ་དྲུག་སྟེ། ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་བདེ་བའི་ཚོར་བ་དང་། ཟག་པ་མེད་པའི་བདེ་བའི་ཚོར་བ་དང་། ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཚོར་བ་དང་། ཟག་པ་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཚོར་བ་དང་། ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཚོར་བ་དང་། ཟག་པ་མེད་པའི་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཚོར་བའོ།། སྒོས་ཚོར་བ་བདུན་ཏེ། མིག་གི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་བ་དང་། རྣ་བའི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་བ་དང་། སྣའི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་བ་དང་། ལྕེའི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་བ་དང་། ལུས་ཀྱི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་བ་དང་། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ཀྱི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་བའོ།།

從意識界觸生受，以廣成一百八受，六依愛起受、六依出離起受、六依愛憂起受、六依出離憂起受、六依愛捨起受、六依出離捨起受。此六六成三十六，於三時三三十六，此謂受陰。

問：云何想陰？答：以想一相，以心知事。以黑白二相，謂顛倒想、不顛倒想。以由不善三想，謂欲想、瞋恚想、害想。以由善三想，謂出離想、不瞋恚想、不害想。以不知義性處門四想，謂不淨淨想、於苦樂想、於無常常想、於無我我想。以由知義性處四想，不淨想、苦想、無常想、無我想。以由毘尼五想，於不淨淨想、於不淨不淨想、於淨不淨想、於淨淨想、疑想。以由事六想，色想、聲想、香想、味想、觸想、法想。以由門七想，從眼觸生想、從耳觸生想、從鼻觸生想、從舌觸生想、從身觸生想、從意界觸生想、從意識界觸生想。如是種種想可知，此謂想陰。

問：云何行陰？答：觸、思、覺、觀、喜心、精進念、定、慧、命根、蓋、不貪、不瞋、慚、愧、猗、欲、解脫、捨、作意、貪、瞋恚、無明、慢、見、調戲、疑、懈怠、無慚、無愧，除受想一切心數法，行陰。於是觸者，是心觸事。如日光觸壁，是其想處。思者是心動，如作宅足種法，是其事門足處。覺者，是口行，如以心誦經，是彼想足處。

以下是藏文翻譯： ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ཀྱི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་ཚོར་བ་སྟེ། རྒྱས་པར་ཚོར་བ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་དུ་འགྱུར་ཏེ། སྲེད་པ་ལ་བརྟེན་པའི་ཚོར་བ་དྲུག་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བ་ལ་བརྟེན་པའི་ཚོར་བ་དྲུག་དང་། སྲེད་པའི་ཡིད་མི་བདེ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་ཚོར་བ་དྲུག་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཡིད་མི་བདེ་བ་ལ་བརྟེན་པའི་ཚོར་བ་དྲུག་དང་། སྲེད་པའི་བཏང་སྙོམས་ལ་བརྟེན་པའི་ཚོར་བ་དྲུག་དང་། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་བཏང་སྙོམས་ལ་བརྟེན་པའི་ཚོར་བ་དྲུག་གོ། དྲུག་དྲུག་པོ་དེ་དག་སུམ་ཅུ་རྩ་དྲུག་ཏུ་འགྱུར་ཏེ། དུས་གསུམ་དུ་གསུམ་པ་སུམ་ཅུ་རྩ་དྲུག་གོ། འདི་ནི་ཚོར་བའི་ཕུང་པོའོ།། དྲི་བ། འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོ་གང་ཡིན། ལན། མཚན་ཉིད་ཀྱིས་འདུ་ཤེས་གཅིག་སྟེ། སེམས་ཀྱིས་དངོས་པོ་ཤེས་པའོ།། ནག་པོ་དང་དཀར་པོས་འདུ་ཤེས་གཉིས་ཏེ། ཕྱིན་ཅི་ལོག་གི་འདུ་ཤེས་དང་ཕྱིན་ཅི་མ་ལོག་པའི་འདུ་ཤེས་སོ།། མི་དགེ་བ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་གསུམ་སྟེ། འདོད་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཞེ་སྡང་གི་འདུ་ཤེས་དང་། གནོད་སེམས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སོ།། དགེ་བ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་གསུམ་སྟེ། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཞེ་སྡང་མེད་པའི་འདུ་ཤེས་དང་། གནོད་སེམས་མེད་པའི་འདུ་ཤེས་སོ།། དོན་གྱི་རང་བཞིན་དང་གནས་དང་སྒོ་མི་ཤེས་པའི་འདུ་ཤེས་བཞི་སྟེ། མི་གཙང་བ་ལ་གཙང་བར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ལ་བདེ་བར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། མི་རྟག་པ་ལ་རྟག་པར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། བདག་མེད་པ་ལ་བདག་ཏུ་འདུ་ཤེས་པའོ།། དོན་གྱི་རང་བཞིན་དང་གནས་ཤེས་པའི་འདུ་ཤེས་བཞི་སྟེ། མི་གཙང་བར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་དུ་འདུ་ཤེས་པ་དང་། མི་རྟག་པར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། བདག་མེད་པར་འདུ་ཤེས་པའོ།། རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་ལྔ་སྟེ། མི་གཙང་བ་ལ་གཙང་བར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། མི་གཙང་བ་ལ་མི་གཙང་བར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། གབ་ལ་མི་གཙང་བར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། གཙང་བ་ལ་གཙང་བར་འདུ་ཤེས་པ་དང་། ཐེ་ཚོམ་གྱི་འདུ་ཤེས་སོ།། དངོས་པོ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དྲུག་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་དང་། སྒྲའི་འདུ་ཤེས་དང་། དྲིའི་འདུ་ཤེས་དང་། རོའི་འདུ་ཤེས་དང་། རེག་བྱའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཆོས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སོ།། སྒོ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་བདུན་ཏེ། མིག་གི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། རྣ་བའི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། སྣའི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ལྕེའི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ལུས་ཀྱི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ཀྱི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་དང་། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ཀྱི་འདུས་ཏེ་རེག་པ་ལས་བྱུང་བའི་འདུ་ཤེས་སོ།། དེ་ལྟར་འདུ་ཤེས་སྣ་ཚོགས་པ་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ནི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོའོ།། དྲི་བ། འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོ་གང་ཡིན། ལན། རེག་པ་དང་། སེམས་པ་དང་། རྟོག་པ་དང་། དཔྱོད་པ་དང་། སེམས་དགའ་བ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་དང་། དྲན་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། ཤེས་རབ་དང་། སྲོག་གི་དབང་པོ་དང་། སྒྲིབ་པ་དང་། མ་ཆགས་པ་དང་། ཞེ་སྡང་མེད་པ་དང་། ངོ་ཚ་ཤེས་པ་དང་། ཁྲེལ་ཡོད་པ་དང་། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་དང་། འདུན་པ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སྡང་དང་། མ་རིག་པ་དང་། ང་རྒྱལ་དང་། ལྟ་བ་དང་། རྒོད་པ་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་། ལེ་ལོ་དང་། ངོ་ཚ་མེད་པ་དང་། ཁྲེལ་མེད་པ་དང་། ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་མ་གཏོགས་པའི་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོའོ།། དེ་ལ་རེག་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་དངོས་པོ་ལ་རེག་པ་སྟེ། དཔེར་ན་ཉི་མའི་འོད་ཀྱིས་རྩིག་པ་ལ་རེག་པ་བཞིན་ཏེ། དེ་ནི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་གནས་སོ།། སེམས་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་གཡོ་བ་སྟེ། དཔེར་ན་ཁང་པ་བྱེད་པ་དང་ཆོས་ཀྱི་མཐིལ་བཞིན་ཏེ། དེ་ནི་དངོས་པོ་དང་སྒོ་དང་མཐིལ་གྱི་གནས་སོ་པ་ནི་ངག་གི་ལས་ཏེ། དཔེར་ན་སེམས་ཀྱིས་མདོ་འདོན་པ་བཞིན་ཏེ། དེ་ནི་འདུ་ཤེས་ཀྱི་མཐིལ་གྱི་གནས་སོ།།;

觀者，是心觀事，如隨思義，是其覺足處。喜者，是心歡喜，如人得物，是其踴躍足處。心者，是心清，如呪令水清，彼四須陀洹分足處。精進者，是心勇猛，如壯牛堪重，彼八事處足處。念者，是心守護，如持油鉢，彼四念處足處。定者，是心專一，如殿裏燈，彼四禪足處。慧者，是心見，如人有眼，彼四聖諦足處。命根者，是無色法、是壽命，如欝波羅水，彼名色足處。蓋者，是心惡止離。如人樂命離毒。彼四禪行足處。不貪者是心捨著。如得脫責。彼離出足處。不瞋者是心不瞋怒如貓皮。彼四無量足處。慚者是心羞恥於作惡，如憎惡屎尿，彼自身依足處。愧者，是心畏於作惡，如畏官長，彼世依足處。猗者，是心動搖滅，如夏熱人冷水洗浴，彼喜足處。欲者，樂作善，如有信檀越，彼四如意足處。解脫者，是心屈曲，如水流深處，彼覺觀足處。捨者，是心不去來，如人執稱，彼精進等足處。作意者，是心令起法則，如人執施，彼善不善足處。貪者，是心攝受，如我鳥，彼可愛可樂色足處。瞋恚者，是心踴躍，如瞋毒蛇，彼十瞋恚處足處。無明者，是心無所見，如盲人，彼四顛倒足處。慢者，是心舉，如共相撲，彼三種足處。見者，是心取執，如盲人摸象，彼從他聞聲不正憶足處。

བལྟ་བ་ནི་སེམས་ཀྱིས་དོན་ལ་བལྟ་བ་སྟེ། བསམ་པའི་དོན་བཞིན་དུ་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་ནི་དེའི་རྟོགས་པའི་གནས་སོ། །དགའ་བ་ནི་སེམས་ཡིད་བདེ་བ་སྟེ། མི་ཞིག་གིས་དངོས་པོ་ཐོབ་པ་བཞིན་དུ་དེའི་མཆོང་ཞིང་རྒྱུག་པའི་གནས་སོ། །སེམས་ནི་སེམས་དྭངས་པ་སྟེ། སྔགས་ཀྱིས་ཆུ་དྭངས་པ་བཞིན་དུ་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ཡན་ལག་བཞིའི་གནས་སོ། །བརྩོན་འགྲུས་ནི་སེམས་སྤོབས་པ་སྟེ། གླང་པོ་སྟོབས་ལྡན་གྱིས་ཁུར་ལྕི་བ་འདེགས་པ་བཞིན་དུ་དོན་བརྒྱད་ཀྱི་གནས་སོ། །དྲན་པ་ནི་སེམས་བསྲུང་བ་སྟེ། སྣུམ་གྱི་སྣོད་འཛིན་པ་བཞིན་དུ་དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་བཞིའི་གནས་སོ། །ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་སྟེ། ཕོ་བྲང་གི་མར་མེ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་བཞིའི་གནས་སོ། །ཤེས་རབ་ནི་སེམས་ཀྱིས་མཐོང་བ་སྟེ། མི་ལ་མིག་ཡོད་པ་བཞིན་དུ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞིའི་གནས་སོ། །སྲོག་གི་དབང་པོ་ནི་གཟུགས་མེད་པའི་ཆོས་ཏེ་ཚེ་སྲོག་ཡིན་ལ། ཨུཏྤལའི་ཆུ་བཞིན་དུ་མིང་དང་གཟུགས་ཀྱི་གནས་སོ། །སྒྲིབ་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་ངན་པ་འགོག་ཅིང་སྤོང་བ་སྟེ། མི་སྲོག་ལ་དགའ་བས་དུག་སྤོང་བ་བཞིན་དུ་བསམ་གཏན་བཞིའི་སྤྱོད་པའི་གནས་སོ། །མ་ཆགས་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་ཞེན་པ་གཏོང་བ་སྟེ། བུ་ལོན་ལས་ཐར་བ་བཞིན་དུ་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་གནས་སོ། །ཞེ་སྡང་མེད་པ་ནི་སེམས་ཁྲོ་བ་མེད་པ་སྟེ་བྱི་ལའི་པགས་པ་བཞིན་དུ་ཚད་མེད་པ་བཞིའི་གནས་སོ། །ངོ་ཚ་ཤེས་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་སྡིག་པ་བྱེད་པ་ལ་ངོ་ཚ་བ་སྟེ། དྲི་ཆེན་དང་གཅི་བ་ལ་སྐྱུག་བྲོ་བ་བཞིན་དུ་རང་ལུས་ལ་བརྟེན་པའི་གནས་སོ། །ཁྲེལ་ཡོད་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་སྡིག་པ་བྱེད་པ་ལ་འཇིགས་པ་སྟེ། དཔོན་པོ་ལ་འཇིགས་པ་བཞིན་དུ་འཇིག་རྟེན་ལ་བརྟེན་པའི་གནས་སོ། །ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པ་ནི་སེམས་ཀྱི་གཡོ་བ་འགག་པ་སྟེ། དབྱར་ཚ་བའི་དུས་སུ་མི་ཞིག་གིས་ཆུ་གྲང་མོས་ཁྲུས་བྱེད་པ་བཞིན་དུ་དགའ་བའི་གནས་སོ། །འདུན་པ་ནི་དགེ་བ་བྱེད་པ་ལ་དགའ་བ་སྟེ། དད་པ་དང་ལྡན་པའི་སྦྱིན་བདག་བཞིན་དུ་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞིའི་གནས་སོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ནི་སེམས་གཡོ་བ་སྟེ། ཆུ་བོ་གཏིང་ཟོར་འབབ་པ་བཞིན་དུ་རྟོག་དཔྱོད་ཀྱི་གནས་སོ། །བཏང་སྙོམས་ནི་སེམས་འགྲོ་འོང་མེད་པ་སྟེ། མི་ཞིག་གིས་སྲང་འཛིན་པ་བཞིན་དུ་བརྩོན་འགྲུས་སོགས་ཀྱི་གནས་སོ། །ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་ཆོས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་སྟེ། མི་ཞིག་གིས་སྦྱིན་པ་གཏོང་བ་བཞིན་དུ་དགེ་མི་དགེའི་གནས་སོ། །འདོད་ཆགས་ནི་སེམས་ཀྱིས་ཡོངས་སུ་འཛིན་པ་སྟེ། རང་གི་བྱ་བཞིན་དུ་སྡུག་ཅིང་ཡིད་དུ་འོང་བའི་གཟུགས་ཀྱི་གནས་སོ། །ཞེ་སྡང་ནི་སེམས་མཆོང་བ་སྟེ། སྦྲུལ་གདུག་པ་ཁྲོས་པ་བཞིན་དུ་ཁྲོ་བའི་གནས་བཅུའི་གནས་སོ། །མ་རིག་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་ཅི་ཡང་མི་མཐོང་བ་སྟེ། ལོང་བ་བཞིན་དུ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་བཞིའི་གནས་སོ། །ང་རྒྱལ་ནི་སེམས་མཐོ་བར་འཛིན་པ་སྟེ། རྒྱལ་འགྱེད་བྱེད་པ་བཞིན་དུ་རྣམ་པ་གསུམ་གྱི་གནས་སོ། །ལྟ་བ་ནི་སེམས་ཀྱིས་འཛིན་པ་སྟེ། ལོང་བས་གླང་པོ་ཆེ་ལ་རེག་པ་བཞིན་དུ་གཞན་གྱི་སྒྲ་ཐོས་ནས་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་དྲན་པའི་གནས་སོ།།

調者，是心不寂寂，猶如沸水，彼速精進足處。悔者，是心退，如愛不淨，彼以作惡善退足處。疑者，是心不一取執，如人行遠國或於二道，彼不正作意足處。懈怠者，是心懶墮，如蛇藏蟄，彼八懶處足處。無慚者，是心於作惡無羞恥，如栴陀羅人，彼不恭敬足處。無愧者，是心於作惡無畏，如惡王，彼六不恭敬足處。此謂行陰。

問：云何識陰？答：眼識、耳識、鼻識、舌識、身識、意界意識界。於是眼識者，依眼緣色生識，是謂眼識。耳識者，依耳緣聲生識，是謂耳識。鼻識者，依鼻緣香生識，是謂鼻識。舌識者，依舌緣味生識，是謂舌識。身識者，依身緣觸生識，是謂身識。意界者，依處五事依二事。五識若前後次第生識，此謂意界。意識界者，除此六識，餘心，此謂意識界。此七識以三行所勝可知。如是以處事、以事、以法。

問：云何以處事？答：五識種種處、種種事，意界及意識界一處，意界五事、意識界六事。五識者，內法內處外事意界、內法外處外事意識界、內法外處內事亦外事。六識者，初生處、初生事意識界。於入體剎那共生處，初以生處，於無色有無處一切事。如是以處事可知。

問：云何以事？答：五識一一受其境界，非一一次第生，不前不後生不散起。以五識不知所有法，除初起。

འགྱུར་བ་ནི་སེམས་མི་ཞི་བ་སྟེ། ཆུ་ཁོལ་མ་བཞིན་དུ་བརྩོན་འགྲུས་མྱུར་བའི་གནས་སོ། །འགྱོད་པ་ནི་སེམས་ལྡོག་པ་སྟེ། མི་གཙང་བ་ལ་དགའ་བ་བཞིན་དུ་དགེ་སྡིག་ལས་ལྡོག་པའི་གནས་སོ། །ཐེ་ཚོམ་ནི་སེམས་ངེས་པར་མི་འཛིན་པ་སྟེ། མི་ཞིག་ཡུལ་རིང་པོར་འགྲོ་བའམ་ལམ་གཉིས་སུ་གྱུར་པ་བཞིན་དུ་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་བྱེད་པའི་གནས་སོ། །ལེ་ལོ་ནི་སེམས་སྙོམ་ལས་སུ་གྱུར་པ་སྟེ། སྦྲུལ་གྱིས་གནས་སུ་འཛུལ་བ་བཞིན་དུ་ལེ་ལོའི་གནས་བརྒྱད་ཀྱི་གནས་སོ། །ངོ་ཚ་མེད་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་སྡིག་པ་བྱེད་པ་ལ་ངོ་ཚ་མེད་པ་སྟེ། གདོལ་པའི་མི་བཞིན་དུ་གུས་པ་མེད་པའི་གནས་སོ། །ཁྲེལ་མེད་པ་ནི་སེམས་ཀྱིས་སྡིག་པ་བྱེད་པ་ལ་འཇིགས་པ་མེད་པ་སྟེ། རྒྱལ་པོ་ངན་པ་བཞིན་དུ་གུས་པ་མེད་པ་དྲུག་གི་གནས་སོ། །འདི་དག་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོའོ།། དྲི་བ། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོ་གང་ཞེ་ན། ལན་ནི། མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་། རྣ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་། སྣའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་། ལྕེའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་། ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་དང་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་སོ། །དེ་ལ་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་མིག་ལ་བརྟེན་ནས་གཟུགས་ལ་དམིགས་ཏེ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་སྟེ། དེ་ནི་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། །རྣ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་རྣ་བ་ལ་བརྟེན་ནས་སྒྲ་ལ་དམིགས་ཏེ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་སྟེ། དེ་ནི་རྣ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། །སྣའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་སྣ་ལ་བརྟེན་ནས་དྲི་ལ་དམིགས་ཏེ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་སྟེ། དེ་ནི་སྣའི་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། །ལྕེའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་ལྕེ་ལ་བརྟེན་ནས་རོ་ལ་དམིགས་ཏེ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་སྟེ། དེ་ནི་ལྕེའི་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། །ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་ལུས་ལ་བརྟེན་ནས་རེག་བྱ་ལ་དམིགས་ཏེ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་སྟེ། དེ་ནི་ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། །ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ནི་གནས་ལྔ་དང་གཉིས་ལ་བརྟེན་པ་སྟེ། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔ་སྔ་རིམ་པས་སྐྱེ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་འདི་ནི་ཡིད་ཀྱི་ཁམས་སོ། །ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་པོ་འདི་དག་མ་གཏོགས་པའི་སེམས་གཞན་ཏེ། འདི་ནི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་སོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་བདུན་པོ་འདི་དག་ནི་སྤྱོད་པ་གསུམ་གྱིས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟར་སྐྱེ་མཆེད་དང་དངོས་པོ་དང་ཆོས་ཀྱིས་སོ།། དྲི་བ། སྐྱེ་མཆེད་དང་དངོས་པོ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་སྐྱེ་མཆེད་སྣ་ཚོགས་པ་དང་དངོས་པོ་སྣ་ཚོགས་པ་ཡིན་ལ། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་དང་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་སྐྱེ་མཆེད་གཅིག་པུ་ཡིན་ཏེ། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ནི་དངོས་པོ་ལྔ་དང་། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་དངོས་པོ་དྲུག་གོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་ནང་གི་ཆོས་དང་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཕྱིའི་དངོས་པོ་ཡིན་ལ། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ནི་ནང་གི་ཆོས་དང་ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཕྱིའི་དངོས་པོ་ཡིན་ཞིང་། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་ནང་གི་ཆོས་དང་ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ནང་གི་དངོས་པོ་དང་ཕྱིའི་དངོས་པོ་ཡིན་ནོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་ནི་དང་པོར་སྐྱེ་བའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་དང་པོར་སྐྱེ་བའི་དངོས་པོ་ཡིན་ལ། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་ལྷན་ཅིག་ཏུ་འཇུག་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དེ། དང་པོར་སྐྱེས་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་གཟུགས་མེད་པར་སྐྱེ་མཆེད་མེད་པ་དང་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་དོ། །དེ་ལྟར་སྐྱེ་མཆེད་དང་དངོས་པོས་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། དངོས་པོ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་རེ་རེ་ནས་རང་རང་གི་ཡུལ་འཛིན་པ་ཡིན་གྱི། རེ་རེ་ནས་རིམ་གྱིས་སྐྱེ་བ་མ་ཡིན་ལ། སྔ་ཕྱི་མེད་པར་སྐྱེ་བ་མ་ཡིན་ཞིང་རྣམ་པར་གཡེང་བར་མི་འགྱུར་རོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔས་ནི་དང་པོ་སྐྱེས་པ་མ་གཏོགས་པའི་ཆོས་གང་ཡང་མི་ཤེས་སོ།།

以意界不知所有法，除意轉。以六識不安威儀，以迅速安之。以六識不受持身業口業，以六識不受善不善法，以迅速受之。以六識不入定不安詳起，以迅速入定，以後分安詳。以六識不終不生，或以後分或以彼事終，以果報意識界生。以六識不眠不覺不見夢，以後分眠以轉意覺，以迅速夢見。如是以事可知。

問：云何以法？答：五識有覺有觀，意界有覺有觀，意識界設有覺有觀、設無覺少觀、設無覺無觀。五識與捨共行，身識設與樂共行、設與苦共行，意識界設與喜共行、設與憂共行、設與捨共行。五識果報，意界設果報、設方便，意識界設善設不善、設果報、設方便。六識無因無起。世間法有漏有結、有縛有流、有厄有蓋、所觸有取有煩惱，不以見所斷、不以思惟所斷、非為聚非非為聚、非學非非學，少欲界繫，不定非乘，意識界一切壞。如是以法勝可知，此謂識陰、此謂五陰。

復次此五陰，以四行所勝可知。如是以句義、以相、以分別、以攝。

問：云何以句義？答：色者現義，受者可受義，想者知義，行者作義，識者解義，陰者種類集義。如是以句義可知。

問：云何以想？答：色者自色相如見刺，彼四大足處。受者彼受相，如癩惡病，彼觸足處。想者持相為相，如作像貌，彼觸足處。

ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ཀྱིས་ནི་ཡིད་འགྱུར་བ་མ་གཏོགས་པའི་ཆོས་གང་ཡང་མི་ཤེས་སོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་གིས་ནི་སྤྱོད་ལམ་མི་བརྟན་ཏེ་མྱུར་བར་བརྟན་པར་བྱེད་དོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་གིས་ནི་ལུས་ཀྱི་ལས་དང་ངག་གི་ལས་མི་འཛིན་ཅིང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་གིས་ནི་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བའི་ཆོས་མི་འཛིན་ཏེ་མྱུར་བར་འཛིན་པར་བྱེད་དོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་གིས་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་མི་འཇུག་ཅིང་དལ་བུས་མི་སྐྱེ་སྟེ། མྱུར་བར་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་ཅིང་ཕྱི་མ་ལ་དལ་བུས་སྐྱེའོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་གིས་ནི་འཆི་བ་དང་སྐྱེ་བ་མེད་དེ། ཕྱི་མ་ལའམ་དོན་དེ་ལ་འཆི་བ་དང་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་སྐྱེའོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་གིས་ནི་གཉིད་དང་སད་པ་དང་རྨི་ལམ་མི་མཐོང་སྟེ། ཕྱི་མ་ལ་གཉིད་དང་ཡིད་འགྱུར་བས་སད་པ་དང་མྱུར་བར་རྨི་ལམ་མཐོང་ངོ་། །དེ་ལྟར་དངོས་པོས་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཆོས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་རྟོག་པ་དང་བཅས་ཤིང་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པའོ། །ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ནི་རྟོག་པ་དང་བཅས་ཤིང་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པའོ། །ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་རྟོག་པ་དང་བཅས་ཤིང་དཔྱོད་པ་དང་བཅས་པའམ། རྟོག་པ་མེད་ཅིང་དཔྱོད་པ་ཙམ་དང་བཅས་པའམ། རྟོག་པ་མེད་ཅིང་དཔྱོད་པ་མེད་པའོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའོ། །ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་བདེ་བ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའམ་སྡུག་བསྔལ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའོ། །ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་དགའ་བ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའམ། ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའམ། བཏང་སྙོམས་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལྔ་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པའོ། །ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པའམ་ཐབས་ཡིན་ནོ། །ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་དགེ་བའམ་བའམ་རྣམ་པར་སྨིན་པའམ་ཐབས་ཡིན་ནོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་དྲུག་ནི་རྒྱུ་མེད་ཅིང་འབྱུང་བ་མེད་དོ། །འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ནི་ཟག་པ་དང་བཅས་པ་དང་། ཀུན་སྦྱོར་དང་བཅས་པ་དང་། འཆིང་བ་དང་བཅས་པ་དང་། རྒྱུན་དང་བཅས་པ་དང་། གནོད་པ་དང་བཅས་པ་དང་། སྒྲིབ་པ་དང་བཅས་པ་དང་། རེག་པ་དང་བཅས་པ་དང་། ལེན་པ་དང་བཅས་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་དང་བཅས་པ་དང་། མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་དང་། བསྒོམ་པས་སྤང་བར་བྱ་བ་མ་ཡིན་པ་དང་། ཚོགས་པ་མ་ཡིན་པ་དང་ཚོགས་པ་མ་ཡིན་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། སློབ་པ་མ་ཡིན་པ་དང་སློབ་པ་མ་ཡིན་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། འདོད་པའི་ཁམས་སུ་གཏོགས་པ་ཆུང་ངུ་དང་། མ་ངེས་པ་དང་ཐེག་པ་མ་ཡིན་པ་དང་། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་ཐམས་ཅད་འཇིག་པའོ། །དེ་ལྟར་ཆོས་ཀྱིས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོའོ། །འདི་ནི་ཕུང་པོ་ལྔའོ།། ཡང་ཕུང་པོ་ལྔ་པོ་འདི་དག་ནི་སྤྱོད་པ་བཞིས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟར་ཚིག་གི་དོན་དང་། མཚན་ཉིད་དང་། རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་། བསྡུ་བས་སོ།། དྲི་བ། ཚིག་གི་དོན་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། གཟུགས་ནི་སྣང་བའི་དོན་ཏོ། །ཚོར་བ་ནི་མྱོང་བའི་དོན་ཏོ། །འདུ་ཤེས་ནི་ཤེས་པའི་དོན་ཏོ། །འདུ་བྱེད་ནི་བྱེད་པའི་དོན་ཏོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་རྟོགས་པའི་དོན་ཏོ། །ཕུང་པོ་ནི་རིགས་བསགས་པའི་དོན་ཏོ། །དེ་ལྟར་ཚིག་གི་དོན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། གཟུགས་ནི་རང་གི་གཟུགས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དེ། ཚེར་མ་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞིའི་གནས་སོ། །ཚོར་བ་ནི་མྱོང་བའི་མཚན་ཉིད་དེ། མཛེ་ནད་ངན་པ་བཞིན་དུ་རེག་པའི་གནས་སོ། །འདུ་ཤེས་ནི་འཛིན་པའི་མཚན་ཉིད་དེ། གཟུགས་བརྙན་བྱེད་པ་བཞིན་དུ་རེག་པའི་གནས་སོ།།

行者和合為相，如轉輪，彼觸足處。識者謂知相，如知味，彼名色足處。如是以相可知。

問：云何以分別？答：三種陰分別，五陰、五受陰、五法陰。於是五陰者，一切有為法。五受陰者，一切有漏法。五法陰者，戒陰、定陰、慧陰、解脫陰、解脫知見陰，於此五受陰是可樂。如是以分別可知。

問：云何以攝？答：三種攝，入攝、界攝諦、攝。於是色陰十一入所攝，三陰法入所攝，識陰意入所攝。色陰十一界所攝，三陰法界所攝，識陰七界所攝。戒陰定陰慧陰解脫知見陰，法入及法界所攝；解脫陰，法入及意入及法界意識界所攝。五陰，或諦所攝、或非諦所攝。五受陰，苦諦及習諦所攝。戒陰定陰慧陰，道諦所攝；解脫陰，非諦所攝；解脫知見陰，苦諦所攝。有法是陰所攝非諦所攝、有法是諦所攝非陰所攝、有法是陰所攝亦諦所攝。有法非陰所攝亦非諦所攝。於是非根所縛色及與道相應沙門果，是陰所攝非諦所攝。泥洹是諦所攝非陰所攝。三諦是陰所攝亦諦所攝。制者非陰所攝亦非諦所攝。如是以行，於陰知分別方便。此謂陰方便(陰方便已竟)。

問：云何入方便？答：十二入，眼入色入、耳入聲入、鼻入香入、舌入味入、身入觸入、意入法入。於是眼入者，是界清淨，以是見色。

འདུ་བྱེད་ནི་འདུས་ཏེ་བྱེད་པའི་མཚན་ཉིད་དེ། འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་བཞིན་དུ་རེག་པའི་གནས་སོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་ཤེས་པའི་མཚན་ཉིད་དེ། རོ་མྱང་བ་བཞིན་དུ་མིང་དང་གཟུགས་ཀྱི་གནས་སོ། །དེ་ལྟར་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། ཕུང་པོ་རྣམ་པ་གསུམ་དུ་དབྱེ་སྟེ། ཕུང་པོ་ལྔ་དང་། ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་དང་། ཆོས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ལྔའོ། །དེ་ལ་ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་འདུས་བྱས་ཀྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་དོ། །ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་དོ། །ཆོས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཕུང་པོ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བའི་ཕུང་པོའོ། །འདི་དག་ལས་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་དགའ་བར་བྱ་བའོ། །དེ་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། བསྡུ་བ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། བསྡུ་བ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་བསྡུ་བ་དང་། ཁམས་ཀྱི་བསྡུ་བ་དང་། བདེན་པའི་བསྡུ་བའོ། །དེ་ལ་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ནི་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཅིག་གིས་བསྡུས་པའོ། །ཕུང་པོ་གསུམ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་བསྡུས་པའོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོ་ནི་ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་བསྡུས་པའོ། །གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ནི་ཁམས་བཅུ་གཅིག་གིས་བསྡུས་པའོ། །ཕུང་པོ་གསུམ་ནི་ཆོས་ཀྱི་ཁམས་ཀྱིས་བསྡུས་པའོ། །རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོ་ནི་ཁམས་བདུན་གྱིས་བསྡུས་པའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བའི་ཕུང་པོ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཆོས་ཀྱི་ྱིས་བསྡུས་པའོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཕུང་པོ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཆོས་ཀྱི་ཁམས་དང་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ཀྱིས་བསྡུས་པའོ། །ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་བདེན་པས་བསྡུས་པའམ་བདེན་པས་མ་བསྡུས་པའོ། །ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་དང་ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པས་བསྡུས་པའོ། །ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་ཤེས་རབ་ཀྱི་ཕུང་པོ་ནི་བདེན་པས་བསྡུས་པའོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཕུང་པོ་ནི་བདེན་པས་མ་བསྡུས་པའོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བའི་ཕུང་པོ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་པའོ། །ཆོས་ཁ་ཅིག་ནི་ཕུང་པོས་བསྡུས་ལ་བདེན་པས་མ་བསྡུས་པ་ཡོད། ཆོས་ཁ་ཅིག་ནི་བདེན་པས་བསྡུས་ལ་ཕུང་པོས་མ་བསྡུས་པ་ཡོད། ཆོས་ཁ་ཅིག་ནི་ཕུང་པོས་བསྡུས་ཤིང་བདེན་པས་ཀྱང་བསྡུས་པ་ཡོད། ཆོས་ཁ་ཅིག་ནི་ཕུང་པོས་ཀྱང་མ་བསྡུས་ལ་བདེན་པས་ཀྱང་མ་བསྡུས་པ་ཡོད་དོ། །དེ་ལ་དབང་པོས་མ་བཅིངས་པའི་གཟུགས་དང་ལམ་དང་མཐུན་པའི་དགེ་སྦྱོང་གི་འབྲས་བུ་ནི་ཕུང་པོས་བསྡུས་ལ་བདེན་པས་མ་བསྡུས་པའོ། །མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ནི་བདེན་པས་བསྡུས་ལ་ཕུང་པོས་མ་བསྡུས་པའོ། །བདེན་པ་གསུམ་ནི་ཕུང་པོས་བསྡུས་ཤིང་བདེན་པས་ཀྱང་བསྡུས་པའོ། །བཅས་པ་ནི་ཕུང་པོས་ཀྱང་མ་བསྡུས་ལ་བདེན་པས་ཀྱང་མ་བསྡུས་པའོ། །དེ་ལྟར་སྤྱོད་པས་ཕུང་པོ་ལ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ཐབས་སུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །འདི་ནི་ཕུང་པོའི་ཐབས་སོ།། (ཕུང་པོའི་ཐབས་རྫོགས་སོ།) དྲི་བ། སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཐབས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཉིས་ཏེ། མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད་དང་གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་སྒྲའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། སྣའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་དྲིའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་རོའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་རེག་བྱའི་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། །དེ་ལ་མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་དག་པ་སྟེ་དེས་གཟུགས་མཐོང་བའོ།།

色入者，界色形摸是眼境界。耳入者，是界清淨，以是聞聲。聲入者，是界鳴耳境界。鼻入者，是界清淨，以是嗅香。香入者，界香鼻境界。舌入者，是界清淨，以是知味。味入者，是界氣味舌境界。身入者，是界清淨，以是觸細滑。觸入者，是地界水界火界風界堅軟冷煖身境界。意入者，是七識界。法入者，是三無色陰及十八細色及泥洹。此謂十二入。復次此十二入，以五行所勝可知。如是以句義、以境界以緣、以彼夾勝心起、以攝。

問：云何以句義？答：眼者見義，色者現義；耳者聞義，聲者鳴義；鼻者嗅義，香者芳義；舌者甞義，味者氣味為義；身者正持義，觸者可觸義；意者知義，法者無命義。入者無色法門義，處義受持義。如是以句義可知。

問：云何以境界？答：眼耳不至境界，鼻舌身至境界，意俱境界。復有說：耳者至境界。何故？唯有近障不聞聲，如說呪術。復說眼者於其自境界至境界。何故？壁外不見。如是以境界可知。

問：云何以緣？答：緣眼色光，作意生眼識。於是眼者為眼識，以四緣成緣。初生依根有緣色者，以三緣成緣。初生事有緣光者，以三緣成緣。初生依有緣作意者，以二緣成緣。次第非有緣。緣耳聲空，作意得生耳識，以此分別當分別。緣鼻香風作意，得生鼻識。

མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་དག་པ་སྟེ་དེས་གཟུགས་མཐོང་བའོ། །གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་ཀྱི་གཟུགས་ཀྱི་དབྱིབས་དང་ཚོན་ཏེ་མིག་གི་ཡུལ་ལོ། །རྣ་བའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་དག་པ་སྟེ་དེས་སྒྲ་ཐོས་པའོ། །སྒྲའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་སྒྲ་སྐད་དེ་རྣ་བའི་ཡུལ་ལོ། །སྣའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་དག་པ་སྟེ་དེས་དྲི་སྣོམ་པའོ། །དྲིའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་ཀྱི་དྲི་སྟེ་སྣའི་ཡུལ་ལོ། །ལྕེའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་དག་པ་སྟེ་དེས་རོ་ཤེས་པའོ། །རོའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་ཀྱི་བྲོ་བ་སྟེ་ལྕེའི་ཡུལ་ལོ། །ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་དག་པ་སྟེ་དེས་འཇམ་རྩུབ་རེག་པའོ། །རེག་བྱའི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ས་ཁམས་དང་ཆུ་ཁམས་དང་མེ་ཁམས་དང་རླུང་ཁམས་ཏེ་སྲ་བ་དང་འཇམ་པ་དང་གྲང་བ་དང་དྲོ་བའི་ལུས་ཀྱི་ཡུལ་ལོ། །ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་བདུན་ནོ། །ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་གཟུགས་མེད་པའི་ཕུང་པོ་གསུམ་དང་གཟུགས་ཕྲ་མོ་བཅོ་བརྒྱད་དང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ། །འདི་དག་ནི་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཉིས་སོ། །གཞན་ཡང་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཉིས་པོ་འདི་དག་ནི་སྤྱོད་པ་ལྔས་ཁྱད་པར་དུ་འཕགས་པར་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་ལྟར་ཚིག་གི་དོན་དང་། ཡུལ་དང་། རྐྱེན་དང་། དེ་དག་གིས་སེམས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་དང་། བསྡུ་བས་སོ།། དྲི་བ། ཚིག་གི་དོན་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། མིག་ནི་མཐོང་བའི་དོན་ཏོ། །གཟུགས་ནི་སྣང་བའི་དོན་ཏོ། །རྣ་བ་ནི་ཐོས་པའི་དོན་ཏོ། །སྒྲ་ནི་སྒྲོགས་པའི་དོན་ཏོ། །སྣ་ནི་སྣོམ་པའི་དོན་ཏོ། །དྲི་ནི་དྲི་ཞིམ་པའི་དོན་ཏོ། །ལྕེ་ནི་མྱང་བའི་དོན་ཏོ། །རོ་ནི་བྲོ་བའི་དོན་ཏོ། །ལུས་ནི་འཛིན་པའི་དོན་ཏོ། །རེག་བྱ་ནི་རེག་པར་བྱ་བའི་དོན་ཏོ། །ཡིད་ནི་ཤེས་པའི་དོན་ཏོ། །ཆོས་ནི་སྲོག་མེད་པའི་དོན་ཏོ། །སྐྱེ་མཆེད་ནི་གཟུགས་མེད་པའི་སྒོ་དང་གནས་དང་འཛིན་པའི་དོན་ཏོ། །དེ་ལྟརི་དོན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། ཡུལ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། མིག་དང་རྣ་བ་ནི་ཡུལ་ལ་མི་རེག་པ་དང་། སྣ་དང་ལྕེ་དང་ལུས་ནི་ཡུལ་ལ་རེག་པ་དང་། ཡིད་ནི་ཡུལ་གཉིས་ཀ་དང་ལྡན་པའོ། །གཞན་ཡང་འདི་སྐད་སྨྲ་སྟེ། རྣ་བ་ནི་ཡུལ་ལ་རེག་པའོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། སྒྲིབ་པ་ཉེ་བ་ཁོ་ནས་སྒྲ་མི་ཐོས་པར་འགྱུར་ཏེ། སྔགས་བརྗོད་པ་བཞིན་ནོ། །གཞན་ཡང་འདི་སྐད་སྨྲ་སྟེ། མིག་ནི་རང་གི་ཡུལ་ལ་རེག་པའི་ཡུལ་ཡིན་ནོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། རྩིག་པའི་ཕ་རོལ་ན་མི་མཐོང་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟར་ཡུལ་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ།། དྲི་བ། རྐྱེན་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་ནི། མིག་དང་གཟུགས་དང་སྣང་བ་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེའོ། །དེ་ལ་མིག་ནི་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་བཞིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། དང་པོ་སྐྱེ་བ་ན་དབང་པོ་ལ་བརྟེན་པའི་རྐྱེན་ནོ། །གཟུགས་ནི་རྐྱེན་གསུམ་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། དང་པོར་སྐྱེ་བ་ན་དངོས་པོ་ལ་བརྟེན་པའི་རྐྱེན་ནོ། །སྣང་བ་ནི་རྐྱེན་གསུམ་གྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། དང་པོ་སྐྱེ་བ་ན་བརྟེན་པའི་རྐྱེན་ནོ། །ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། རིམ་པ་ནི་རྐྱེན་དུ་མི་འགྱུར་རོ། །རྣ་བ་དང་སྒྲ་དང་ནམ་མཁའ་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་རྣ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་འདི་ཡང་དེ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་བྱའོ། །སྣ་དང་དྲི་དང་རླུང་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལ་བརྟེན་ནས་སྣའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེའོ།།

緣舌味水作意，得生舌識。緣身觸作意，得生身識。緣意法解脫作意，得生意識。於是意者是後分心，法者是法事，此成四種：六內入過去現在未來第一種，五外入過去未來現在離除非入根是第二種，法入第三種。十一種制名者，所謂眾生、方時、犯罪、頭陀、一切相、無所有、入定事、滅、禪定、實思惟、不實思惟，是第四種，此謂法事。專心者，心隨如昱作意者，於意門轉。意識者速心，於是意者為意識，以依緣成緣；法者以事緣成緣；解脫者以依緣成緣；作意者以二緣成緣，次第緣、有緣。如是以緣可知。

問：云何以夾勝心起？於眼門成三種，除夾上中下。於是上事，以夾成七心，無間生阿毘地獄，從有分心、轉見心、所受心、分別心、令起心、速心、彼事心。於是有分心者，是於此有根心如牽縷。轉心者，於眼門色事夾緣故，以緣展轉諸界，依處有分心成起。有分心次第，彼為見色事成轉生轉心，轉心次第依眼應轉，現得見生見心。見心次第已見，以心現受生受心。受心次第以受義現分別生分別心，分別心次第以分別義現令起生令起心，令起心次第以令起義由業心速行，速行心次第以速行義不以方便生彼事果報心，從彼更度有分心。

རྐྱེན་ལྕེ་དང་རོ་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལས་ལྕེའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། རྐྱེན་ལུས་དང་རེག་བྱ་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལས་ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། རྐྱེན་ཡིད་དང་ཆོས་དང་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ལས་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། དེ་ལ་ཡིད་ནི་ཕྱི་མའི་སེམས་ཡིན། ཆོས་ནི་ཆོས་ཀྱི་དངོས་པོ་ཡིན་ཏེ་འདི་རྣམ་པ་བཞིར་འགྱུར་ཏེ། ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་འདས་པ་དང་ད་ལྟར་བྱུང་བ་དང་མ་འོངས་པ་ནི་དང་པོའོ། ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་ལྔ་འདས་པ་དང་ད་ལྟར་བྱུང་བ་དང་མ་འོངས་པ་དབང་པོ་མ་ཡིན་པའི་སྐྱེ་མཆེད་རྣམས་སྤངས་པ་ནི་གཉིས་པའོ། ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་གསུམ་པའོ། མིང་བཅུ་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པ་ནི་འདི་ལྟ་སྟེ། སེམས་ཅན་དང༌། ཕྱོགས་དུས་དང༌། ཉེས་པ་བྱས་པ་དང༌། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དང༌། མཚན་མ་ཐམས་ཅད་དང༌། ཅི་ཡང་མེད་པ་དང༌། སྙོམས་པར་འཇུག་པའི་དངོས་པོ་དང༌། འགོག་པ་དང༌། བསམ་གཏན་དང༌། ཡང་དག་པར་རྟོག་པ་དང༌། ཡང་དག་པ་མ་ཡིན་པར་རྟོག་པ་སྟེ་བཞི་པའོ། འདི་ནི་ཆོས་ཀྱི་དངོས་པོའོ། རྩེ་གཅིག་པའི་སེམས་ནི་སེམས་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་བཞིན་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་ཡིད་ཀྱི་སྒོར་འཇུག་པའོ། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་མྱུར་བའི་སེམས་སོ། དེ་ལ་ཡིད་ནི་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར། ཆོས་ནི་དངོས་པོའི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ནི་རྟེན་གྱི་རྐྱེན་དུ་འགྱུར། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་ནི་རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་རྐྱེན་དུ་འགྱུར་ཏེ། དེ་མ་ཐག་པའི་རྐྱེན་དང༌། དམིགས་པའི་རྐྱེན་ནོ། དེ་ལྟར་རྐྱེན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ། གང་གིས་ཞེ་སྡང་གི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཞེ་ན། མིག་གི་སྒོར་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། ཞེ་སྡང་གོང་མ་དང་འབྲིང་དང་འོག་མ་རྣམས་སོ། དེ་ལ་གོང་མའི་དངོས་པོ་ལ་ཞེ་སྡང་གིས་སེམས་བདུན་ཏེ། བར་ཆད་མེད་པར་སེམས་ཅན་དམྱལ་བར་སྐྱེ་བ་ནི། སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་དང༌། འཁོར་བའི་མཐོང་བའི་སེམས་དང༌། མྱོང་བའི་སེམས་དང༌། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སེམས་དང༌། སྐུལ་བའི་སེམས་དང༌། མྱུར་བའི་སེམས་དང༌། དའི་དངོས་པོའི་སེམས་སོ། དེ་ལ་སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་ནི་སྲིད་པ་འདིའི་རྩ་བའི་སེམས་སྐུད་པ་འདྲེན་པ་ལྟ་བུའོ། འཁོར་བའི་སེམས་ནི་མིག་གི་སྒོར་གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་ལ་ཞེ་སྡང་གི་རྐྱེན་གྱིས་ཁམས་རྣམས་རྒྱུན་དུ་རྟེན་གྱི་གནས་སུ་སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་ཀྱི་རྗེས་ལ་གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་མཐོང་བར་འཁོར་བའི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། འཁོར་བའི་སེམས་ཀྱི་རྗེས་ལ་མིག་གི་དབང་པོ་དང་མཐུན་པར་འཁོར་ཞིང་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བ་ལས་མཐོང་བའི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། མཐོང་བའི་སེམས་ཀྱི་རྗེས་ལ་མཐོང་ཟིན་པ་སེམས་ཀྱིས་མངོན་སུམ་དུ་མྱོང་བ་ལས་མྱོང་བའི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། མྱོང་བའི་སེམས་ཀྱི་རྗེས་ལ་མྱོང་བའི་དོན་མངོན་སུམ་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ལས་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སེམས་ཀྱི་རྗེས་ལ་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་དོན་མངོན་སུམ་དུ་སྐུལ་བ་ལས་སྐུལ་བའི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། སྐུལ་བའི་སེམས་ཀྱི་རྗེས་ལ་སྐུལ་བའི་དོན་ལས་ལས་ཀྱི་སེམས་མྱུར་དུ་འགྲོ་བར་འགྱུར། མྱུར་དུ་འགྲོ་བའི་སེམས་ཀྱི་རྗེས་ལ་མྱུར་དུ་འགྲོ་བའི་དོན་ཐབས་མ་ཡིན་པས་དེའི་དངོས་པོའི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་སེམས་སྐྱེ་བར་འགྱུར། དེ་ནས་སླར་ཡང་སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་སུ་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ།

問：何譬喻？答：如王殿上閉城門臥，傴女摩王足，夫人坐，大臣及直閣列在王前，聾人守門依城門住。時守園人取菴羅果打門，王聞聲覺，王勅僂女：汝當開門。僂女即奉命，以相貌語聾人言。聾人解意，即開城門，見菴羅菓。王捉刀，女受菓將入，現於大臣。大臣授與夫人，夫人洗淨，或熟或生各安一處，然後奉王。王得食之，食已即說彼功德非功德，還復更眠。如是如王臥，如有分心可知。如守園人取菴羅菓打門，如是於眼門色事夾可知。如王聞彼聲王覺，教傴女開門，如是以緣展轉界，依處有分心起可知。如傴女以相貌教聾人開門，如是轉心可知。如聾人開門見菴羅菓，如是眼識可知。如捉刀女受彼菓將現大臣，如是受持心可知。如大臣取菓授與夫人，如是分別心可知。如夫人洗淨，或熟或生各安一處，然後與王，如是令起心可知。如王食彼菓，如是速心可知。如王食已說彼功德非功德利，如是彼事果報心可知。如王更眠，如是有分心度可知。於是眼門以中事夾。速心無間度彼有心，以夾下事令起心無間度有分心。如是餘於門可知。於意門無事夾，以作意緣、以解脫行，於意門成取事。於是於上事三心生，有分心、轉心、速心。彼事心於中及下事二心生，轉心及速心。

འདྲི་བ། དཔེ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། དཔེར་ན་རྒྱལ་པོ་ཕོ་བྲང་སྟེང་དུ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྒོ་བཅད་ནས་ཉལ་བ་ན། བུད་མེད་སྒུར་མོས་རྒྱལ་པོའི་ཞབས་མཉེ་ཞིང༌། བཙུན་མོ་བཞུགས་ལ། བློན་པོ་དང་སྒོ་སྲུང་རྣམས་རྒྱལ་པོའི་མདུན་དུ་བསྟར་ནས་ཡོད་ཅིང༌། མི་འོན་པས་སྒོ་སྲུང་སྟེ་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྒོ་ལ་བརྟེན་ནས་གནས་སོ། དེའི་ཚེ་སྐྱེད་མོས་ཚལ་སྲུང་བ་པོས་ཨ་མྲའི་འབྲས་བུ་ཁྱེར་ནས་སྒོ་ལ་བརྡུངས་པ་དང༌། རྒྱལ་པོས་སྒྲ་ཐོས་ནས་སད་དེ། རྒྱལ་པོས་བུད་མེད་སྒུར་མོ་ལ་ཁྱོད་ཀྱིས་སྒོ་ཕྱེ་ཞིག་ཅེས་བཀའ་བསྒོས་སོ། བུད་མེད་སྒུར་མོས་བཀའ་ནོད་ནས་བརྡ་དག་གིས་མི་འོན་པ་ལ་བསྟན་ཏོ། མི་འོན་པས་དོན་རྟོགས་ནས་གྲོང་ཁྱེར་གྱི་སྒོ་ཕྱེ་བ་དང་ཨ་མྲའི་འབྲས་བུ་མཐོང་ངོ༌། རྒྱལ་པོས་གྲི་བཟུང་སྟེ། བུད་མེད་ཀྱིས་འབྲས་བུ་བླངས་ནས་ནང་དུ་ཁྱེར་ཏེ་བློན་པོ་ལ་བསྟན། བློན་པོས་བཙུན་མོ་ལ་ཕུལ། བཙུན་མོས་གཙང་མར་བཀྲུས་ཏེ་སྨིན་པའམ་མ་སྨིན་པ་སོ་སོར་བཞག་ནས་དེ་ནས་རྒྱལ་པོ་ལ་ཕུལ། རྒྱལ་པོས་དེ་ཟོས་ནས་ཟོས་ཟིན་པ་དང་དེའི་ཡོན་ཏན་དང་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་པ་བརྗོད་དེ་ཡང་གཉིད་དུ་སོང་ངོ༌། དེ་བཞིན་དུ་རྒྱལ་པོ་ཉལ་བ་བཞིན་དུ་སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་སྐྱེད་མོས་ཚལ་སྲུང་བ་པོས་ཨ་མྲའི་འབྲས་བུ་ཁྱེར་ནས་སྒོ་བརྡུངས་པ་བཞིན་དུ་མིག་གི་སྒོར་གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་ལ་ཞེ་སྡང་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་རྒྱལ་པོས་སྒྲ་དེ་ཐོས་ནས་སད་དེ་བུད་མེད་སྒུར་མོ་ལ་སྒོ་ཕྱེ་ཞིག་ཅེས་བསྒོས་པ་བཞིན་དུ་རྐྱེན་གྱིས་ཁམས་རྣམས་རྒྱུན་དུ་རྟེན་གྱི་གནས་སུ་སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་སྐྱེ་བ་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་བུད་མེད་སྒུར་མོས་བརྡ་དག་གིས་མི་འོན་པ་ལ་སྒོ་དབྱེ་བར་བསྟན་པ་བཞིན་དུ་འཁོར་བའི་སེམས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་མི་འོན་པས་སྒོ་ཕྱེ་ནས་ཨ་མྲའི་འབྲས་བུ་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་གྲི་བཟུང་སྟེ་བུད་མེད་ཀྱིས་འབྲས་བུ་དེ་བླངས་ནས་བློན་པོ་ལ་བསྟན་པ་བཞིན་དུ་འཛིན་པའི་སེམས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་བློན་པོས་འབྲས་བུ་བླངས་ནས་བཙུན་མོ་ལ་བ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་སེམས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་བཙུན་མོས་གཙང་མར་བཀྲུས་ཏེ་སྨིན་པའམ་མ་སྨིན་པ་སོ་སོར་བཞག་ནས་རྒྱལ་པོ་ལ་ཕུལ་བ་བཞིན་དུ་སྐུལ་བའི་སེམས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་རྒྱལ་པོས་འབྲས་བུ་དེ་ཟོས་པ་བཞིན་དུ་མྱུར་བའི་སེམས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་རྒྱལ་པོས་ཟོས་ཟིན་ནས་དེའི་ཡོན་ཏན་དང་ཡོན་ཏན་མ་ཡིན་པའི་ཕན་པ་བརྗོད་པ་བཞིན་དུ་དེའི་དངོས་པོའི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་སེམས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཇི་ལྟར་རྒྱལ་པོ་ཡང་གཉིད་དུ་སོང་བ་བཞིན་དུ་སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་སུ་འགྲོ་བ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་མིག་གི་སྒོར་དངོས་པོ་འབྲིང་ལ་ཞེ་སྡང་ངོ༌། མྱུར་བའི་སེམས་བར་ཆད་མེད་པར་སྲིད་པ་དེའི་སེམས་སུ་འགྲོ་བར་འགྱུར་ཞིང༌། ཞེ་སྡང་འོག་མའི་དངོས་པོས་སྐུལ་བའི་སེམས་བར་ཆད་མེད་པར་སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་སུ་འགྲོ་བར་འགྱུར་རོ། དེ་བཞིན་དུ་སྒོ་ལྷག་མ་རྣམས་ལ་ཡང་ཤེས་པར་བྱའོ། ཡིད་ཀྱི་སྒོར་དངོས་པོ་མེད་པར་ཞེ་སྡང་སྟེ། ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་རྐྱེན་དང༌། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་སྤྱོད་པས་ཡིད་ཀྱི་སྒོར་དངོས་པོ་འཛིན་པར་འགྱུར་རོ། དེ་ལ་གོང་མའི་དངོས་པོ་ལ་སེམས་གསུམ་སྐྱེ་སྟེ། སྲིད་པའི་ཡན་ལག་གི་སེམས་དང༌། འཁོར་བའི་སེམས་དང༌། མྱུར་བའི་སེམས་སོ། དེའི་དངོས་པོའི་སེམས་ནི་འབྲིང་དང་འོག་མའི་དངོས་པོ་ལ་སེམས་གཉིས་ཏེ། འཁོར་བའི་སེམས་དང་མྱུར་བའི་སེམས་སོ།།

於是可愛不可愛中事，以種種緣、種種受可知。以正作意非正作意，緣種種善不善可知。如是彼夾勝心起可知。

問：云何以攝？答：三種攝，陰攝、界攝、諦攝。於是十入，色陰所攝。意入，識陰所攝。法入，除泥洹，四陰所攝。十一入，十一界所攝。意入，七界所攝。五內入，苦諦所攝。五外入，或苦諦所攝、或非苦諦所攝。意入，或苦諦所攝、或非苦諦所攝。法入，或四諦所攝、或非苦諦所攝。如是所攝可知。如是以此行，於入智令起方便，此謂入方便(入方便已竟)。

問：云何界方便？答：十八界，眼界色界眼識界、耳界聲界耳識界、鼻界香界鼻識界、舌界味界舌識界、身界觸界身識界、意界法界意識界。於是眼清淨眼界，色形色界，眼識眼識界。如是餘可知。於五門轉事。意界受果報，意界唯法入，除法界六識界，餘心意識界。餘如入廣說。於是十界，色陰所攝。法界除泥洹，四陰所攝。七界，識陰所攝。十一界，十一入所攝。七界，意入所攝。十一界，苦諦所攝。五界，或苦諦所攝、或非諦所攝。法界，四諦所攝、或非諦所攝。意識界，或苦諦所攝、或非諦所攝。

問：云何說化境界？答：唯此法陰入界為境界，諸說法種類和合相為陰，說門相為入，說自性相為界。

དེ་ལ་ཡིད་དུ་འོང་བ་དང་ཡིད་དུ་མི་འོང་བའི་དངོས་པོ་འབྲིང་པོ་ནི། རྐྱེན་སྣ་ཚོགས་དང་ཚོར་བ་སྣ་ཚོགས་ཀྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ། ཚུལ་བཞིན་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་ཚུལ་བཞིན་མ་ཡིན་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་སྣ་ཚོགས་ལ་དམིགས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་ཞེ་སྡང་གི་སེམས་དེ་སྐྱེ་བ་ཤེས་པར་བྱའོ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་བསྡུས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། བསྡུས་པ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། ཕུང་པོར་བསྡུས་པ་དང༌། ཁམས་སུ་བསྡུས་པ་དང༌། བདེན་པར་བསྡུས་པའོ། དེ་ལ་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་མ་གཏོགས་པ་ཕུང་པོ་བཞིས་བསྡུས་སོ། སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཅིག་ནི་ཁམས་བཅུ་གཅིག་གིས་བསྡུས་སོ། ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་ཁམས་བདུན་གྱིས་བསྡུས་སོ། ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་ལྔ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་སོ། ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་ལྔ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་པའམ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་མ་བསྡུས་པའོ། ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་པའམ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་མ་བསྡུས་པའོ། ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ནི་བདེན་པ་བཞིས་བསྡུས་པའམ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་མ་བསྡུས་པའོ། དེ་ལྟར་བསྡུས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་སྤྱོད་པ་འདིས་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཤེས་པ་སྐྱེ་བའི་ཐབས་ཡིན་ཏེ། འདི་ནི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཐབས་ཞེས་བྱའོ།། འདྲི་བ། ཁམས་ཀྱི་ཐབས་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་དེ། མིག་གི་ཁམས་གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དང༌། རྣ་བའི་ཁམས་སྒྲའི་ཁམས་རྣ་བའི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དང༌། སྣའི་ཁམས་དྲིའི་ཁམས་སྣའི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དང༌། ལྕེའི་ཁམས་རོའི་ཁམས་ལྕེའི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དང༌། ལུས་ཀྱི་ཁམས་རེག་བྱའི་ཁམས་ལུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དང༌། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ཆོས་ཀྱི་ཁམས་ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་སོ། དེ་ལ་མིག་གི་དབང་པོ་རྣམ་པར་དག་པ་ནི་མིག་གི་ཁམས་སོ། གཟུགས་ཀྱི་དབྱིབས་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཁམས་སོ། མིག་ག་པར་ཤེས་པ་ནི་མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་སོ། དེ་བཞིན་དུ་གཞན་རྣམས་ཀྱང་ཤེས་པར་བྱའོ། སྒོ་ལྔར་དངོས་པོ་འཁོར་བ་ནི། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་མྱོང་བའོ། ཡིད་ཀྱི་ཁམས་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་གཅིག་པུ་སྟེ། ཆོས་ཀྱི་ཁམས་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་དྲུག་མ་གཏོགས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་སེམས་དང་ཡིད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་སོ། ལྷག་མ་རྣམས་ནི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། དེ་ལ་ཁམས་བཅུ་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། ཆོས་ཀྱི་ཁམས་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་མ་གཏོགས་པ་ཕུང་པོ་བཞིས་བསྡུས་སོ། ཁམས་བདུན་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། ཁམས་བཅུ་གཅིག་ནི་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཅིག་གིས་བསྡུས་སོ། ཁམས་བདུན་ནི་ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། ཁམས་བཅུ་གཅིག་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་སོ། ཁམས་ལྔ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་པའམ་བདེན་པ་མ་ཡིན་པས་བསྡུས་སོ། ཆོས་ཀྱི་ཁམས་ནི་བདེན་པ་བཞིས་བསྡུས་པའམ་བདེན་པ་མ་ཡིན་པས་བསྡུས་སོ། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་པའམ་བདེན་པ་མ་ཡིན་པས་བསྡུས་སོ། འདྲི་བ། ཡུལ་གྱི་མཚམས་ཇི་ལྟར་བཤད་ཅེ་ན། ལན། ཆོས་འདི་དག་ཕུང་པོ་དང་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་ཀྱི་ཡུལ་ཉིད་དུ་གྱུར་པ་སྟེ། ཆོས་རྣམས་ཀྱི་རིགས་འདྲ་བ་འདུས་པའི་མཚན་ཉིད་ནི་ཕུང་པོར་བཤད། སྒོའི་མཚན་ཉིད་ནི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་བཤད། རང་བཞིན་གྱི་མཚན་ཉིད་ནི་ཁམས་སུ་བཤད་དོ།།

復次世尊為利根人以陰門說苦諦，為中根人以入門說苦諦，為鈍根人以界門說苦諦。復次於名著相人以略說色，以分別名說陰。為著色相人以分別色以略說名說入，於名色著相人以名色分別說界。復次說自性處，說陰，說處事，說入，以處事說心起、說界。以如是等行界分別方便，此謂界方便(界方便已竟)。

問：云何因緣方便？答：無明緣行，行緣識，識緣名色，名色緣六入，六入緣觸，觸緣受，受緣愛，愛緣取，取緣有，有緣生，生緣老死憂悲苦惱，如是皆苦陰起。唯以無明滅則行滅，以行滅則識滅，以識滅則名色滅，以名色滅則六入滅，以六入滅則觸滅，以觸滅則受滅，以受滅則愛滅，以愛滅則取滅，以取滅則有滅，以有滅則生滅，以生滅則老死憂悲苦惱滅，如是苦陰皆成滅。於是無明者，不知四諦。行者，身口意業。識者，入胎一念心名識。名色者，共相續心起心數法，及迦羅邏色。六入者，六內入。觸者，六觸身。受者，六受身。愛者，六愛身。取者，四取。有者，是業能起欲、色、無色有。生者，於有陰起。老者，陰熟。死者，陰散壞。

問：何故無明緣行？何故生緣老死？答：於此無間凡夫，於四諦不知故，五受陰長夜樂著我物，成彼所觸，此我物、此我身，如是有樂著樂，和合為有思惟。

གཞན་ཡང་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་དབང་པོ་རྣོན་པོ་རྣམས་ལ་ཕུང་པོའི་སྒོ་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་བསྟན། དབང་པོ་འབྲིང་པོ་རྣམས་ལ་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་བསྟན། དབང་པོ་རྟུལ་པོ་རྣམས་ལ་ཁམས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་བསྟན། གཞན་ཡང་མིང་ལ་མཚན་མར་འཛིན་པ་རྣམས་ལ་གཟུགས་མདོར་བསྟན་ཏེ་མིང་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་ཕུང་པོ་བསྟན། གཟུགས་ལ་མཚན་མར་འཛིན་པ་རྣམས་ལ་གཟུགས་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་མིང་མདོར་བསྟན་པས་སྐྱེ་མཆེད་བསྟན། མིང་གཟུགས་ལ་མཚན་མར་འཛིན་པ་རྣམས་ལ་མིང་གཟུགས་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་ཁམས་བསྟན། གཞན་ཡང་རང་བཞིན་གྱི་གནས་བསྟན་པས་ཕུང་པོ་བསྟན། གནས་ཀྱི་དངོས་པོ་བསྟན་པས་སྐྱེ་མཆེད་བསྟན། གནས་ཀྱི་དངོས་པོས་སེམས་སྐྱེ་བ་བསྟན་པས་ཁམས་བསྟན་ཏོ། དེ་ལྟ་བུའི་སྤྱོད་པས་ཁམས་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ཐབས་ཏེ། འདི་ནི་ཁམས་ཀྱི་ཐབས་ཞེས་བྱའོ།། འདྲི་བ། རྒྱུ་རྐྱེན་གྱི་ཐབས་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད། འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པ། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་མིང་གཟུགས། མིང་གཟུགས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག །སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གི་རྐྱེན་གྱིས་རེག་པ། རེག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཚོར་བ། ཚོར་བའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲེད་པ། སྲེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ལེན་པ། ལེན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲིད་པ། སྲིད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བ། སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒ་ཤི་མྱ་ངན་སྨྲེ་སྔགས་འདོན་པ་སྡུག་བསྔལ་བ་ཡིད་མི་བདེ་བ་འབྱུང་སྟེ། དེ་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཕུང་པོ་འབའ་ཞིག་པོ་དེ་འབྱུང་བར་འགྱུར་རོ། མ་རིག་པ་འགག་པས་འདུ་བྱེད་འགག །འདུ་བྱེད་འགག་པས་རྣམ་པར་ཤེས་པ་འགག །རྣམ་པར་ཤེས་པ་འགག་པས་མིང་གཟུགས་འགག །མིང་གཟུགས་འགག་པས་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་འགག །སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་འགག་པས་རེག་པ་འགག །རེག་པ་འགག་པས་ཚོར་བ་འགག །ཚོར་བ་འགག་པས་སྲེད་པ་འགག །སྲེད་པ་འགག་པས་ལེན་པ་འགག །ལེན་པ་འགག་པས་སྲིད་པ་འགག །སྲིད་པ་འགག་པས་སྐྱེ་བ་འགག །སྐྱེ་བ་འགག་པས་ར་མྱ་ངན་སྨྲེ་སྔགས་འདོན་པ་སྡུག་བསྔལ་བ་ཡིད་མི་བདེ་བ་འགག་སྟེ། དེ་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཕུང་པོ་འབའ་ཞིག་པོ་འགོག་པར་འགྱུར་རོ། དེ་ལ་མ་རིག་པ་ནི་བདེན་པ་བཞི་མི་ཤེས་པའོ། འདུ་བྱེད་ནི་ལུས་ངག་ཡིད་ཀྱི་ལས་སོ། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་མངལ་དུ་ཞུགས་པའི་སེམས་སྐད་ཅིག་གཅིག་པོ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཞེས་བྱའོ། མིང་གཟུགས་ནི་ལྷན་ཅིག་རྒྱུན་དུ་སེམས་སྐྱེ་བའི་སེམས་བྱུང་གི་ཆོས་རྣམས་དང་མེར་མེར་པོའི་གཟུགས་སོ། སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ནི་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གོ །རེག་པ་ནི་རེག་པའི་ཚོགས་དྲུག་གོ །ཚོར་བ་ནི་ཚོར་བའི་ཚོགས་དྲུག་གོ །སྲེད་པ་ནི་སྲེད་པའི་ཚོགས་དྲུག་གོ །ལེན་པ་ནི་ལེན་པ་བཞིའོ། སྲིད་པ་ནི་ལས་གང་གིས་འདོད་པ་དང་གཟུགས་དང་གཟུགས་མེད་པའི་སྲིད་པ་སྐྱེད་པའོ། སྐྱེ་བ་ནི་ཕུང་པོ་སྲིད་པ་ལས་སྐྱེ་བའོ། རྒ་བ་ནི་ཕུང་པོ་རྒས་པའོ། འཆི་བ་ནི་ཕུང་པོ་འཇིག་པའོ། འདྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད་ཡིན། ཅིའི་ཕྱིར་སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒ་ཤི་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། འདི་ན་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་རྣམས་བར་མ་ཆད་པར་བདེན་པ་བཞི་མི་ཤེས་པའི་ཕྱིར། ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་ཡུན་རིང་པོར་བདག་གི་དངོས་པོར་དགའ་བར་འཛིན་པས་དེའི་རེག་པ་འབྱུང་སྟེ། འདི་ནི་བདག་གི་དངོས་པོའོ། །འདི་ནི་བདག་གི་ལུས་སོ་ཞེས་དེ་ལྟར་དགའ་བ་དང་བདེ་བ་ཡོད་པས་འདུས་ཤིང་རྟོག་པར་བྱེད་དོ།།

彼思惟使，非智所處，為得有成住於有，如種在耕熟田。無彼識為有滅。此謂無明緣行。彼無明所起行，思入有著於有相事成為聚，於轉有起相續。識於有隨心非斷，是故行緣識。如除日無光明，住地增長。如是除識無名色，於無體住增長，如荻相猗展轉相依。是故識緣名色。依處餘名共生起，意入增長；依名命四大及食時緣，餘五入起增長。非餘此緣，是故名色緣六入。餘根境界識和合起觸，是故六入緣觸。以觸受或苦、或樂、或不苦不樂。非所觸，是故觸緣受。癡凡夫受樂成著，復更覓受苦，彼對治覓樂。若受不苦不樂受捨，是故受緣愛。以渴愛急取愛處，是故愛緣取。彼有取作事為有種，是故取緣有。以如業所勝生於諸趣，是故有生。以產生老死，是故生緣老死。如穀為種緣，如是無明緣行可知。如種為牙緣，如是行緣識可知。如牙為葉緣，如是識緣名色可知。如葉為枝緣，如是名色緣六入可知。如枝為樹緣，如是六入緣觸可知。如樹為花緣，如是觸緣受可知。如花為汁緣，如是受緣愛可知。如汁為米緣，如是愛緣取可知。如米為種緣，如是取緣有可知。如種為牙緣，有如是緣生可知。如是起種種相續，如是前際不可知、後際亦不可知。如是生無明為初因緣相續，其前際不可知、後際亦不可知。

དེའི་རྣམ་པར་རྟོག་པའི་བག་ལ་ཉལ་བ་ནི་ཤེས་རབ་ཀྱི་སྤྱོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པས་སྲིད་པ་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར་སྲིད་པ་ལ་གནས་ཏེ། དཔེར་ན་ས་བོན་རྨོས་ཤིང་སྨིན་པའི་ཞིང་ལ་གནས་པ་བཞིན་ནོ། དེའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་མེད་ན་སྲིད་པ་འགག་པར་འགྱུར་རོ། འདི་ནི་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད་ཅེས་བྱའོ། མ་རིག་པ་དེས་བསྐྱེད་པའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་ནི་སྲིད་པ་ལ་སེམས་ཞུགས་པས་སྲིད་པའི་མཚན་མའི་དངོས་པོར་གྱུར་པ་ཚོགས་སུ་གྱུར་པ་དང༌། སྲིད་པ་གཞན་དུ་འཕོ་བའི་མཚན་མ་རྒྱུན་ཆགས་པར་འབྱུང་བའོ། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་སྲིད་པ་ལ་སེམས་རྗེས་སུ་འབྲང་བས་མི་ཆད་པ་སྟེ། དེའི་ཕྱིར་འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། དཔེར་ན་ཉི་མ་མེད་ན་འོད་མེད་པར་ས་གཞི་ལ་རྒྱས་པར་འགྱུར་བ་བཞིན་ནོ། དེ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་མེད་ན་མིང་དང་གཟུགས་མེད་དེ། ལུས་མེད་པ་ལ་གནས་ཤིང་རྒྱས་པར་འགྱུར་བ་ནི་དཔེར་ན་སྨྱུག་མ་ཕན་ཚུན་བརྟེན་ནས་རྒྱུན་དུ་བརྟེན་པ་བཞིན་ནོ། དེའི་ཕྱིར་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་མིང་གཟུགས་སོ། རྟེན་གྱི་གནས་གཞན་དང་མིང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བས་ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་རྒྱས་པར་འགྱུར་རོ། མིང་དང་སྲོག་དང་འབྱུང་བ་ཆེན་པོ་བཞི་དང་ཟས་ཀྱི་དུས་ཀྱི་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ་མཆེད་ལྔ་པོ་གཞན་རྣམས་སྐྱེ་ཞིང་རྒྱས་པར་འགྱུར་རོ། གཞན་གྱི་རྐྱེན་མ་ཡིན་པས་དེའི་ཕྱིར་མིང་གཟུགས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གོ །དབང་པོ་དང་ཡུལ་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་གཞན་རྣམས་འདུས་ནས་རེག་པ་སྐྱེ་བས་དེའི་ཕྱིར་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གི་རྐྱེན་གྱིས་རེག་པའོ། རེག་པས་སྡུག་བསྔལ་ལམ་བདེ་བའམ་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཚོར་བ་མྱོང་བར་འགྱུར་ཏེ། རེག་པ་མེད་པར་མི་འགྱུར་བས་དེའི་ཕྱིར་རེག་པའི་རྐྱེན་ག་ཚོར་བའོ། བྱིས་པ་རྨོངས་པ་རྣམས་བདེ་བ་མྱོང་བ་ལ་ཆགས་པར་གྱུར་ནས་སླར་ཡང་མྱོང་བར་འདོད། སྡུག་བསྔལ་མྱོང་བ་དེ་ཡང་གཉེན་པོ་བདེ་བ་ཚོལ་བར་བྱེད། གལ་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་ཡང་མ་ཡིན་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའི་ཚོར་བ་མྱོང་ན་བཏང་སྙོམས་སུ་འགྱུར་ཏེ། དེའི་ཕྱིར་ཚོར་བའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲེད་པའོ། སྐོམ་པས་ཉེན་པ་བཞིན་དུ་སྲེད་པའི་གནས་མྱུར་དུ་ལེན་པས་དེའི་ཕྱིར་སྲེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ལེན་པའོ། ལེན་པ་དེ་ཡོད་ན་བྱ་བ་བྱེད་པས་སྲིད་པའི་ས་བོན་དུ་འགྱུར་བས་དེའི་ཕྱིར་ལེན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲིད་པའོ། ལས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་འགྲོ་བ་རྣམས་སུ་སྐྱེ་བས་དེའི་ཕྱིར་སྲིད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བའོ། སྐྱེས་པས་རྒ་ཤི་འབྱུང་བས་དེའི་ཕྱིར་སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒ་ཤིའོ། དཔེར་ན་འབྲུ་ས་བོན་གྱི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་ས་བོན་མྱུ་གུའི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་མྱུ་གུ་ལོ་མའི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་མིང་གཟུགས་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་ལོ་མ་ཡལ་གའི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་མིང་གཟུགས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་ཡལ་ག་ཤིང་གི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གི་རྐྱེན་གྱིས་རེག་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་ཤིང་མེ་ཏོག་གི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་རེག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཚོར་བ་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་མེ་ཏོག་ཁུ་བའི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་ཚོར་བའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲེད་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་ཁུ་བ་འབྲས་ཀྱི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་སྲེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ལེན་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་འབྲས་ས་བོན་གྱི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིན་དུ་ལེན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲིད་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། དཔེར་ན་ས་བོན་མྱུ་གུའི་རྐྱེན་ཡིན་པ་བཞིནིད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་མཚན་ཉིད་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་འབྱུང་བ་དེ་བཞིན་དུ་སྔ་མའི་མཐའ་ཡང་མི་ཤེས། ཕྱི་མའི་མཐའ་ཡང་མི་ཤེས་སོ། དེ་བཞིན་དུ་མ་རིག་པ་དང་པོའི་རྒྱུ་རྐྱེན་གྱི་རྒྱུན་ཡང་སྔ་མའི་མཐའ་མི་ཤེས། ཕྱི་མའི་མཐའ་ཡང་མི་ཤེས་སོ

問：無明何緣？答：唯無明為無明緣，使為纏緣、纏為使緣，初為初、後為後。復次一切諸煩惱成無明緣。如佛所說：從漏集起無明集。復次如一心法，以眼見色，癡人起愛。於此時淨樂者心癡，此謂無明。思著，是無明緣行。心著，此行緣識。知相應心數法及彼所造色，是識緣名色。從受生喜，緣喜故、喜色緣故諸根清淨，是名色緣六入。無明觸是六入緣，觸喜觸緣受欲。受緣愛，以著取淨樂。是愛緣取，以著思是取緣，有彼法起，是有緣生。住已是老，念散壞是死。如是於一剎那成十二因緣。

問：彼十二因緣分，幾名煩惱？幾名業？幾果報？幾過去？幾未來？幾現在？幾因緣？幾已起？云何因緣？云何因緣法？此二何差別？何因緣染性？答：三煩惱，無明、愛、取。二業，行、有。餘七，果報。於是名煩惱者，成因為有後生，如畫師色。其事不自生，如畫師色事。煩惱令起，有緣得生，如種種色。二過去，無明及行。二未來，生、老死。餘八現在。如是以取三時，無始生死相續可知。十二分因緣者不應說，除十二因緣亦不應說。爾時云何因緣？此十二法如次第展轉因故，此謂因緣。起十二因緣分，已起法。此二何差別者，因緣者諸行異，非成就不可說，或有為或無為不應說。

འདྲི་བ། མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གང་ཡིན། ལན། མ་རིག་པ་ཁོ་ན་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་ཡིན། ཉོན་མོངས་པ་རྣམས་རྐྱེན་དུ་གྱུར་ཅིང་། ཉོན་མོངས་པས་རྐྱེན་བྱེད། དང་པོ་ནི་དང་པོ་ཡིན། ཕྱི་མ་ནི་ཕྱི་མ་ཡིན། དེ་བཞིན་དུ་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་དུ་གྱུར། སངས་རྒྱས་ཀྱིས་གསུངས་པ་ལྟར། ཟག་པ་ལས་མ་རིག་པ་འབྱུང་། ཡང་སེམས་གཅིག་གི་ཆོས་ལྟར། མིག་གིས་གཟུགས་མཐོང་བས་རྨོངས་པས་ཆགས་པར་བྱེད། དེའི་ཚེ་དག་པ་དང་བདེ་བ་ལ་སེམས་རྨོངས་པ་ནི་མ་རིག་པའོ། བསམ་པས་ཞེན་པ་ནི་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད་དོ། སེམས་ཞེན་པ་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། མཚན་ཉིད་དང་མཐུན་པའི་སེམས་བྱུང་དང་དེས་བསྐྱེད་པའི་གཟུགས་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་མིང་གཟུགས་སོ། ཚོར་བ་ལས་དགའ་བ་སྐྱེས། དགའ་བའི་རྐྱེན་དང་དགའ་བའི་གཟུགས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་དབང་པོ་རྣམས་དག་པར་གྱུར་པ་ནི་མིང་གཟུགས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གོ། མ་རིག་པའི་རེག་པ་ནི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གི་རྐྱེན་གྱིས་རེག་པ་དགའ་བའི་རེག་པས་འདོད་པ་མྱོང་བའོ། ཚོར་བའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲེད་པ། དག་པ་དང་བདེ་བ་ལ་ཞེན་པས་ལེན་པའོ། དེ་ནི་སྲེད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ལེན་པ། ཞེན་པར་བསམ་པ་ནི་ལེན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲིད་པ་སྟེ། ཆོས་དེ་དག་འབྱུང་བ་ནི་སྲིད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བའོ། གནས་པ་ནི་རྒ་བ། དྲན་པ་འཇིག་པ་ནི་འཆི་བའོ། དེ་ལྟར་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་རྟེན་འབྲེལ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་འགྲུབ་བོ། འདྲི་བ། རྟེན་འབྲེལ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་པོ་དེ་ལས། ཉོན་མོངས་པ་དུ། ལས་དུ། རྣམ་པར་སྨིན་པ་དུ། འདས་པ་དུ། མ་འོངས་པ་དུ། ད་ལྟར་བ་དུ། རྐྱེན་དུ། སྐྱེས་ཟིན་པ་དུ། རྐྱེན་ཇི་ལྟ་བུ། རྐྱེན་གྱི་ཆོས་ཇི་ལྟ་བུ། འདི་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད། རྐྱེན་གང་གིས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ཡིན། ལན། ཉོན་མོངས་པ་གསུམ་སྟེ། མ་རིག་པ་དང་སྲེད་པ་དང་ལེན་པའོ། ལས་གཉིས་ཏེ། འདུ་བྱེད་དང་སྲིད་པའོ། ལྷག་མ་བདུན་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པའོ། དེ་ལ་ཉོན་མོངས་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཕྱི་མ་སྐྱེ་བའི་རྒྱུར་གྱུར་པ་སྟེ།ན་རི་མོ་མཁན་གྱི་ཚོན་བཞིན་ནོ། དེའི་དོན་རང་གིས་མི་སྐྱེ་སྟེ། དཔེར་ན་རི་མོ་མཁན་གྱི་ཚོན་གྱི་དོན་བཞིན་ནོ། ཉོན་མོངས་པས་སྐྱེད་པར་བྱེད། སྲིད་པའི་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བ་འཐོབ་པ་ནི། ཚོན་སྣ་ཚོགས་པ་བཞིན་ནོ། འདས་པ་གཉིས་ཏེ། མ་རིག་པ་དང་འདུ་བྱེད་དོ། མ་འོངས་པ་གཉིས་ཏེ། སྐྱེ་བ་དང་རྒ་ཤིའོ། ལྷག་མ་བརྒྱད་ནི་ད་ལྟར་བའོ། དེ་ལྟར་དུས་གསུམ་དུ་བཟུང་བས་ཐོག་མ་མེད་པའི་འཁོར་བ་རྒྱུན་མི་འཆད་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་ཀྱི་རྐྱེན་ནི་བརྗོད་པར་མི་བྱ། རྟེན་འབྲེལ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་མ་གཏོགས་པའང་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ། དེའི་ཚེ་རྐྱེན་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ཆོས་བཅུ་གཉིས་པོ་འདི་དག་རིམ་པ་བཞིན་དུ་ཕན་ཚུན་རྒྱུ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རྐྱེན་ཞེས་བྱའོ། རྟེན་འབྲེལ་ཡན་ལག་བཅུ་གཉིས་སྐྱེས་ཟིན་པའི་ཆོས་སོ། འདི་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། རྐྱེན་ནི་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཐ་དད་པ་ཡིན་ལ། གྲུབ་པ་མ་ཡིན་པ་ནི་བརྗོད་པར་མི་བྱ། འདུས་བྱས་སམ་འདུས་མ་བྱས་ཀྱང་བརྗོད་པར་མི་བྱའོ།

以起因緣法行，已成就有為，此二法差別。何因緣染性者，以是行、以是相，成無明行。緣彼行、彼相、彼性，彼聖人不他緣，以慧明通達。如是一切，此謂因緣染性。復次此因緣，以七行可知。如是以三節、以四略、以二十行、以輪、以牽、以分別、以相攝。云何以三節？諸行及識，其間第一節；受及愛，彼間第二節；有及生，彼間第三節。於過去以業煩惱緣現在果報，是第一節；以現在果報緣現在煩惱，第二節；以現在煩惱緣未來果報，第三節。第一及第三因果節及有節，第二節果因節非有節。有節者何義？答：終無間未度陰入界，以初業煩惱緣故。於諸趣更有生，此謂有生節。

問：云何成？答：彼入無明愛相應，以造功德。惡業凡夫，彼於此時謂死。以死受苦，臥置死人處，不見此世、不見彼世，失念不得念，是時受生苦。意念智成退、身勇猛成退，諸根漸漸失。從身或上或下，命根失、燥失，如多羅葉燥。於此時如眠夢，以葉四法起業、業相、趣、趣相。云何業？是其所造，或功德或非功德，或重或輕、或多或少。如近其初所造，彼業即起。業相者，彼處所依造業，彼處即起業伴侶。業相起，彼於時或如現作業。趣者，以功德緣善趣起，以非功德緣惡趣起。

རྐྱེན་གྱི་ཆོས་བྱུང་བས་འགྲོ་བ་དང་། འདུས་བྱས་གྲུབ་པ་སྟེ། ཆོས་འདི་གཉིས་ཐ་དད་པའོ། རྐྱེན་གང་གིས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། འགྲོ་བ་འདི་དང་མཚན་ཉིད་འདིས་མ་རིག་པའི་འདུ་བྱེད་དུ་གྱུར། འདུ་བྱེད་དེ་དང་མཚན་ཉིད་དེ་དང་རང་བཞིན་དེ་ལ་འཕགས་པས་གཞན་གྱི་རྐྱེན་མེད་པར་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཡང་དག་པར་རྟོགས་སོ། དེ་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་ནི་རྐྱེན་གྱིས་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ཞེས་བྱའོ། ཡང་རྐྱེན་འདི་ནི་འགྲོ་བ་བདུན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། དེ་བཞིན་དུ་མཚམས་གསུམ་དང་། མདོར་བསྡུས་པ་བཞི་དང་། འགྲོ་བ་ཉི་ཤུ་དང་། འཁོར་ལོ་དང་། འདྲེན་པ་དང་། རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་། སྡུད་པས་སོ། མཚམས་གསུམ་ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དེ་དག་གི་བར་ན་མཚམས་དང་པོ། ཚོར་བ་དང་སྲེད་པ་དེ་དག་གི་བར་ན་མཚམས་གཉིས་པ། སྲིད་པ་དང་སྐྱེ་བ་དེ་དག་གི་བར་ན་མཚམས་གསུམ་པའོ། འདས་པའི་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པས་ད་ལྟར་གྱི་རྣམ་སྨིན་གྱི་རྐྱེན་བྱེད་པ་ནི་མཚམས་དང་པོ། ད་ལྟར་གྱི་རྣམ་སྨིན་གྱིས་ད་ལྟར་གྱི་ཉོན་མོངས་པའི་རྐྱེན་བྱེད་པ་ནི་མཚམས་གཉིས་པ། ད་ལྟར་གྱི་ཉོན་མོངས་པས་མ་འོངས་པའི་རྣམ་སྨིན་གྱི་རྐྱེན་བྱེད་པ་ནི་མཚམས་གསུམ་པའོ། དང་པོ་དང་གསུམ་པ་ནི་རྒྱུ་འབྲས་ཀྱི་མཚམས་དང་སྲིད་པའི་མཚམས་ཡིན་ལ། མཚམས་གཉིས་པ་ནི་འབྲས་རྒྱུའི་མཚམས་ཡིན་གྱི་སྲིད་པའི་མཚམས་མ་ཡིན་ནོ། སྲིད་པའི་མཚམས་ཀྱི་དོན་ཅི་ཞེ་ན། ལན་ནི། ཕུང་པོ་དང་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་རྣམས་བར་མ་ཆད་པར་མ་བརྒལ་བར་དང་པོའི་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འགྲོ་བ་རྣམས་སུ་ཡང་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བ་ནི་སྲིད་པའི་སྐྱེ་བའི་མཚམས་ཞེས་བྱའོ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་འགྲུབ་ཅེ་ན། ལན། དེ་ལ་མ་རིག་པ་དང་སྲེད་པ་དང་མཐུན་པར་བསོད་ནམས་བྱེད་པ་དང་། སྡིག་པའི་ལས་ཅན་གྱི་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་དེ་ནི་དེའི་ཚེ་འཆི་བར་འགྱུར། འཆི་བས་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་ཞིང་རོ་ཡི་གནས་སུ་ཉལ་བར་བྱེད། འཇིག་རྟེན་འདི་ཡང་མི་མཐོང་། འཇིག་རྟེན་ཕ་རོལ་ཡང་མི་མཐོང་། དྲན་པ་ཉམས་ཤིང་དྲན་པ་མི་རྙེད་པ་དེའི་ཚེ་སྐྱེ་བའི་སྡུག་བསྔལ་མྱོང་། ཡིད་ཀྱི་དྲན་པ་དང་ཤེས་པ་ཉམས་པར་གྱུར།ཀྱི་སྟོབས་ཉམས་པར་གྱུར། དབང་པོ་རྣམས་རིམ་གྱིས་ཉམས། ལུས་ཀྱི་སྟེང་འམ་འོག་ནས་སྲོག་གི་དབང་པོ་ཉམས་ཤིང་སྐམས་པར་གྱུར་ཏེ། ཏ་ལའི་ལོ་མ་སྐམས་པ་བཞིན་ནོ། དེའི་ཚེ་གཉིད་ལོག་པ་བཞིན་དུ་ལས་དང་། ལས་ཀྱི་མཚན་མ་དང་། འགྲོ་བ་དང་། འགྲོ་བའི་མཚན་མ་སྟེ་ཆོས་བཞི་འབྱུང་། ལས་ནི་ཅི་ཞེ་ན། དེས་བསོད་ནམས་སམ་བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པ་གང་བྱས་པ། ལྕི་བའམ་ཡང་བ། མང་པོའམ་ཉུང་ངུ། ཐོག་མ་དང་ཉེ་བར་གང་བྱས་པའི་ལས་དེ་ཉིད་འབྱུང་། ལས་ཀྱི་མཚན་མ་ནི་གང་དུ་བརྟེན་ནས་ལས་བྱས་པའི་གནས་དེར་ལས་ཀྱི་གྲོགས་འབྱུང་། ལས་ཀྱི་མཚན་མ་བྱུང་བ་ན་དེའི་ཚེ་ལས་བྱེད་པ་ལྟར་སྣང་། འགྲོ་བ་ནི་བསོད་ནམས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་བདེ་འགྲོར་འབྱུང་། བསོད་ནམས་མ་ཡིན་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ངན་འགྲོར་འབྱུང་།

名趣相者，入胎時三事和合得生，化生者依處處生，是其所生處起，或宮殿或坐處、或山或樹或江，隨其趣及共取相起。彼於此時往彼，或倚或坐或臥，見彼或取。彼於此時，初所造業及業相，或趣及趣相作事，以速心現起滅，命終去速心無間，共命根滅成終。終心無間次第，以速心起，唯彼業或彼業相，或趣或取相作事。果報心處度於後有，如燈燃燈，如從火珠出火。彼節心起，故如伴侶。於母腹依父母不淨，三十色業所成成起，處身有十。彼於老剎那無心過節，四十六色成起。業所造三十食節所成二色及八無心過節色，於老剎那共第二心，五十四色成起。業所成三十食時所成三色及八如是起，識緣名色、名色緣識。如是成有節，於是成三節可知。

問：云何以四略？答：無明、行於過去業煩惱略，識、名色、六入、觸、受於現在果報略，愛、取、有於現在業煩惱略，生、老死於未來果報略。如是以四略可知。

問：云何以二十行？答：以取無明過去愛及取，以煩惱相成所取；以取行過去有，以業相成所取；以取識名色六入觸受現在，以果報相生及老死成所取；以取愛取現在，以煩惱相成所取；以取有現在行，以業相成所取；以取生老死未來識名色六入觸受成所取。此二十四法，以取其成就成二十。

འགྲོ་བའི་མཚན་མ་ནི་མངལ་དུ་ཉིང་མཚམས་སྦྱོར་བའི་ཚེ་དངོས་པོ་གསུམ་འདུས་ནས་སྐྱེ་བ་འཐོབ། རྫུས་ཏེ་སྐྱེ་བ་ནི་གནས་སོ་སོར་སྐྱེ་བ་སྟེ། གང་དུ་སྐྱེས་པའི་གནས་དེར་འབྱུང་། ཕོ་བྲང་ངམ་གདན་ནམ། རི་འམ་ཤིང་ངམ་ཆུ་བོར་འགྲོ་བ་དང་མཐུན་པར་མཚན་མ་འཛིན་པ་འབྱུང་། དེ་དེའི་ཚེ་དེར་འགྲོ་ཞིང་། བརྟེན་པའམ་འདུག་པའམ་ཉལ་བར་བྱེད་ཅིང་མཐོང་ནས་འཛིན་པར་བྱེད། དེ་དེའི་ཚེ་ཐོག་མར་བྱས་པའི་ལས་དང་ལས་ཀྱི་མཚན་མའམ། འགྲོ་བ་དང་འགྲོ་བའི་མཚན་མས་བྱ་བ་བྱེད་པ་ནི་མྱུར་བའི་སེམས་ཀྱིས་མངོན་དུ་འབྱུང་ཞིང་འགག །འཆི་བའི་མྱུར་བའི་སེམས་བར་མ་ཆད་པར་སྲོག་གི་དབང་པོ་འགགས་ནས་འཆི་བར་འགྱུར། འཆི་བའི་སེམས་བར་མ་ཆད་པར་རིམ་གྱིས་མྱུར་བའི་སེམས་འབྱུང་སྟེ། ལས་དེའམ་ལས་ཀྱི་མཚན་མའམ། འགྲོ་བའམ་མཚན་མ་འཛིན་པས་བྱ་བ་བྱེད། རྣམ་པར་སྨིན་པའི་སེམས་ཀྱི་གནས་སྲིད་པ་ཕྱི་མར་འཕོ་བ་ནི། མར་མེས་མར་མེ་སྦར་བ་བཞིན་དང་། མེ་ཤེལ་ལས་མེ་འབྱུང་བ་བཞིན་ནོ། མཚམས་སྦྱོར་བའི་སེམས་འབྱུང་བ་ནི་གྲོགས་བཞིན་ནོ། མའི་མངལ་དུ་ཕ་མའི་མི་གཙང་བ་ལ་བརྟེན་ནས་ལས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པའི་གཟུགས་སུམ་ཅུ་འབྱུང་བར་འགྱུར་ཞིང་། ལུས་ཀྱི་གནས་ལ་བཅུའོ། དེ་ལ་རྒས་པའི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་སེམས་མེད་པར་འདས་པའི་མཚམས་ཀྱི་གཟུགས་བཞི་བཅུ་རྩ་དྲུག་འབྱུང་བར་འགྱུར། ལས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པ་སུམ་ཅུ་དང་ཟས་ཀྱི་མཚམས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པ་གཉིས་དང་སེམས་མེད་པར་འདས་པའི་མཚམས་ཀྱི་གཟུགས་བརྒྱད་ནི་རྒས་པའི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་སེམས་གཉིས་པ་དང་མཉམ་དུ་གཟུགས་ང་བཞི་འབྱུང་བར་འགྱུར། ལས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པ་སུམ་ཅུ་དང་ཟས་ཀྱི་དུས་ཀྱིས་བསྐྱེད་པ་གསུམ་དང་བརྒྱད་དེ་ལྟར་འབྱུང་སྟེ། རྣམ་པར་ཤེས་པས་མིང་གཟུགས་ཀྱི་རྐྱེན་བྱེད། མིང་གཟུགས་ཀྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྐྱེན་བྱེད། དེ་ལྟར་སྲིད་པའི་མཚམས་འགྲུབ་སྟེ། དེ་ལྟར་མཚམས་གསུམ་ཤེས་པར་བྱའོ། འདྲི་བ། མདོར་བསྡུས་པ་བཞི་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། མ་རིག་པ་དང་འདུ་བྱེད་ནི་འདས་པའི་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་བསྡུས་པ། རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་མིང་གཟུགས་དང་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་དང་རེག་པ་དང་ཚོར་བ་ནི་ད་ལྟར་གྱི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་བསྡུས་པ། སྲེད་པ་དང་ལེན་པ་དང་སྲིད་པ་ནི་ྟར་གྱི་ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་བསྡུས་པ། སྐྱེ་བ་དང་རྒ་ཤི་ནི་མ་འོངས་པའི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་བསྡུས་པའོ། དེ་ལྟར་མདོར་བསྡུས་པ་བཞིས་ཤེས་པར་བྱའོ། འདྲི་བ། འགྲོ་བ་ཉི་ཤུ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། འདས་པའི་སྲེད་པ་དང་ལེན་པ་ནི་མ་རིག་པ་བཟུང་བས་ཉོན་མོངས་པའི་མཚན་ཉིད་དུ་གཟུང་བར་བྱ། འདས་པའི་སྲིད་པ་ནི་འདུ་བྱེད་བཟུང་བས་ལས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དུ་གཟུང་བར་བྱ། ད་ལྟར་གྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་མིང་གཟུགས་དང་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་དང་རེག་པ་དང་ཚོར་བ་ནི་རྣམ་པར་སྨིན་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བ་དང་རྒ་ཤི་བཟུང་བར་བྱ། ད་ལྟར་གྱི་སྲེད་པ་དང་ལེན་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པའི་མཚན་ཉིད་དུ་གཟུང་བར་བྱ། ད་ལྟར་གྱི་འདུ་བྱེད་ནི་སྲིད་པ་བཟུང་བས་ལས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དུ་གཟུང་བར་བྱ། མ་འོངས་པའི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་མིང་གཟུགས་དང་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་དང་རེག་པ་དང་ཚོར་བ་ནི་སྐྱེ་བ་དང་རྒ་ཤི་བཟུང་བར་བྱ། ཆོས་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞི་པོ་དེ་རྣམས་བཟུང་བ་ཚང་བར་བྱས་པས་ཉི་ཤུ་ཐམ་པར་འགྱུར་རོ།

如阿毘曇所說：於初業有癡是無明，聚是行，著是愛，覓是取，思是有，此五法於此生有，初所作業是其緣。不了識入癡是無明，聚是行，著是愛，覓是取，思是有，此五法於此業有，為未來生時緣、未來生時識度，是名色清淨。是入所觸是觸、取是受，此二法於未來生有，於此所作業是其緣。如是以二十行可知。云何以輪？無明緣行，行緣識，乃至生緣老死，如是皆苦陰起。於此皆苦陰無知，此謂無明。無明緣行者，復如是以輪可知。云何以牽？二牽，所謂無明所初及老死所初於是。

問：云何無明所初？答：是說次第。云何老死所初：是度次第。復次無明所初，是有邊際面未來知道。老死所初者，初邊際面過去知道。如是以牽可知。

問：云何以分別？答：二種因緣，世間因緣及出世因緣。於是無明所初，是世因緣。

問：云何出世因緣？答：苦依苦、信依信、喜依喜、踴躍依踴躍、倚依倚、樂依樂、定依定、如實知見依如實知見、厭患依厭患、無欲依無欲、解脫依解脫滅智，此謂出世因緣。復說四種因緣：業煩惱為因，種為因，有作、共業為因。

問：云何業煩惱為因？答：無明所初。云何種為因？如種牙相續。云何有作？如化色。云何共業為因？如地雪山海日月。

མངོན་པར་བསྟན་པ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན། དང་པོའི་ལས་ལ་གཏི་མུག་ནི་མ་རིག་པ། བསགས་པ་ནི་འདུ་བྱེད། ཆགས་པ་ནི་སྲེད་པ། ཚོལ་བ་ནི་ལེན་པ། བསམ་པ་ནི་སྲིད་པ་སྟེ། ཆོས་ལྔ་པོ་འདི་དག་སྐྱེ་བ་འདི་ལ་ཡོད་པ་ནི་དང་པོར་བྱས་པའི་ལས་དེ་རྐྱེན་ཡིན་ནོ། རྣམ་པར་ཤེས་པ་འཇུག་པ་མི་ཤེས་པའི་གཏི་མུག་ནི་མ་རིག་པ། བསགས་པ་ནི་འདུ་བྱེད། ཆགས་པ་ནི་སྲེད་པ། ཚོལ་བ་ནི་ལེན་པ། བསམ་པ་ནི་སྲིད་པ་སྟེ། ཆོས་ལྔ་པོ་འདི་དག་ལས་འདི་ལ་ཡོད་པ་ནི་མ་འོངས་པའི་སྐྱེ་བའི་དུས་ཀྱི་རྐྱེན་དང་མ་འོངས་པའི་སྐྱེ་བའི་དུས་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་འཕོ་བ་ནི་མིང་གཟུགས་རྣམ་པར་དག་པའོ། སྐྱེ་མཆེད་དེས་རེག་པ་ནི་རེག་པ། འཛིན་པ་ནི་ཚོར་བ་སྟེ། ཆོས་གཉིས་པོ་འདི་དག་མ་འོངས་པའི་སྐྱེ་བ་ལ་ཡོད་པ་ནི་འདིར་བྱས་པའི་ལས་དེ་རྐྱེན་ཡིན་ནོ། དེ་ལྟར་འགྲོ་བ་ཉི་ཤུས་ཤེས་པར་བྱའོ། འཁོར་ལོ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད། འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པ། དེ་བཞིན་དུ་སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒ་ཤིའི་བར་དུ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཕུང་པོ་འདི་དག་འབྱུང་། དེ་ལ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཕུང་པོ་ཐམས་ཅད་མི་ཤེས་པ་ནི་མ་རིག་པ་ཞེས་བྱའོ། མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད་ཅེས་བྱ་བ་ནི་དེ་བཞིན་དུ་འཁོར་ལོས་ཤེས་པར་བྱའོ། འདྲེན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། འདྲེན་པ་གཉིས་ཏེ། མ་རིག་པའི་ཐོག་མ་དང་རྒ་ཤིའི་ཐོག་མའོ། འདྲི་བ། མ་རིག་པའི་ཐོག་མ་གང་ཡིན། ལན། དེ་ནི་རིམ་པ་བཞིན་དུ་བརྗོད་པའོ། རྒ་ཤིའི་ཐོག་མ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། དེ་ནི་འཕོ་བའི་རིམ་པའོ། ཡང་མ་རིག་པའི་ཐོག་མ་ནི་མཐའི་ངོས་མ་འོངས་པའི་ལམ་ཤེས་པའོ། རྒ་ཤིའི་ཐོག་མ་ནི་དང་པོའི་མཐའི་ངོས་འདས་པའི་ལམ་ཤེས་པའོ། དེ་ལྟར་འདྲེན་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། འདྲི་བ། རྣམ་པར་དབྱེ་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། རྐྱེན་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། འཇིག་རྟེན་པའི་རྐྱེན་དང་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་རྐྱེན་ནོ། དེ་ལ་མ་རིག་པའི་ཐོག་མ་ནི་འཇིག་རྟེན་པའི་རྐྱེན་ཡིན་ནོ། འདྲི་བ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་རྐྱེན་གང་ཡིན། ལན། སྡུག་བསྔལ་ལ་སྡུག་བསྔལ་བརྟེན། དད་པ་ལ་དད་པ་བརྟེན། དགའ་བ་ལ་དགའ་བ་བརྟེན།ཏུ་དགའ་བ་ལ་རབ་ཏུ་དགའ་བ་བརྟེན། བརྟེན་པ་ལ་བརྟེན་པ་བརྟེན། བདེ་བ་ལ་བདེ་བ་བརྟེན། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཏིང་ངེ་འཛིན་བརྟེན། ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཤེས་ཤིང་མཐོང་བ་ལ་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཤེས་ཤིང་མཐོང་བ་བརྟེན། ཡིད་འབྱུང་བ་ལ་ཡིད་འབྱུང་བ་བརྟེན། འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་ལ་འདོད་ཆགས་དང་བྲལ་བ་བརྟེན། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ལ་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་བརྟེན་པ་ནི་འགག་པ་ཤེས་པ་སྟེ། འདི་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་རྐྱེན་ཞེས་བྱའོ། ཡང་རྐྱེན་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་རྒྱུ་དང་། ས་བོན་གྱི་རྒྱུ་དང་། བྱེད་པ་པོ་དང་། ཐུན་མོང་གི་ལས་ཀྱི་རྒྱུའོ། འདྲི་བ། ལས་དང་ཉོན་མོངས་པའི་རྒྱུ་གང་ཡིན། ལན། མ་རིག་པའི་ཐོག་མའོ། ས་བོན་གྱི་རྒྱུ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། ས་བོན་དང་མྱུ་གུ་རྒྱུན་མི་འཆད་པ་བཞིན་ནོ། བྱེད་པ་པོ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། སྤྲུལ་པའི་གཟུགས་བཞིན་ནོ། ཐུན་མོང་གི་ལས་ཀྱི་རྒྱུ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། ས་དང་གངས་རི་དང་རྒྱ་མཚོ་དང་ཉི་ཟླ་བཞིན་ནོ།

復有說：非此共業因，是諸色心法，時節為因，無有共業。如世尊說偈：

業不與他共，　　是藏他不偷， 人所作功德，　　其自得善報。

如是分別可知。

問：云何以相攝？答：四種相攝，陰相攝、入相攝、界相攝、諦相攝。於是無明、行、觸、愛、取、有，行陰所攝。識，識陰所攝。名色，四陰所攝。六入，二陰所攝。受，受陰所攝。生、老死，色陰所攝及行陰所攝。無明、行、觸、受、愛、取、有、生、老死法，入所攝。識意，入所攝。名色，五內入所攝。六入，六內入所攝。無明、行、觸、受、愛、取、有、生、老死，法界所攝。識意，識界所攝。名色，五界所攝。六入，十二諦所攝。無明、愛、取，十諦所攝。餘九苦諦所攝。出世因緣，道分，道諦所攝。因緣滅，滅諦所攝。如是以相攝可知。如是以行因緣方便可知。此謂因緣方便(因緣方便已竟)。

解脫道論卷第十

解脫道論卷第十一阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

五方便品之二

問：云何聖諦方便？答：謂四聖諦，苦聖諦、苦集聖諦、苦滅聖諦、苦滅道聖諦。

問：云何苦聖諦？答：生苦、老苦、死苦、憂苦、憂悲苦、惱苦、苦苦、怨憎會苦、愛別離苦、求不得苦，以略五受陰苦。

ཡང་བཤད་པ། ཐུན་མོང་གི་ལས་ཀྱི་རྒྱུ་འདི་མ་ཡིན་ཏེ། གཟུགས་དང་སེམས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ནི། དུས་ཀྱི་རྐྱེན་ཡིན་གྱི་ཐུན་མོང་གི་ལས་མེད་དོ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་གསུངས་པ་བཞིན། ལས་ནི་གཞན་དང་ཐུན་མོང་མིན། །དེ་ནི་གཞན་གྱིས་མི་བརྐུ་སྦས།། མི་ཡིས་བསོད་ནམས་བྱས་པ་ནི། །རང་ཉིད་འབྲས་བུ་བཟང་པོ་འཐོབ།། དེ་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་ཤེས་པར་བྱའོ། འདྲི་བ། སྡུད་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། སྡུད་པ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ཕུང་པོའི་སྡུད་པ་དང་། སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་སྡུད་པ་དང་། ཁམས་ཀྱི་སྡུད་པ་དང་། བདེན་པའི་སྡུད་པའོ། དེ་ལ་མ་རིག་པ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རེག་པ་དང་། སྲེད་པ་དང་། ལེན་པ་དང་། སྲིད་པ་རྣམས་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། མིང་གཟུགས་ནི་ཕུང་པོ་བཞིས་བསྡུས་སོ། སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ནི་ཕུང་པོ་གཉིས་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། ཚོར་བ་ནི་ཚོར་བའི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། སྐྱེ་བ་དང་རྒ་ཤི་ནི་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས་སོ། མ་རིག་པ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རེག་པ་དང་། ཚོར་བ་དང་། སྲེད་པ་དང་། ལེན་པ་དང་། སྲིད་པ་དང་། སྐྱེ་བ་དང་། རྒ་ཤིའི་ཆོས་རྣམས་ནི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཡིད་ནི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། མིང་གཟུགས་ནི་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་ལྔས་བསྡུས་སོ། སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ནི་ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གིས་བསྡུས་སོ། མ་རིག་པ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རེག་པ་དང་། ཚོར་བ་དང་། སྲེད་པ་དང་། ལེན་པ་དང་། སྲིད་པ་དང་། སྐྱེ་བ་དང་། རྒ་ཤི་རྣམས་ནི་ཆོས་ཀྱི་ཁམས་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཡིད་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཁམས་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། མིང་གཟུགས་ནི་ཁམས་ལྔས་བསྡུས་སོ། སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ནི་བདེན་པ་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་བསྡུས་སོ། མ་རིག་པ་དང་། སྲེད་པ་དང་། ལེན་པ་རྣམས་ནི་བདེན་པ་བཅུས་བསྡུས་སོ། ལྷག་མ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་སོ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་རྐྱེན་ནི་ལམ་གྱི་ཡན་ལག་རྣམས་ལམ་གྱི་བདེན་པས་བསྡུས་སོ། རྐྱེན་འགོག་པ་ནི་འགོག་པའི་བདེན་པས་བསྡུས་སོ། དེ་ལྟར་སྡུད་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ཀྱི་སྤྱོད་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། འདི་ནི་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་ཞེས་བྱའོ། །རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཐབས་རྫོགས་སོ།། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བཅུ་པའོ།། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བཅུ་གཅིག་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤས་མཛད། གསལ་བ་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བ། ལྗོངས་ཕུ་ནན་གྱི་མཁན་པོ་སངྒ་བྷ་དྲས་བསྒྱུར། ཐབས་ལྔའི་སྐོར་གཉིས་པ། འདྲི་བ། འཕགས་པའི་བདེན་པའི་ཐབས་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་བའི་འཕགས་པའི་བདེན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་འཕགས་པའི་བདེན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་ལམ་གྱི་འཕགས་པའི་བདེན་པའོ། འདྲི་བ། སྡུག་བསྔལ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་གང་ཡིན། ལན། སྐྱེ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། རྒ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མྱ་ངན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མྱ་ངན་དང་སྨྲེ་སྔགས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། གདུང་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། སྡུག་པ་དང་བྲལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འདོད་པ་མི་རྙེད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མདོར་བསྡུ་ན་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་སྡུག་བསྔལ་ལོ།

生苦者，於眾生種類諸陰起，此一切苦集義。老苦者，以生諸界熟，此失力色諸根念慧義。死苦者，壽命滅，作畏怖義。憂苦者，至苦處心畏懼，此內燒義。憂悲苦者，苦至語言，此內外燒義。苦苦者，身苦，此因苦身義。惱苦者，心苦，此因苦心義。怨憎會苦者，與不可愛眾生共和合，此作苦義。愛別離苦者，與可愛眾生共分散離別，此作憂苦義。求不得苦者，樂得與不可愛別離、樂可愛和合，彼不得，失樂義。已略說五受陰苦者，不離五受陰苦，是故以略五受陰苦。

問：云何五受陰？答：色受陰、痛受陰、想受陰、行受陰、識受陰。如陰方便廣說，如是可知。於是二種苦，處苦、自性苦。於是生苦、死苦、怨憎會苦、愛別離苦、求不得苦，以略五受陰苦，此謂處苦。憂苦、憂悲苦、惱苦，此謂自性苦。三種苦者，苦苦、壞苦、行苦。於是身苦心苦，是謂苦苦。有漏樂受彼處壞，是謂壞苦。五受陰行苦，此謂苦聖諦。

問：云何苦集聖諦？答：愛令復生，與欲共起，處處起如是欲愛、有愛、不有愛。此愛令復生者，有愛多成令有生愛。苦集者，唯愛不共，故說苦集。與欲共起者，唯愛令歡喜名起，令染名染。共染起喜，起者是處，處令身性起，是處歡喜。是處可愛色，是處歡喜。

སྐྱེ་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནི། སེམས་ཅན་གྱི་རིགས་རྣམས་ཀྱི་ཕུང་པོ་འབྱུང་བ་སྟེ། འདི་ཐམས་ཅད་སྡུག་བསྔལ་འདུས་པའི་དོན་ཏོ། རྒ་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནི། སྐྱེས་པའི་ཁམས་རྣམས་སྨིན་པ་སྟེ། སྟོབས་དང་གཟུགས་དང་དབང་པོ་དང་དྲན་པ་དང་ཤེས་རབ་ཉམས་པའི་དོན་ཏོ། འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནི། ཚེ་སྲོག་འགག་པ་སྟེ། འཇིགས་པ་བྱེད་པའི་དོན་ཏོ། མྱ་ངན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ནི། སྡུག་བསྔལ་གྱི་གནས་སུ་ཕྱིན་པའི་སེམས་འཇིགས་པ་སྟེ། ནང་དུ་གདུང་བའི་དོན་ཏོ། མྱ་ངན་དང་སྨྲེ་སྔགས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ནི། སྡུག་བསྔལ་གྱིས་ཚིག་སྨྲ་བ་སྟེ། ཕྱི་ནང་གཉིས་ཀར་གདུང་བའི་དོན་ཏོ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ནི། ལུས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཏེ། རྒྱུས་ལུས་ལ་སྡུག་བསྔལ་བའི་དོན་ཏོ། གདུང་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནི། སེམས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཏེ། རྒྱུས་སེམས་ལ་སྡུག་བསྔལ་བའི་དོན་ཏོ། མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད་པའི་སྡུག་བསྔལ་ནི། མི་དགའ་བའི་སེམས་ཅན་རྣམས་དང་འགྲོགས་པ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་བྱེད་པའི་དོན་ཏོ། སྡུག་པ་དང་བྲལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནི། དགའ་བའི་སེམས་ཅན་རྣམས་དང་བྲལ་ཞིང་བྱེ་བ་སྟེ། མྱ་ངན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་བྱེད་པའི་དོན་ཏོ། འདོད་པ་མི་རྙེད་པའི་སྡུག་བསྔལ་ནི། མི་དགའ་བ་དང་བྲལ་བར་འདོད་པ་དང་དགའ་བ་དང་འགྲོགས་པར་འདོད་པ་དེ་མི་རྙེད་པ་སྟེ། བདེ་བ་ཉམས་པའི་དོན་ཏོ། མདོར་བསྡུས་ནས་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་བྱ་བ་ནི། ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་དང་མི་བྲལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཏེ། དེའི་ཕྱིར་མདོར་བསྡུས་ན་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། འདྲི་བ། ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་གང་ཡིན། ལན། གཟུགས་ཀྱི་ཉེར་ལེན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་། ཚོར་བའི་ཉེར་ལེན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་། འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཉེར་ལེན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་། འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཉེར་ལེན་གྱི་ཕུང་པོ་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཉེར་ལེན་གྱི་ཕུང་པོའོ། ཕུང་པོའི་ཐབས་རྒྱས་པར་བཤདཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལ་སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། གནས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། རང་བཞིན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། དེ་ལ་སྐྱེ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འཆི་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མི་སྡུག་པ་དང་ཕྲད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། སྡུག་པ་དང་བྲལ་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འདོད་པ་མི་རྙེད་པའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མདོར་བསྡུས་ན་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་སྡུག་བསྔལ་ནི་གནས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་བྱའོ། མྱ་ངན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། མྱ་ངན་དང་སྨྲེ་སྔགས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། གདུང་བའི་སྡུག་བསྔལ་ནི་རང་བཞིན་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་བྱའོ། སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པ་གསུམ་ནི། སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་དང་། འདུ་བྱེད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། དེ་ལ་ལུས་དང་སེམས་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་བྱའོ། ཟག་པ་དང་བཅས་པའི་བདེ་བའི་ཚོར་བ་དེའི་གནས་འཇིག་པ་ནི་འགྱུར་བའི་སྡུག་བསྔལ་ཞེས་བྱའོ། ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔའི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་སྡུག་བསྔལ་ནི་སྡུག་བསྔལ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་ཞེས་བྱའོ། འདྲི་བ། སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་བའི་འཕགས་པའི་བདེན་པ་གང་ཡིན། ལན། ཡང་སྲིད་པར་སྐྱེད་པའི་སྲེད་པ། འདོད་པ་དང་ལྷན་ཅིག་འབྱུང་བ། གནས་སོ་སོར་འབྱུང་བ་སྟེ། དེ་ལྟར་འདོད་པའི་སྲེད་པ་དང་། སྲིད་པའི་སྲེད་པ་དང་། སྲིད་པ་མེད་པའི་སྲེད་པའོ། སྲེད་པ་དེས་ཡང་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་ནི། སྲིད་པའི་སྲེད་པ་མང་པོས་སྲིད་པ་སྐྱེད་པའི་སྲེད་པར་གྱུར་པའོ། སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་བ་ནི། སྲེད་པ་ཁོ་ན་ལས་ཡིན་གྱི་གཞན་མ་ཡིན་པས། སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་བ་ཞེས་བཤད་དོ། འདོད་པ་དང་ལྷན་ཅིག་འབྱུང་བ་ནི། སྲེད་པ་ཁོ་ན་དགའ་བ་སྐྱེད་པའི་མིང་ངོ་། ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པའི་མིང་ནི་ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་ཡིན་ནོ། ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དང་ལྷན་ཅིག་དགའ་བ་འབྱུང་བ། འབྱུང་བའི་གནས་དེ། གནས་དེས་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་སྐྱེད་པ། གནས་དེ་ལ་དགའ་བ། གནས་དེ་ལ་ཡིད་དུ་འོང་བའི་གཟུགས། གནས་དེ་ལ་དགའ་བའོ།

如是欲愛、有愛、非有愛，除有愛及不有愛，餘愛是欲愛。有愛者，與常見共起。非有愛者，與斷見共起。此謂苦集聖諦。

問：云何苦滅聖諦？答：唯愛滅無餘、捨、遠離、解脫、無處，此謂苦滅聖諦。

問：不然。此亦集滅，何故世尊說苦因滅？答：苦因滅故成不生滅，應作證義，是故集滅，世尊說苦滅。

問：云何苦滅道聖諦？答：此八正分道，如是正見、正思惟、正語、正業、正命、正精進、正念、正定。正見者，四諦智。正思惟者，是三善思惟。正語者，離四惡行。正業者，是離三惡行。正命者，離邪命。正精進者，四正勤。正念者，四念處。正定者，四禪。復次若修行聖道，於泥洹知見此謂正見，唯於泥洹覺是正思惟，彼斷邪語是正語，斷邪業是正業，彼斷邪命是正命，斷邪精進是正精進，於泥洹念是正念，於泥洹專心是正定。於是慧根、慧力、慧如意足、擇法覺分，成入內正見。精進根、精進力、精進如意足、欲如意足、精進覺分、四正勤，成入內精進。念根、念力、念覺分、四念處，成入內正念。定根、定力、心如意足、信根、信力、定覺分、喜覺分、猗覺分、捨覺分，成入內正定。如是三十七菩提法，成入八正道內，此謂苦滅道聖諦。此謂四聖諦。

འདི་ལྟར་འདོད་པའི་སྲེད་པ་དང་། སྲིད་པའི་སྲེད་པ་དང་། སྲིད་པ་མ་ཡིན་པའི་སྲེད་པ་སྟེ། སྲིད་པའི་སྲེད་པ་དང་སྲིད་པ་མ་ཡིན་པའི་སྲེད་པ་མ་གཏོགས་པའི་སྲེད་པ་ལྷག་མ་ནི་འདོད་པའི་སྲེད་པའོ། སྲིད་པའི་སྲེད་པ་ནི་རྟག་པར་ལྟ་བ་དང་མཉམ་དུ་འབྱུང་བའོ། སྲིད་པ་མ་ཡིན་པའི་སྲེད་པ་ནི་ཆད་པར་ལྟ་བ་དང་མཉམ་དུ་འབྱུང་བའོ། འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཀུན་འབྱུང་བའི་བདེན་པ་ཞེས་བྱའོ། དྲི་བ། སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་བདེན་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། སྲེད་པ་མ་ལུས་པར་འགག་པ་དང་། སྤོང་བ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། བྲལ་བ་དང་། གནས་མེད་པ་འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་བདེན་པ་ཞེས་བྱའོ། དྲི་བ། དེ་ནི་མི་འཐད་དེ། འདི་ནི་ཀུན་འབྱུང་འགོག་པ་ཡིན་ན། ཅིའི་ཕྱིར་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱུ་འགག་པ་ཞེས་གསུངས། ལན། སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱུ་འགག་པས་མི་སྐྱེ་བར་འགག་པར་འགྱུར་བས་མངོན་སུམ་དུ་བྱ་བའི་དོན་ཡིན་པས་ཀུན་འབྱུང་འགག་པ་ལ་བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་སྡུག་བསྔལ་འགག་པ་ཞེས་གསུངས་སོ། དྲི་བ། སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་ལམ་གྱི་བདེན་པ་གང་ཞེ་ན། ལན། འཕགས་པའི་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པ་འདི་ལྟ་སྟེ། ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་རྟོག་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ངག་དང་། ཡང་དག་པའི་ལས་ཀྱི་མཐའ་དང་། ཡང་དག་པའི་འཚོ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་རྩོལ་བ་དང་། ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་དང་། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། ཡང་དག་པའི་ལྟ་བ་ནི་བདེན་པ་བཞིའི་ཡེ་ཤེས་སོ། ཡང་དག་པའི་རྟོག་པ་ནི་དགེ་བའི་རྟོག་པ་གསུམ་མོ། ཡང་དག་པའི་ངག་ནི་ངག་གི་ཉེས་སྤྱོད་བཞི་སྤོང་བའོ། ཡང་དག་པའི་ལས་ཀྱི་མཐའ་ནི་ལུས་ཀྱི་ཉེས་སྤྱོད་གསུམ་སྤོང་བའོ། ཡང་དག་པའི་འཚོ་བ་ནི་ལོག་པའི་འཚོ་བ་སྤོང་བའོ། ཡང་དག་པའི་རྩོལ་བ་ནི་ཡང་དག་པའི་སྤོང་བ་བཞིའོ། ཡང་དག་པའི་དྲན་པ་ནི་དྲན་པ་ཉེར་བཞག་བཞིའོ། ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་བསམ་གཏན་བཞིའོ། ཡང་འཕགས་པའི་ལམ་བསྒོམ་པ་ན་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་ཡེ་ཤེས་མཐོང་བ་ནི་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བའོ། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ཁོ་ན་ལ་རྟོག་པ་ནི་ཡང་དག་པའི་རྟོག་པའོལོག་པའི་ངག་སྤོང་བ་ནི་ཡང་དག་པའི་ངག་གོ། ལོག་པའི་ལས་སྤོང་བ་ནི་ཡང་དག་པའི་ལས་སོ། ལོག་པའི་འཚོ་བ་སྤོང་བ་ནི་ཡང་དག་པའི་འཚོ་བའོ། ལོག་པའི་རྩོལ་བ་སྤོང་བ་ནི་ཡང་དག་པའི་རྩོལ་བའོ། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་དྲན་པ་ནི་ཡང་དག་པའི་དྲན་པའོ། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་སེམས་རྩེ་གཅིག་པ་ནི་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ། དེ་ལ་ཤེས་རབ་ཀྱི་དབང་པོ་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་སྟོབས་དང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་དང་། ཆོས་རབ་ཏུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་རྣམས་ནི་ནང་གི་ཡང་དག་པའི་ལྟ་བར་འདུས་སོ། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་དབང་པོ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་སྟོབས་དང་། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་དང་། འདུན་པའི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་དང་། བརྩོན་འགྲུས་ཀྱི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་དང་། ཡང་དག་པའི་སྤོང་བ་བཞི་རྣམས་ནི་ནང་གི་ཡང་དག་པའི་བརྩོན་འགྲུས་སུ་འདུས་སོ། དྲན་པའི་དབང་པོ་དང་། དྲན་པའི་སྟོབས་དང་། དྲན་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་དང་། དྲན་པ་ཉེར་བཞག་བཞི་རྣམས་ནི་ནང་གི་ཡང་དག་པའི་དྲན་པར་འདུས་སོ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དབང་པོ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྟོབས་དང་། སེམས་ཀྱི་རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་དང་། དད་པའི་དབང་པོ་དང་། དད་པའི་སྟོབས་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་དང་། དགའ་བའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་དང་། ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་དང་། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་རྣམས་ནི་ནང་གི་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་དུ་འདུས་སོ། དེ་ལྟར་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཆོས་སུམ་ཅུ་རྩ་བདུན་པོ་རྣམས་ནི་ཡང་དག་པའི་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་པའི་ནང་དུ་འདུས་པ་འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་ལམ་གྱི་བདེན་པ་ཞེས་བྱའོ། འདི་དག་ནི་བདེན་པ་བཞིའོ།

問：何故說四聖諦，不三不五？答：一切疑。為世間出世間果因故成四。

問：云何？世諦果苦，集世諦因，果滅，出世諦果。道，出世諦因。是故四，不三不五。復次應知、應斷、應證、應修，以四句故成四。此四聖諦，以十一行可勝可知。如是以句義、以相、以次第、以略、以譬喻、以分別、以數、以一、以種種、以次第，廣以相攝。

問：云何以句義？答：聖諦者，聖人所說名聖諦，通達彼故成聖諦。諦者，如是義、不異義、自相不異義。苦者果義，集者因義，滅者隨滅義，道者見第一義。如是以句義可知。

問：云何以相？答：苦者過患相，集者因相，滅者不生相，道者方便相。復次苦者逼惱相、憂相、有為相、有邊相，集者聚相、因緣相、和合相、著相，滅者出離相、寂寂相、無為相、醍醐相，道者乘相、令到相、見相、依相。如是異相可知。

問：云何以次第？答：以麁義及證義，初說苦諦。此苦以此生第二集。此集滅是此苦滅，第三滅。此方便為實滅，第四說道。如明瞭醫，初見病源，後問病緣，為滅病故，如病說藥。如是病，如苦可知。如是病因緣，如集可知。如是病盡，如脫滅可知。如是藥，如道可知。如是以次第可知。

འདི་སྐད་བདེན་པ་བཞི་གསུངས་པ་ལས་གསུམ་མམ་ལྔ་མ་ཡིན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཅི་ཞེ་ན། ལན། ཐེ་ཚོམ་ཐམས་ཅད་དོ། འཇིག་རྟེན་དང་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་འབྲས་བུ་དང་རྒྱུའི་ཕྱིར་བཞིར་གྲུབ་བོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། འཇིག་རྟེན་གྱི་བདེན་པའི་འབྲས་བུ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ལོ། ཀུན་འབྱུང་ནི་འཇིག་རྟེན་གྱི་བདེན་པའི་རྒྱུའོ། འགོག་པ་ནི་འབྲས་བུའོ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་བདེན་པའི་འབྲས་བུའོ། ལམ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་བདེན་པའི་རྒྱུའོ། དེའི་ཕྱིར་བཞི་སྟེ་གསུམ་མམ་ལྔ་མ་ཡིན་ནོ། ཡང་ཤེས་པར་བྱ་བ་དང་། སྤང་བར་བྱ་བ་དང་། མངོན་དུ་བྱ་བ་དང་། བསྒོམ་པར་བྱ་བ་སྟེ་ཚིག་བཞིའི་ཕྱིར་བཞིར་གྲུབ་བོ། བདེན་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་ནི་རྣམ་པ་བཅུ་གཅིག་གིས་རྒྱལ་བར་བྱ་ཞིང་ཤེས་པར་བྱའོ། འདི་ལྟར་ཚིག་གི་དོན་དང་། མཚན་ཉིད་དང་། གོ་རིམ་དང་། མདོར་བསྡུས་པ་དང་། དཔེ་དང་། རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་། གྲངས་དང་། གཅིག་པུ་དང་། སྣ་ཚོགས་པ་དང་། རིམ་པ་དང་། རྒྱས་པར་བསྡུས་པས་སོ། དྲི་བ། ཚིག་གི་དོན་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། འཕགས་པའི་བདེན་པ་ནི་འཕགས་པས་གསུངས་པས་འཕགས་པའི་བདེན་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་རྟོགས་པས་འཕགས་པའི་བདེན་པར་གྲུབ་བོ། བདེན་པ་ནི་དེ་བཞིན་གྱི་དོན་དང་། མི་འགྱུར་བའི་དོན་དང་། རང་གི་མཚན་ཉིད་མི་འགྱུར་བའི་དོན་ནོ། སྡུག་བསྔལ་ནི་འབྲས་བུའི་དོན་ནོ། ཀུན་འབྱུང་ནི་རྒྱུའི་དོན་ནོ། འགོག་པ་ནི་རྗེས་སུ་འགག་པའི་དོན་ནོ། ལམ་ནི་དོན་དམ་པ་མཐོང་བའི་དོན་ནོ། དེ་ལྟར་ཚིག་གི་དོན་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། སྡུག་བསྔལ་ནི་ཉེས་དམིགས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དོ། ཀུན་འབྱུང་ནི་རྒྱུའི་མཚན་ཉིད་དོ། འགོག་པ་ནི་མི་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་དོ། ལམ་ནི་ཐབས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དོ། ཡང་སྡུག་བསྔལ་ནི་མནར་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། མྱ་ངན་གྱི་མཚན་ཉིད་དང་། འདུས་བྱས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་། མཐའ་ཡོད་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། ཀུན་འབྱུང་ནི་ཚོགས་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། རྒྱུ་རྐྱེན་གྱི་མཚན་ཉདུ་འཛོམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་། ཆགས་པའི་མཚན་ཉིད་དོ། འགོག་པ་ནི་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། ཞི་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། འདུས་མ་བྱས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་། བདུད་རྩིའི་མཚན་ཉིད་དོ། ལམ་ནི་བགྲོད་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། འབྱོར་པར་བྱེད་པའི་མཚན་ཉིད་དང་། མཐོང་བའི་མཚན་ཉིད་དང་། རྟེན་གྱི་མཚན་ཉིད་དོ། དེ་ལྟར་མཚན་ཉིད་ཐ་དད་པས་ཤེས་པར་བྱའོ། དྲི་བ། གོ་རིམ་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན། རགས་པའི་དོན་དང་རྟོགས་པའི་དོན་གྱིས་དང་པོར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་གསུངས་སོ། སྡུག་བསྔལ་འདི་འདི་ལས་བྱུང་བས་གཉིས་པ་ཀུན་འབྱུང་ངོ་། ཀུན་འབྱུང་འདི་འགག་པ་ནི་སྡུག་བསྔལ་འདི་འགག་པ་སྟེ་གསུམ་པ་འགོག་པའོ། ཐབས་འདི་ནི་ཡང་དག་པར་འགོག་པའི་ཕྱིར་བཞི་པར་ལམ་གསུངས་སོ། དཔེར་ན་སྨན་པ་མཁས་པས་དང་པོར་ནད་ཀྱི་རྩ་བ་མཐོང་ནས། ཕྱིས་ནད་ཀྱི་རྒྱུ་འདྲི་བ་དང་། ནད་ཞི་བར་བྱ་བའི་ཕྱིར་ནད་དང་འཚམ་པའི་སྨན་སྨྲ་བ་བཞིན་ནོ། དེ་བཞིན་དུ་ནད་ནི་སྡུག་བསྔལ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་བཞིན་དུ་ནད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ནི་ཀུན་འབྱུང་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་བཞིན་དུ་ནད་ཟད་པ་ནི་གྲོལ་བ་འགོག་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་བཞིན་དུ་སྨན་ནི་ལམ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། དེ་ལྟར་གོ་རིམ་གྱིས་ཤེས་པར་བྱའོ།

問：云何以略？答：生是苦，令生是集，苦止是滅，令止是道。煩惱處是苦，煩惱是集，斷煩惱是滅，斷方便是道。苦能起開身見門，集能起開斷見門，滅能起開常見門，道能起開邪見門。如是以略可知。

問：云何以譬喻？答？如毒樹，如是苦可知。如種，如是集可知。如是燒種，如是滅可知。如火，如是道可知。如此岸有苦有怖畏，如是苦可知。如流，如是集可知。如彼岸無苦無怖畏，如是滅可知。如船能渡，如是道可知。如擔擔，如是苦可知。如取擔，如是集可知。如置擔，如是滅可知。如置擔方便，如是道可知。如是以譬喻可知。

問：云何以分別可知？答：四種諦，語諦、各各諦、第一義諦、聖諦。於是說實語非不實，是謂語諦。於各各諦大入諸見，此謂各各諦。彼諦比丘妄語愚癡法，彼不妄語愚癡法是諦。泥洹者是第一義諦。是聖人所修行，是聖諦。於此所樂聖諦。如是以分別可知。

問：云何以數可知。答：除愛，於三地善不善無記法是苦諦；愛是集諦；斷彼是滅諦；八分道是道諦。復次除愛，餘煩惱，於第三地善不善無記法是苦諦；愛及餘煩惱是集諦；斷彼是滅諦；道者是道諦。復次除愛，餘煩惱一切不善，於三地善有記法是苦諦；愛及與煩惱一切不善是集諦；斷彼是滅諦；道是道諦。

འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་མདོར་བསྡུས་པའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། སྐྱེ་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཡིན། སྐྱེ་བ་བསྐྱེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཡིན། སྡུག་བསྔལ་འགོག་པ་ནི་འགོག་པ་ཡིན། འགོག་པར་བྱེད་པ་ནི་ལམ་ཡིན། ཉོན་མོངས་པའི་གནས་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཡིན། ཉོན་མོངས་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཡིན། ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ་ཡིན། སྤོང་བའི་ཐབས་ནི་ལམ་ཡིན། སྡུག་བསྔལ་གྱིས་ནི་ལུས་ལྟ་བའི་སྒོ་འབྱེད་པར་བྱེད། ཀུན་འབྱུང་གིས་ནི་ཆད་ལྟ་བའི་སྒོ་འབྱེད་པར་བྱེད། འགོག་པས་ནི་རྟག་ལྟ་བའི་སྒོ་འབྱེད་པར་བྱེད། ལམ་གྱིས་ནི་ལོག་ལྟ་བའི་སྒོ་འབྱེད་པར་བྱེད། དེ་ལྟར་མདོར་བསྡུས་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་དཔེའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། དུག་ཤིང་ལྟ་བུ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཤེས་པར་བྱ། ས་བོན་ལྟ་བུ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཤེས་པར་བྱ། ས་བོན་བསྲེག་པ་ལྟ་བུ་ནི་འགོག་པ་ཤེས་པར་བྱ། མེ་ལྟ་བུ་ནི་ལམ་ཤེས་པར་བྱ། འགྲམ་འདི་ན་སྡུག་བསྔལ་དང་འཇིགས་པ་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཤེས་པར་བྱ། རྒྱུན་ལྟ་བུ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཤེས་པར་བྱ། ཕ་རོལ་གྱི་འགྲམ་ན་སྡུག་བསྔལ་མེད་ཅིང་འཇིགས་པ་མེད་པ་ལྟ་བུ་ནི་འགོག་པ་ཤེས་པར་བྱ། གྲུ་བོ་ཆེ་བརྒལ་བར་ནུས་པ་ལྟ་བུ་ནི་ལམ་ཤེས་པར་བྱ། ཁུར་ཁུར་བ་ལྟ་བུ་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཤེས་པར་བྱ། ཁུར་ལེན་པ་ལྟ་བུ་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཤེས་པར་བྱ། ཁུར་བོར་བ་ལྟ་བུ་ནི་འགོག་པ་ཤེས་པར་བྱ། ཁུར་འཇོག་པའི་ཐབས་ལྟ་བུ་ནི་ལམ་ཤེས་པར་བྱ། དེ་ལྟར་དཔེའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། བདེན་པ་རྣམ་པ་བཞི་སྟེ། ངག་གི་བདེན་པ། སོ་སོའི་བདེན་པ། དོན་དམ་པའི་བདེན་པ། འཕགས་པའི་བདེན་པའོ། །དེ་ལ་བདེན་པར་སྨྲས་པ་མི་བདེན་པ་མ་ཡིན་པ་ནི་ངག་གི་བདེན་པ་ཡིན། སོ་སོའི་བདེན་པ་ལ་ལྟ་བ་རྣམས་ཆེན་པོར་འཇུག་པ་ནི་སོ་སོའི་བདེན་པ་ཡིན། དགེ་སློང་དེའི་རྫུན་དུ་སྨྲ་བ་དང་གཏི་མུག་གི་ཆོས་དང༌། དེའི་མི་རྫུན་དུ་སྨྲ་བ་དང་གཏི་མུག་གི་ཆོས་ནི་བདེན་པ་ཡིན། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ནི་དོན་དམ་པའི་བདེན་པ་ཡིན། འདི་ནི་འཕགས་པས་བསྒྲུབ་པར་བྱ་བ་ཡིན་པས་འཕགས་པའི་བདེན་པ་ཡིན། འདི་ལ་འཕགས་པའི་བདེན་པ་དགའ་བར དེ་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་གྲངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། སྲེད་པ་མ་གཏོགས་པར་ས་གསུམ་གྱི་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་དང་ལུང་མ་བསྟན་གྱི་ཆོས་རྣམས་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། སྲེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་ཡིན། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པའི་བདེན་པ་ཡིན། ཡན་ལག་བརྒྱད་ཀྱི་ལམ་ནི་ལམ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། ཡང་ན་སྲེད་པ་མ་གཏོགས་པར་ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་དང༌། ས་གསུམ་པའི་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་དང་ལུང་མ་བསྟན་གྱི་ཆོས་རྣམས་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། སྲེད་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་ཡིན། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པའི་བདེན་པ་ཡིན། ལམ་ནི་ལམ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། ཡང་ན་སྲེད་པ་མ་གཏོགས་པར་ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་དང་མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་དང༌། ས་གསུམ་གྱི་དགེ་བ་དང་ལུང་བསྟན་གྱི་ཆོས་རྣམས་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། སྲེད་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་དང་མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ནི་ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་ཡིན། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པའི་བདེན་པ་ཡིན། ལམ་ནི་ལམ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། །

復次除愛與煩惱及一切不善，於三地不善、於三地無記法是苦諦；愛及餘煩惱及一切不善，於三地善此集諦；斷彼是滅諦；道是道諦。於是覓有氣味義是愛，集有結使義，餘煩惱是集；以可斷義、以令起有義，一切不善是集；以令有義，於三地善法是集。於是愛及餘煩惱是集，一切不善於三地及善，或苦諦或集諦，逼惱、憂、有為有邊相，故成苦諦。聚因緣、著和合相故，成集諦。如是以數可知。

問：云何以一可知？答：此四諦以四行成一，以諦義、以如義、以法義、以空義。如是以一可知。

問：云何以種種可知？答：二諦，世諦、出世諦。世諦者，有漏、有結、有縛、有流、有厄、有蓋、可觸、有取、有煩惱，所謂苦及集。出世諦者，無漏、無結、無縛、無流、無厄、無蓋、不可觸、無取、無煩惱，所謂滅道。三諦有為，滅諦無為。三諦無色，苦諦有色無色。集諦不善，道諦善，滅諦無記，苦諦善、不善、無記。苦諦可知，集諦可斷，滅諦可證，道諦應修。如是以種種可知。

問：云何以次第廣？答：以一種，有識身是苦，集我慢，斷彼是滅，身念是道。以二種，名色是苦、是無明，有愛是集，斷彼是滅，奢摩他、毘婆舍那是道。以三種成，所謂苦苦是苦諦，三不善根是集，斷彼是滅，戒定慧是道。

ཡང་ན་སྲེད་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་དང་མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་མ་གཏོགས་པར། ས་གསུམ་གྱི་མི་དགེ་བ་དང༌། ས་གསུམ་གྱི་ལུང་མ་བསྟན་གྱི་ཆོས་རྣམས་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། སྲེད་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་དང་མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་དང༌། ས་གསུམ་གྱི་དགེ་བ་ནི་ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་ཡིན། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པའི་བདེན་པ་ཡིན། ལམ་ནི་ལམ་གྱི་བདེན་པ་ཡིན། འདི་ལ་རོ་མྱང་བའི་དོན་ཡོད་པ་ནི་སྲེད་པ་ཡིན། ཀུན་འབྱུང་ལ་ཀུན་སྦྱོར་གྱི་དོན་ཡོད་པ་དང༌། ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཡིན། སྤང་བར་བྱ་བའི་དོན་དང་སྐྱེ་བ་བསྐྱེད་པའི་དོན་ཡོད་པས་མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཡིན། ཡོད་པར་བྱེད་པའི་དོན་གྱིས་ས་གསུམ་གྱི་དགེ་བའི་ཆོས་རྣམས་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཡིན། འདི་ལ་སྲེད་པ་དང་ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ནི་ཀུན་འབྱུང་ཡིན། མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་དང་ས་གསུམ་དང་དགེ་བ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པའམ་ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་ཡིན། གནོད་པ་དང༌། སྡུག་བསྔལ་དང༌། འདུས་བྱས་དང༌། མཐའ་དང་བཅས་པའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་པས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པར་འགྲུབ། རྒྱུ་རྐྱེན་བསགས་པ་དང་འདུས་པ་དང་འབྲེལ་བའི་མཚན་ཉིད་ཡིན་པས་ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པར་འགྲུབ། དེ་ལྟར་གྲངས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་གཅིག་གི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། བདེན་པ་བཞི་པོ་འདི་དག་སྤྱོད་པ་བཞིས་གཅིག་ཏུ་འགྲུབ་སྟེ། བདེན་པའི་དོན་དང༌། དེ་བཞིན་ཉིད་ཀྱི་དོན་དང༌། ཆོས་ཉིད་ཀྱི་དོན་དང༌། སྟོང་པ་ཉིད་ཀྱི་དོན་གྱིས་སོ། །དེ་ལྟར་གཅིག་གི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། བདེན་པ་གཉིས་ཏེ། འཇིག་རྟེན་གྱི་བདེན་པ་དང༌། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་བདེན་པའོ། །འཇིག་རྟེན་གྱི་བདེན་པ་ནི། ཟག་པ་དང་བཅས་པ། ཀུན་སྦྱོར་དང་བཅས་པ། འཆིང་བ་དང་བཅས་པ། རྒྱུན་དང་བཅས་པ། གནོད་པ་དང་བཅས་པ། སྒྲིབ་པ་དང་བཅས་པ། རེག་པར་བྱ་བ། ལེན་པ་དང་བཅས་པ། ཉོན་མོངས་པ་དང་བཅས་པ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་དང་ཀུན་འབྱུང་ངོ༌། །འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་བདེན་པ་ནི། ཟག་པ་མེད་པ། ཀུན་སྦྱོར་མེད་པ། འཆིང་བ་མེད་པ། རྒྱུན་མེད་པ། གནོད་ེད་པ། སྒྲིབ་པ་མེད་པ། རེག་པར་མི་བྱ་བ། ལེན་པ་མེད་པ། ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་སྟེ། འགོག་པ་དང་ལམ་མོ། །བདེན་པ་གསུམ་ནི་འདུས་བྱས། འགོག་པའི་བདེན་པ་ནི་འདུས་མ་བྱས། བདེན་པ་གསུམ་ནི་གཟུགས་ཅན་མ་ཡིན། སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ནི་གཟུགས་ཅན་དང་གཟུགས་ཅན་མ་ཡིན་པའོ། །ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་ནི་མི་དགེ་བ། ལམ་གྱི་བདེན་པ་ནི་དགེ་བ། འགོག་པའི་བདེན་པ་ནི་ལུང་མ་བསྟན། སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ནི་དགེ་བ་དང་མི་དགེ་བ་དང་ལུང་མ་བསྟན་ནོ། །སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ནི་ཤེས་པར་བྱ་བ། ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་ནི་སྤང་བར་བྱ་བ། འགོག་པའི་བདེན་པ་ནི་མངོན་དུ་བྱ་བ། ལམ་གྱི་བདེན་པ་ནི་བསྒོམ་པར་བྱ་བའོ། །དེ་ལྟར་སྣ་ཚོགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་གོ་རིམ་རྒྱས་པའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། རྣམ་པ་གཅིག་གིས་ནི། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཚོགས་ནི་སྡུག་བསྔལ། ང་རྒྱལ་བསྐྱེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། ལུས་དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་ནི། མིང་དང་གཟུགས་ནི་སྡུག་བསྔལ་ཏེ་མ་རིག་པའོ། །སྲིད་པའི་སྲེད་པ་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་འགྲུབ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྡུག་བསྔལ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ། མི་དགེ་བའི་རྩ་བ་གསུམ་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་ཤེས་རབ་ནི་ལམ་མོ། །

以四種成：四身性處是苦，四顛倒是集，斷顛倒是滅，四念處是道。以五種成。五趣是苦，五蓋是集，斷蓋是滅，五根是道。以六種成：六觸入是苦，六愛身是集，斷愛身是滅，六出離法是道。以七種成：七識住是苦，七使是集，斷七使是滅，七菩提分是道。以八種成：八世間法是苦，八邪邊是集，斷八邪邊是滅，八正分是道。以九種成：九眾生居是苦，九愛根法是集，斷彼是滅，九正作意根法是道。以十種成：十方行是苦，十結使是集，斷結是滅，十想是道。如是以次第廣可知。

問：云何以攝？答：三種攝，陰攝、入攝、界攝。於是苦諦五陰所攝，集諦及道諦行陰所攝，滅諦非陰所攝。苦諦十二入所攝，三諦法入所攝，苦諦十八界所攝，三諦法界所攝。如是以攝可知。以此行於聖諦知令起，此謂聖諦方便(聖諦方便已竟)。

解脫道論分別諦品第十二之一

爾時坐禪人，已明瞭陰界入因緣諦，已得聞戒頭陀禪，以凡夫未解脫怖畏惡趣，已觀惡趣怖，已觀無始生死怖，已觀一剎那不可得，已觀三百鉾刺喻，已觀燒頭愛喻，未分別四聖諦，為分別聖諦，當作方便、當作欲、當作勇猛精進，專心緣念具足應令滿。

問：云何當作？答：彼坐禪人初四聖諦當聞，或以略或以廣或以略廣，以聞以義以誦當受持。

རྣམ་པ་བཞིས་འགྲུབ་སྟེ། ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན་གནས་པ་བཞི་ནི་སྡུག་བསྔལ། ཕྱིན་ཅི་ལོག་བཞི་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། ཕྱིན་ཅི་ལོག་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་བཞི་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་ལྔས་འགྲུབ་སྟེ། འགྲོ་བ་ལྔ་ནི་སྡུག་བསྔལ། སྒྲིབ་པ་ལྔ་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། སྒྲིབ་པ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། དབང་པོ་ལྔ་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་དྲུག་གིས་འགྲུབ་སྟེ། རེག་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ནི་སྡུག་བསྔལ། སྲེད་པའི་ཚོགས་དྲུག་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། སྲེད་པའི་ཚོགས་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། ངེས་པར་འབྱུང་བའི་ཆོས་དྲུག་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་བདུན་གྱིས་འགྲུབ་སྟེ། རྣམ་ཤེས་གནས་པ་བདུན་ནི་སྡུག་བསྔལ། ཉོན་མོངས་པ་བདུན་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། ཉོན་མོངས་པ་བདུན་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་བརྒྱད་ཀྱིས་འགྲུབ་སྟེ། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་བརྒྱད་ནི་སྡུག་བསྔལ། ལོག་པ་བརྒྱད་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། ལོག་པ་བརྒྱད་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། ཡང་དག་པའི་ཡན་ལག་བརྒྱད་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་དགུས་འགྲུབ་སྟེ། སེམས་ཅན་གྱི་གནས་དགུ་ནི་སྡུག་བསྔལ། སྲེད་པའི་རྩ་བའི་ཆོས་དགུ་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། དེ་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། ཡང་དག་པའི་ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་རྩ་བའི་ཆོས་དགུ་ནི་ལམ་མོ། །རྣམ་པ་བཅུས་འགྲུབ་སྟེ། ཕྱོགས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་བཅུ་ནི་སྡུག་བསྔལ། ཀུན་སྦྱོར་བཅུ་ནི་ཀུན་འབྱུང༌། ཀུན་སྦྱོར་སྤོང་བ་ནི་འགོག་པ། འདུ་ཤེས་བཅུ་ནི་ལམ་མོ། །དེ་ལྟར་གོ་རིམ་རྒྱས་པའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་བསྡུས་པའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། བསྡུས་པ་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། ཕུང་པོར་བསྡུས་པ། སྐྱེ་མཆེད་དུ་བསྡུས་པ། ཁམས་སུ་བསྡུས་པའོ། །དེ་ལ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ནི་ཕུང་པོ་ལྔས་བསྡུས། ཀུན་འབྱུང་གི་བདེན་པ་དང་ལམ་གྱི་བདེན་པ་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་ཕུང་པོས་བསྡུས། འགོག་པའི་བདེན་པ་ནི་ཕུང་པོས་མ་བསྡུས། སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ནི་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་གཉིས་ཀྱིས་བསྡུས། བདེན་པ་གསུམ་ནི་ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱིས་བསྡུས། སྡུག་བསྔལ་ན་པ་ནི་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་ཀྱིས་བསྡུས། བདེན་པ་གསུམ་ནི་ཆོས་ཀྱི་ཁམས་ཀྱིས་བསྡུས། དེ་ལྟར་བསྡུས་པའི་སྒོ་ནས་ཤེས་པར་བྱའོ། །འདི་དག་གི་སྤྱོད་པས་འཕགས་པའི་བདེན་པ་ཤེས་ཤིང་སྐྱེ་བར་བྱེད་དེ། འདི་ནི་འཕགས་པའི་བདེན་པའི་ཐབས་ཞེས་བྱའོ། ། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་ལས་བདེན་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ལེའུ་སྟེ་བཅུ་གཉིས་པའི་དང་པོའོ། ། དེའི་ཚེ་བསྒོམ་པ་པོ་དེས། ཕུང་པོ་དང་ཁམས་དང་སྐྱེ་མཆེད་དང་རྟེན་འབྲེལ་དང་བདེན་པ་རྣམས་རབ་ཏུ་རྟོགས་ཤིང༌། ཐོས་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དང་བསམ་གཏན་རྣམས་ཐོབ་ནས། སོ་སོ་སྐྱེ་བོས་ངན་སོང་གི་འཇིགས་པ་ལས་མ་གྲོལ་བ་དང༌། ངན་སོང་གི་འཇིགས་པ་མཐོང་བ་དང༌། ཐོག་མ་མེད་པའི་སྐྱེ་འཆི་འཇིགས་པ་མཐོང་བ་དང༌། སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ཀྱང་མི་རྙེད་པ་མཐོང་བ་དང༌། མདུང་ཐུང་སུམ་བརྒྱས་བསྣུན་པའི་དཔེ་མཐོང་བ་དང༌། མགོ་ལ་མེ་འབར་བའི་སྲེད་པའི་དཔེ་མཐོང་ཡང༌། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་རྣམ་པར་མ་ཕྱེ་བས། འཕགས་པའི་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་ཕྱིར། ཐབས་དང༌། འདུན་པ་དང༌། བརྩོན་འགྲུས་དཔའ་བ་བསྐྱེད་ཅིང༌། སེམས་རྩེ་གཅིག་པས་དམིགས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་བྱའོ། ། འདྲི་བ། ཇི་ལྟར་བྱ་བར་བྱ་ཞེ་ན། ལན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དང་པོར་འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་ཉན་པར་བྱ་སྟེ། མདོར་བསྡུས་པའམ། རྒྱས་པའམ། མདོར་བསྡུས་པ་དང་རྒྱས་པའི་སྒོ་ནས་ཐོས་ཤིང་དོན་དང་བཅས་པར་ཁ་ཏོན་དུ་བཟུང་བར་བྱའོ། །

是時坐禪人入寂寂坐，不亂心不去來心，四聖諦應令起。初苦諦應令起，或以陰或以入或以界陰法，以自相以陰相應令起，如陰方便廣說，如是當知。入者以入相應令起，如入方便廣說，如是當知。界者以界相應令起，如界方便廣說，如是當知。彼坐禪人，如是已陰入界，唯有陰入界、無眾生無命，已令起已得行想。爾時已略作二種令起，所謂名、色。於是色陰十入十界色，四陰意入七界，是名法入法界。或名或色，餘名餘色。餘名餘色者以色空，色者以名空，名者以色不離，色者以名不離。如鼓聲唯依名色生。依色名生，如盲跛遠行。

問：名色者何差別？答：名者無身，色者有身。名者有所知，色者無所知。名者輕轉，色者遲轉。名無聚，色有聚。名者覺知思識，色者無此。色者行倚坐臥屈申，名無此。名者知我行我倚我坐我臥我屈我申，色無此。色者飲食噉甞，名無此。名者知我飲我食我噉我甞，色無此。色者拍戲笑啼種種言說，名無此。名者知我拍我笑我戲我啼我種種言說，色無此。謂名色差別。彼坐禪人如是名色，唯以名色、無眾生無命。已令起、已得行想，爾時一切作略。苦諦者令起如實知見清淨，令名色起。此總語苦諦令起可知。彼坐禪人如是已令起苦諦，作眾生想，從此苦因緣應觀。

དེའི་ཚེ་བསྒོམ་པ་པོ་དེ་ཞི་གནས་ལ་འཇུག་ཅིང༌། སེམས་མ་རྣམ་པར་གཡེང་བ་དང་སེམས་འགྲོ་འོང་མེད་པར་འདུག་སྟེ། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་སྐྱེ་བར་བྱའོ། །དང་པོར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་སྐྱེ་བར་བྱ་སྟེ། ཕུང་པོའམ་སྐྱེ་མཆེད་དམ་ཁམས་ཀྱི་ཕུང་པོའི་ཆོས་ཀྱིས་སམ། རང་གི་མཚན་ཉིད་དམ་ཕུང་པོའི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བར་བྱ་སྟེ། ཕུང་པོའི་ཐབས་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །སྐྱེ་མཆེད་ནི་སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བར་བྱ་སྟེ། སྐྱེ་མཆེད་ཀྱི་ཐབས་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །ཁམས་ནི་ཁམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་བར་བྱ་སྟེ། ཁམས་ཀྱི་ཐབས་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་ཕུང་པོ་དང་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་རྣམས་ལ། ཕུང་པོ་དང་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་ཙམ་དུ་ཟད་ཀྱི། སེམས་ཅན་མེད་སྲོག་མེད་པར་སྐྱེས་ཤིང་འདུ་ཤེས་ཐོབ་པར་གྱུར་ཏོ། །དེའི་ཚེ་མདོར་བསྡུས་པའི་རྣམ་པ་གཉིས་སྐྱེས་ཏེ། འདི་ལྟ་སྟེ་མིང་དང་གཟུགས་སོ། །དེ་ལ་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་དང་སྐྱེ་མཆེད་བཅུ་དང་ཁམས་བཅུ་ནི་གཟུགས་ཡིན། ཕུང་པོ་བཞི་དང་ཡིད་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཁམས་བདུན་ནི་མིང་སྟེ། ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དང་ཆོས་ཀྱི་ཁམས་སོ། །མིང་གམ་གཟུགས་སམ། མིང་གཞན་ནམ་གཟུགས་གཞན་ནོ། །མིང་གཞན་དང་གཟུགས་གཞན་ནི་གཟུགས་ཀྱིས་སྟོང༌། གཟུགས་ནི་མིང་གིས་སྟོང༌། མིང་ནི་གཟུགས་དང་མི་འབྲལ། གཟུགས་ནི་མིང་དང་མི་འབྲལ། དཔེར་ན་རྔའི་སྒྲ་བཞིན་དུ་མིང་དང་གཟུགས་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེའོ། །གཟུགས་དང་མིང་ལ་བརྟེན་པ་ནི་དཔེར་ན་ལོང་བ་དང་རྐང་ཅན་རྒྱང་རིང་པོར་འགྲོ་བ་བཞིན་ནོ། ། འདྲི་བ། མིང་དང་གཟུགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་གང་ཡིན། ལན། མིང་ནི་ལུས་མེད་པ། གཟུགས་ནི་ལུས་དང་བཅས་པའོ། །མིང་ནི་ཤེས་པ་དང་བཅས་པ། གཟུགས་ནི་ཤེས་པ་མེད་པའོ། །མིང་ནི་ཡང་ཞིང་འགྱུར་བ། གཟུགས་ནི་བུལ་ཞིང་འགྱུར་བའོ། །མིང་ནི་ཚོགས་པ་མེད་པ། གཟུགས་ནི་ཚོགས་པ་དང་བཅས་པའོ། །མིང་ནི་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་ཡིན། གཟུགས་ནི་དེ་དག་མེད་པའོ། །གཟུགྲོ་བ་དང་འདུག་པ་དང་ཉལ་བ་དང་བསྐུམ་པ་དང་བརྐྱང་བར་བྱེད། མིང་ནི་དེ་དག་མེད་པའོ། །མིང་ནི་ང་འགྲོ་ང་འདུག་ང་ཉལ་ང་བསྐུམ་ང་བརྐྱང་ཞེས་ཤེས། གཟུགས་ནི་དེ་དག་མེད་པའོ། །གཟུགས་ནི་བཏུང་བ་དང་བཟའ་བ་དང་ཟ་བ་དང་མྱོང་བར་བྱེད། མིང་ནི་དེ་དག་མེད་པའོ། །མིང་ནི་ང་འཐུང་ང་ཟ་ང་ཟ་ང་མྱོང་ཞེས་ཤེས། གཟུགས་ནི་དེ་དག་མེད་པའོ། །གཟུགས་ནི་རྡེག་པ་དང་རྩེ་བ་དང་བགད་པ་དང་ངུ་བ་དང་སྣ་ཚོགས་སྨྲ་བར་བྱེད། མིང་ནི་དེ་དག་མེད་པའོ། །མིང་ནི་ང་རྡེག་ང་རྩེ་ང་བགད་ང་ངུ་ང་སྣ་ཚོགས་སྨྲ་ཞེས་ཤེས། གཟུགས་ནི་དེ་དག་མེད་པའོ། །འདི་ནི་མིང་དང་གཟུགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་རོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་མིང་དང་གཟུགས་ལ། མིང་དང་གཟུགས་ཙམ་དུ་ཟད་ཀྱི། སེམས་ཅན་མེད་སྲོག་མེད་པར་སྐྱེས་ཤིང་འདུ་ཤེས་ཐོབ་པར་གྱུར་ཏེ། དེའི་ཚེ་ཐམས་ཅད་མདོར་བསྡུས་སོ། །སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་ནི་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་ཤེས་ཤིང་མཐོང་བ་རྣམ་པར་དག་པས། མིང་དང་གཟུགས་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་མདོར་བསྡུས་པ་ཤེས་པར་བྱའོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་སྐྱེས་པར་བྱས་ནས། སེམས་ཅན་དུ་འདུ་ཤེས་པ་འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལས་བྱུང་བར་བལྟ་བར་བྱའོ། །

問：此苦何因緣何集？答：彼坐禪人如是知，此苦生為因緣，生者有為因緣，有者取為因緣，取者愛為因緣，愛者受為因緣，受者觸為因緣，觸者六入為因緣，六入者名色為因緣，名色者識為因緣，識者行為因緣，行者無明為因緣。如是無明緣行，行緣識，生緣老死，成憂悲苦惱，如是悉苦陰成起。彼坐禪人如是以因緣所縛以廣觀，爾時以作略，此受緣愛，彼苦集令起。或法住智、或聖取因緣智，或離疑清淨，此眾語言集諦令起智。彼坐禪人以令起苦集，於三昧已度疑，爾時觀苦滅，誰滅？為苦滅。誰滅？為此苦滅。彼坐禪人如是知，從生滅此苦滅，從生滅有滅，從有滅取滅，從取滅愛滅，從無明滅行滅。如是從無明滅行滅，從行滅識滅，從生滅老死憂悲苦惱滅，如是此一切苦陰成滅。彼坐禪人如是因緣所縛滅，已廣已觀，爾時作略，此受緣愛，從彼滅苦滅，令起滅諦。彼坐禪人如是已令起滅諦，爾時觀苦滅道：何道？何具足為愛滅？彼坐禪人如是知於五受陰觀過患，此道此具足為愛滅，令起道諦，如諦方便廣說，如是可知。

འདྲི་བ། སྡུག་བསྔལ་འདིའི་རྒྱུ་རྐྱེན་དང་ཀུན་འབྱུང་གང་ཡིན། ལན། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་འདི་ལྟར་ཤེས་ཏེ། སྡུག་བསྔལ་འདི་སྐྱེ་བ་ནི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། སྐྱེ་བ་ནི་སྲིད་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། སྲིད་པ་ནི་ལེན་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། ལེན་པ་ནི་སྲེད་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། སྲེད་པ་ནི་ཚོར་བའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། ཚོར་བ་ནི་རེག་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། རེག་པ་ནི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་གི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་ནི་མིང་གཟུགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། མིང་གཟུགས་ནི་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ནི་འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། འདུ་བྱེད་ནི་མ་རིག་པའི་རྒྱུ་རྐྱེན་ཡིན། དེ་ལྟར་མ་རིག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་འདུ་བྱེད། འདུ་བྱེད་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པ། སྐྱེ་བའི་རྐྱེན་གྱིས་རྒ་ཤི་དང༌། མྱ་ངན་དང་སྨྲེ་སྔགས་དང་སྡུག་བསྔལ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བ་འབྱུང་སྟེ། དེ་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཕུང་པོ་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་ཅིང་སྐྱེའོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་འཆིང་བས་རྒྱས་པར་བལྟས་ནས། དེའི་ཚེ་མདོར་བསྡུས་པར་བྱས་ཏེ། འདི་ནི་ཚོར་བའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲེད་པ་སྟེ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཀུན་འབྱུང་སྐྱེས་སོ། །ཆོས་གནས་པའི་ཤེས་པའམ། འཕགས་པའི་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་ཤེས་པའམ། ཐེ་ཚོམ་དང་བྲལ་བ་རྣམ་པར་དག་པ་སྟེ། འདི་དག་ནི་ཀུན་འབྱུང་བའི་བདེན་པ་སྐྱེ་བའི་ཚིག་གི་ཚོགས་སོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཀུན་འབྱུང་སྐྱེས་པར་བྱས་ཏེ། ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་བརྟེན་ནས་ཐེ་ཚོམ་ལས་བརྒལ་ནས། དེའི་ཚེ་སྡུག་བསྔལ་འགོག་པ་ལ་བལྟ་སྟེ། གང་འགོག །སྡུག་བསྔལ་འགོག་གོ །གང་འགོག །སྡུག་བསྔལ་འདི་འགོག་གོ །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་འདི་ལྟར་ཤེས་ཏེ། སྐྱེ་བ་འགོག་པས་སྡུག་བསྔལ་འདི་འགོག །སྐྱེ་བ་འགོག་པས་སྲིད་པ་འགོག །སྲིད་པ་འགོག་པས་ལེན་པ་འགོག །ལེན་པ་འགོག་པས་སྲེད་པ་འགོག །མ་རིག་པ་འགོག་པས་འདུ་བྱེད་འགོག །དེ་ལྟར་མ་རིག་པ་འདུ་བྱེད་འགོག །འདུ་བྱེད་འགོག་པས་རྣམ་པར་ཤེས་པ་འགོག །སྐྱེ་བ་འགོག་པས་རྒ་ཤི་དང་མྱ་ངན་དང་སྨྲེ་སྔགས་དང་སྡུག་བསྔལ་དང་ཡིད་མི་བདེ་བ་འགོག །དེ་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཕུང་པོ་འདི་ཐམས་ཅད་འགོག་པར་འགྱུར་རོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་རྟེན་འབྲེལ་གྱི་འཆིང་བ་འགོག་པ་ལ་རྒྱས་པར་བལྟས་ནས། དེའི་ཚེ་མདོར་བསྡུས་ཏེ། འདི་ནི་ཚོར་བའི་རྐྱེན་གྱིས་སྲེད་པ་སྟེ། དེ་འགོག་པས་སྡུག་བསྔལ་འགོག་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་འགོག་པའི་བདེན་པ་སྐྱེས་སོ། །བསྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་འགོག་པའི་བདེན་པ་སྐྱེས་པར་བྱས་ནས། དེའི་ཚེ་སྡུག་བསྔལ་འགོག་པའི་ལམ་ལ་བལྟ་སྟེ། ལམ་གང་ཡིན། ཡོ་བྱད་གང་གིས་སྲེད་པ་འགོག་པར་འགྱུར། བསྒོམ་པ་པོ་དེས་འདི་ལྟར་ཤེས་ཏེ། ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་ཉེས་དམིགས་སུ་བལྟ་བ་འདི་ནི་ལམ་ཡིན། ཡོ་བྱད་འདིས་སྲེད་པ་འགོག་པར་འགྱུར་རོ་ཞེས་ལམ་གྱི་བདེན་པ་སྐྱེའོ། །བདེན་པའི་ཐབས་རྒྱས་པར་བཤད་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པར་བྱའོ། །;

彼坐禪人如是以次第已令起四諦，爾時於五受陰，以一百八十法次第以聚分別觀，所有色過去未來現在、或內或外、或大或小、或麁或妙、或遠或近，一切色以無常廣觀，以廣觀苦、以廣觀無我。如是所有受、所有想、所有行、所有識，於一一陰十二法門，於五陰五十二成六十，六十無常見、六十苦見、六十無我見，成一百八十。復次一百八十法門，六內入、六外入、六識身、六觸身、六受身、六想身、六思身、六愛身、六覺、六觀。此十六成六十，六十無常見、六十苦見、六十無我見，三六十成一百八十。彼久遠年時日月月半日夜時念剎那，以迴轉法行成新故，如燈焰相續成轉。以無常於行分別觀，以惡趣受苦、飢渴怖畏，求覓愛別離老病死憂悲苦惱。此行相應相續。以苦於行觀分別，從陰入界、因緣、諦、業果報因緣令生所生，無眾生、不動、無事、自性行成起。以無我於觀分別，於行色無常，以滅義、以苦怖義、無我不實義，以作略廣分別如是受想行識無常滅義。苦者以怖義，無我以不實義，如是作略廣分別。於是以無常已分別除常想，以苦分別除樂想，以無我分別除我想。

問：云何以無常廣分別？答：如實見一切諸行，無有為邊、滅為邊，於無相或令起心，於無相界為安心，是故以無常廣分別。

དེ་ལྟར་སྒོམ་ཆེན་དེས་བདེན་པ་བཞི་གོ་རིམ་བཞིན་དུ་བསླང་བར་བྱས་ནས། དེའི་ཚེ་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་ཆོས་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་ཅུའི་རིམ་པས་ཚོགས་སུ་རྣམ་པར་དཔྱད་པར་བྱེད་དེ། གཟུགས་འདས་པ་དང་མ་འོངས་པ་དང་ད་ལྟར་བྱུང་བའམ། ནང་གི་དང་ཕྱིའི་འམ། ཆེན་པོ་དང་ཆུང་ངུའམ། རགས་པ་དང་ཕྲ་བའམ། རིང་བ་དང་ཉེ་བ་གང་ཡིན་པ། གཟུགས་ཐམས་ཅད་མི་རྟག་པར་རྒྱ་ཆེར་བལྟ་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་བར་རྒྱ་ཆེར་བལྟ་བ་དང་། བདག་མེད་པར་རྒྱ་ཆེར་བལྟ་བར་བྱེད་དོ། དེ་བཞིན་དུ་ཚོར་བ་གང་ཡིན་པ་དང་། འདུ་ཤེས་གང་ཡིན་པ་དང་། འདུ་བྱེད་གང་ཡིན་པ་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་གང་ཡིན་པ་རྣམས་ལ། ཕུང་པོ་རེ་རེ་ལ་སྒོ་བཅུ་གཉིས་རེ། ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་ལྔ་བཅུ་རྩ་གཉིས་སུ་འགྱུར་བ་ནི་དྲུག་ཅུ་སྟེ། མི་རྟག་པར་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ། སྡུག་བསྔལ་བར་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ། བདག་མེད་པར་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ་སྟེ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་ཅུར་འགྱུར་རོ། ཡང་ཆོས་ཀྱི་སྒོ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་ཅུ་ནི། ནང་གི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་དང་། ཕྱིའི་སྐྱེ་མཆེད་དྲུག་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཚོགས་དྲུག་དང་། རེག་པའི་ཚོགས་དྲུག་དང་། ཚོར་བའི་ཚོགས་དྲུག་དང་། འདུ་ཤེས་ཀྱི་ཚོགས་དྲུག་དང་། སེམས་པའི་ཚོགས་དྲུག་དང་། སྲེད་པའི་ཚོགས་དྲུག་དང་། རྟོག་པ་དྲུག་དང་། དཔྱོད་པ་དྲུག་སྟེ། བཅུ་པོ་འདི་དག་དྲུག་ཅུར་འགྱུར་ཞིང་། མི་རྟག་པར་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ། སྡུག་བསྔལ་བར་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ། བདག་མེད་པར་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ་སྟེ། དྲུག་ཅུ་གསུམ་པོ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་ཅུར་འགྱུར་རོ། དེ་ནི་ཡུན་རིང་པོ་ནས་ལོ་དང་དུས་དང་ཟླ་བ་དང་ཟླ་བ་ཕྱེད་དང་ཉིན་མཚན་དང་དུས་དང་སྐད་ཅིག་དང་ཐང་ཅིག་རྣམས་སུ་འཁོར་བའི་ཆོས་ཀྱི་སྤྱོད་པས་གསར་པ་དང་རྙིང་པར་འགྱུར་ཏེ། དཔེར་ན་མར་མེའི་འོད་རྒྱུན་དུ་འཁོར་བ་བཞིན་ནོ། འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་མི་རྟག་པས་རྣམ་པར་དཔྱོད་ཅིང་། ངན་སོང་གི་སྡུག་བསྔལ་དང་། བཀྲེས་སྐོམ་དང་། འཇིགས་པ་དང་། འཚོལ་བ་དང་། མདུན་ན་སྡོད་པ་དང་། རྒ་བ་དང་། ན་བ་དང་། འཆི་བ་དང་། མྱ་ངན་དང་། སྨྲེ་སྔགས་འདོན་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་བ་དང་། ཡིད་མི་བདེ་བ་རྣམས་ཀྱིས་འདུ་བྱེད་རྣབྲེལ་བར་རྒྱུན་དུ་འབྱུང་ངོ་། སྡུག་བསྔལ་གྱིས་འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ། ཕུང་པོ་དང་། སྐྱེ་མཆེད་དང་། ཁམས་དང་། རྒྱུ་དང་། རྐྱེན་དང་། བདེན་པ་དང་། ལས་དང་། འབྲས་བུ་དང་། རྒྱུ་དང་རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བ་དང་སྐྱེ་བར་འགྱུར་བ་རྣམས་ལ་སེམས་ཅན་མེད་པ་དང་། མི་གཡོ་བ་དང་། དངོས་པོ་མེད་པ་དང་། རང་བཞིན་གྱི་འདུ་བྱེད་རྣམས་འབྱུང་བར་འགྱུར་རོ། བདག་མེད་པས་རྣམ་པར་དཔྱོད་དེ། འདུ་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་གཟུགས་མི་རྟག་པ་ནི་འགག་པའི་དོན་དང་། སྡུག་བསྔལ་གྱི་འཇིགས་པའི་དོན་དང་། བདག་མེད་པའི་མི་བདེན་པའི་དོན་གྱིས་མདོར་བསྡུས་པ་དང་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་པ་བཞིན་དུ། དེ་བཞིན་དུ་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་མི་རྟག་པ་འགག་པའི་དོན་དང་། སྡུག་བསྔལ་བ་ནི་འཇིགས་པའི་དོན་དང་། བདག་མེད་པ་ནི་མི་བདེན་པའི་དོན་དུ་དེ་ལྟར་མདོར་བསྡུས་པ་དང་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ། དེ་ལྟར་མི་རྟག་པས་རྣམ་པར་དཔྱད་ནས་རྟག་པའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་བས་རྣམ་པར་དཔྱད་ནས་བདེ་བའི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བ་དང་། བདག་མེད་པས་རྣམ་པར་དཔྱད་ནས་བདག་གི་འདུ་ཤེས་སྤོང་བར་བྱེད་དོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་མི་རྟག་པས་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་ཅེ་ན། ལན། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་སྟེ། འདུས་བྱས་ཀྱི་མཐའ་མེད་པ་དང་། འགག་པའི་མཐར་འགྱུར་བ་དང་། མཚན་མ་མེད་པ་ལ་སེམས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་དང་། མཚན་མ་མེད་པའི་དབྱིངས་ལ་སེམས་གནས་པར་བྱེད་པས་ན། དེའི་ཕྱིར་མི་རྟག་པས་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ།

問：云何以苦分別？答：於一切諸行令心怖畏，從作願令起心，於無作願為心安，是故以苦廣分別。

問：云何以無我廣分別？答：於一切法見從他從此執令起心，於空界為心安，是故以無我廣分別。如是分別三有、五趣、七識住、九眾生居，以滅怖畏，以無實觀之(分別智已竟)。

彼坐禪人於五受陰，已分別於三相，令樂入欲斷諸行。爾時現在內五受陰取彼相令通達起滅，如是此法以無生現生，以生滅如是通達。於是取相者，取相三種：取煩惱相、取定相、取毘婆舍那相。於是愚癡凡夫，於見聞覺知境界，以成樂常想顛倒所，初心以好取相，於此著煩惱，如蛾投燈，此謂取煩惱相。

問：云何取定相？答：於此坐禪人樂得定，以念正智所初心三十八行，於一一行取相令繫心，為不亂故如繫象，此謂取定相。

問：云何取毘婆奢那相？答：常觀人以慧所初心，色受想行識各各分別其自相，樂欲捨修彼相，如捉毒蛇，此謂取毘婆奢那相。於此取毘婆奢那相可樂。

問：云何取受想行識相？答：彼色識相，或以地界、或以水界、或以火界、或以風界，或眼入或身入。如是觀彼受受相，或為樂、或為苦、或為不苦不樂。如是觀彼想想相，或為色想、或為法想。

དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་བས་རྣམ་པར་དཔྱོད་ཅེ་ན། ལན། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ལ་སེམས་འཇིགས་པར་བྱེད་དེ། སྨོན་ལམ་བྱེད་པ་ལས་སེམས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་དང་། བྱ་བ་མེད་པར་སེམས་གནས་པར་བྱེད་པས་ན། དེའི་ཕྱིར་སྡུག་བསྔལ་བས་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བདག་མེད་པས་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་ཅེ་ན། ལན། ཆོས་ཐམས་ཅད་གཞན་ལས་བྱུང་བ་དང་འདི་ལས་འཛིན་པ་ལས་སེམས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་དང་། སྟོང་པའི་དབྱིངས་ལ་སེམས་གནས་པར་བྱེད་པས་ན། དེའི་ཕྱིར་བདག་མེད་པས་རྒྱས་པར་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ། དེ་ལྟར་སྲིད་པ་གསུམ་དང་། འགྲོ་བ་ལྔ་དང་། རྣམ་ཤེས་གནས་པ་བདུན་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་གནས་དགུ་རྣམས་འགག་པ་དང་འཇིགས་པ་དང་། དངོས་པོ་མེད་པར་ལྟ་བས་རྣམ་པར་དཔྱོད་དོ། སྒོམ་ཆེན་དེས་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ལ། མཚན་ཉིད་གསུམ་གྱིས་རྣམ་པར་དཔྱད་ནས། འདུ་བྱེད་རྣམས་སྤོང་བར་འདོད་པ་ལ་འཇུག་པར་བྱེད་དོ། དེའི་ཚེ་ད་ལྟར་བྱུང་བའི་ནང་གི་ཉེ་བར་ལེན་པའི་ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་མཚན་མ་དེ་བཟུང་ནས་སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་རྟོགས་པར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་ཆོས་འདི་དག་མ་སྐྱེས་པ་ལས་སྐྱེ་བ་དང་། སྐྱེས་ནས་འགག་པ་དེ་ལྟར་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ། དེ་ལ་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་རྣམ་པ་གསུམ་སྟེ། ཉོན་མོངས་པའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་མཚན་མ་འཛིན་པ་དང་། ལྷག་མཐོང་གི་མཚན་མ་འཛིན་པའོ། དེ་ལ་བྱིས་པ་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་རྣམས་མཐོང་བ་དང་ཐོས་པ་དང་རྟོགས་པ་དང་ཤེས་པའི་ཡུལ་ལ། བདེ་བ་དང་རྟག་པར་འདུ་ཤེས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ཏུ་གྱུར་པས། དང་པོའི་སེམས་ཀྱིས་མཚན་མ་བཟང་པོར་བཟུང་ནས། དེ་ལ་ཉོན་མོངས་པ་ཆགས་པར་བྱེད་དེ། དཔེར་ན་ཕྱེ་མ་ལེབ་མར་མེ་ལ་མཆོང་བ་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་ཉོན་མོངས་པའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ཞེས་བྱའོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། སྒོམ་ཆེན་འདིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པར་འདོད་དེ། དྲན་པ་དང་ཤེས་བཞིན་གྱི་དང་པོའི་སེམས་ཀྱིས་སྤྱོད་ལམ་སུམ་ཅུ་རྩ་བད་ལ། སྤྱོད་ལམ་རེ་རེ་ལ་མཚན་མ་བཟུང་ནས་སེམས་འཆིང་བར་བྱེད་དེ། མ་རྨོངས་པའི་ཕྱིར་གླང་པོ་ཆེ་བཅིངས་པ་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ཞེས་བྱའོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ལྷག་མཐོང་གི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། རྟག་ཏུ་ལྟ་བའི་མི་ཤེས་རབ་ཀྱི་དང་པོའི་སེམས་ཀྱིས། གཟུགས་དང་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་རྣམས་སོ་སོར་རང་གི་མཚན་ཉིད་རྣམ་པར་དཔྱོད་ཅིང་། མཚན་མ་དེ་དག་སྤོང་བར་འདོད་དེ། དཔེར་ན་སྦྲུལ་དུག་ཅན་འཛིན་པ་བཞིན་ཏེ། འདི་ནི་ལྷག་མཐོང་གི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ཞེས་བྱའོ། དེ་ལ་ལྷག་མཐོང་གི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ནི་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ནོ། དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་མཚན་མ་འཛིན་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན། གཟུགས་དེའི་མཚན་ཉིད་ནི་ས་ཁམས་སམ། ཆུ་ཁམས་སམ། མེ་ཁམས་སམ། རླུང་གི་ཁམས་སམ། མིག་གི་སྐྱེ་མཆེད་དམ་ལུས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་དོ། དེ་བཞིན་དུ་ཚོར་བའི་མཚན་ཉིད་ལ་ལྟ་སྟེ། བདེ་བའམ་སྡུག་བསྔལ་བའམ་བདེ་བ་ཡང་མ་ཡིན་སྡུག་བསྔལ་བ་ཡང་མ་ཡིན་པའོ། དེ་བཞིན་དུ་འདུ་ཤེས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ལ་ལྟ་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སམ་ཆོས་ཀྱི་འདུ་ཤེས་སོ།

如是觀知行行相，或為觸、或為思、或為覺、或為觀、或為作意。如是觀彼識識相，或眼識、或意識。如是觀彼彼坐禪，如是善取彼相，以善令起。令起如是，取色受想行識相。復次以二行取心相，以事、以作意。

問：云何以事取心相？答：以此事我心起，當觀彼以此色受事、以此想事、以此行事、以此識事，我心起。如是當觀，彼如是以事取心相。

問：云何以作意取心相？答：如是我作意色此心起。如是當觀，如是我作意受想行我心起。如是當觀，如是已作意取心相。

問：云何彼相成善取？答：以是行、以是相，色受想行識想以成觀。若復堪更觀彼相，以此行、以此相，是謂彼相成善取。通達生滅者，有起、有滅、有起滅通達。於是色已生現在，彼生相起變相滅。彼二句以慧眼見。通達起滅，受已生現在受想行識，彼生相起變相滅。彼二句以慧眼見通達起滅。復次以三行通達起相，以三行通達滅相，如是以因、以緣、以自味。

問：云何以因通達起相？答：愛無明業是因為陰起，以慧眼見，以因通達起相。云何以緣通達起相？食緣為色陰起，觸緣為三陰起，名色緣為識陰起，以慧眼見，以緣通達起相。

དེ་ལྟར་སྤྱོད་པ་སྤྱོད་པའི་མཚན་ཉིད་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། རེག་པའམ། སེམས་པའམ། རྣམ་པར་རིག་པའམ། ལྟ་བའམ། ཡིད་ལ་བྱེད་པའོ། །དེ་ལྟར་རྣམ་པར་ཤེས་པ་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་མཚན་ཉིད་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། མིག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པའམ། ཡིད་ཀྱི་རྣམ་པར་ཤེས་པའོ། །དེ་ལྟར་བསམ་གཏན་དེ་དག་ལ་ལྟ་བར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་མཚན་ཉིད་དེ་ལེགས་པར་བཟུང་སྟེ་ལེགས་པར་སྐྱེ་བར་བྱ་བའོ། །དེ་ལྟར་སྐྱེ་བར་བྱ་སྟེ། གཟུགས་དང་། ཚོར་བ་དང་། འདུ་ཤེས་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་མཚན་ཉིད་འཛིན་པར་བྱའོ། །ཡང་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་སེམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འཛིན་ཏེ། དངོས་པོས་དང་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་སོ།།

དྲི་བ། དངོས་པོས་སེམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་འཛིན་པར་བྱ། ལན། དངོས་པོ་འདིས་བདག་གི་སེམས་སྐྱེས་སོ་ཞེས་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་འདིས་དང་། ཚོར་བའི་དངོས་པོ་འདིས་དང་། འདུ་ཤེས་ཀྱི་དངོས་པོ་འདིས་དང་། འདུ་བྱེད་ཀྱི་དངོས་པོ་འདིས་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་དངོས་པོ་འདིས་བདག་གི་སེམས་སྐྱེས་སོ། །དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་དངོས་པོས་སེམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འཛིན་པའོ།།

དྲི་བ། ཡིད་ལ་བྱེད་པས་སེམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་འཛིན་པར་བྱ། ལན། དེ་ལྟར་བདག་གིས་གཟུགས་ཡིད་ལ་བྱས་པས་སེམས་འདི་སྐྱེས་སོ། །དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་བདག་གིས་ཚོར་བ་དང་། འདུ་ཤེས་དང་། འདུ་བྱེད་ཡིད་ལ་བྱས་པས་བདག་གི་སེམས་སྐྱེས་སོ། །དེ་ལྟར་བལྟ་བར་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱས་པས་སེམས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་འཛིན་པའོ།།

དྲི་བ། མཚན་ཉིད་དེ་ཇི་ལྟར་ལེགས་པར་བཟུང་བར་འགྱུར། ལན། སྤྱོད་པ་འདིས་དང་། མཚན་ཉིད་འདིས། གཟུགས་དང་། ཚོར་བ་དང་། འདུ་ཤེས་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པའི་འདུ་ཤེས་རྣམས་བལྟ་བར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ཡང་མཚན་ཉིད་དེ་ལ་བལྟ་བར་ནུས་ན། སྤྱོད་པ་འདིས་དང་། མཚན་ཉིད་འདིས་མཚན་ཉིད་དེ་ལེགས་པར་བཟུང་བ་ཞེས་བྱའོ། །སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་རྟོགས་པ་ནི། སྐྱེ་བ་དང་། འགག་པ་དང་། སྐྱ་དང་འགག་པ་རྟོགས་པར་འགྱུར་རོ། །གཟུགས་དེ་ད་ལྟར་བྱུང་བ་སྐྱེས་པ་དེའི་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་སྐྱེ་བ་དང་། འགྱུར་བའི་མཚན་ཉིད་འགག་པའོ། །ཚིག་གཉིས་པོ་དེ་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་ངོ་། །སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་རྟོགས་པ་ནི། ཚོར་བ་ད་ལྟར་བྱུང་བ་སྐྱེས་པ་དང་། འདུ་ཤེས་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་དེའི་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་སྐྱེ་བ་དང་། འགྱུར་བའི་མཚན་ཉིད་འགག་པའོ། །ཚིག་གཉིས་པོ་དེ་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་བས་སྐྱེ་བ་དང་འགག་པ་རྟོགས་པའོ། །ཡང་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད། རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་འགག་པའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དེ། དེ་ལྟར་རྒྱུས་དང་། རྐྱེན་གྱིས་དང་། རང་གི་རོས་སོ།།

དྲི་བ། རྒྱུས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་རྟོགས་པར་བྱེད། ལན། སྲེད་པ་དང་། མ་རིག་པ་དང་། ལས་ནི་ཕུང་པོ་སྐྱེ་བའི་རྒྱུ་ཡིན་པར་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་སྟེ། རྒྱུས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ། །རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་རྟོགས་པར་བྱེད་ཅེ་ན། ཟས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་སྐྱེ་བ་དང་། རེག་པའི་རྐྱེན་གྱིས་ཕུང་པོ་གསུམ་སྐྱེ་བ་དང་། མིང་དང་གཟུགས་ཀྱི་རྐྱེན་གྱིས་རྣམ་པར་ཤེས་པའི་ཕུང་པོ་སྐྱེ་བ་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་སྟེ། རྐྱེན་གྱིས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ།།

問：云何以自味通達起相？答：如燈焰相續無間，初後新新起行，以相以慧眼見，以自味通達起相。於是以因、以起見，以集諦相成見，以令起覺。以緣、以自味，以起見苦諦，以相成所見，以剎那不可得覺。如是以三行通達起相。

問：云何以三行通達滅相？答：以因滅、以緣滅、以自味滅，於是以愛滅、以無明滅、以業滅，陰成滅，以慧眼見，以因滅通達滅相。以食滅，色陰成滅；以觸滅，三陰成滅；以名色滅，識陰成滅，以慧眼見，以緣滅通達滅相。如燈焰相續無間，初有滅行以慧眼見，以自味通達滅相。於是以因滅見滅諦，以相成所見，以無生相覺，以緣滅、以自味，以見滅。以苦諦相成初見，以剎那不可得覺。

問：若以起滅見苦諦，以相得見，何故上智當起？答：何用起見滅？以苦諦相得見未見，彼苦成滿，乃至諸行過盡如實已見，從行相已令起心、於非行心成度，如實已見諸行過患。從行相已令起心、於非行成度，是處見苦成滿，謂往邊故。猶如飛鳥為火所圍未免怖畏，若未至虛空，見火圍過患，成飛虛空，是時彼見火怖圍，成滿如是，於此可知。於是以因、以緣、以起見，成通達因緣起相。此有此起，此起故此成起。因滅故及緣滅故，以見滅因緣，生相成通達。此無有此不成，此滅故此滅。

དྲི་བ། རང་གི་རོས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་རྟོགས་པར་བྱེད། ལན། མར་མེའི་འོད་རྒྱུན་མི་འཆད་པ་བཞིན་དུ། དང་པོ་དང་ཕྱི་མ་གསར་དུ་གསར་དུ་སྐྱེ་བའི་སྤྱོད་པ་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་སྟེ། རང་གི་རོས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ། །དེ་ལ་རྒྱུས་དང་། སྐྱེ་བས་མཐོང་བ་དང་། ཀུན་འབྱུང་བདེན་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མཐོང་བར་འགྱུར་ཏེ། སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་རྟོགས་པའོ། །རྐྱེན་གྱིས་དང་། རང་གི་རོས། སྐྱེ་བས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་མཐོང་བ་དང་། མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མཐོང་བར་འགྱུར་བ་དང་། སྐད་ཅིག་མ་མི་དམིགས་པར་རྟོགས་པའོ། །དེ་ལྟར་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ།།

དྲི་བ། རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་འགག་པའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་རྟོགས་པར་བྱེད། ལན། རྒྱུ་འགག་པས་དང་། རྐྱེན་འགག་པས་དང་། རང་གི་རོ་འགག་པ

---

重譯 འདི་སྐད་དུ་རང་གི་རོས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་རྟོགས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན་དུ། མར་མེའི་འོད་རྒྱུན་མི་འཆད་པ་བཞིན་དུ། ཐོག་མཐའ་གསར་དུ་སྐྱེ་བའི་འདུ་བྱེད་རྣམས། མཚན་ཉིད་དང་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་བས། རང་གི་རོས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ། །དེ་ལ་རྒྱུ་དང་སྐྱེ་བས་མཐོང་བ་དང་། ཀུན་འབྱུང་བདེན་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མཐོང་བ་འགྲུབ་པ་དང་། སྐྱེ་བའི་རྟོགས་པ་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །རྐྱེན་དང་རང་གི་རོས་སྐྱེ་བས་སྡུག་བསྔལ་བདེན་པ་མཐོང་བ་དང་། མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མཐོང་བ་འགྲུབ་པ་དང་། སྐད་ཅིག་མ་མི་དམིགས་པའི་རྟོགས་པ་སྐྱེའོ། །དེ་ལྟར་ཚུལ་གསུམ་གྱིས་སྐྱེ་བའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ།།

འོ་ན་ཚུལ་གསུམ་གྱིས་འགག་པའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟར་རྟོགས་པར་བྱ་ཞེ་ན། ལན་དུ། རྒྱུ་འགག་པ་དང་། རྐྱེན་འགག་པ་དང་། རང་གི་རོ་འགག་པས་སོ། །དེ་ལ་སྲེད་པ་འགག་པ་དང་། མ་རིག་པ་འགག་པ་དང་། ལས་འགག་པས། ཕུང་པོ་འགག་པར་འགྱུར་བ་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་བས། རྒྱུ་འགག་པའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ། །ཟས་འགག་པས་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་འགག་པ་དང་། རེག་པ་འགག་པས་ཕུང་པོ་གསུམ་འགག་པ་དང་། མིང་གཟུགས་འགག་པས་རྣམ་ཤེས་ཀྱི་ཕུང་པོ་འགག་པ་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་བས། རྐྱེན་འགག་པའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ། །མར་མེའི་འོད་རྒྱུན་མི་འཆད་པ་བཞིན་དུ། དང་པོ་འགག་པའི་འདུ་བྱེད་ཤེས་རབ་ཀྱི་མིག་གིས་མཐོང་བས། རང་གི་རོས་འགག་པའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་བྱེད་དོ། །དེ་ལ་རྒྱུ་འགག་པས་འགོག་པའི་བདེན་པ་མཐོང་བ་དང་། མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མཐོང་བ་འགྲུབ་པ་དང་། སྐྱེ་བ་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པ་དང་། རྐྱེན་འགག་པ་དང་རང་གི་རོས་འགོག་པ་མཐོང་བ་དང་། སྡུག་བསྔལ་བདེན་པའི་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་དང་པོར་མཐོང་བ་འགྲུབ་པ་དང་། སྐད་ཅིག་མ་མི་དམིགས་པའི་རྟོགས་པ་སྐྱེའོ།།

གལ་ཏེ་སྐྱེ་འགག་གིས་སྡུག་བསྔལ་བདེན་པ་མཐོང་ཞིང་མཚན་ཉིད་ཀྱིས་མཐོང་བ་གྲུབ་ན། ཅིའི་ཕྱིར་ཡེ་ཤེས་གོང་མ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཞེ་ན། ལན་དུ། འགོག་པ་མཐོང་བ་ཅིའི་ཕྱིར་སྐྱེ་ཞེ་ན། སྡུག་བསྔལ་བདེན་པའི་མཚན་ཉིདཀྱིས་མ་མཐོང་བ་མཐོང་བར་འགྱུར་བ་དེ་སྡུག་བསྔལ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཏེ། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་བའི་བར་དུའོ། །འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ལས་སེམས་སྐྱེ་བར་བྱས་ནས། འདུ་བྱེད་མ་ཡིན་པ་ལ་སེམས་རྒལ་བར་བྱེད་པ་ནི། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་བའོ། །འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་ཉིད་ལས་སེམས་སྐྱེ་བར་བྱས་ནས། འདུ་བྱེད་མ་ཡིན་པ་ལ་རྒལ་བར་བྱེད་པ་

以自味，以起滅，見已起成通達。知因緣法有為法起，彼起得知，彼滅亦知，彼住亦知。如是以起滅見四法成所知，如是一相法、種種法、無事法、正法，於是一相續所著諸行以起，彼見不成種種執、初後轉諸行，以彼滅見不成一執，自性離、無動諸行。以初後見不成我執，因緣所轉初後諸行，如是以法見不成無事執。無聞凡夫以一不覺常斷說、以種種不覺成常說、以無事不覺成我說。如是以法不覺成無事說。於是以平等語言、以一相勝語言，以種種相攝成一相，以分別義成種種；以煩惱義成一性，以方便義成種種性；以愛果成一性，以業果成種種性。彼坐禪人如是見一性，非於此執種種見；若見種種性，非於此執常見一性。若現見一性，餘作餘覺除此見；若現見種種性，彼作彼覺除此見。若現見一性，除此斷見；若現見種種性，除此常見。彼坐禪人如是以起滅，見一性、種種性，法明何以起？現起諸行，見彼無事。何故？一切諸行無事不動，無餘所起住，住自性，因緣和合集為因緣。如是以止法生令生，於是以無命義及不動義，無事法可知。以自性義及緣義，如是止法可知。令現空無事、令現業所作，如是止法令現無事名法，如是令現止法名行。於是以一性法覺苦相成通達，以種種性覺無常相成通達。

བདག་གི་རོ་དང་། སྐྱེ་འཇིག་དང་། མཐོང་ནས་སྐྱེས་ཟིན་པ་རྟོགས་པར་འགྱུར་རོ། །རྒྱུ་རྐྱེན་གྱི་ཆོས་འདུས་བྱས་ཀྱི་ཆོས་སྐྱེ་བ་ཤེས་ཤིང་། དེ་སྐྱེ་བ་ཤེས་པ་དང་། དེ་འགག་པའང་ཤེས་པ་དང་། དེ་གནས་པའང་ཤེས་སོ། །དེ་ལྟར་སྐྱེ་འཇིག་གིས་ཆོས་བཞི་པོ་ཤེས་པར་བྱ་བར་འགྱུར་བ་ལྟར། དེ་བཞིན་དུ་མཚན་ཉིད་གཅིག་པའི་ཆོས་དང་། མཚན་ཉིད་སྣ་ཚོགས་པའི་ཆོས་དང་། དངོས་པོ་མེད་པའི་ཆོས་དང་། ཡང་དག་པའི་ཆོས་ཏེ། དེ་ལ་རྒྱུད་གཅིག་ལ་ཆགས་པའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་སྐྱེ་བས་དེ་མཐོང་བས་སྣ་ཚོགས་སུ་འཛིན་པར་མི་འགྱུར་ཞིང་། ཐོག་མཐའི་འདུ་བྱེད་འཕོ་བ་རྣམས་དེ་འགག་པར་མཐོང་བས་གཅིག་ཏུ་འཛིན་པར་མི་འགྱུར་ཞིང་། རང་བཞིན་དང་བྲལ་བ་གཡོ་བ་མེད་པའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་སོ། །ཐོག་མཐའ་མཐོང་བས་བདག་ཏུ་འཛིན་པར་མི་འགྱུར་ཞིང་། རྒྱུ་རྐྱེན་གྱིས་འཕོ་བའི་ཐོག་མཐའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཏེ། དེ་ལྟར་ཆོས་སུ་མཐོང་བས་དངོས་པོ་མེད་པར་འཛིན་པར་མི་འགྱུར་རོ། །ཐོས་པ་མེད་པའི་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོས་གཅིག་པུ་མ་རིག་པས་རྟག་པ་དང་ཆད་པར་སྨྲ་བ་དང་། སྣ་ཚོགས་མ་རིག་པས་རྟག་པར་སྨྲ་བ་དང་། དངོས་པོ་མེད་པ་མ་རིག་པས་བདག་ཏུ་སྨྲ་བ་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ཆོས་མ་རིག་པས་དངོས་པོ་མེད་པར་སྨྲའོ། །དེ་ལ་མཉམ་པའི་ཚིག་དང་། མཚན་ཉིད་གཅིག་པའི་ཚིག་མཆོག་དང་། མཚན་ཉིད་སྣ་ཚོགས་པ་འདུས་ནས་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བ་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་དོན་གྱིས་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྱུར་བ་དང་། ཉོན་མོངས་པའི་དོན་གྱིས་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བ་དང་། ཐབས་ཀྱི་དོན་གྱིས་ངོ་བོ་ཉིད་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྱུར་བ་དང་། སྲེད་པའི་འབྲས་བུས་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་བ་དང་། ལས་ཀྱི་འབྲས་བུས་ངོ་བོ་ཉིད་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྱུར་བའོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་པུ་མཐོང་བ་ན་འདི་ལ་སྣ་ཚོགས་སུ་མཐོང་བར་མི་འཛིན་ཅིང་། གལ་ཏེ་ངོ་བོ་ཉིད་སྣ་ཚོགས་མཐོང་ན་འདི་ལ་རྟག་པར་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་ཏུ་མི་འཛིན་ནོ། །གལ་ཏེ་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་པུ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་ན་གཞན་དུ་གཞན་དུ་རྟོགས་པས་མཐོང་བ་འདི་སེལ་ལ། གལ་ཏེ་ངོ་བོ་ཉིད་སྣ་ཚོགས་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་ན་དེར་དེར་རྟོགས་པས་མཐོང་བ་འདི་སེལ་ལོ། །གལ་ཏེ་ཉིད་གཅིག་པུ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་ན་ཆད་པར་ལྟ་བ་འདི་སེལ་ལ། གལ་ཏེ་ངོ་བོ་ཉིད་སྣ་ཚོགས་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་ན་རྟག་པར་ལྟ་བ་འདི་སེལ་ལོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སྐྱེ་འགག་གིས་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་པུ་དང་། ངོ་བོ་ཉིད་སྣ་ཚོགས་མཐོང་བ་ན་ཆོས་གསལ་བ་ཇི་ལྟར་སྐྱེ་ཞེ་ན། འདུ་བྱེད་རྣམས་མངོན་པར་སྐྱེ་བ་ན་དེ་དག་དངོས་པོ་མེད་པར་མཐོང་ངོ་། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་དངོས་པོ་མེད་ཅིང་མི་གཡོ་ལ། ལྷག་མ་སྐྱེ་བ་དང་གནས་པ་མེད་དེ། རང་བཞིན་དུ་གནས་ཤིང་རྒྱུ་རྐྱེན་འདུས་པ་ཚོགས་པ་རྒྱུ་རྐྱེན་དུ་གྱུར་པའོ། །དེ་ལྟར་ཞི་བའི་ཆོས་སྐྱེ་བར་བྱེད་པ་སྐྱེད་པ་ན། དེ་ལ་སྲོག་མེད་པའི་དོན་དང་མི་གཡོ་བའི་དོན་གྱིས་དངོས་པོ་མེད་པའི་ཆོས་ཤེས་པར་བྱའོ། །རང་བཞིན་གྱི་དོན་དང་རྐྱེན་གྱི་དོན་གྱིས་དེ་ལྟར་ཞི་བའི་ཆོས་ཤེས་པར་བྱའོ། །སྟོང་པ་དངོས་པོ་མེད་པར་མངོན་པར་བྱེད་པ་དང་། ལས་ཀྱིས་བྱས་པར་མངོན་པར་བྱེད་པ་དེ་ལྟར་ཞི་བའི་ཆོས་ཀྱིས་དངོས་པོ་མེད་པར་མངོན་པར་བྱེད་པ་ནི་ཆོས་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་ལྟར་ཞི་བའི་ཆོས་མངོན་པར་བྱེད་པ་ནི་འདུ་བྱེད་ཅེས་བྱའོ། །དེ་ལ་ངོ་བོ་ཉིད་གཅིག་པའི་ཆོས་ཀྱིས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་འགྱུར་ལ། ངོ་བོ་ཉིད་སྣ་ཚོགས་པ་རྟོགས་པས་མི་རྟག་པའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་འགྱུར་རོ།།

以無事法覺，如是以止法覺無我相成通達。

問：彼坐禪人一切諸行，以無餘處觀起滅，為一處當觀耶？答：於初諸行處取其相，通達起滅無餘處，一切諸行令滿。如人於大海一處以舌舐水，即知一切水醎。如是於此可知。以二行諸行令滿，以事、以不愚癡，於是諸行取其相通達生滅。彼諸行以其事成滿，於是斷無智故，餘諸行以不愚癡成滿。於是起滅智，是諸行分別智，一切諸行以起初邊成分別，以滅後邊成分別；以起初邊成寂寂，以滅有邊成寂寂；以起從起無初，以滅從滅無後。是故起滅智，成諸行分別智(起滅智已竟)。

彼坐禪人如是正見生滅相，善分別諸行，樂得滅樂定。爾時不作意觀生，唯見心滅。以色事、以心生滅，依彼事見心滅。如是以受持、以想事、以行事、以識事、以心生滅，依彼事見心生滅。復次以三行見滅如是，以聚、以雙、以分別。

問：云何以聚？答：於威儀、威儀所起心心數法，於其處以聚見彼滅。復次已觀色無常、受無常、想無常、行無常、識無常，爾時以無常事所起心心數法，以聚見彼滅。如是以苦事、無我事，如是以聚當見。

問：云何以雙？答：此色無常已觀無常，隨無常起心見心生滅。如是受想行識無常已觀，隨無常事起心見生滅。

以下是藏文翻譯：

མི་བྱ་བའི་ཆོས་ཀྱིས་རྟོགས་པ་བཞིན་དུ་འགོག་པའི་ཆོས་ཀྱིས་བདག་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པར་འགྱུར་རོ། །

དྲི་བ། སྒོམ་པ་པོ་དེས་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ལྷག་མ་མེད་པར་སྐྱེ་འཇིག་ལ་དམིགས་པ་ནི་གནས་གཅིག་ཏུ་དམིགས་སམ། ལན། དང་པོར་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་གནས་སུ་མཚན་མ་བཟུང་ནས་སྐྱེ་འཇིག་ལྷག་མ་མེད་པར་རྟོགས་ཏེ་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ། །དཔེར་ན་མི་ཞིག་གིས་རྒྱ་མཚོའི་གནས་གཅིག་ཏུ་ལྕེས་ཆུ་མྱངས་པས་ཆུ་ཐམས་ཅད་ལན་ཚྭ་ཅན་དུ་ཤེས་པ་བཞིན་ནོ། །དེ་བཞིན་དུ་འདི་ལ་ཤེས་པར་བྱའོ། །རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་འདུ་བྱེད་རྣམས་རྫོགས་པར་བྱེད་དེ། དོན་དང་རྨོངས་པ་མེད་པས་སོ། །དེ་ལ་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་མཚན་མ་བཟུང་ནས་སྐྱེ་འཇིག་རྟོགས་སོ། །འདུ་བྱེད་དེ་དག་དོན་གྱིས་རྫོགས་པར་འགྱུར་ཏེ། དེ་ལ་མི་ཤེས་པ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་འདུ་བྱེད་ལྷག་མ་རྣམས་རྨོངས་པ་མེད་པས་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །དེ་ལ་སྐྱེ་འཇིག་གི་ཤེས་པ་ནི་འདུ་བྱེད་རྣམས་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་ཤེས་པ་སྟེ། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་སྐྱེ་བའི་ཐོག་མའི་མཐས་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་འགྱུར། འགག་པའི་ཕྱི་མའི་མཐས་རྣམ་པར་དབྱེ་བར་འགྱུར། སྐྱེ་བའི་ཐོག་མའི་མཐས་ཞི་བར་འགྱུར། འགག་པའི་མཐས་ཞི་བར་འགྱུར། སྐྱེ་བ་ལས་སྐྱེ་བ་ལ་ཐོག་མ་མེད། འགག་པ་ལས་འགག་པ་ལ་ཕྱི་མ་མེད། དེའི་ཕྱིར་སྐྱེ་འཇིག་གི་ཤེས་པ་ནི་འདུ་བྱེད་རྣམས་རྣམ་པར་འབྱེད་པའི་ཤེས་པར་འགྱུར་རོ། །

སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་སྐྱེ་འཇིག་གི་མཚན་ཉིད་ཡང་དག་པར་མཐོང་ནས་འདུ་བྱེད་རྣམས་ལེགས་པར་རྣམ་པར་ཕྱེ་སྟེ་འགོག་པའི་བདེ་བ་ལ་དགའ་བར་གྱུར་ཏོ། །དེའི་ཚེ་སྐྱེ་བ་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པར་སེམས་འགག་པ་ཁོ་ན་མཐོང་ངོ་། །གཟུགས་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་སེམས་ཀྱི་སྐྱེ་འཇིག་གིས་དངོས་པོ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་འགག་པ་མཐོང་ངོ་། །དེ་བཞིན་དུ་ཚོར་བའི་དངོས་པོ་དང་། འདུ་ཤེས་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་། འདུ་བྱེད་ཀྱི་དངོས་པོ་དང་། རྣམ་པར་ི་དངོས་པོ་དང་། སེམས་ཀྱི་སྐྱེ་འཇིག་གིས་དངོས་པོ་དེ་ལ་བརྟེན་ནས་སེམས་ཀྱི་སྐྱེ་འཇིག་མཐོང་ངོ་། །ཡང་རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་འགག་པ་མཐོང་སྟེ། འདི་ལྟར་ཚོགས་པ་དང་། ཟུང་དང་། རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སོ། །

དྲི་བ། ཚོགས་པས་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། སྤྱོད་ལམ་དང་སྤྱོད་ལམ་ལས་བྱུང་བའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་དེའི་གནས་སུ་ཚོགས་པས་དེ་འགག་པར་མཐོང་ངོ་། །ཡང་གཟུགས་མི་རྟག་པ་དང་། ཚོར་བ་མི་རྟག་པ་དང་། འདུ་ཤེས་མི་རྟག་པ་དང་། འདུ་བྱེད་མི་རྟག་པ་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་མི་རྟག་པར་དམིགས་ནས། དེའི་ཚེ་མི་རྟག་པའི་དངོས་པོ་ལས་བྱུང་བའི་སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་ཚོགས་པས་དེ་འགག་པར་མཐོང་ངོ་། །དེ་བཞིན་དུ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དངོས་པོ་དང་། བདག་མེད་པའི་དངོས་པོས་དེ་ལྟར་ཚོགས་པས་མཐོང་བར་བྱའོ། །

དྲི་བ། ཟུང་གིས་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། གཟུགས་མི་རྟག་པ་འདི་མི་རྟག་པར་དམིགས་ནས་མི་རྟག་པའི་རྗེས་སུ་སྐྱེས་པའི་སེམས་ཀྱི་སྐྱེ་འཇིག་མཐོང་ངོ་། །དེ་བཞིན་དུ་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་མི་རྟག་པར་དམིགས་ནས་མི་རྟག་པའི་དངོས་པོའི་རྗེས་སུ་སྐྱེས་པའི་སེམས་ཀྱི་སྐྱེ་འཇིག་མཐོང་ངོ་། །

如是已苦事、已無我事，如是以雙當觀。

問：云何以分別？答：已觀此色無常，隨無常事起心見心生滅，如是以分別觀見多心滅。如是觀受想行識無常，隨無常事起心見心生滅，以是見心滅復見滅，如是以分別見多心滅。如是觀苦觀無我，如是已分別，唯現觀彼滅。其彼苦滅事成專，常覓諸行剎那成得利。彼坐禪人以此慧非他緣，見一切世間。以自性如到芥子頭，於一心剎那生老死變，爾時坐禪人復如是見。如偈所說：

此雙名色性，　　展轉於一滅， 句滅緣彼滅，　　及彼因所生， 陰無常滅法，　　苦生法滅法。 如桴打鼓聲，　　亦不從眼生， 色香等五法，　　亦不從色生， 亦不離二句，　　依緣生有為。 如桴打鼓聲，　　亦不從耳生， 色香等五法，　　亦不從聲生， 亦不離二句。　　亦不從鼻生， 色香等五法，　　亦不從香生， 亦不離二句。　　亦不從舌生， 色香等五法，　　亦不從味生， 亦不離二句。　　亦不從身生， 色香等五法，　　亦不從觸生， 亦不離二句。　　不從處色生， 不從法入出，　　依因緣依生。

དེ་བཞིན་དུ་སྡུག་བསྔལ་གྱི་དངོས་པོ་དང་བདག་མེད་པའི་དངོས་པོས་དེ་ལྟར་ཟུང་གིས་དམིགས་པར་བྱའོ། །

དྲི་བ། རྣམ་པར་དབྱེ་བས་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། གཟུགས་འདི་མི་རྟག་པར་དམིགས་ནས་མི་རྟག་པའི་དངོས་པོའི་རྗེས་སུ་སྐྱེས་པའི་སེམས་ཀྱི་སྐྱེ་འཇིག་མཐོང་སྟེ། དེ་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སེམས་མང་པོ་འགག་པ་མཐོང་ངོ་། །དེ་བཞིན་དུ་ཚོར་བ་དང་འདུ་ཤེས་དང་འདུ་བྱེད་དང་རྣམ་པར་ཤེས་པ་མི་རྟག་པར་དམིགས་ནས་མི་རྟག་པའི་དངོས་པོའི་རྗེས་སུ་སྐྱེས་པའི་སེམས་ཀྱི་སྐྱེ་འཇིག་མཐོང་སྟེ། དེས་སེམས་འགག་པ་མཐོང་ནས་ཡང་འགག་པ་མཐོང་སྟེ། དེ་ལྟར་རྣམ་པར་དབྱེ་བས་སེམས་མང་པོ་འགག་པ་མཐོང་ངོ་། །དེ་བཞིན་དུ་སྡུག་བསྔལ་དང་བདག་མེད་པར་དམིགས་ཏེ། དེ་ལྟར་རྣམ་པར་ཕྱེ་ནས་དེ་འགག་པ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་ངོ་། །དེའི་སྡུག་བསྔལ་འགག་པའི་དངོས་པོ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་གྱུར་ཏེ། འདུ་བྱེད་རྣམས་སྐད་ཅིག་མར་རྟག་ཏུ་ཚོལ་བས་ཕན་པ་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཤེས་རབ་འདིས་རྐྱེན་གཞན་མེད་པར་འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་མཐོང་ངོ་། །རང་བཞིན་གྱིས་ཡུངས་ཀར་གྱི་རྩེ་མོ་ཙམ་དུ་རྗེས་སུ་འགྲོ་བ་བཞིན་དུ་སེམས་གཅིག་གི་སྐད་ཅིག་མ་ལ་སྐྱེ་རྒ་འཆི་བ་འགྱུར་བ་དེའི་ཚེ་སྒོམ་པ་པོས་ཡང་དེ་ལྟར་མཐོང་ངོ་། །ཇི་སྐད་དུ་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་ཏེ།

མིང་དང་གཟུགས་ཀྱི་ངོ་བོ་གཉིས། །ཕན་ཚུན་གཅིག་ནི་འགག་པ་ལ། ། ཚིག་འགགས་དེ་ཡི་རྐྱེན་འགགས་དང་། །དེ་ཡི་རྒྱུ་ལས་སྐྱེས་པ་དང་། ། ཕུང་པོ་མི་རྟག་འགག་པའི་ཆོས། །སྡུག་བསྔལ་སྐྱེ་ཆོས་འགག་པའི་ཆོས། ། ཇི་ལྟར་དབྱུག་པས་རྔ་བརྡུངས་སྒྲ། །མིག་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ལ། ། གཟུགས་དྲི་སོགས་པའི་ཆོས་ལྔ་པོ། །གཟུགས་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། ། ཚིག་གཉིས་དང་བྲལ་མ་ཡིན་ཞིང་། །རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་འདུས་བྱས་སྐྱེ། ། ཇི་ལྟར་དབྱུག་པས་རྔ་བརྡུངས་སྒྲ། །རྣ་བ་ལས་སྐྱེས་མ་ཡིན་ལ། ། གཟུགས་དྲི་སོགས་པའི་ཆོས་ལྔ་པོ། །སྒྲ་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། ། ཚིག་གཉིས་དང་བྲལ་མ་ཡིན་ཞིང་། །སྣ་ལས་སྐྱེ་ཡིན་ལ། ། གཟུགས་དྲི་སོགས་པའི་ཆོས་ལྔ་པོ། །དྲི་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། ། ཚིག་གཉིས་དང་བྲལ་མ་ཡིན་ཞིང་། །ལྕེ་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ལ། ། གཟུགས་དྲི་སོགས་པའི་ཆོས་ལྔ་པོ། །རོ་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། ། ཚིག་གཉིས་དང་བྲལ་མ་ཡིན་ཞིང་། །ལུས་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ལ། ། གཟུགས་དྲི་སོགས་པའི་ཆོས་ལྔ་པོ། །རེག་ལས་སྐྱེས་པའང་མ་ཡིན་ཏེ། ། ཚིག་གཉིས་དང་བྲལ་མ་ཡིན་ཞིང་། །གཟུགས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་སྐྱེས་མིན། ། ཆོས་ཀྱི་སྐྱེ་མཆེད་ལས་འབྱུང་མིན། །རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་སྐྱེ། །

如桴打鼓聲，　　彼根最羸出， 初因亦最羸，　　彼因亦最羸， 所起彼亦羸，　　共地此最羸， 相應亦最羸，　　和合亦最羸， 展轉此常羸，　　展轉法不住， 亦無性展轉，　　無有能令起， 令起彼亦無。　　如乾闥婆城， 是誰初令起？　　不以自身生， 不以自力住，　　由隨他法生， 生諸有漏法。 自體臝劣不自生，　　亦不自因不自事， 不有為處不自性，　　不自性行相諸有。 為生自身臝無時，　　無所從來無所行， 處無所生為他國，　　心無我所命身性。 一心苦樂相應速，　　剎那山海八萬劫， 一住不再無二心，　　相應過去及當滅。 現住一切彼諸陰，　　此等已去無間失， 未來當失於彼間，　　已沒無異相不起， 以不生故現在生，　　從於心失世間無。 第一義中無去來，　　未來無聚唯轉生， 住如芥子生諸法，　　彼法滅已是其初。 世間以法初不雜，　　不見去來不見生， 諸法不生如虛空，　　猶如電起須臾滅。

彼坐禪人如是見滅無盡入定，如鑽火煙起，菩提品剎那剎那起、光明智起、喜猗樂取解脫念處起，捨出離於是不明瞭。坐禪人於彼法或起亂、或起增上慢。

དཔེར་ན་དབྱུག་པས་རྔ་བརྡུངས་སྒྲ། །དེ་ཡི་དབང་པོ་ཤིན་ཏུ་ཞན། ། དང་པོའི་རྒྱུ་ཡང་ཤིན་ཏུ་ཞན། །དེ་ཡི་རྒྱུ་ཡང་ཤིན་ཏུ་ཞན། ། གང་ལས་བྱུང་བ་དེ་ཡང་ཞན། །ས་མཉམ་འདི་ནི་ཤིན་ཏུ་ཞན། ། མཚུངས་ལྡན་ཡང་ནི་ཤིན་ཏུ་ཞན། །འདུས་པ་ཡང་ནི་ཤིན་ཏུ་ཞན། ། ཕན་ཚུན་འདི་ནི་རྟག་ཏུ་ཞན། །ཕན་ཚུན་ཆོས་ནི་མི་གནས་ཤིང་། ། ངོ་བོ་ཡང་ནི་ཕན་ཚུན་མེད། །སུས་ཀྱང་སྐྱེད་པར་ནུས་པ་མེད། ། སྐྱེད་པ་དེ་ཡང་མེད་པ་ཡིན། །དྲི་ཟའི་གྲོང་ཁྱེར་ཇི་བཞིན་དུ། ། དང་པོ་སུ་ཡིས་སྐྱེད་པར་བྱེད། །རང་ལུས་ཉིད་ཀྱིས་སྐྱེ་མིན་ཞིང་། ། རང་སྟོབས་ཉིད་ཀྱིས་གནས་མིན་ཏེ། །གཞན་གྱི་ཆོས་ཀྱི་རྗེས་འབྲང་ནས། ། ཟག་བཅས་ཆོས་རྣམས་སྐྱེད་པར་བྱེད། །

རང་གི་ངོ་བོ་ཞན་ཞིང་རང་མི་སྐྱེ། །རང་རྒྱུ་མིན་ཞིང་རང་དོན་མ་ཡིན་ཏེ། ། བྱེད་པའི་གནས་མེད་རང་བཞིན་མ་ཡིན་ཞིང་། །རང་བཞིན་མེད་པའི་མཚན་ཉིད་སྲིད་པ་རྣམས། །

རང་ལུས་སྐྱེ་ཕྱིར་ཞན་པའི་དུས་མེད་ཅིང་། །གང་ནས་འོངས་མེད་གང་དུའང་འགྲོ་བ་མེད། ། གནས་སུ་སྐྱེ་མེད་གཞན་གྱི་ཡུལ་དུ་བྱེད། །སེམས་ལ་བདག་མེད་སྲོག་དང་ལུས་ཀྱི་རང་བཞིན། །

སེམས་གཅིག་བདེ་སྡུག་མཚུངས་ལྡན་མྱུར་བ་སྟེ། །སྐད་ཅིག་རི་རྒྱ་མཚོ་དང་བརྒྱད་ཁྲི་བསྐལ། ། གཅིག་གནས་གཉིས་མེད་སེམས་གཉིས་མེད་པ་སྟེ། །མཚུངས་ལྡན་འདས་དང་འགག་པར་འགྱུར་བ་དང་། །

ད་ལྟར་གནས་པ་ཕུང་པོ་དེ་དག་ཀུན། །འདི་དག་སོང་ནས་བར་མེད་བརླག་པར་འགྱུར། ། མ་འོངས་བརླག་འགྱུར་དེ་ཡི་བར་དུ་ནི། །ཞིག་ནས་གཞན་དུ་མཚན་ཉིད་མི་སྐྱེ་སྟེ། ། མ་སྐྱེས་ཕྱིར་ན་ད་ལྟར་སྐྱེ་བ་དང་། །སེམས་བརླག་ནས་ནི་འཇིག་རྟེན་མེད་པར་འགྱུར། །

དོན་དམ་ཉིད་དུ་འགྲོ་འོང་མེད་པ་སྟེ། །མ་འོངས་ཚོགས་མེད་འཕོ་བ་ཙམ་དུ་སྐྱེ། ། ཡུངས་ཀར་བཞིན་དུ་གནས་ནས་ཆོས་སྐྱེ་སྟེ། །ཆོས་དེ་འགགས་ནས་དེ་ནི་དང་པོ་ཡིན། །

འཇིག་རྟེན་ཆོས་ཀྱིས་དང་པོར་མ་འདྲེས་ཤིང་། །འགྲོ་འོང་མི་མཐོང་སྐྱེ་བའང་མི་མཐོང་སྟེ། ། ཆོས་རྣམས་མ་སྐྱེས་ནམ་མཁའ་ཇི་བཞིན་ཏེ། །གློག་འགྱུ་ཇི་བཞིན་སྐད་ཅིག་འགག་པར་འགྱུར། །

སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་འགག་པ་མཐའ་མེད་པར་མཐོང་ནས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་ཏེ། མེ་སྦར་བུ་བ་འཐུལ་བ་བཞིན་དུ་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཆོས་སྐད་ཅིག་སྐད་ཅིག་ལ་སྐྱེ་བ་དང་། འོད་གསལ་བའི་ཤེས་པ་སྐྱེ་བ་དང་། དགའ་བ་དང་ཤིན་ཏུ་སྦྱངས་པའི་བདེ་བ་རྣམ་པར་ཐར་པའི་དྲན་པ་ཉེ་བར་གཞག་པ་སྐྱེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་ངེས་པར་འབྱུང་བ་ལ་དེ་མི་གསལ་བར་གྱུར་ཏོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཆོས་དེ་ལ་རྣམ་པར་གཡེང་བའམ་མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་སྐྱེའོ། །

問：云何為除亂？答：彼坐禪人於法起喜，彼喜復令更安，如是彼坐復更令安，成其心法調所攝。若法調所攝心，從滅觀定，其心離常難，常通達如是離去。

問：云何起增上慢？答：彼坐禪人於法初起光相，得出世間法。於未得成得相，常不更作精進，如是增上慢起。明瞭坐禪人，知此煩惱是定亂，知世間法行事，如是知出世間法泥洹事。如是知已，如是智除亂、除增上慢，唯見滅是善，修行多修(觀滅智已竟)。

解脫道論卷第十一

解脫道論卷第十二阿羅漢優波底沙梁言大光造

梁扶南三藏僧伽婆羅譯

分別諦品第十二之二

彼坐禪人如是現觀滅，以由觀滅成，畏陰因亦畏陰生，畏三有、五趣、七識住、九眾生居成畏，彼如惡人捉刀可畏，如毒蛇、如火聚。如是以由觀滅成，畏陰因、畏陰生，畏三有、五趣、七識住、九眾生居。以無常現作意令畏想，以安隱令起無想。以苦現作意成畏生，以安隱令起無生。以無我現作意成畏相及生，以安隱令起無相及無生。觀過患觀厭離軟隨相似忍，是其總語(令起智怖已竟)。

彼坐禪人，以怖現修行令起智，樂解脫智生。彼陰相是怖者，樂解脫智起。陰生為怖者，樂解脫智起。三有、五趣、七識住、九眾生居此怖者，樂解脫智起。

འདི་སྐད་དུ་དྲི་བ། རྣམ་པར་གཡེང་བ་ཇི་ལྟར་སྤོང་། ལན། སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཆོས་ལ་དགའ་བ་སྐྱེས་ཏེ། དགའ་བ་དེས་ཀྱང་ཡང་ཞི་བར་བྱེད། དེ་ལྟར་སྒོམ་པ་དེ་ཡང་ཞི་བར་བྱེད་དེ། སེམས་ཀྱི་ཆོས་དུལ་བས་ཡོངས་སུ་བཟུང་བར་འགྱུར་རོ། །གང་གི་ཚེ་ཆོས་དུལ་བས་ཡོངས་སུ་བཟུང་བའི་སེམས་ནི་འགག་པ་ལ་དམིགས་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས། དེའི་སེམས་རྟག་ཏུ་དཀའ་བ་དང་བྲལ་ཞིང་། རྟག་ཏུ་དེ་ལྟར་བྲལ་བར་རྟོགས་སོ། །

དྲི་བ། མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་ཇི་ལྟར་སྐྱེ། ལན། སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཆོས་ལ་དང་པོར་འོད་ཀྱི་མཚན་མ་སྐྱེས་ཏེ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཆོས་ཐོབ་བོ། །མ་ཐོབ་པ་ལ་ཐོབ་པའི་མཚན་མར་གྱུར་ནས། རྟག་ཏུ་བརྩོན་འགྲུས་མི་བྱེད་པར་གྱུར་པས། དེ་ལྟར་མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་སྐྱེའོ། །སྒོམ་པ་པོ་གསལ་བར་ཤེས་པས། ཉོན་མོངས་པ་འདི་ནི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་རྣམ་གཡེང་ཡིན་པར་ཤེས་ཤིང་། འཇིག་རྟེན་པའི་ཆོས་ཀྱི་བྱ་བ་ཤེས་པ་དེ་བཞིན་དུ་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཆོས་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་དོན་ཤེས་སོ། །དེ་ལྟར་ཤེས་ནས་ཤེས་རབ་དེས་རྣམ་གཡེང་སྤོང་ཞིང་། མངོན་པའི་ང་རྒྱལ་སྤོང་སྟེ། འགག་པ་ཁོ་ན་ལེགས་པར་མཐོང་ནས་གོམས་པར་བྱེད་ཅིང་མང་དུ་སྒོམ་མོ། །

རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བཅུ་གཅིག་པའོ། །

རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས་བམ་པོ་བཅུ་གཉིས་པ། དགྲ་བཅོམ་པ་ཨུ་པ་ཏི་ཤས་མཛད། གསལ་བ་ཆེན་པོ་ཞེས་བྱ་བ།

ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཁན་པོ་སংྒྷ་བྷ་ར་ས་བསྒྱུར།

བདེན་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ལེའུ་བཅུ་གཉིས་པའི་གཉིས་པ།

སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་འགག་པ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་སྟེ། འགག་པ་ལ་དམིགས་པས་གྲུབ་པས། ཕུང་པོའི་རྒྱུ་ལ་ཡང་འཇིགས་ཤིང་ཕུང་པོའི་སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་པ་དང་། སྲིད་པ་གསུམ་དང་། འགྲོ་བ་ལྔ་དང་། རགནས་པ་བདུན་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་གནས་དགུ་ལ་འཇིགས་པར་གྱུར་ཏེ། དེ་ནི་མི་ངན་པས་རལ་གྲི་ཐོགས་པ་ལ་འཇིགས་པ་བཞིན་དང་། སྦྲུལ་དུག་ཅན་དང་མེའི་ཕུང་པོ་བཞིན་ནོ། །དེ་ལྟར་འགག་པ་ལ་དམིགས་པས་གྲུབ་པས། ཕུང་པོའི་རྒྱུ་དང་ཕུང་པོའི་སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་ཤིང་། སྲིད་པ་གསུམ་དང་། འགྲོ་བ་ལྔ་དང་། རྣམ་ཤེས་གནས་པ་བདུན་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་གནས་དགུ་ལ་འཇིགས་སོ། །མི་རྟག་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་འཇིགས་པའི་འདུ་ཤེས་སུ་བྱེད་ཅིང་། བདེ་བས་འདུ་ཤེས་མེད་པ་སྐྱེད་དོ། །སྡུག་བསྔལ་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་པར་གྱུར་ཅིང་། བདེ་བས་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སྐྱེད་དོ། །བདག་མེད་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་མཚན་མ་དང་སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་པར་གྱུར་ཅིང་། བདེ་བས་མཚན་མ་མེད་པ་དང་སྐྱེ་བ་མེད་པ་སྐྱེད་དོ། །ཉེས་དམིགས་སུ་ལྟ་བ་དང་། སྐྱོ་བར་ལྟ་བ་དང་། འཇམ་པོའི་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་བཟོད་པ་ནི་དེའི་སྤྱིའི་ཚིག་གོ།

སྒོམ་པ་པོ་དེས་འཇིགས་པར་མཐོང་ནས་བསྒོམས་པས་ཤེས་པ་སྐྱེས་ཏེ། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་ལ་དགའ་བ་སྐྱེས་སོ། །ཕུང་པོའི་མཚན་ཉིད་འཇིགས་པ་ཡིན་པས། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་ལ་དགའ་བ་སྐྱེས་སོ། །ཕུང་པོའི་སྐྱེ་བ་འཇིགས་པ་ཡིན་པས། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་ལ་དགའ་བ་སྐྱེས་སོ། །སྲིད་པ་གསུམ་དང་། འགྲོ་བ་ལྔ་དང་། རྣམ་ཤེས་གནས་པ་བདུན་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་གནས་དགུ་པོ་འདི་དག་འཇིགས་པ་ཡིན་པས། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་ལ་དགའ་བ་སྐྱེས་སོ། །

如火所圍鳥，從彼樂解脫。如人為賊所圍，從彼樂解脫。如是彼坐禪人陰因、陰生、三有五趣七識住九眾生居此畏怖者，樂解脫智起。以無常現作意畏因，以苦現作意畏生，以無我現作意畏因及生，樂解脫智起。於是凡夫人及學人，於樂解脫智二種引心，或觀歡喜。於是現觀，於上成通達現觀歡喜。心成憂惱成修行障礙。成通達難見思惟行，捨中隨相似忍，此是總語言(樂解脫智已竟)。

彼坐禪人如是現修行樂解脫智，從一切諸行樂解脫泥洹諸行，唯作一相，欲令起解脫門相似智起。以三行得相似智，以三行越正聚，於五陰無常現見得相似智。五陰滅常泥洹，如是現見越正聚。於五陰以苦現見得相似智，五陰滅樂泥洹，現見越正聚。於五陰以無我現見得相似智，五陰滅第一義泥洹，現見越正聚。

問：云何以智現越正聚？云何以智已越正聚？答：以性除智現越正聚，以道智已越正聚。

問：相似智者何義？答：相似者，四念處、四正勤、四如意足、五根、五力、七覺分、八正道分，以彼相似，此謂相似智總語言。無怨見利相似忍，此是相似智總語言(相似智已竟)。

相似智無間次第，從一切諸行相起，作泥洹事，生性除智。

問：云何義名性除？答：除凡夫法名性除，非凡夫法所除亦名性除。

མེས་བསྐོར་བའི་བྱ་བཞིན་དུ་དེ་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ལ་དགའ་བ་དང་། མི་ཆོམ་རྐུན་གྱིས་བསྐོར་བ་བཞིན་དུ་དེ་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ལ་དགའ་འོ། །དེ་བཞིན་དུ་སྒོམ་པ་པོ་དེས་ཕུང་པོའི་རྒྱུ་དང་། ཕུང་པོའི་སྐྱེ་བ་དང་། སྲིད་པ་གསུམ་དང་། འགྲོ་བ་ལྔ་དང་། རྣམ་ཤེས་གནས་པ་བདུན་དང་། སེམས་ཅན་གྱི་གནས་དགུ་པོ་འདི་དག་འཇིགས་པ་ཡིན་པས། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་ལ་དགའ་བ་སྐྱེས་སོ། །མི་རྟག་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་རྒྱུ་ལ་འཇིགས་པ་དང་། སྡུག་བསྔལ་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་པ་དང་། བདག་མེད་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས་རྒྱུ་དང་སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་པས། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་སྐྱེའོ། །དེ་ལ་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོ་དང་སློབ་པ་དག་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་ལ་དགའ་བ་རྣམ་པ་གཉིས་ཀྱིས་སེམས་འདྲེན་ཏེ། དགའ་བ་ལ་དམིགས་སོ། །དེ་ལ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བ་ནི་གོང་དུ་རྟོགས་པར་འགྱུར་ཞིང་མངོན་སུམ་དུ་དགའ་བར་འགྱུར་རོ། །སེམས་མྱ་ངན་དུ་གྱུར་པས་སྒོམ་པའི་བར་ཆད་དུ་འགྱུར་རོ། །རྟོགས་པར་དཀའ་བའི་བསམ་པའི་སྤྱོད་པ་རྟོགས་པར་གྱུར་ཏེ། བཏང་སྙོམས་ཀྱི་དབུས་སུ་རྗེས་སུ་མཐུན་པའི་བཟོད་པ་ནི་འདིའི་སྤྱིའི་ཚིག་གོ།

སྒོམ་པ་པོ་དེས་དེ་ལྟར་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཤེས་པ་ལ་དགའ་བར་བསྒོམས་ཏེ། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ལས་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་འདུ་བྱེད་རྣམས་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་བྱས་ནས། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་སྒོའི་མཚན་མ་དང་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་སྐྱེད་པར་འདོད་པས་སྐྱེས་སོ། །རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ཐོབ་ཅིང་། རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་ཏེ། ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་མི་རྟག་པར་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ཐོབ་བོ། །ཕུང་པོ་ལྔ་འགག་པ་རྟག་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་དེ་ལྟར་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་སོ། །ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་སྡུག་བསྔལ་དངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ཐོབ་བོ། །ཕུང་པོ་ལྔ་འགག་པ་བདེ་བའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་སོ། །ཕུང་པོ་ལྔ་ལ་བདག་མེད་པར་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ཐོབ་བོ། །ཕུང་པོ་ལྔ་འགག་པ་དོན་དམ་པའི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་སོ། །

དྲི་བ། ཤེས་པས་ད་ལྟ་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ཤེས་པས་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་ཟིན་པ་ཇི་ལྟར་ཡིན། ལན། རང་བཞིན་སྤོང་བའི་ཤེས་པས་ད་ལྟ་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་པ་དང་། ལམ་གྱི་ཤེས་པས་ཡང་དག་པའི་ཚོགས་ལས་འདས་ཟིན་པའོ། །

དྲི་བ། འདྲ་བའི་ཤེས་པའི་དོན་ཅི། ལན། འདྲ་བ་ནི་དྲན་པ་ཉེ་བར་བཞག་པ་བཞི་དང་། ཡང་དག་པའི་སྤོང་བ་བཞི་དང་། རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པ་བཞི་དང་། དབང་པོ་ལྔ་དང་། སྟོབས་ལྔ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་དང་། འཕགས་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་དེ། དེ་དག་དང་འདྲ་བས་ན་འདྲ་བའི་ཤེས་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། འདི་ནི་སྤྱིའི་ཚིག་གོ །ཞེ་སྡང་མེད་པར་མཐོང་བའི་ཕན་པ་དང་འདྲ་བའི་བཟོད་པ་ནི་འདྲ་བའི་ཤེས་པའི་སྤྱིའི་ཚིག་གོ།

འདྲ་བའི་ཤེས་པའི་བར་མེད་པའི་གོ་རིམ་གྱིས། འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་ཀྱི་མཚན་མ་ལས་ལྡང་སྟེ། མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་དོན་དུ་རང་བཞིན་སྤོང་བའི་ཤེས་པ་སྐྱེའོ། །

དྲི་བ། རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ཅི། ལན། སོ་སོའི་སྐྱེ་བོའི་ཆོས་སྤོང་བ་ནི་རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱ་སྟེ། སོ་སོའི་སྐྱེ་བོའི་ཆོས་མ་ཡིན་པ་སྤོང་བ་ཡང་རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱའོ། །

性者是泥洹。復次種殖泥洹者名性除。如阿毘曇所說，除生名性除，度無生亦名性除。復除生因名性除，度無生無相名性除。於泥洹是初引路，從外起轉慧，此性除總語言(性除智已竟)。

性智無間次第，現知苦、現斷集、現作證滅、現修道，生須陀洹道智及一切菩提法。彼坐禪人於此時以寂寂，現見有邊無為醍醐戒。於一剎那以一智，非初非後分別四諦，以知苦分別、以斷集分別、以作滅證分別、以修道分別，成分別。如譬喻偈所說：

如人捨此岸，　　以船度彼岸， 於彼度諸物，　　乘舡者除漏。

如船度水，非初非後於一剎那作四事，捨此岸、除漏、到彼岸、度物。如捨此岸，如是智分別苦。如除漏，如是分別斷集。如度彼岸，如是作證分別滅。如以船度物，如是修道分別。如燈共生，於一剎那不初不後作四事，如小燈炷、除闇、令油消、令光明起。如日共生，非初非後於一剎那作四事，令現色、除闇、令滅寒、令起光明。如令現色，如是智分別苦。如除闇，如是分別斷集。如令滅寒，如是作證分別滅。如令起光明，如是修道分別。如日，如是聖智。

問：如實現見苦，知苦、斷集、證滅、修道。此相云何？若不見苦，四顛倒生。

རང་བཞིན་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའོ། །ཡང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་བཏབ་པ་ནི་རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱའོ། །མངོན་པར་བརྗོད་པ་ལས་བཤད་པ་བཞིན་དུ་སྐྱེ་བ་སྤོང་བ་ནི་རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱ་སྟེ། སྐྱེ་བ་མེད་པ་ལས་འདས་པ་ཡང་རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱའོ། །ཡང་སྐྱེ་བའི་རྒྱུ་སྤོང་བ་ནི་རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱ་སྟེ། སྐྱེ་བ་མེད་པ་དང་མཚན་མ་མེད་པ་ལས་འདས་པ་ནི་རང་བཞིན་སྤོང་བ་ཞེས་བྱའོ། །མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་འདི་ནི་དང་པོའི་ལམ་སྟོན་པ་སྟེ། ཕྱི་རོལ་ནས་འཁོར་བའི་ཤེས་རབ་སྐྱེས་པ་ནི་རང་བཞིན་སྤོང་བའི་སྤྱིའི་ཚིག་གོ།

རང་བཞིན་གྱི་ཤེས་པའི་བར་མ་ཆད་པའི་གོ་རིམ་གྱིས། སྡུག་བསྔལ་མངོན་པར་ཤེས་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་མངོན་པར་སྤོང་བ་དང་། འགོག་པ་མངོན་པར་མངོན་དུ་བྱེད་པ་དང་། ལམ་མངོན་པར་སྒོམ་པ་དང་། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་དང་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཆོས་ཐམས་ཅད་སྐྱེའོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེས་དུས་དེར་ཞི་བས་སྲིད་པའི་མཐའ་འདུས་མ་བྱས་པའི་བདུད་རྩིའི་ཚུལ་ཁྲིམས་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་ངོ་། །སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་ཤེས་པ་གཅིག་གིས། སྔ་ཕྱི་མེད་པར་བདེན་པ་བཞི་རྣམ་པར་འབྱེད་དེ། སྡུག་བསྔལ་ཤེས་པས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་སྤོང་བས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དང་། འགོག་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་དང་། ལམ་བསྒོམ་པས་རྣམ་པར་འབྱེད་པར་འགྱུར་རོ། །དཔེའི་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་ལས་གསུངས་པ་བཞིན་ཏེ།

ཇི་ལྟར་མི་ཡིས་འགྲམ་འདི་བཏང་། །གྲུ་ཡིས་ཕ་རོལ་འགྲམ་དུ་བརྒལ། ། དེ་ལ་དངོས་པོ་རྣམས་བརྒལ་ཏེ། །གྲུ་ལ་ཞོན་པས་ཟག་པ་སྤངས། །

ཇི་ལྟར་གྲུས་ཆུ་བརྒལ་བ་ན། སྔ་ཕྱི་མེད་པར་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་བྱ་བ་བཞི་བྱེད་དེ། འགྲམ་འདི་གཏོང་བ་དང་། ཟག་པ་སྤོང་བ་དང་། ཕ་རོལ་འགྲམ་དུ་ཕྱིན་པ་དང་། དངོས་པོ་བརྒལ་བའོ། །ཇི་ལའགྲམ་འདི་གཏོང་བ་བཞིན་དུ་ཤེས་པས་སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་ཟག་པ་སྤོང་བ་བཞིན་དུ་ཀུན་འབྱུང་སྤོང་བ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་ཕ་རོལ་འགྲམ་དུ་བརྒལ་བ་བཞིན་དུ་འགོག་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་གྲུས་དངོས་པོ་བརྒལ་བ་བཞིན་དུ་ལམ་བསྒོམ་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་མར་མེ་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་ན། སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་སྔ་ཕྱི་མེད་པར་བྱ་བ་བཞི་བྱེད་དེ། མར་མེའི་སྙིང་པོ་ཆུང་ངུ་དང་། མུན་པ་སེལ་བ་དང་། སྣུམ་ཟད་པར་བྱེད་པ་དང་། འོད་གསལ་བར་བྱེད་པའོ། །ཇི་ལྟར་ཉི་མ་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པ་ན། སྔ་ཕྱི་མེད་པར་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་བྱ་བ་བཞི་བྱེད་དེ། གཟུགས་སྣང་བར་བྱེད་པ་དང་། མུན་པ་སེལ་བ་དང་། གྲང་བ་འཇོམས་པ་དང་། འོད་གསལ་བར་བྱེད་པའོ། །ཇི་ལྟར་གཟུགས་སྣང་བར་བྱེད་པ་བཞིན་དུ་ཤེས་པས་སྡུག་བསྔལ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་མུན་པ་སེལ་བ་བཞིན་དུ་ཀུན་འབྱུང་སྤོང་བ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་གྲང་བ་འཇོམས་པ་བཞིན་དུ་འགོག་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་འོད་གསལ་བར་བྱེད་པ་བཞིན་དུ་ལམ་བསྒོམ་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །ཇི་ལྟར་ཉི་མ་བཞིན་དུ་འཕགས་པའི་ཤེས་པའོ། །

དྲི་བ། ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་སྡུག་བསྔལ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས། སྡུག་བསྔལ་ཤེས་པ་དང་། ཀུན་འབྱུང་སྤོང་བ་དང་། འགོག་པ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་དང་། ལམ་བསྒོམ་པ་འདིའི་མཚན་ཉིད་ཇི་ལྟ་བུ་ཡིན། གལ་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་མ་མཐོང་ན་ཕྱིན་ཅི་ལོག་བཞི་སྐྱེའོ། །

爾時如所說，有邊無為醍醐戒，以寂寂現見，以一智非初非後分別四諦。此義云何？答：於生滅智，是時未成見苦滿，及至如實見諸行過患，從諸行相令起心於無行成度，是故如實見諸行過患。從諸行相以令起心於無行成度，是處見苦漏，到最後故。復說若如是以寂寂、以性除智，成分別諦。性除智者，從行相起成度無行。若性除智從行相起成度於無行，成度於泥洹，唯著因是其事，以著事得定心。若不得定，不生奢摩他、毘婆舍那，亦不得菩提法滿，是故以性除智成分別諦。從彼性除智，無間道智成生，於此時得於泥洹定。心得定，成起奢摩他、毘婆舍那，成滿菩提分法。是故唯以道智成分別諦。如人從燒城出，腳跨門閫。從城已出一腳，是時未名出。如是性除智，從彼行相起成度無行，是時未名度煩惱，諸法未滿故。如人從所燒城，兩腳已出，是時名出燒城。如是性除智無間成生道智起，是時名從煩惱城出，諸法滿故。是故以性除智成分別諦。分別諦者何義？答：四聖諦於一剎那說和合，名分別諦。

དེ་དུས་ཇི་སྐད་བཤད་པ་བཞིན། མཐའ་དང་འདུ་མི་བྱེད་པའི་བདུད་རྩིའི་སྡོམ་པ་ཡོད་པར་གྱུར་ནས། ཞི་བ་ཞི་བས་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བ། ཤེས་རབ་གཅིག་གིས་དང་པོ་མ་ཡིན་ཕྱི་མ་མ་ཡིན་པར་བདེན་པ་བཞི་རྣམ་པར་འབྱེད་པའོ། །དོན་འདི་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་དུ། སྐྱེ་འཇིག་གི་ཤེས་པ་ལ། དུས་དེར་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བ་ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས། འདུ་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཐོང་བ་དང་། འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་ལས་སེམས་འདུ་བྱེད་མེད་པ་ལ་བརྒལ་བར་བྱེད་པས། དེའི་ཕྱིར་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཀྱི་ཉེས་དམིགས་ཡང་དག་པ་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་མཐོང་ངོ་། །འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་ལས་སེམས་འདུ་བྱེད་མེད་པ་ལ་བརྒལ་བར་བྱེད་པ་དེ་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་ཟག་པ་མཐོང་བ་སྟེ། མཐར་ཐུག་པའི་ཕྱིར་རོ། །ཡང་བཤད་པ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ཞི་བ་ཞི་བས་དང་། རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པས་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པར་འགྱུར་རོ། །རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པ་ནི། འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་ལས་འདུ་བྱེད་མེད་པ་ལ་བརྒལ་བར་བྱེད་པའོ། །གལ་ཏེ་རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པས་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་ལས་འདུ་བྱེད་མེད་པ་ལ་བརྒལ་བར་བྱེད་ན། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་བརྒལ་བར་འགྱུར་ཏེ། རྒྱུ་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པ་ཁོ་ན་དེའི་དོན་ཡིན་ཏེ། དོན་ལ་མངོན་པར་ཞེན་པས་སེམས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་ཏིང་ངེ་འཛིན་མ་ཐོབ་ན། ཞི་གནས་དང་ལྷག་མཐོང་མི་སྐྱེ་ཞིང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཆོས་ཀྱང་ཡོངས་སུ་མི་རྫོགས་པས། དེའི་ཕྱིར་རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པས་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པར་འགྱུར་རོ། །རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པ་དེ་ལས་བར་ཆད་མེད་པའི་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། དུས་དེར་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་པར་འགྱུར་རོ། །སེམས་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་ནས། ཞི་གནས་དང་ལྷསྐྱེ་བར་འགྱུར་ཞིང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་ཆོས་རྣམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་འགྱུར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་ཁོ་ནས་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པར་འགྱུར་རོ། །དཔེར་ན་མི་ཞིག་གྲོང་ཁྱེར་འབར་བ་ལས་བྱུང་སྟེ། རྐང་པས་སྒོའི་ཐེམ་པ་བརྒལ་བ་ལྟ་བུའོ། །གྲོང་ཁྱེར་ལས་རྐང་པ་གཅིག་བྱུང་བ་དེའི་ཚེ་བྱུང་བ་ཞེས་མི་བྱའོ། །དེ་བཞིན་དུ་རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པས་འདུ་བྱེད་ཀྱི་མཚན་མ་ལས་འདུ་བྱེད་མེད་པ་ལ་བརྒལ་བར་བྱེད་པ་དེའི་ཚེ། ཉོན་མོངས་པ་ལས་བརྒལ་བ་ཞེས་མི་བྱ་སྟེ། ཆོས་རྣམས་ཡོངས་སུ་མ་རྫོགས་པའི་ཕྱིར་རོ། །དཔེར་ན་མི་ཞིག་གྲོང་ཁྱེར་འབར་བ་ལས་རྐང་པ་གཉིས་ཀ་བྱུང་བ་དེའི་ཚེ་གྲོང་ཁྱེར་འབར་བ་ལས་བྱུང་བ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་བཞིན་དུ་རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པ་བར་ཆད་མེད་པར་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་སྐྱེ་བར་གྱུར་པ་དེའི་ཚེ། ཉོན་མོངས་པའི་གྲོང་ཁྱེར་ལས་བྱུང་བ་ཞེས་བྱ་སྟེ། ཆོས་རྣམས་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེའི་ཕྱིར་རང་བཞིན་རྣམ་པར་སེལ་བའི་ཤེས་པས་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པར་འགྱུར་རོ། །བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ཞེས་བྱ་བའི་དོན་ཇི་ལྟ་བུ་ཞེ་ན། ལན་དུ། འཕགས་པའི་བདེན་པ་བཞི་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་འདུས་པར་བཤད་པ་ནི་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ཞེས་བྱའོ།།

於此時道智和合依義，諸根成平等不動義、力義、乘義，菩提分因義，道分令住義，念處勝義，正勤便義，如意足實義，諦不亂義，奢摩他隨觀義、毘婆舍那義、不相離義、雙義、覆義，戒清淨不亂義，心性淨見義、見清淨義、脫義，解脫通達義、明捨義、脫斷義，滅智根義、欲令起義，作意平等義，觸受滅出離義、現前義，定依義，念真實義，慧深勝義，醍醐最後義，泥洹最後平等義。坐禪人如是現智，如是現見斷三結，所謂身見、疑、戒取，及彼相應煩惱。

問：云何身見？答：於此無聞凡夫見色為我，我有色、色為我所，於色我。如是受想行識為我，我有識、識為我所，於識我。此謂身見。此身已斷，彼斷故六十二見亦斷，為身見所初六十二見。

問：云何疑？答：或於苦、或於集、或於滅、或於道、或於佛法僧、或初邊或後邊、或初後邊疑，或於因緣所起法彼疑惑，此謂疑。彼亦斷。

問：云何戒盜？答：戒盜二種，渴愛及癡。我以此戒、以此行、以此苦行、以此梵行，我當上天，我皆當生一一天處。此謂渴愛戒盜。從此外沙門婆羅門，以戒、以清淨、以清淨戒行，彼如是見。此謂癡戒盜。彼亦斷。

問：云何彼一處住煩惱？答：彼令往惡趣，婬欲瞋恚癡，此謂彼一處住煩惱亦斷。

དུས་དེར་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་འདུས་པའི་དོན་ནི། དབང་པོ་རྣམས་མཉམ་པ་ཉིད་མི་གཡོ་བའི་དོན་དང་། སྟོབས་ཀྱི་དོན་དང་། བགྲོད་པའི་དོན་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་རྒྱུའི་དོན་དང་། ལམ་གྱི་ཡན་ལག་གནས་པར་བྱེད་པའི་དོན་དང་། དྲན་པ་ཉེར་གཞག་གི་དོན་དམ་པ་དང་། ཡང་དག་སྤོང་བའི་ཕན་པའི་དོན་དང་། རྫུ་འཕྲུལ་གྱི་རྐང་པའི་དངོས་པོའི་དོན་དང་། བདེན་པ་མ་འཁྲུགས་པའི་དོན་དང་། ཞི་གནས་རྗེས་སུ་ལྟ་བའི་དོན་དང་། ལྷག་མཐོང་གི་དོན་དང་། མི་འབྲལ་བའི་དོན་དང་། ཟུང་གི་དོན་དང་། གཡོགས་པའི་དོན་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག་པ་མ་འཁྲུགས་པའི་དོན་དང་། སེམས་ཀྱི་རང་བཞིན་དག་པ་མཐོང་བའི་དོน་དང་། མཐོང་བ་རྣམ་པར་དག་པའི་དོན་དང་། གྲོལ་བའི་དོན་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་རྟོགས་པའི་དོན་དང་། རིག་པ་བཏང་བའི་དོན་དང་། གྲོལ་བ་གཅོད་པའི་དོན་དང་། འགོག་པའི་ཤེས་པའི་དབང་པོའི་དོན་དང་། འདུན་པ་སྐྱེ་བར་བྱེད་པའི་དོན་དང་། ཡིད་ལ་བྱེད་པ་མཉམ་པ་ཉིད་ཀྱི་དོན་དང་། རེག་པ་དང་ཚོར་བ་འགོག་པ་ངེས་པར་འབྱུང་བའི་དོན་དང་། མངོན་སུམ་གྱི་དོན་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་བརྟེན་པའི་དོན་དང་། དྲན་པ་ཡང་དག་པའི་དོན་དང་། ཤེས་རབ་ཟབ་མོ་མཆོག་གི་དོན་དང་། བདུད་རྩི་མཐར་ཐུག་པའི་དོན་དང་། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་མཐར་ཐུག་མཉམ་པ་ཉིད་ཀྱི་དོན་ནོ། །སྒོམ་པ་པོས་དེ་ལྟར་ཤེས་པ་མངོན་དུ་གྱུར་པ། དེ་ལྟར་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་ཀུན་སྦྱོར་གསུམ་སྤོང་སྟེ། འདི་ལྟ་སྟེ། འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཉོན་མོངས་པའོ།།

དྲི་བ། འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན་དུ། འདི་ལ་མ་ཐོས་པའི་སོ་སོའི་སྐྱེ་བོས་གཟུགས་ལ་བདག་ཏུ་ལྟ་བ་དང་། བདག་གི་བ་དང་། གཟུགས་བདག་གི་བྱ་བ་དང་། གཟུགས་ལ་བདག་གོ་སྙམ་པ་དང་། དེ་བཞིན་དུ་ཚོར་བ་དང་། འདུ་ཤེས་དང་། འདུ་བྱེད་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་བདག་ཏུ་ལྟ་བ་དང་། བདག་གི་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་བདག་གི་བྱ་བ་དང་། རྣམ་པར་ཤེས་པ་ལ་བདག་གོ་སྙམ་པའོ། །འདི་ནི་འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་ཞེས་བྱའོ། །འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བ་འདི་སྤངས་པས། དེ་སྤངས་པ་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ་རྩ་གཉིས་ཀྱང་སྤོང་སྟེ། འཇིག་ཚོགས་ལ་ལྟ་བས་ཐོག་མར་བྱས་པའི་ལྟ་བ་དྲུག་ཅུ་རྩ་གཉིས་སོ།།

དྲི་བ། ཐེ་ཚོམ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན་དུ། སྡུག་བསྔལ་ལམ། ཀུན་འབྱུང་ངམ། འགོག་པའམ། ལམ་མམ། སངས་རྒྱས་དང་ཆོས་དང་དགེ་འདུན་ནམ། སྔོན་གྱི་མཐའའམ། ཕྱི་མའི་མཐའའམ། སྔོན་དང་ཕྱི་མའི་མཐའ་ལ་ཐེ་ཚོམ་ཟ་བའམ། རྒྱུ་དང་རྐྱེན་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་ལ་ཡང་ཐེ་ཚོམ་ཟ་ཞིང་ཡིད་གཉིས་སུ་གྱུར་པ་འདི་ནི་ཐེ་ཚོམ་ཞེས་བྱའོ། །དེ་ཡང་སྤངས་སོ།།

དྲི་བ། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན་དུ། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པ་ནི་རྣམ་པ་གཉིས་ཏེ། སྲེད་པ་དང་གཏི་མུག་གོ །བདག་གིས་ཚུལ་ཁྲིམས་འདིས་སམ། སྤྱོད་པ་འདིས་སམ། དཀའ་ཐུབ་འདིས་སམ། ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་འདིས་ལྷར་འགྱུར་རོ། །བདག་ལྷའི་གནས་ཐམས་ཅད་དུ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་རོ་ཞེས་བྱ་བ་འདི་ནི་སྲེད་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པའོ། །འདི་ལས་གཞན་པའི་དགེ་སྦྱོང་དང་བྲམ་ཟེ་དག་གིས་ཀྱང་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། རྣམ་པར་དག་པ་དང་། རྣམ་པར་དག་པའི་ཚུལ་ཁྲིམས་ཀྱི་སྤྱོད་པས་དེ་ལྟར་ལྟ་བ་འདི་ནི་གཏི་མུག་གི་ཚུལ་ཁྲིམས་དང་བརྟུལ་ཞུགས་མཆོག་ཏུ་འཛིན་པའོ། །དེ་ཡང་སྤངས་སོ།།

དྲི་བ། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ཞེས་བྱ་བ་གང་ཞེ་ན། ལན་དུ། གང་དག་ངན་སོང་དུ་འགྲོ་བར་བྱེད་པ་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་གཏི་མུག་སྟེ། འདི་དག་ནི་དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཉོན་མོངས་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། དེ་དག་ཀྱང་སྤངས་སོ།།

於此間為須陀洹果，作證成向。未得須陀洹，住須陀洹向地，或第八地，或見地，或定從兩起轉慧。此須陀洹道智總語言。須陀洹無間次第，三結斷故，作無為事，與道等法無異方便起須陀洹果智果心。或二或三生無間，彼次第度。後分心從後分起，觀道、觀果、觀泥洹，觀已斷煩惱。觀餘煩惱，此謂須陀洹。不退法定向、菩提向，未來果欲分別，是世尊胸生、口生、法生、法所造，得法分不與物分，此謂見具足善。修行通達聖法，至醍醐門住，見具足到此妙法。見此妙法已，覺智成就。已覺明成就，入法流聖通達慧，開醍醐門住。是故說此偈：

於地一國王，　　於天堂一王， 領一切世間，　　須陀洹果勝。

彼坐禪人於此地住，於上作精進，為作斯陀含果證，作見生滅所初現觀，如初所說。現修行如已見道，依諸根、力、菩提、覺，如是分別諦。彼如是修行，向滅斷麁欲瞋恚及彼一處住煩惱，從彼道無間作證須陀洹果。彼坐禪人於此地住，於上作精進，為作阿那含果證，作見生滅為初現見，如初所說。現修行如見道，依諸根、力、菩提、覺，如是分別諦。彼如是向滅斷細欲瞋恚及彼一處住煩惱，從彼彼道無間，作證阿那含果。

དེའི་སྐབས་སུ་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུའི་དོན་དུ་མངོན་དུ་བྱེད་ཅིང་ཞུགས་པར་གྱུར་ཏོ། །རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་མ་ཐོབ་པར་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ཞུགས་པའི་ས་ལ་གནས་པའམ། བརྒྱད་པའི་ས་ལའམ། མཐོང་བའི་ས་ལའམ། ཏིང་ངེ་འཛིན་གཉིས་ལས་ལངས་ནས་ཤེས་རབ་འགྱུར་རོ། །འདི་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱི་ཤེས་པའི་སྤྱིའི་ཚིག་གོ །རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་བར་ཆད་མེད་པའི་མཇུག་ཐོགས་སུ། ཀུན་སྦྱོར་གསུམ་སྤངས་པའི་ཕྱིར། འདུས་མ་བྱས་ཀྱི་དངོས་པོ་བྱས་ནས། ལམ་དང་མཚུངས་པའི་ཆོས་རྣམས་ཐབས་གཞན་མེད་པར་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུའི་ཤེས་པ་དང་འབྲས་བུའི་སེམས་སྐྱེའོ། །སྐྱེ་བ་གཉིས་སམ་གསུམ་གྱི་བར་ཆད་མེད་པར་དེའི་མཇུག་ཐོགས་སུ་བརྒལ་ལོ། །ཕྱི་མའི་ཆ་ལས་ཕྱི་མའི་ཆའི་སེམས་སྐྱེས་ཏེ། ལམ་ལ་རྟོག་པ་དང་། འབྲས་བུ་ལ་རྟོག་པ་དང་། མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་རྟོག་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་སྤངས་པ་ལ་རྟོག་གོ །ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ལ་རྟོག་པ་འདི་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་ཞེས་བྱའོ། །མི་ལྡོག་པའི་ཆོས་ཅན་ངེས་པར་ཞུགས་པ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཏུ་ཞུགས་པ། མ་འོངས་པའི་འབྲས་བུ་རྣམ་པར་འབྱེད་པར་འདོད་པ། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱི་ཐུགས་ལས་སྐྱེས་པ། ཞལ་ལས་སྐྱེས་པ། ཆོས་ལས་སྐྱེས་པ། ཆོས་ཀྱིས་སྤྲུལ་པ། ཆོས་ཀྱི་ཆ་ཐོབ་པ། དངོས་པོའི་ཆ་དང་མི་ལྡན་པ། འདི་ནི་མཐོང་བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་བཟང་པོ་ཞེས་བྱའོ། །འཕགས་པའི་ཆོས་སྒོམ་པ་རྟོགས་པ། བདུད་རྩིའི་སྒོར་སླེབས་ནས་གནས་པ། མཐོང་བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་དམ་པའི་ཆོས་འདིར་སླེབས་པའོ། །དམ་པའི་ཆོས་འདི་མཐོང་ནས། རྟོགས་པའི་ཤེས་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་གྱུར་ཏོ། །རིག་པ་གསལ་བ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་པར་གྱུར་ནས། ཆོས་ཀྱི་རྒྱུན་འཕགས་པའི་རྟོགས་པའི་ཤེས་རབ་ལ་ཞུགས་ཏེ། བདུད་རྩིའི་སྒོ་ཕྱེ་ནས་གནས་སོ། །དེའི་ཕྱིར་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་འདི་གསུངས་སོ།།

ས་སྟེང་རྒྱལ་པོ་གཅིག་པུ་དང་།། ལྷ་ཡི་ཡུལ་གལ་གཅིག་དང་།། འཇིག་རྟེན་ཀུན་གྱི་དབང་ཕྱུག་ལས།། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་འབྲས་མཆོག་ཏུ་གྱུར།།

སྒོམ་པ་པོ་དེ་ས་འདི་ལ་གནས་ནས། གོང་དུ་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་དེ། ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར། སྐྱེ་བ་དང་འཇིག་པ་མཐོང་བ་ཐོག་མར་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་དེ། ཐོག་མར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །ལམ་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་སྒོམ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་དེ། དབང་པོ་དང་། སྟོབས་དང་། བྱང་ཆུབ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ལ་བརྟེན་ནས། དེ་ལྟར་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །དེས་དེ་ལྟར་སྒོམ་པས། འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་རགས་པ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤང་བར་ཞུགས་ནས། ལམ་དེ་ལས་བར་ཆད་མེད་པར་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་དོ། །སྒོམ་པ་པོ་དེ་ས་འདི་ལ་གནས་ནས། གོང་དུ་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་དེ། ཕྱིར་མི་འོང་བའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར། སྐྱེ་བ་དང་འཇིག་པ་མཐོང་བ་ཐོག་མར་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་དེ། ཐོག་མར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །ལམ་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་སྒོམ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་དེ། དབང་པོ་དང་། སྟོབས་དང་། བྱང་ཆུབ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ལ་བརྟེན་ནས། དེ་ལྟར་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །དེས་དེ་ལྟར་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་ཕྲ་བ་དང་། དེ་དག་དང་མཚུངས་པར་ལྡན་པའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤང་བར་ཞུགས་ནས། ལམ་དེ་ལས་བར་ཆད་མེད་པར་ཕྱིར་མི་འོང་བའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་དོ།།

彼坐禪人於此地住，於上作精進，為作證阿羅漢果，作見生滅為初現見，如初所說，現修行如己見道，依諸根、力、菩提、覺，如是分別諦。彼如是向斷色慾、無色慾、慢調、無明，餘煩惱無餘斷。從彼坐禪人作證阿羅漢果，彼觀道、觀果泥洹、觀斷煩惱，比丘成阿羅漢，滅漏所作、以立置擔、到妙義、斷有結，正智、解脫、離五分六分、成就一守護、不為死所繫、除餘諦等滅、信覓無濁、思惟猗身，行善解脫、心善解脫。慧梵行已立，成丈夫、最勝丈夫，得第一所得。此謂除瞋恚者、度岸者、離煩惱者、無結礙者、得聖翻者、除擔者、不相應者、沙門者、婆羅門者、已浴者、度韋陀者、最上婆羅門者、阿羅漢者、度者、脫者、伏者、寂寂者、令寂者，是阿羅漢總語言。於是若須陀洹，從其生於上，不更作精進，以三種得見三種須陀洹：一七生、家家須陀洹、一生須陀洹。於是鈍根成七生，中根成家家，利根成一生。七生者，七時往天堂來，此作苦邊。家家須陀洹，或二時或三時往彼家已，往作苦邊。一生須陀洹，已令生人有作苦邊。若斯陀含人，從其生於上不作精進，一時來此世作苦邊。若阿那含，從其生於上，不作精進，從此終生淨居。

དགེ་སྦྱོང་དེ་ས་འདི་ལ་གནས་ནས། གོང་དུ་བརྩོན་འགྲུས་བྱེད་དེ། དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱ་བའི་ཕྱིར། སྐྱེ་བ་དང་འཇིག་པ་མཐོང་བ་ཐོག་མར་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་དེ། ཐོག་མར་བཤད་པ་བཞིན་ནོ། །ལམ་མཐོང་བ་བཞིན་དུ་སྒོམ་པ་མངོན་དུ་བྱེད་དེ། དབང་པོ་དང་། སྟོབས་དང་། བྱང་ཆུབ་དང་། བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་ལ་བརྟེན་ནས། དེ་ལྟར་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ། །དེས་དེ་ལྟར་འདོད་ཆགས་དང་། ཡོད་པ་མེད་པ་དང་། ང་རྒྱལ་དང་། མ་རིག་པ་སྤང་བར་ཞུགས་ཏེ། ཉོན་མོངས་པ་ལྷག་མ་མ་ལུས་པར་སྤོང་ངོ་། །དེ་ནས་དགེ་སྦྱོང་དེས་དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱས་ཏེ། ལམ་ལ་རྟོག་པ་དང་། འབྲས་བུ་དང་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་རྟོག་པ་དང་། ཉོན་མོངས་པ་སྤངས་པ་ལ་རྟོག་པས། དགེ་སློང་དགྲ་བཅོམ་པར་གྱུར་ཏེ། ཟག་པ་ཟད་པ། ཁུར་བོར་བ། བདེ་བའི་དོན་ཐོབ་པ། སྲིད་པའི་ཀུན་སྦྱོར་བཅད་པ། ཡང་དག་པའི་ཤེས་པ། རྣམ་པར་གྲོལ་བ། ཆ་ལྔ་དང་ཆ་དྲུག་དང་བྲལ་བ། བསྲུང་བ་གཅིག་དང་ལྡན་པ། འཆི་བདག་གིས་མི་བཅིངས་པ། བདེན་པ་ལྷག་མ་རྣམས་ཟད་པ། དད་པ་བཙལ་བ་དྲི་མ་མེད་པ། ལུས་ལ་བརྟེན་པ་སེམས་པ། ལེགས་པར་རྣམ་པར་གྲོལ་བ། སེམས་ལེགས་པར་རྣམ་པར་གྲོལ་བ། ཤེས་རབ་ཀྱིས་ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་བརྟན་པར་བྱས་པ། སྐྱེས་བུ་དང་། སྐྱེས་བུ་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ། ཐོབ་པ་དང་པོ་ཐོབ་པའོ། །འདི་ནི་ཞེ་སྡང་སྤངས་པ། ཕ་རོལ་ཏུ་ཕྱིན་པ། ཉོན་མོངས་པ་དང་བྲལ་བ། འཆིང་བ་མེད་པ། འཕགས་པའི་རིགས་ཐོབ་པ། ཁུར་བོར་བ། མི་མཐུན་པ་མེད་པ། དགེ་སྦྱོང་། བྲམ་ཟེ། ཁྲུས་བྱས་པ། རིག་བྱེད་བརྒལ་བ། བྲམ་ཟེ་མཆོག །དགྲ་བཅོམ་པ། བརྒལ་བ། གྲོལ་བ། འདུལ་བ། ཞི་བ་ཞི་བ། ཞི་བར་བྱེད་པ་ཞེས་བྱ་སྟེ། འདི་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་སྤྱིའི་ཚིག་གོ །དེ་ལ་གལ་ཏེ་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་ནི། དེའི་སྐྱེ་བ་ལས་གོང་དུ་བརྩོན་འགྲུས་མི་བྱེད་ན། རྣམ་པ་གསུམ་གྱིས་ར་ཞུགས་པ་རྣམ་པ་གསུམ་མཐོང་བར་འགྱུར་ཏེ། སྐྱེ་བ་བདུན་པ་བ་དང་། རིགས་ནས་རིགས་སྐྱེ་བའི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་དང་། སྐྱེ་བ་གཅིག་པ་བའི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའོ། །དེ་ལ་དབང་པོ་རྟུལ་པོ་ནི་སྐྱེ་བ་བདུན་པ་བར་འགྱུར། དབང་པོ་འབྲིང་པོ་ནི་རིགས་ནས་རིགས་སུ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། དབང་པོ་རྣོན་པོ་ནི་སྐྱེ་བ་གཅིག་པ་བར་འགྱུར་རོ། །སྐྱེ་བ་བདུན་པ་བ་ནི་ལྷའི་ཡུལ་དུ་ལན་བདུན་དུ་འགྲོ་ཞིང་འོང་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་བྱེད་དོ། །རིགས་ནས་རིགས་སུ་སྐྱེ་བའི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་ནི། རིགས་དེར་ལན་གཉིས་སམ་གསུམ་དུ་སྐྱེས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་བྱེད་དོ། །སྐྱེ་བ་གཅིག་པ་བའི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པ་ནི་མི་ཡི་སྲིད་པར་སྐྱེས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་བྱེད་དོ། །གལ་ཏེ་ལན་ཅིག་ཕྱིར་འོང་བ་ནི། དེའི་སྐྱེ་བ་ལས་གོང་དུ་བརྩོན་འགྲུས་མི་བྱེད་ན། འཇིག་རྟེན་འདིར་ལན་གཅིག་འོངས་ནས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་བྱེད་དོ། །གལ་ཏེ་ཕྱིར་མི་འོང་བ་ནི། དེའི་སྐྱེ་བ་ལས་གོང་དུ་བརྩོན་འགྲུས་མི་བྱེད་ན། འདི་ནས་ཤི་འཕོས་ནས་གནས་གཙང་མར་སྐྱེའོ།།

彼由諸根勝，以五種得見，成五阿那含：中間般涅槃、生般涅槃、不行般涅槃、行般涅槃、上流往阿迦尼吒天。於是名中間般涅槃者，未至所著無間中間，依壽命時為除殘結使，令起聖道。生般涅槃者，越中壽命，為除殘結使，已生令起聖道。不行般涅槃者，無異行，為除殘結使，令起聖道。行般涅槃者，無異行，為除殘結使，令起聖道。上流阿迦尼吒天，從不煩終往不熱，從不熱終往善見，從善見終往善現，從善現終生阿迦尼吒天，於阿迦尼吒為除殘結使起聖道。於是不煩天萬劫壽命，不熱天二萬劫壽命，善見天四萬劫壽命，善現天八萬劫壽命，阿迦尼吒天十六萬劫壽命。於四地成五五人，於阿迦尼吒四人，無上流人，如是彼成二十四人。阿羅漢已斷一切煩惱無餘故，不成後有因。因無故，阿羅漢已免壽形命。行滅此苦斷，不起餘苦，此謂苦邊。是故說此偈：

譬如槌打鐵，　　火星流入水， 次第成寂滅，　　彼趣不可知。 如是正解脫，　　已度欲縛漏， 至於無動樂，　　彼趣不可知。

問：於此有師說，次第修道、次第斷煩惱、次第分別諦。答：或以十二、或以八、或以四道智作證果。

問：云何於此見不相應？答：若次第修行、次第斷煩惱，是故次第作證。以是次第作證果可樂，與道果相應故。

དེ་དབང་པོ་མཆོག་ཡིན་པས། རྣམ་པ་ལྔས་མཐོང་སྟེ། ཕྱིར་མི་འོང་བ་ལྔར་འགྱུར་ཏེ། བར་མ་དོར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། སྐྱེས་ནས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་དང་བཅས་པར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་དང་། གོང་དུ་འཕོ་བ་འོག་མིན་གྱི་མཐར་ཐུག་པར་འགྲོ་བའོ། །དེ་ལ་བར་མ་དོར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་ནི། མངོན་པར་ཞེན་པའི་གནས་ལ་མ་སླེབས་པར་བར་མ་དོར། ཚེ་ཡི་དུས་ལ་བརྟེན་ནས་ཀུན་སྦྱོར་ལྷག་མ་སྤང་བའི་ཕྱིར་འཕགས་པའི་ལམ་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །སྐྱེས་ནས་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་ནི། ཚེའི་དཀྱིལ་ལས་འདས་ནས། ཀུན་སྦྱོར་ལྷག་མ་སྤང་བའི་ཕྱིར། སྐྱེས་ནས་འཕགས་པའི་ལམ་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་མེད་པར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་ནི། སྤྱོད་པ་གཞན་མེད་པར་ཀུན་སྦྱོར་ལྷག་མ་སྤང་བའི་ཕྱིར་འཕགས་པའི་ལམ་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །མངོན་པར་འདུ་བྱེད་པ་དང་བཅས་པར་ཡོངས་སུ་མྱ་ངན་ལས་འདའ་བ་ནི། སྤྱོད་པ་གཞན་མེད་པར་ཀུན་སྦྱོར་ལྷག་མ་སྤང་བའི་ཕྱིར་འཕགས་པའི་ལམ་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །གོང་དུ་འཕོ་བ་འོག་མིན་དུ་འགྲོ་བ་ནི། མི་གདུང་བ་ནས་ཤི་འཕོས་ཏེ་མི་ཚ་བར་འགྲོ། མི་ཚ་བ་ནས་ཤི་འཕོས་ཏེ་གྱ་ནོམ་སྣང་བར་འགྲོ། གྱ་ནོམ་སྣང་བ་ནས་ཤི་འཕོས་ཏེ་ཤིན་ཏུ་མཐོང་བར་འགྲོ། ཤིན་ཏུ་མཐོང་བ་ནས་ཤི་འཕོས་ཏེ་འོག་མིན་དུ་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། འོག་མིན་དུ་ཀུན་སྦྱོར་ལྷག་མ་སྤང་བའི་ཕྱིར་འཕགས་པའི་ལམ་སྐྱེ་བར་བྱེད་དོ། །དེ་ལ་མི་གདུང་བའི་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ཚེ་ནི་བསྐལ་པ་ཁྲི། མི་ཚ་བའི་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ཚེ་ནི་བསྐལ་པ་ཉི་ཁྲི། གྱ་ནོམ་སྣང་བའི་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ཚེ་ནི་བསྐལ་པ་བཞི་ཁྲི། ཤིན་ཏུ་མཐོང་བའི་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ཚེ་ནི་བསྐལ་པ་བརྒྱད་ཁྲི། འོག་མིན་གྱི་ལྷ་རྣམས་ཀྱི་ཚེ་ནི་བསྐལ་པ་བཅུ་དྲུག་ཁྲིའོ། །ས་བཞི་པོ་ལ་མི་ལྔ་འགྱུར་ཞིང་། འོག་མིན་དུ་མི་བཞིར་འགྱུར་ཏེ། གོང་དུ་འཕོ་བའི་མི་མེད་དོ། །དེ་ལྟར་དེ་དག་ནི་མི་ཉི་ཤུ་རྩ་བཞིར་འགྱུར་རོ། །དགྲ་བཅོམ་པ་ནི་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པར་སྤངས་པའི་ཕྱིར། ཕྱི་མའི་སྲིད་པའི་རྒྱུ་མེད་དོ། །རྒྱུ་མེད་པས་ན་དགྲ་བཅོམ་པ་ནི་ཚེ་དང་གཟུགས་དང་སྲོག་ལས་གྲོལ་བར་གྱུར་ཏོ། །སྡུག་བསྔལ་འདི་འགག་པར་བྱས་ཏེ། སྡུག་བསྔལ་གཞན་མི་སྐྱེ་བས། འདི་ནི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་མཐའ་ཞེས་བྱའོ། །དེའི་ཕྱིར་ཚིགས་སུ་བཅད་པ་འདི་གསུངས་སོ།།

དཔེར་ན་ལྕགས་ནི་ཐོ་བས་བརྡུངས།། མེ་སྟག་ཆུ་ལ་ལྷུང་བ་ན།། རིམ་གྱིས་ཞི་བར་གྱུར་པ་ནི།། དེ་འགྲོ་གང་དུའང་མི་ཤེས་བཞིན།། དེ་བཞིན་ཡང་དག་རྣམ་གྲོལ་བ།། འདོད་ཆགས་འཆིང་དང་ཟག་བརྒལ་ནས།། གཡོ་མེད་བདེ་བར་ཕྱིན་པ་ནི།། དེ་འགྲོ་གང་དུའང་མི་ཤེས་སོ།།

དྲི་བ། འདི་ལ་སློབ་དཔོན་འགའ་ཞིག་ན་རེ། རིམ་གྱིས་ལམ་སྒོམ་པ་དང་། རིམ་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་དང་། རིམ་གྱིས་བདེན་པ་རྣམ་པར་འབྱེད་དོ་ཞེས་ཟེར་རོ། །ལན་དུ། ཡང་ན་བཅུ་གཉིས་སམ། ཡང་ན་བརྒྱད་དམ། ཡང་ན་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་བཞིས་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་དོ།།

དྲི་བ། འདི་ལ་མི་མཐུན་པར་མཐོང་བ་ཇི་ལྟར་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་དུ། གལ་ཏེ་རིམ་གྱིས་སྒོམ་པ་དང་། རིམ་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བས། དེའི་ཕྱིར་རིམ་གྱིས་མངོན་དུ་བྱེད་དོ། །དེས་ན་རིམ་གྱིས་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ནི་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ། ལམ་གྱི་འབྲས་བུ་དང་མཐུན་པའི་ཕྱིར་རོ།།

若如是可樂，一須陀洹果者成耶？若如是不可樂，次第修道、次第斷煩惱者亦然。復次第二過，若以見苦見苦所斷煩惱，滅斷可樂。是故已見苦、見苦所斷煩惱已斷，作證四分須陀洹果。作證應可樂，方便成就故。若如是可樂，作證四分須陀洹，四分七時生、四分家家生、四分一生、四分住於果，於此不相應。若如是不可樂，以見苦、見苦所斷煩惱斷耶？此不相應。復次第三過，若以見苦、見苦所斷煩惱斷者所樂，是以現見苦，四分須陀洹道住、四分信行、四分法行成，應可樂，不見餘三諦。若此所樂住於四須陀洹道，成四信行、成四法行，於此不相應。若如是不可樂，以見苦、見苦所斷煩惱斷。復次第四過，亦不相應。若現見道成向、以見道成住果，此可樂，以是現見苦成向，以見故成住果，應可樂，見一種故。若如是，可樂向及住果成多過，於此此不相應。若如是不可樂，現見道成證，以見道成住於果，此亦不相應。復次第五過，若以見道作證果，未見苦集滅，成作證果可樂者，以見苦集苦滅是無義。復次第六過，若以十二、或以八或、以四道智作證須陀洹果可樂者，以是作證，或十二、或八、或四，須陀洹果應成可樂者，成道智無果。若如是可樂地以成過，於此此不相應。

གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་གཅིག་པུ་འགྲུབ་བམ། གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བར་མི་བྱ་ན། རིམ་གྱིས་ལམ་སྒོམ་པ་དང་རིམ་གྱིས་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་ཡང་དེ་བཞིན་ནོ། །ཡང་སྐྱོན་གཉིས་པ་ནི། གལ་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་འགག་ཅིང་སྤོང་བ་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། དེའི་ཕྱིར་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་ཟིན་ཅིང་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤངས་ཟིན་ནས། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུའི་ཆ་བཞི་མངོན་དུ་བྱས་པར་འགྱུར་རོ། །མངོན་དུ་བྱས་པ་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ཏེ། ཐབས་འགྲུབ་པའི་ཕྱིར་རོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ཆ་བཞི་དང་། སྐྱེ་བ་བདུན་གྱི་ཆ་བཞི་དང་། རིགས་ནས་རིགས་སུ་སྐྱེ་བའི་ཆ་བཞི་དང་། སྐྱེ་བ་གཅིག་པའི་ཆ་བཞི་དང་། འབྲས་བུ་ལ་གནས་པའི་ཆ་བཞི་འགྲུབ་པར་འགྱུར་ན། འདི་ལ་མི་མཐུན་པ་ཡོད་དོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བར་མི་བྱ་ན། སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བ་དང་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་ཡང་མི་མཐུན་ནོ། །ཡང་སྐྱོན་གསུམ་པ་ནི། གལ་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བ་དང་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བ་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། དེ་ནི་སྡུག་བསྔལ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་ལ་གནས་པའི་ཆ་བཞི་དང་། དད་པས་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་ཆ་བཞི་དང་། ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བའི་ཆ་བཞི་འགྲུབ་པར་དགའ་བར་བྱ་བར་འགྱུར་ཏེ། བདེན་པ་གཞན་གསུམ་མ་མཐོང་བའི་ཕྱིར་རོ། །གལ་ཏེ་འདི་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་བཞི་ལ་གནས་པ་དང་། དད་པས་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་བཞི་འགྲུབ་པ་དང་། ཆོས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འབྲང་བ་བཞི་འགྲུབ་པ་ནི་མི་མཐུན་ནོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བར་མི་བྱ་ན། སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བ་དང་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་སྤང་བར་བྱ་བའི་ཉོན་མོངས་པ་སྤོང་བའང་མི་མཐུན་ནོ། །ཡང་སྐྱོནི་པ་ཡང་མི་མཐུན་ནོ། །གལ་ཏེ་ལམ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་ཞུགས་པ་འགྲུབ་ཅིང་། ལམ་མཐོང་བས་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་འགྲུབ་པ་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། དེས་ན་སྡུག་བསྔལ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་ཞུགས་པ་འགྲུབ་ཅིང་། མཐོང་བས་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་འགྲུབ་པ་དགའ་བར་བྱ་བར་འགྱུར་ཏེ། མཐོང་བ་རིགས་གཅིག་པའི་ཕྱིར་རོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་ན། ཞུགས་པ་དང་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་མང་པོ་འགྲུབ་པ་དགའ་བར་བྱ་བར་འགྱུར་བ་ལ། འདི་ནི་མི་མཐུན་ནོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བར་མི་བྱ་ན། ལམ་མངོན་སུམ་དུ་མཐོང་བས་མངོན་དུ་བྱེད་པ་དང་། ལམ་མཐོང་བས་འབྲས་བུ་ལ་གནས་པ་འགྲུབ་པ་ཡང་མི་མཐུན་ནོ། །ཡང་སྐྱོན་ལྔ་པ་ནི། གལ་ཏེ་ལམ་མཐོང་བས་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་ཅིང་། སྡུག་བསྔལ་དང་ཀུན་འབྱུང་དང་འགོག་པ་མ་མཐོང་བར་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱས་པ་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། སྡུག་བསྔལ་དང་ཀུན་འབྱུང་དང་སྡུག་བསྔལ་འགོག་པ་མཐོང་བ་དོན་མེད་པར་འགྱུར་རོ། །ཡང་སྐྱོན་དྲུག་པ་ནི། གལ་ཏེ་བཅུ་གཉིས་སམ། ཡང་ན་བརྒྱད་དམ། ཡང་ན་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་བཞིས་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་དགའ་བར་བྱ་བ་ཡིན་ན། དེས་ན་མངོན་དུ་བྱེད་པ་བཅུ་གཉིས་སམ། བརྒྱད་དམ། བཞི་པོ་དག་གིས་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་དགའ་བར་བྱ་བར་འགྱུར་བ་ནི། ལམ་གྱི་ཤེས་པ་འབྲས་བུ་མེད་པར་འགྲུབ་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བར་བྱ་བའི་ས་སྐྱོན་དང་བཅས་པར་འགྱུར་ན། འདི་ལ་མི་མཐུན་པ་ཡོད་དོ།།

若如是可樂，或以十二、或以八、或以四道智作證須陀洹果者耶？此亦不相應。復次第七過，若或十二、若八、若四道智令起一須陀洹果者可樂，此亦不相應，多事令起一果，如多菴婆菓令生一果。

問：若以一智一剎那無前無後成分別四諦，一智應成四見取事。若以見苦成見四諦，四諦成苦諦。若此二義無，此不相應一剎那以一智無前無後成分別四諦。答：非一智成四見取事，亦非四諦成苦諦。坐禪人唯從初四諦，種種相一相，以前分別故。

爾時以聖行苦諦如是相以通達，成通達四諦。如其相四諦，以如義成一相。如五陰種種相一相，以前分別為色陰，以無常已見五陰無常，亦常見無常，非色陰為五陰。如是入界，如是於此可知。於是散法可知。如是觀覺喜受地根，解脫煩惱正受二定。於是觀者二觀，禪觀、燥觀。

問：云何禪觀？已得定，以定力伏蓋。以名比分別色觀見禪分，奢摩他為初，修毘婆舍那。燥觀者，以分別力伏蓋，以色比分別名見觀諸行，毘婆舍那為初，修行奢摩他覺者燥觀。初禪及觀者，觀道及果成有覺，於三禪毘婆舍那乃至性除成有覺，道及果成無覺，於覺地道成八分道，於無覺地七分除思惟。喜者燥觀得苦行，具足毘婆舍那相似智，成無苦起，性除道及果共起喜。

གལ་ཏེ་དེ་ལྟར་དགའ་བ་ཡིན་ན། བཅུ་གཉིས་སམ་བརྒྱད་དམ་བཞིའི་ལམ་གྱི་ཤེས་པས་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་བྱེད་པ་ཡིན་ནམ། འདི་ཡང་མི་འཐད་དོ། །ཡང་བདུན་པའི་སྐྱོན་ནི། གལ་ཏེ་བཅུ་གཉིས་སམ་བརྒྱད་དམ་བཞིའི་ལམ་གྱི་ཤེས་པས་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་འབྲས་བུ་གཅིག་བསྐྱེད་པར་དགའ་ན། འདི་ཡང་མི་འཐད་དེ། དངོས་པོ་མང་པོས་འབྲས་བུ་གཅིག་བསྐྱེད་པ་ནི་ཨམྲའི་འབྲས་བུ་མང་པོས་འབྲས་བུ་གཅིག་བསྐྱེད་པ་བཞིན་ནོ།།

དྲི་བ། གལ་ཏེ་ཤེས་པ་གཅིག་གིས་སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་སྔ་ཕྱི་མེད་པར་བདེན་པ་བཞི་སོ་སོར་རྟོགས་པར་བྱེད་ན། ཤེས་པ་གཅིག་ལྟ་བ་བཞིའི་དམིགས་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་སྡུག་བསྔལ་མཐོང་བས་བདེན་པ་བཞི་མཐོང་ན། བདེན་པ་བཞི་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པར་འགྱུར་རོ། །གལ་ཏེ་དོན་འདི་གཉིས་མེད་ན། སྐད་ཅིག་མ་གཅིག་ལ་ཤེས་པ་གཅིག་གིས་སྔ་ཕྱི་མེད་པར་བདེན་པ་བཞི་སོ་སོར་རྟོགས་པར་བྱེད་པ་མི་འཐད་དོ། །ལན། ཤེས་པ་གཅིག་ལྟ་བ་བཞིའི་དམིགས་པར་མི་འགྱུར་ལ། བདེན་པ་བཞིའང་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པར་མི་འགྱུར་རོ། །སྒོམ་པ་པོས་ཐོག་མར་བདེན་པ་བཞི་ཁོ་ནས། མཚན་ཉིད་སྣ་ཚོགས་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ། སྔར་སོ་སོར་རྟོགས་པའི་ཕྱིར་རོ།།

དེའི་ཚེ་འཕགས་པའི་སྤྱོད་པས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་བདེན་པ་དེ་ལྟ་བུའི་མཚན་ཉིད་རྟོགས་པས། བདེན་པ་བཞི་རྟོགས་པར་འགྱུར་རོ། །ཇི་ལྟར་མཚན་ཉིད་བདེན་པ་བཞི། དོན་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ་འགྱུར་རོ། །ཇི་ལྟར་ཕུང་པོ་ལྔའི་མཚན་ཉིད་སྣ་ཚོགས་མཚན་ཉིད་གཅིག་ཏུ། སྔར་སོ་སོར་གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོར་རྟོགས་ནས། མི་རྟག་པས་ཕུང་པོ་ལྔ་མི་རྟག་པར་མཐོང་བ་ན། རྟག་ཏུ་མི་རྟག་པར་མཐོང་སྟེ། གཟུགས་ཀྱི་ཕུང་པོ་ཕུང་པོ་ལྔར་མི་འགྱུར་རོ། །དེ་བཞིན་དུ་ཁམས་ལ་འཇུག་པ། དེ་བཞིན་དུ་འདིར་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེ་ལ་འཐོར་བའི་ཆོས་ཤེས་པར་བྱའོ། །དེ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་ཤེས་པ་དགའ་བ་ཚོར་བ་ས་དབང་པོ་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཉོན་མོངས་པ་ཡང་དག་པར་འཛིན་པ་ཏིང་ངེ་འཛིན་གཉིས་སོ། །དེ་ལ་ལྟ་བ་པོ་ནི་ལྟ་བ་གཉིས་ཏེ། བསམ་གཏན་གྱི་ལྟ་བ་དང་། སྐམ་པོའི་ལྟ་བའོ།།

དྲི་བ། བསམ་གཏན་གྱི་ལྟ་བ་ནི་ཇི་ལྟར་ ཏིང་ངེ་འཛིན་ཐོབ་ནས། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་སྟོབས་ཀྱིས་སྒྲིབ་པ་མནན་ཏེ། མིང་གིས་རྗེས་སུ་གཟུགས་སོ་སོར་རྟོགས་ནས་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་མཐོང་བ། ཞི་གནས་དང་པོར་བྱས་ནས་ལྷག་མཐོང་བསྒོམ་པའོ། །སྐམ་པོའི་ལྟ་བ་ནི། སོ་སོར་རྟོག་པའི་སྟོབས་ཀྱིས་སྒྲིབ་པ་མནན་ཏེ། གཟུགས་ཀྱིས་རྗེས་སུ་མིང་སོ་སོར་རྟོགས་ནས་འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་ལྟ་བ། ལྷག་མཐོང་དང་པོར་བྱས་ནས་ཞི་གནས་བསྒོམ་པ་རྟོགས་པ་པོ་སྐམ་པོའི་ལྟ་བའོ། །བསམ་གཏན་དང་པོ་དང་ལྟ་བ་པོ་ནི། ལམ་དང་འབྲས་བུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་བཅས་པར་འགྱུར། བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ལྷག་མཐོང་ནས་རང་བཞིན་གྱིས་སྤངས་པའི་བར་དུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་དང་བཅས་པར་འགྱུར། ལམ་དང་འབྲས་བུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་མེད་པར་འགྱུར། རྣམ་པར་རྟོག་པའི་ས་ལ་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་དུ་འགྱུར། རྣམ་པར་རྟོག་པ་མེད་པའི་ས་ལ་ཡན་ལག་བདུན་ཏེ་རྟོག་པ་སྤངས་པའོ། །དགའ་བ་ནི་སྐམ་པོའི་ལྟ་བས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྤྱོད་པ་ཐོབ་སྟེ། ལྷག་མཐོང་གི་མཚུངས་པའི་ཤེས་རབ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ནས། སྡུག་བསྔལ་མེད་པ་སྐྱེ་བར་འགྱུར། རང་བཞིན་གྱིས་སྤངས་པའི་ལམ་དང་འབྲས་བུ་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་དགའ་བ་སྐྱེའོ།།

燥觀得樂行具足，於二禪毘婆舍那及道果共起喜。於第三禪、於第四禪，毘婆舍那道及果不共起喜。於喜地道及果七覺分起，於無喜地六菩提覺，除喜菩提覺。受者燥觀得苦行，具足毘婆舍那乃至相似智，共捨起，性除道及果共喜起。燥觀得樂行具足，於三禪毘婆舍那道果共喜起，於第四禪毘婆舍那道果共捨起。地者二地，見地、思惟地。於是須陀洹道見地，餘三道四沙門果思惟地。未甞見今見名見地。如是見、如是修是思惟地。復次二地，學地、不學地。於是四道三沙門果，學地；阿羅漢果，無學地。根者，三出世間根：未知我當知根、已知根、知已根。於是須陀洹道智、初未知今知者，成未知智；三道智、三果智，已知法更知知根，阿羅漢果智無餘。已知法知者，已知根。解脫者，三解脫：無相解脫、無作解脫、空解脫。於是道相似智，不作相是無相解脫、不作願是無作解脫、不作執是空解脫。復次此三解脫，以觀見成於種種道，以得成於一道。

問：云何以觀見成於種種道？答：已觀見無常，成無相解脫；以觀見苦，成無作解脫；以觀見無我，成空解脫。

問：云何以觀見無常成無相解脫？答：以無常現作意，以滅諸行起心，成多解脫，得信根及四根。

སྐམ་པོའི་ལྟ་བས་བདེ་བའི་སྤྱོད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཏེ། བསམ་གཏན་གཉིས་པའི་ལྷག་མཐོང་དང་ལམ་འབྲས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་དགའ་བ་སྐྱེའོ། །བསམ་གཏན་གསུམ་པ་དང་བཞི་པ་ལ། ལྷག་མཐོང་དང་ལམ་འབྲས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་དགའ་བ་མི་སྐྱེའོ། །དགའ་བའི་ས་ལ་ལམ་དང་འབྲས་བུའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་བདུན་སྐྱེ། དགའ་བ་མེད་པའི་ས་ལ་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་དྲུག་སྟེ། དགའ་བའི་བྱང་ཆུབ་ཀྱི་ཡན་ལག་སྤངས་པའོ། །ཚོར་བ་ནི་སྐམ་པོའི་ལྟ་བས་སྡུག་བསྔལ་གྱི་སྤྱོད་པ་ཐོབ་སྟེ། ལྷག་མཐོང་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ནས་མཚུངས་པའི་ཤེས་རབ་ཀྱི་བར་དུ། བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་སྐྱེ། རང་བཞིན་གྱིས་སྤངས་པའི་ལམ་དང་འབྲས་བུ་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་དགའ་བ་སྐྱེའོ། །སྐམ་པོའི་ལྟ་བས་བདེ་བའི་སྤྱོད་པ་ཡོངས་སུ་རྫོགས་ཏེ། བསམ་གཏན་གསུམ་པའི་ལྷག་མཐོང་ལམ་འབྲས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་དགའ་བ་སྐྱེ། བསམ་གཏན་བཞི་པའི་ལྷག་མཐོང་ལམ་འབྲས་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་བཏང་སྙོམས་སྐྱེའོ། །ས་ནི་ས་གཉིས་ཏེ། མཐོང་བའི་ས་དང་བསྒོམ་པའི་སའོ། །དེ་ལ་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་ནི་མཐོང་བའི་ས། ལམ་གསུམ་དང་དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་བཞི་ནི་བསྒོམ་པའི་སའོ། །སྔར་མ་མཐོང་བ་ད་ལྟར་མཐོང་བ་ནི་མཐོང་བའི་ས་ཞེས་བྱའོ། །ཇི་ལྟར་མཐོང་བ་དེ་ལྟར་བསྒོམ་པ་ནི་བསྒོམ་པའི་སའོ། །ཡང་ས་གཉིས་ཏེ། སློབ་པའི་ས་དང་མི་སློབ་པའི་སའོ། །དེ་ལ་ལམ་བཞི་དང་དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་གསུམ་ནི་སློབ་པའི་ས། དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུ་ནི་མི་སློབ་པའི་སའོ། །དབང་པོ་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་དབང་པོ་གསུམ་སྟེ། མ་ཤེས་པ་ཀུན་ཤེས་པར་བྱེད་པའི་དབང་པོ་དང་། ཤེས་པའི་དབང་པོ་དང་། ཤེས་པ་ཀུན་ཤེས་པའི་དབང་པོའོ། །དེ་ལ་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་ནི། སྔར་མ་ཤེས་པ་ད་ལྟར་ཤེས་པས་མ་ཤེས་པ་ཀུན་ཤེས་པར་བྱེད་པའི་དབང་པོར་འགྱུར། ལམ་གསུམ་གྱི་ཤེས་པ་དང་འབྲས་བུ་གསུམ་གྱི་ཤེས་པ་ནི། ཆོས་ཤེས་པ་ཡང་ཤེས་པར་བདབང་པོ། དགྲ་བཅོམ་པའི་འབྲས་བུའི་ཤེས་པ་ནི་ལྷག་མ་མེད་པའོ། །ཆོས་ཤེས་པ་ཤེས་པ་ནི་ཤེས་པའི་དབང་པོའོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ནི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་སྟེ། མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། སྟོང་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བའོ། །དེ་ལ་ལམ་དང་མཚུངས་པའི་ཤེས་རབ་ནི། མཚན་མ་མི་བྱེད་པ་ནི་མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ། སྨོན་ལམ་མི་བྱེད་པ་ནི་སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ། འཛིན་པ་མི་བྱེད་པ་ནི་སྟོང་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བའོ། །ཡང་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་པོ་འདི་དག་ནི། ལྟ་བས་ལམ་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྲུབ་ཅིང་། ཐོབ་པས་ལམ་གཅིག་ཏུ་འགྲུབ་བོ།།

དྲི་བ། ཇི་ལྟར་ལྟ་བས་ལམ་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྲུབ་པ་ཡིན། ལན། མི་རྟག་པར་ལྟ་བས་མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ། སྡུག་བསྔལ་དུ་ལྟ་བས་སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ། བདག་མེད་པར་ལྟ་བས་སྟོང་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ་བོ།།

དྲི་བ། ཇི་ལྟར་མི་རྟག་པར་ལྟ་བས་མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ། ལན། མི་རྟག་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས། འདུ་བྱེད་རྣམས་འགག་པ་ལ་སེམས་སྐྱེས་ཏེ། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་མང་པོར་འགྱུར་ཞིང་། དད་པའི་དབང་པོ་དང་དབང་པོ་བཞི་ཐོབ་བོ།།

彼種類如實智相，彼種類一切諸行成無常起，令起相怖畏，從相行生智。從相心起，於無相心越，以無相解脫身得脫。如是以觀無常成無相解脫。

問：云何以觀見苦成無作解脫？答：以苦現作意，以怖畏諸行令起心，成心多寂寂，得定根及四根。彼種類如實知生，以彼種類一切諸行成苦所見，以怖畏生令起生智。從生心起，於無生心越，以無作解脫身得脫。如是以觀見苦成無作解脫。

問：云何以觀見無我成空解脫？答：以無我現作意，以空令起諸行，心成多厭惡，得慧根及四根。彼種類如實知相及生，以彼種類一切諸法成無我可見，以怖畏令起相及生，依相及生智唯起。從相及生心成離，於無相無生滅，泥洹心越，以空解脫身得脫。如是以觀見無我成空解脫。如是此三解脫，以觀成於種種道。

問：云何以得三解脫成於一道？答：已得無相解脫，成得三解脫。何故？是人以無相，其心得脫。雖解脫彼已作，以執其已得無作解脫，三解脫成所得。何故？以作其心得脫、以解脫。彼以相以執得空解脫，三解脫亦得。何故？若其以執心得脫，以解脫、以相、以作。如是已得三解脫成於一道。解脫者、解脫門者何差別？答：唯彼道智，從煩惱脫，名解脫。以入醍醐門義，名解脫門。

དེའི་རིགས་ཀྱི་ཡང་དག་པའི་ཤེས་པའི་མཚན་ཉིད་དེ། རིགས་དེ་ལྟ་བུའི་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་མི་རྟག་པར་སྐྱེ་བར་འགྱུར་ཏེ། མཚན་ཉིད་འཇིགས་པ་སྐྱེད་པར་བྱེད། མཚན་ཉིད་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ལས་ཤེས་པ་སྐྱེའོ། །མཚན་ཉིད་ལས་སེམས་སྐྱེ་ཞིང་། མཚན་མ་མེད་པའི་སེམས་ལས་འདས་ཏེ། མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བས་ལུས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་བོ། །དེ་ལྟར་མི་རྟག་པར་ལྟ་བས་མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ་བོ།།

དྲི་བ། ཇི་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་དུ་ལྟ་བས་སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ། ལན། སྡུག་བསྔལ་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པས། འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་འཇིགས་ཤིང་སེམས་སྐྱེ་བར་བྱེད་དེ། སེམས་ཞི་བ་མང་པོར་འགྱུར་ཞིང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་དབང་པོ་དང་དབང་པོ་བཞི་ཐོབ་བོ། །དེའི་རིགས་ཀྱི་ཡང་དག་པར་སྐྱེ་བ་ཤེས་ཏེ། རིགས་དེ་ལྟ་བུའི་འདུ་བྱེད་ཐམས་ཅད་སྡུག་བསྔལ་དུ་མཐོང་བར་འགྱུར། སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་པས་སྐྱེ་བའི་ཤེས་པ་སྐྱེད་པར་བྱེད། སྐྱེ་བའི་སེམས་ལས་སྐྱེས་ཏེ། སྐྱེ་བ་མེད་པའི་སེམས་ལས་འདས་ནས། སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བས་ལུས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་བོ། །དེ་ལྟར་སྡུག་བསྔལ་དུ་ལྟ་བས་སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ་བོ།།

དྲི་བ། ཇི་ལྟར་བདག་མེད་པར་ལྟ་བས་སྟོང་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ། ལན། བདག་མེད་པར་ཡིད་ལ་བྱེད་པས། འདུ་བྱེད་རྣམས་སྟོང་པར་སྐྱེད་པར་བྱེད་དེ། སེམས་སྐྱོ་བ་མང་པོར་འགྱུར་ཞིང་། ཤེས་རབ་ཀྱི་དབང་པོ་དང་དབང་པོ་བཞི་ཐོབ་བོ། །དེའི་རིགས་ཀྱི་མཚན་ཉིད་དང་སྐྱེ་བ་ཡང་དག་པར་ཤེས་ཏེ། རིགས་དེ་ལྟ་བུའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བདག་མེད་པར་མཐོང་བར་འགྱུར། མཚན་ཉིད་དང་སྐྱེ་བ་ལ་འཇིགས་པས་མཚན་ཉིད་དང་སྐྱེ་བའི་ཤེས་པ་འབའ་ཞིག་སྐྱེའོ། །མཚན་ཉིད་དང་སྐྱེ་བའི་སེམས་ལས་གྲོལ་ཏེ། མཚན་མ་མེད་པ་དང་སྐྱེ་བ་མེད་པ་འགག་པ། མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་སེམས་ལས་འདས་ནས། སྟོང་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བས་ལུས་རྲོལ་བ་ཐོབ་བོ། །དེ་ལྟར་བདག་མེད་པར་ལྟ་བས་སྟོང་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྲུབ་བོ། །དེ་ལྟར་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་པོ་འདི་དག་ལྟ་བས་ལམ་སྣ་ཚོགས་སུ་འགྲུབ་བོ།།

དྲི་བ། ཇི་ལྟར་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་ཐོབ་པས་ལམ་གཅིག་ཏུ་འགྲུབ། ལན། མཚན་མ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་ནས། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་ཐོབ་པར་འགྱུར། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གང་ཟག་དེས་མཚན་མ་མེད་པས་སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་བར་འགྱུར། རྣམ་པར་གྲོལ་ཡང་དེས་བྱས་པ་དེ་འཛིན་པས་སྨོན་པ་མེད་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་པས། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་ཐོབ་པར་འགྱུར། ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། བྱེད་པས་སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ཕྱིར་རོ། །དེས་མཚན་ཉིད་དང་འཛིན་པས་སྟོང་པའི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཐོབ་པས། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་ཡང་ཐོབ་བོ། །ཅིའི་ཕྱིར་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་དེས་འཛིན་པས་སེམས་རྣམ་པར་གྲོལ་ན། རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་། མཚན་ཉིད་དང་། བྱེད་པའི་ཕྱིར་རོ། །དེ་ལྟར་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་གསུམ་ཐོབ་པས་ལམ་གཅིག་ཏུ་འགྲུབ་བོ། །རྣམ་པར་གྲོལ་བ་དང་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་སྒོ་གཉིས་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད། ལན། ལམ་གྱི་ཤེས་པ་དེ་ཉིད་ཉོན་མོངས་པ་ལས་གྲོལ་བ་ནི་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ཞེས་བྱའོ། །མར་གྱི་སྙིང་པོའི་སྒོར་འཇུག་པའི་དོན་གྱིས་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་སྒོ་ཞེས་བྱའོ།།

復次解脫者唯道智；彼事為泥洹，此謂解脫門。煩惱者，一百三十四煩惱，如是三不善根、三覓、四漏、四結、四流、四厄、四取、四惡趣行、五慳、五蓋、六諍根、七使世間、八法、九慢、十煩惱處、十不善業道、十結、十邪邊、十二顛倒、十二不善心起。於是三不善根者，貪、瞋、癡。於此三，瞋者以二道成薄，以阿那含無餘滅。貪癡者以三道成薄，以阿羅漢道無餘滅。三覓者，欲覓、有覓、梵行覓。於此三中，梵行覓者以須陀洹道無餘滅，欲覓者以阿那含道滅，有覓者以阿羅漢道滅。四漏者，欲漏、有漏、見漏、無明漏。於此，見漏者以須陀洹道滅，欲漏者以阿那含道滅，有漏、無明漏者以阿羅漢道滅。四結者，貪欲身結、瞋恚身結、戒盜身結、此諦執身結。於此，戒盜身結者、此諦執身結，以須陀洹道滅；瞋恚身結以阿那含道滅；貪身結以阿羅漢道滅。四流者，欲流、有流、見流、無明流。四厄者，欲厄、有厄、見厄、無明厄。如初所說滅。四取者，欲取、見取、戒取、我語取。於此三取以須陀洹道滅，欲取以阿羅漢道滅。四惡趣行：欲惡趣行、瞋惡趣行、怖畏惡趣行、癡惡趣行，此四以須陀洹道滅。五慳者，住處慳、家慳、利養慳、色慳、法慳，此五以阿那含道滅。

གཞན་ཡང་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ནི་ལམ་གྱི་ཤེས་པ་འབའ་ཞིག་ཡིན། དོན་དེ་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་སྟེ། འདི་ནི་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་སྒོ་ཞེས་བྱའོ། །ཉོན་མོངས་པ་ནི་བརྒྱ་དང་སུམ་ཅུ་རྩ་བཞི་སྟེ། འདི་ལྟར་མི་དགེ་བའི་རྩ་བ་གསུམ། ཚོལ་བ་གསུམ། ཟག་པ་བཞི། ཀུན་སྦྱོར་བཞི། རྒྱུན་བཞི། སྒྲིབ་པ་བཞི། ལེན་པ་བཞི། ངན་འགྲོའི་སྤྱོད་པ་བཞི། སེར་སྣ་ལྔ། སྒྲིབ་པ་ལྔ། རྩོད་པའི་རྩ་བ་དྲུག །འཇིག་རྟེན་གྱི་ཕྲ་རྒྱས་བདུན། ཆོས་བརྒྱད། ང་རྒྱལ་དགུ། ཉོན་མོངས་པའི་གནས་བཅུ། མི་དགེ་བའི་ལས་ཀྱི་ལམ་བཅུ། ཀུན་སྦྱོར་བཅུ། ལོག་པའི་མཐའ་བཅུ། ཕྱིན་ཅི་ལོག་བཅུ་གཉིས། མི་དགེ་བའི་སེམས་སྐྱེ་བ་བཅུ་གཉིས་སོ།།

དེ་ལ་མི་དགེ་བའི་རྩ་བ་གསུམ་ནི། འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སྡང་དང་། གཏི་མུག་གོ །དེ་གསུམ་ལས། ཞེ་སྡང་ནི་ལམ་གཉིས་ཀྱིས་བསྲབས་ཏེ། ཕྱིར་མི་འོང་གིས་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག་གོ །འདོད་ཆགས་དང་གཏི་མུག་ནི་ལམ་གསུམ་གྱིས་བསྲབས་ཏེ། དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག་གོ །ཚོལ་བ་གསུམ་ནི། འདོད་པ་ཚོལ་བ་དང་། སྲིད་པ་ཚོལ་བ་དང་། ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་ཚོལ་བའོ། །དེ་གསུམ་ལས། ཚངས་པར་སྤྱོད་པ་ཚོལ་བ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག །འདོད་པ་ཚོལ་བ་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །སྲིད་པ་ཚོལ་བ་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ཟག་པ་བཞི་ནི། འདོད་པའི་ཟག་པ། སྲིད་པའི་ཟག་པ། ལྟ་བའི་ཟག་པ། མ་རིག་པའི་ཟག་པའོ། །དེ་དག་ལས་ལྟ་བའི་ཟག་པ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །འདོད་པའི་ཟག་པ་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །སྲིད་པའི་ཟག་པ་དང་མ་རིག་པའི་ཟག་པ་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ།

ཀུན་སྦྱོར་བཞི་ནི། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར། ཁོང་ཁྲོ་བའི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར། ཚུལ་ཁྲིམས་བརྐུ་བའི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར། བདེན་པ་འདི་འཛིན་པའི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར་རོ། །དེ་དག་ལས་ཚུལ་ཁྲིམས་བརྐུ་བའི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར་དང་བདེན་པ་འདི་འཛིན་པའི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར་ནི་རྒྱུན་དས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །ཁོང་ཁྲོ་བའི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །འདོད་ཆགས་ཀྱི་ལུས་ཀྱི་ཀུན་སྦྱོར་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །རྒྱུན་བཞི་ནི། འདོད་པའི་རྒྱུན། སྲིད་པའི་རྒྱུན། ལྟ་བའི་རྒྱུན། མ་རིག་པའི་རྒྱུན་ནོ། །སྒྲིབ་པ་བཞི་ནི། འདོད་པའི་སྒྲིབ་པ། སྲིད་པའི་སྒྲིབ་པ། ལྟ་བའི་སྒྲིབ་པ། མ་རིག་པའི་སྒྲིབ་པའོ། །དེ་དག་ནི་དང་པོ་བཞིན་དུ་འགག་གོ །ལེན་པ་བཞི་ནི། འདོད་པ་ལེན་པ། ལྟ་བ་ལེན་པ། ཚུལ་ཁྲིམས་ལེན་པ། བདག་ཏུ་སྨྲ་བ་ལེན་པའོ། །དེ་དག་ལས་ལེན་པ་གསུམ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །འདོད་པ་ལེན་པ་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ངན་འགྲོའི་སྤྱོད་པ་བཞི་ནི། འདོད་པའི་ངན་འགྲོའི་སྤྱོད་པ། ཞེ་སྡང་གི་ངན་འགྲོའི་སྤྱོད་པ། འཇིགས་པའི་ངན་འགྲོའི་སྤྱོད་པ། གཏི་མུག་གི་ངན་འགྲོའི་སྤྱོད་པ་སྟེ། བཞི་པོ་དེ་དག་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །སེར་སྣ་ལྔ་ནི། གནས་ཀྱི་སེར་སྣ། ཁྱིམ་གྱི་སེར་སྣ། རྙེད་པའི་སེར་སྣ། གཟུགས་ཀྱི་སེར་སྣ། ཆོས་ཀྱི་སེར་སྣ་སྟེ། ལྔ་པོ་དེ་དག་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ།

五蓋者，欲欲、瞋恚、懈怠、睡眠、調慢疑。於此，疑者以須陀洹道滅，欲欲、瞋恚、慢，以阿那含道滅；懈怠、調，以阿羅漢道滅；睡眠隨色。六諍根者，忿、覆、嫉、諂、惡樂、見觸。於此，諂、惡樂、見觸，以須陀洹道滅；忿、覆、嫉，以阿那含道滅。七使者，欲染使、瞋恚使、慢使、見使、疑使、有欲使、無明使。於此，見使、疑使，以須陀洹道滅；欲染使、瞋恚使，以阿那含道滅；慢使、有使、無明使，以阿羅漢道滅。世間八世法者，利、衰、毀、譽、稱、譏、苦、樂。於此，四不愛處瞋恚，以阿那含道滅；於四愛處使，以阿羅漢道滅。九慢者，從彼勝我勝生慢、與勝我等生慢、從勝我下生慢、從等我等生慢、從等我下生慢、從下我勝生慢、從下我等生慢、從下我下生慢。九慢者以阿羅漢道滅。十惱處者，貪、瞋、癡、慢、見、疑、懈怠、調、無慚、無愧。於此，見、疑以須陀洹道滅，瞋恚以阿那含道滅，餘七以阿羅漢道滅。十惱處者，此人於我已作現作當作非義生惱；我所愛念人，彼人已作現作當作其非義生惱；我所不愛念人，彼人已作現作當作者，於非處生惱。十惱處以阿那含道滅。十不善業道者，殺生、不與取、邪行、妄語、惡口、兩舌、綺語、貪、瞋、邪見。

སྒྲིབ་པ་ལྔ་ནི། འདོད་པའི་འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སྡང་དང་། ལེ་ལོ་དང་། གཉིད་རྨུགས་དང་། རྒོད་པ་དང་ང་རྒྱལ་དང་ཐེ་ཚོམ་མོ། །དེ་དག་ལས་ཐེ་ཚོམ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །འདོད་པའི་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་ང་རྒྱལ་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །ལེ་ལོ་དང་རྒོད་པ་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །གཉིད་རྨུགས་ནི་གཟུགས་ཀྱི་རྗེས་སུ་འགྲོའོ། །རྩོད་པའི་རྩ་བ་དྲུག་ནི། ཁྲོ་བ། འཆབ་པ། ཕྲག་དོག །གཡོ། ངན་ལ་དགའ་བ། ལྟ་བ་རེག་པའོ། །དེ་དག་ལས་གཡོ་དང་ངན་ལ་དགའ་བ་དང་ལྟ་བ་རེག་པ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །ཁྲོ་བ་དང་འཆབ་པ་དང་ཕྲག་དོག་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ཕྲ་རྒྱས་བདུན་ནི། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ཞེ་སྡང་གི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ང་རྒྱལ་གྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ལྟ་བའི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། སྲིད་པའི་འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། མ་རིག་པའི་ཕྲ་རྒྱས་སོ། །དེ་དག་ལས་ལྟ་བའི་ཕྲ་རྒྱས་དང་ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཕྲ་རྒྱས་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་ཞེ་སྡང་གི་ཕྲ་རྒྱས་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །ང་རྒྱལ་གྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་སྲིད་པའི་ཕྲ་རྒྱས་དང་མ་རིག་པའི་ཕྲ་རྒྱས་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །འཇིག་རྟེན་གྱི་ཆོས་བརྒྱད་ནི། རྙེད་པ། རྒུད་པ། སྨད་པ། བསྔགས་པ། གྲགས་པ། མ་གྲགས་པ། སྡུག་བསྔལ། བདེ་བའོ། །དེ་དག་ལས་མི་དགའ་བའི་གནས་བཞི་ལ་ཞེ་སྡང་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །དགའ་བའི་གནས་བཞི་ལ་ཕྲ་རྒྱས་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ང་རྒྱལ་དགུ་ནི། བདག་ལས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པ་ལས་བདག་འཕགས་པར་ང་རྒྱལ་བྱེད་པ། འཕགས་པ་ལས་བདག་མཉམ་པར་ང་རྒྱལ་བྱེད་པ། འཕགས་པ་ལས་བདག་དམའ་བར་ང་རྒྱལ་བྱེད་པ། མཉམ་པ་ལས་བདག་མཉམ་པར་ང་རྒྱལ་བྱེད་པ། མཉམ་པ་ལས་བདག་དམའ་བར་ང་རྒྱལ་བྱེད་པ། དམའ་བ་ལས་བདག་འཕགས་པར་ང་རྒྱལ་བྱེད་པ། དམའ་བ་ལས་བདག་མང་རྒྱལ་བྱེད་པ། དམའ་བ་ལས་བདག་དམའ་བར་ང་རྒྱལ་བྱེད་པའོ། །ང་རྒྱལ་དགུ་པོ་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ཉོན་མོངས་པའི་གནས་བཅུ་ནི། འདོད་ཆགས། ཞེ་སྡང་། གཏི་མུག །ང་རྒྱལ། ལྟ་བ། ཐེ་ཚོམ། ལེ་ལོ། རྒོད་པ། ངོ་ཚ་མེད་པ། ཁྲེལ་མེད་པའོ། །དེ་དག་ལས་ལྟ་བ་དང་ཐེ་ཚོམ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །ཞེ་སྡང་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །ལྷག་མ་བདུན་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །གནོད་པའི་གནས་བཅུ་ནི། མི་འདིས་བདག་ལ་མི་ཕན་པ་བྱས་ཟིན་བྱེད་བཞིན་བྱེད་པར་འགྱུར་བ་ལས་གནོད་པ་སྐྱེས་པ་དང་། བདག་གིས་བྱམས་པའི་མི་དེས་མི་ཕན་པ་བྱས་ཟིན་བྱེད་བཞིན་བྱེད་པར་འགྱུར་བ་ལས་གནོད་པ་སྐྱེས་པ་དང་། བདག་གིས་མི་བྱམས་པའི་མི་དེས་བྱས་ཟིན་བྱེད་བཞིན་བྱེད་པར་འགྱུར་བ་ལས་གནས་མ་ཡིན་པར་གནོད་པ་སྐྱེས་པའོ། །གནོད་པའི་གནས་བཅུ་པོ་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །མི་དགེ་བའི་ལས་ཀྱི་ལམ་བཅུ་ནི། སྲོག་གཅོད་པ། མ་བྱིན་པར་ལེན་པ། ལོག་པར་གཡེམ་པ། རྫུན་དུ་སྨྲ་བ། ཚིག་རྩུབ་པོ། ཕྲ་མ། ཚིག་ཀྱལ་པ། བརྣབ་སེམས། གནོད་སེམས། ལོག་པར་ལྟ་བའོ།།

於此，殺生、不與取、邪行、妄語、邪見，以須陀洹道滅；惡口、兩舌、瞋，以阿那含道滅；綺語、貪，以阿羅漢道滅。十使者，欲染使、瞋恚使、慢使、見使、疑使、戒取使、有染使、嫉使、慳使、無明使。於此，見、疑、戒取使，以須陀洹道滅；欲染、瞋恚、嫉、慳使，以阿那含道滅；慢、有染、無明使，以阿羅漢道滅。十邪邊者，邪見、邪思惟、邪語、邪業、邪命、邪精進、邪念、邪定、邪智、邪解脫。於此，邪見、邪語妄語、業、邪命、邪智、邪解脫，以須陀洹道滅；邪思惟、邪語惡語兩舌，以阿那含道滅。邪語綺語、邪精進、邪念、邪定，以阿羅漢道滅。十二顛倒者，於無常常想顛倒、心顛倒、見顛倒，如是於苦樂、於不淨淨、於無我我。於此，無常常三顛倒、於無我我者三顛倒、於不淨淨者見顛倒、於苦樂者見顛倒，以須陀洹道滅；於不淨淨者想顛倒、心顛倒，以阿那含道滅；於苦樂者想顛倒、心顛倒，以阿羅漢道滅。十二不善心起者，與喜共起見相應無行心起、有行心起，與喜共起見不相應無行心起、有行心起，與捨共起見相應無行心起、有行心起，與捨共起見不相應無行心起、有行心起，與憂共起瞋恚相應無行心起、有行心，與調共起心起、與疑共起心起。

དེ་དག་ལས་སྲོག་གཅོད་པ་དང་། མ་བྱིན་པར་ལེན་པ་དང་། ལོག་པར་གཡེམ་པ་དང་། རྫུན་དུ་སྨྲ་བ་དང་། ལོག་པར་ལྟ་བ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །ཚིག་རྩུབ་པོ་དང་ཕྲ་མ་དང་ཞེ་སྡང་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །ཚིག་ཀྱལ་པ་དང་བརྣབ་སེམས་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ཕྲ་རྒྱས་བཅུ་ནི། འདོད་ཆགས་ཀྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ཞེ་སྡང་གི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ང་རྒྱལ་གྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ལྟ་བའི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ཐེ་ཚོམ་གྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་བརྟུལ་ཞུགས་ཀྱི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། སྲིད་པའི་ཆགས་པའི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། ཕྲག་དོག་གི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། སེར་སྣའི་ཕྲ་རྒྱས་དང་། མ་རིག་པའི་ཕྲ་རྒྱས་སོ། །དེ་དག་ལས་ལྟ་བ་དང་ཐེ་ཚོམ་དང་ཚུལ་ཁྲིམས་བརྟུལ་ཞུགས་ཀྱི་ཕྲ་རྒྱས་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སྡང་དང་ཕྲག་དོག་དང་སེར་སྣའི་ཕྲ་རྒྱས་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །ང་རྒྱལ་དང་སྲིད་པའི་ཆགས་པ་དང་མ་རིག་པའི་ཕྲ་རྒྱས་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ལོག་པའི་མཐའ་བཅུ་ནི། ལོག་པར་ལྟ་བ། ལོག་པར་རྟོག་པ། ལོག་པར་སྨྲ་བ། ལོག་པར་ལས། ལོག་པར་འཚོ་བ། ལོག་པར་རྩོལ་བ། ལོག་པར་དྲན་པ། ལོག་པར་ཏིང་ངེ་འཛིན། ལོག་པར་ཤེས་པ། ལོག་པར་རྣམ་པར་གྲོལ་བའོ། །དེ་དག་ལས་ལོག་པར་ལྟ་བ་དང་། ལོག་པར་སྨྲ་བའི་རྫུན་དུ་སྨྲ་བ། ལས་དང་། ལོག་པར་འཚོ་བ་དང་། ལོག་པར་ཤེས་པ་དང་། ལོག་པར་རྣམ་པར་གྲོལ་བ་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །ལོག་པར་རྟོག་པ་དང་ལོག་པར་སྨྲ་བའི་ཚིག་རྩུབ་པོ་དང་ཕྲ་མ་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །ལོག་པར་སྨྲ་བའི་ཚིག་ཀྱལ་པ་དང་ལོག་པར་རྩོལ་བ་དང་ལོག་པར་དྲན་པ་དང་ལོག་པར་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །ཕྱིན་ཅི་ལོག་བཅུ་གཉིས་ནི། མི་རྟག་པ་ལ་རྟག་པར་འདུ་ཤེས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་དང་སེམས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་དང་ལྟ་བ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་སྟེ། དེ་བཞིན་དུ་སྡུག་བསྔལ་ལ་བདེ་བ་དང་། མི་གཙང་བ་ལ་གཙང་བ་དང་། བདག་མེད་པ་ལ་བདག་གོ །དེ་དགརྟག་པ་ལ་རྟག་པར་ཕྱིན་ཅི་ལོག་གསུམ་དང་། བདག་མེད་པ་ལ་བདག་ཏུ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་གསུམ་དང་། མི་གཙང་བ་ལ་གཙང་བར་ལྟ་བ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་དང་། སྡུག་བསྔལ་ལ་བདེ་བར་ལྟ་བ་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ནི་རྒྱུན་དུ་ཞུགས་པའི་ལམ་གྱིས་འགག །མི་གཙང་བ་ལ་གཙང་བར་འདུ་ཤེས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་དང་སེམས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ནི་ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་འགག །སྡུག་བསྔལ་ལ་བདེ་བར་འདུ་ཤེས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་དང་སེམས་ཕྱིན་ཅི་ལོག་ནི་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་འགག་གོ །མི་དགེ་བའི་སེམས་སྐྱེ་བ་བཅུ་གཉིས་ནི། དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ལྟ་བ་དང་མཐུན་པའི་འདུ་བྱེད་མེད་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་བཅས་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། དགའ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ལྟ་བ་དང་མི་མཐུན་པའི་འདུ་བྱེད་མེད་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་བཅས་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ལྟ་བ་དང་མཐུན་པའི་འདུ་བྱེད་མེད་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་བཅས་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། བཏང་སྙོམས་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ལྟ་བ་དང་མི་མཐུན་པའི་འདུ་བྱེད་མེད་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་བཅས་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། ཡིད་མི་བདེ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་ཞེ་སྡང་དང་མཐུན་པའི་འདུ་བྱེད་མེད་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། འདུ་བྱེད་དང་བཅས་པའི་སེམས་དང་། རྒོད་པ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེས་པའི་སེམས་སྐྱེ་བའོ།།

於此，四見相應心起、與疑共起心起，以須陀洹道滅；二共起心起，以二道成薄，以阿那含道無餘滅；四見心不相應起及調共起心起，以三道成薄，以阿羅漢道無餘滅。二正受者，二正受不與凡夫共，及果成就想受滅正受。

問：云何果正受？何故名果正受？誰修？誰令起？何故修？云何修？云何作意？彼成就幾緣？幾緣住？幾緣為起？此正受世間耶？出世間耶？答：云何果正受者，此沙門果，心於泥洹安，此謂果正受。何故果正受者，非善非不善，非事出世道果報所成，是故此果正受，阿羅漢及阿那含，於此定作滿。復有說一切聖人得令起。如毘曇所說：為得須陀洹道，除生名性除。如是一切。復說一切聖人成就於此定作滿，唯彼令起。如長老那羅陀說：諸比丘！如是長老於山林井，於彼無繩取水。爾時人來，為日所曝，熱乏渴愛。彼人見井知有水，彼不以身觸住。如是我長老有滅為泥洹，如實正智善見，我非阿羅漢漏盡。何故令起者，答：為現見法樂住令起。如世尊教阿難，是時阿難如來不作意，一切諸相唯一受滅，無相心定令起住，是時阿難如來身成安隱。云何以令起者，答：彼坐禪人入寂寂住，或住或臥，樂得果正受。作生滅見所初觀諸行，乃至性除智，性除智無間於泥洹果正受令安，依其禪成修道是。

འདི་ལྟར། མཐོང་བ་བཞི་དང་འབྲེལ་བའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། ཐེ་ཚོམ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བའི་སེམས་སྐྱེ་བ་རྣམས་རྒྱུན་ཞུགས་ཀྱི་ལམ་གྱིས་འགག །ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བ་གཉིས་ནི་ལམ་གཉིས་ཀྱིས་སྲབ་ཏུ་འགྱུར་ཞིང་། ཕྱིར་མི་འོང་གི་ལམ་གྱིས་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག །ལྟ་བ་བཞི་དང་མི་ལྡན་པའི་སེམས་སྐྱེ་བ་དང་། འདུལ་བ་དང་ལྷན་ཅིག་སྐྱེ་བའི་སེམས་སྐྱེ་བ་རྣམས་ལམ་གསུམ་གྱིས་སྲབ་ཏུ་འགྱུར་ཞིང་། དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་གྱིས་ལྷག་མ་མེད་པར་འགག །མངོན་པར་རྟོགས་པ་གཉིས་ནི། སོ་སོ་སྐྱེ་བོ་དང་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གཉིས་དང་། འབྲས་བུ་ཐོབ་པའི་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་མངོན་པར་རྟོགས་པའོ།།

དྲི་བ། འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཡིན། ཅིའི་ཕྱིར་འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱ། སུས་སྒོམ། སུས་སྐྱེད། ཅིའི་ཕྱིར་སྒོམ། ཇི་ལྟར་སྒོམ། ཇི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད། དེ་ལ་རྐྱེན་དུ་མ་དང་ལྡན། རྐྱེན་དུ་མ་ལ་གནས། རྐྱེན་དུ་མས་སྐྱེ། མངོན་པར་རྟོགས་པ་འདི་འཇིག་རྟེན་པའམ། འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་ཡིན། ལན། འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཡིན་ཞེ་ན། དགེ་སྦྱོང་གི་འབྲས་བུ་འདི་ནི་མྱ་ངན་ལས་འདས་པ་ལ་སེམས་གནས་པ་སྟེ། འདི་ནི་འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཅིའི་ཕྱིར་འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། དགེ་བ་ཡང་མ་ཡིན། མི་དགེ་བ་ཡང་མ་ཡིན། དངོས་པོ་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ལམ་གྱི་རྣམ་སྨིན་གྱིས་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་པས། དེའི་ཕྱིར་འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་འདི་ནི་དགྲ་བཅོམ་པ་དང་ཕྱིར་མི་འོང་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ལ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ།། ཡང་འཕགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་སྐྱེད་པར་བྱེད་ཅེས་ཀྱང་བཤད་དེ། ཆོས་མངོན་པ་ལས་གསུངས་པ་ལྟར། རྒྱུན་ཞུགས་ཀྱི་ལམ་ཐོབ་པའི་ཕྱིར། སྐྱེ་བའི་མིང་གི་རང་བཞིན་སྤོང་བ་སྟེ། དེ་བཞིན་དུ་ཐམས་ཅད་དོ།། ཡང་འཕགས་པ་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ལ་རྫོགས་པར་བྱེད་ཅིང་། དེ་ཁོ་ནས་སྐྱེད་པར་བྱེད་དོ་ཞེས་ཀྱང་བཤད་དེ། གནས་བརྟན་ན་ར་དས་གསུངས་པ་ལྟར། དགེ་སློང་དག །དེ་ལྟར་གནས་བརྟན་རི་ཁྲོད་ཀྱི་ཁྲོན་པ་ན་ཡོད་དེ། དེ་ན་ཐག་པ་མེད་པར་ཆུ་ལེན་པ་ལྟ་བུའོ།། དེའི་ཚེ་མི་ཞིག་འོས་ཏེ། ཉི་མས་གདུངས་ཤིང་། ཚ་བས་ཉེན་ཏེ་སྐོམ་པས་གདུངས་པ་ལས། མི་དེས་ཁྲོན་པ་མཐོང་ནས་ཆུ་ཡོད་པར་ཤེས་ཀྱང་། རང་གི་ལུས་ཀྱིས་རེག་པར་མི་གནས་སོ།། དེ་བཞིན་དུ་བདག་གནས་བརྟན་གྱིས་འགོག་པ་མྱ་ངན་ལས་འདས་པར་ཡང་དག་པར་ཤེས་རབ་ཀྱིས་ལེགས་པར་མཐོང་ཡང་། བདག་ནི་དགྲ་བཅོམ་པ་ཟག་པ་ཟད་པ་མ་ཡིན་ནོ།། ཅིའི་ཕྱིར་སྐྱེད་པར་བྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། མངོན་སུམ་དུ་ཆོས་ཀྱི་བདེ་བར་གནས་པའི་ཕྱིར་སྐྱེད་པར་བྱེད་དོ།། བཅོམ་ལྡན་འདས་ཀྱིས་ཀུན་དགའ་བོ་ལ་བསྟན་པ་ལྟར། དེའི་ཚེ་ཀུན་དགའ་བོ། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པར། མཚན་མ་ཐམས་ཅད་ལས་ཚོར་བ་གཅིག་པུ་འགོག་པ། མཚན་མ་མེད་པའི་སེམས་ཀྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེད་ཅིང་གནས་པར་མཛད་པ་ན། དེའི་ཚེ་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་སྐུ་བདེ་བར་གྱུར་ཏོ།། ཇི་ལྟར་སྐྱེད་པར་བྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། བསམ་གཏན་པ་དེ་ཞི་གནས་ལ་གནས་ཏེ། འདུག་གམ་ཉལ་ཞིང་། འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕྱིར། སྐྱེ་བ་དང་འགག་པའི་ལྟ་བས་འདུ་བྱེད་རྣམས་ལ་དང་པོར་བརྟགས་ཏེ། རང་བཞིན་སྤོང་བའི་ཤེས་པའི་བར་དུ་བྱས་ནས། རང་བཞིན་སྤོང་བའི་ཤེས་པའི་མཚམས་མེད་པར་མྱ་ངན་ལས་འདས་པའི་འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ལ་འཇོག་སྟེ། བསམ་གཏན་ལ་བརྟེན་ནས་ལམ་བསྒོམ་པ་ཡིན་ནོ།།

是禪成所作，是名果正受。云何作意者，答：無為醍醐界以寂作意。彼成就幾緣？幾緣為住？幾緣為起？答：彼正受二緣，不作意一切諸相，於無相界作意。三緣為住：不作意一切諸相，於無相界作意，及初行。二緣為起：作意一切相，及無相界不作意。云何此定世間出世間耶？答：此出世正受，非世間正受。

問：阿那含人為果定現觀，何故性除無隔，阿羅漢道不生？答：非樂處故不生觀見，無力故。於是二種勝果可知，成有道及性除果。現作證道無間果現，成無道及性除果。成入果定，成無道及性除果。從滅定起，成無道無性除果(果正受已竟)。

問：云何想受滅正受？誰令起？幾力成就令起？幾行所除令起？幾初事？何義為起？云何起？云何從彼起？云何心以起？以起心何所著？幾觸所觸？云何初起諸行？死人及入滅想受定何差別？此定有為無為？答：不生心心數法，此謂滅想受定。誰令起定者，答：阿羅漢及阿那含，於此定作滿。誰不令起者，答：凡夫人及須陀洹、斯陀含，及生無色界人，於是非其境界故。凡夫不能起煩惱障礙定，未斷故。須陀洹、斯陀含不能起，為更起。非其處故，入無色界不能起。幾力成就令起者，答：以二力成就令起，以奢摩他力、以毘婆舍那力。

བསམ་གཏན་གྱི་གྲུབ་པས་བྱས་པ་སྟེ། འདི་ནི་འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཞེས་བྱའོ།། ཇི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། འདུས་མ་བྱས་པའི་བདུད་རྩིའི་དབྱིངས་ལ་ཞི་བས་ཡིད་ལ་བྱེད་དོ།། དེ་ལ་རྐྱེན་དུ་མ་དང་ལྡན། རྐྱེན་དུ་མ་ལ་གནས། རྐྱེན་དུ་མས་སྐྱེ་ཞེ་ན། ལན་ནི། མངོན་པར་རྟོགས་པ་དེ་ལ་རྐྱེན་གཉིས་ཏེ། མཚན་མ་ཐམས་ཅད་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་དང་། མཚན་མ་མེད་པའི་དབྱིངས་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའོ།། རྐྱེན་གསུམ་གྱིས་གནས་ཏེ། མཚན་མ་ཐམས་ཅད་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པ་དང་། མཚན་མ་མེད་པའི་དབྱིངས་ལ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། དང་པོའི་སྤྱོད་པའོ།། རྐྱེན་གཉིས་ཀྱིས་སྐྱེ་སྟེ། མཚན་མ་ཐམས་ཅད་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་། མཚན་མ་མེད་པའི་དབྱིངས་ལ་ཡིད་ལ་མི་བྱེད་པའོ།། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་འཇིག་རྟེན་པའམ་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པ་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་ནི། འདི་ནི་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་ཡིན་གྱི། འཇིག་རྟེན་པའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་མ་ཡིན་ནོ།།

དྲི་བ། ཕྱིར་མི་འོང་བས་འབྲས་བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་གྱི་མངོན་སུམ་དུ་རྟོགས་པའི་ཚེ། ཅིའི་ཕྱིར་རང་བཞིན་སྤོང་བ་བར་མ་ཆད་པར་དགྲ་བཅོམ་པའི་ལམ་མི་སྐྱེ། ལན་ནི། བདེ་བའི་གནས་མ་ཡིན་པས་ལྟ་བ་མི་སྐྱེ་བ་དང་། སྟོབས་མེད་པའི་ཕྱིར་རོ།། དེ་ལ་འབྲས་བུ་ཁྱད་པར་ཅན་རྣམ་པ་གཉིས་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། ལམ་དང་བཅས་པ་དང་རང་བཞིན་སྤོང་བའི་འབྲས་བུ་གྲུབ་པའོ།། ད་ལྟར་མངོན་སུམ་དུ་བྱེད་པའི་ལམ་བར་མ་ཆད་པའི་འབྲས་བུ་མངོན་དུ་གྱུར་པ་ནི། ལམ་མེད་པ་དང་རང་བཞིན་སྤོང་བའི་འབྲས་བུ་གྲུབ་པའོ།། འབྲས་བུའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་པ་ནི། ལམ་མེད་པ་དང་རང་བཞིན་སྤོང་བའི་འབྲས་བུ་གྲུབ་པའོ།། འགོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལས་ལངས་པ་ནི། ལམ་མེད་པ་དང་རང་བཞིན་སྤོང་བ་མེད་པའི་འབྲས་བུ་གྲུབ་པའོ།། (འབྲས་བུའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་རྫོགས་སོ།)

དྲི་བ། འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་མངོན་པར་རྟོགས་པ་གང་ཡིན། སུས་སྐྱེད། སྟོབས་དུ་མ་དང་ལྡན་པས་སྐྱེད། སྤྱོད་པ་དུ་མ་སྤངས་པས་སྐྱེད། དང་པོའི་དངོས་པོ་དུ་མ། དོན་གང་གི་ཕྱིར་སྐྱེད། ཇི་ལྟར་སྐྱེད། དེ་ལས་ཇི་ལྟར་ལྡང་། སེམས་ཇི་ལྟར་སྐྱེས་པའི་སེམས་གང་ལ་ཆགས། རེག་པ་དུ་མས་རེག །དང་པོར་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཇི་ལྟར་སྐྱེ། ཤི་བའི་མི་དང་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པ་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་འདུས་བྱས་སམ་འདུས་མ་བྱས། ལན་ནི། སེམས་དང་སེམས་ལས་བྱུང་བའི་ཆོས་རྣམས་མི་སྐྱེ་བ་ནི། འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཞེས་བྱའོ།། སུས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། དགྲ་བཅོམ་པ་དང་ཕྱིར་མི་འོང་བ་རྣམས་ཀྱིས་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ལ་རྫོགས་པར་བྱེད་དོ།། སུས་མི་སྐྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། སོ་སོ་སྐྱེ་བོ་དང་རྒྱུན་ཞུགས་དང་ཕྱིར་འོང་བ་དང་། སྲིད་པ་མཐའ་མའི་གང་ཟག་རྣམས་ཀྱིས་ཏེ། འདི་ནི་དེ་དག་གི་ཡུལ་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་རོ།། སོ་སོ་སྐྱེ་བོས་ནི་ཉོན་མོངས་པའི་སྒྲིབ་པས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེད་མི་ནུས་ཏེ། མ་སྤངས་པའི་ཕྱིར་རོ།། རྒྱུན་ཞུགས་དང་ཕྱིར་འོང་བས་ནི་སྐྱེད་མི་ནུས་ཏེ། ཡང་སྐྱེ་བའི་ཕྱིར་རོ།། གནས་མ་ཡིན་པའི་ཕྱིར་སྲིད་པ་མཐའ་མ་པས་སྐྱེད་མི་ནུས་སོ།། སྟོབས་དུ་མ་དང་ལྡན་པས་སྐྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། སྟོབས་གཉིས་དང་ལྡན་པས་སྐྱེད་དེ། ཞི་གནས་ཀྱི་སྟོབས་དང་ལྷག་མཐོང་གི་སྟོབས་ཀྱིས་སོ།།

於是以奢摩他力者，由八定得自在；以毘婆舍那力者，由自在隨七觀。云何七隨觀？無常觀、苦觀、無我觀、厭患觀、無染觀、滅觀、出離觀。奢摩他力為滅禪分，及為不動解脫；毘婆舍那力為見生過患，及為無生解脫。幾行所除令起定？答：以除三行令起定，口行、身行、心行。於是入二禪覺觀，口行成所除；入第四禪出息入息，身行成所除；入滅想受定人，想受心行成所除。初幾事者，答：初四事，一縛、不亂、遠分別、觀事非事。於是名一縛者，鉢袈裟一處𭞴受持。不亂者，以所有方便，此身願莫生亂受持。遠分別者，稱其身力，以日作分別受持，於此久遠過期當起。觀事非事者，未至時分別。或眾僧為事和合，以彼聲我當起受持。於是一縛者，為守護袈裟。不亂者及久遠分別，為守護身。觀事非事者，為不妨眾僧和合，住無所有處，或初作事入初禪。何故令起？答：為現法樂住者，是聖人最後無動定。復為起神通入廣定。如長老正命羅漢，為守護身。如長老舍利弗、如長老白鷺子底沙。云何令起者，彼坐禪人入寂寂住，或坐或臥，樂滅意樂滅入初禪，入已安詳出，無間見彼禪無常苦無我，乃至行捨智。如第二禪、第三禪、第四禪、虛空處、識處、無所有處，入已安詳出，無間見正定無常苦無我，乃至行捨智。

དེ་ལ་ཞི་གནས་ཀྱི་སྟོབས་ནི། བསམ་གཏན་བརྒྱད་ལ་དབང་ཐོབ་པའི་སྒོ་ནས་སོ།། ལྷག་མཐོང་གི་སྟོབས་ནི། རྗེས་སུ་ལྟ་བ་བདུན་ལ་དབང་ཐོབ་པའི་སྒོ་ནས་སོ།། རྗེས་སུ་ལྟ་བ་བདུན་གང་ཞེ་ན། མི་རྟག་པར་ལྟ་བ། སྡུག་བསྔལ་བར་ལྟ་བ། བདག་མེད་པར་ལྟ་བ། སྐྱོ་བར་ལྟ་བ། ཆགས་བྲལ་དུ་ལྟ་བ། འགོག་པར་ལྟ་བ། ངེས་པར་འབྱུང་བར་ལྟ་བའོ།། ཞི་གནས་ཀྱི་སྟོབས་ནི་བསམ་གཏན་གྱི་ཡན་ལག་འགོག་པ་དང་། མི་གཡོ་བའི་རྣམ་པར་ཐར་པའི་ཕྱིར་རོ།། ལྷག་མཐོང་གི་སྟོབས་ནི་སྐྱེ་བའི་ཉེས་དམིགས་མཐོང་བ་དང་། སྐྱེ་བ་མེད་པའི་རྣམ་པར་ཐར་པའི་ཕྱིར་རོ།། སྤྱོད་པ་དུ་མ་སྤངས་པས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། སྤྱོད་པ་གསུམ་སྤངས་པས་ཏིང་ངེ་འཛིན་སྐྱེད་དེ། ངག་གི་སྤྱོད་པ་དང་། ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་དང་། སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པའོ།། དེ་ལ་བསམ་གཏན་གཉིས་པ་ལ་ཞུགས་པས་རྟོག་དཔྱོད་ཏེ་ངག་གི་སྤྱོད་པ་སྤངས་པར་འགྱུར་རོ།། བསམ་གཏན་བཞི་པ་ལ་ཞུགས་པས་དབུགས་རྔུབ་པ་དང་འབྱུང་བ་སྟེ་ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་སྤངས་པར་འགྱུར་རོ།། འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པའི་གང་ཟག་གིས་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་སྟེ་སེམས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་སྤངས་པར་འགྱུར་རོ།། དང་པོའི་དངོས་པོ་དུ་མ་ཞེ་ན། ལན་ནི། དང་པོའི་དངོས་པོ་བཞི་སྟེ། འཆིང་བ་གཅིག་པ་དང་། མ་འཁྲུགས་པ་དང་། རྣམ་པར་རྟོག་པ་རིང་བ་དང་། དངོས་པོ་དང་དངོས་པོ་མ་ཡིན་པ་ལ་རྟོག་པའོ།། དེ་ལ་འཆིང་བ་གཅིག་པ་ནི། ལྷུང་བཟེད་དང་ཆོས་གོས་གནས་གཅིག་ཏུ་བཅིངས་ནས་ལེན་པའོ།། མ་འཁྲུགས་པ་ནི། ཐབས་གང་ཡོད་པས་ལུས་འདི་འཁྲུག་པར་མི་འགྱུར་བར་ཤོག་ཅིག་ཅེས་ལེན་པའོ།། རྣམ་པར་རྟོག་པ་རིང་བ་ནི། རང་གི་ལུས་ཀྱི་སྟོབས་དང་བསྟུན་ནས་ཉིན་ཞག་གི་དུས་ཚོད་རྣམ་པར་བརྟགས་ཏེ་ལེན་པ་སྟེ། འདི་ནས་ཡུན་རིང་པོ་འདས་པ་ན་ལྡང་བར་བྱའོ་སྙམ་པའོ།། དངོས་པོ་དང་དངོས་པོ་མ་ཡིན་པ་ལ་རྟོག་པ་ཡིན་པར་རྣམ་པར་རྟོག་པ་སྟེ། དགེ་འདུན་དོན་གྱི་ཕྱིར་འདུས་པ་ན་དེའི་སྒྲས་བདག་ལྡང་བར་བྱའོ་སྙམ་དུ་ལེན་པའོ།། དེ་ལ་འཆིང་བ་གཅིག་པ་ནི་ཆོས་གོས་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་རོ།། མ་འཁྲུགས་པ་དང་ཡུན་རིང་པོའི་རྣམ་པར་རྟོག་པ་ནི་ལུས་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་རོ།། དངོས་པོ་དང་དངོས་པོ་མ་ཡིན་པ་ལ་རྟོག་པ་ནི་དགེ་འདུན་འདུས་པ་ལ་མི་གནོད་པའི་ཕྱིར་རོ།། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་ལ་གནས་པ་འམ། ཡང་ན་དང་པོའི་བྱ་བ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་འཇུག་པའོ།། ཅིའི་ཕྱིར་སྐྱེད་ཅེ་ན། ལན་ནི། མངོན་སུམ་དུ་ཆོས་ཀྱི་བདེ་བར་གནས་པའི་ཕྱིར་ཏེ། འཕགས་པ་རྣམས་ཀྱི་ཐ་མའི་མི་གཡོ་བའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ནོ།། ཡང་མངོན་པར་ཤེས་པ་སྐྱེད་པའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྒྱ་ཆེན་པོ་ལ་འཇུག་པའོ།། གནས་བརྟན་ཡང་དག་འཚོ་བ་དགྲ་བཅོམ་པ་བཞིན་དུ་ལུས་བསྲུང་བའི་ཕྱིར་རོ།། གནས་བརྟན་ཤཱ་རིའི་བུ་དང་། གནས་བརྟན་ཀ་ཀ་རུ་ཎའི་བུ་ཉི་མའི་རིགས་བཞིན་ནོ།། ཇི་ལྟར་སྐྱེད་ཅེ་ན། བསམ་གཏན་པ་དེ་ཞི་གནས་ལ་གནས་ཏེ། འདུག་གམ་ཉལ་ཞིང་། སེམས་འགོག་པ་ལ་དགའ་བས་སེམས་འགོག་པ་ལ་བསམ་གཏན་དང་པོ་ལ་འཇུག་གོ། ཞུགས་ནས་དལ་བུས་ལྡང་སྟེ། བར་མ་ཆད་པར་བསམ་གཏན་དེ་མི་རྟག་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་བ་དང་བདག་མེད་པར་མཐོང་ནས། འདུ་བྱེད་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ཤེས་པའི་བར་དུའོ།། བསམ་གཏན་གཉིས་པ་དང་། གསུམ་པ་དང་། བཞི་པ་དང་། ནམ་མཁའ་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དང་། རྣམ་ཤེས་མཐའ་ཡས་སྐྱེ་མཆེད་དང་། ཅི་ཡང་མེད་པའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་ཞུགས་ནས་དལ་བུས་ལྡང་སྟེ། བར་མ་ཆད་པར་ཡང་དག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་མི་རྟག་པ་དང་སྡུག་བསྔལ་བ་དང་བདག་མེད་པར་མཐོང་ནས། འདུ་བྱེད་བཏང་སྙོམས་ཀྱི་ཤེས་པའི་བར་དུའོ།།

爾時無間入非非想處，從彼或二或三，令起非非想心。起已令心滅，心滅已不生不現入。此謂入滅想受定。

云何從彼起者，彼非如是作意：我當起已。至於初時，所作分別成。云何心以起者，若阿那含人以阿那含果心起，若阿羅漢人以阿羅漢心起。起已彼心何所著？答：心專緣寂寂。幾觸所觸者，答：三觸所觸，以空觸、無相觸、無作觸。云何初起諸行？彼從身行、從彼口行。死人及入滅想定人何差別者，死人，三行沒無現，壽命斷、煖斷、諸根斷。入受想定人，三行斷沒，壽命不斷、煖不斷、諸根不異。此彼差別。云何此定有為無為者，答：不可說此定有為無為。

問：何故此定不可說有為無為？答：有為法於此定無有，無為法入出不可知，是故不可說此定有為無為(滅禪定已竟)。

解脫分別諦十二品已竟。

於此品數：因緣、戒、頭陀、定、求善友、分別行、行處、行門、五神通、分別慧、五方便、分別諦，此十二品，是解脫道品次第。

無邊無稱不可思，　　無量善才善語言， 於此法中誰能知，　　唯坐禪人能受持， 微妙勝道為善行，　　於教不惑離無明。

དེའི་ཚེ་བར་མ་ཆད་པར་སྲིད་རྩེའི་སྐྱེ་མཆེད་དུ་འཇུག་སྟེ། དེ་ནས་གཉིས་སམ་གསུམ་གྱིས་སྲིད་རྩེའི་སེམས་སྐྱེད་དོ།། སྐྱེས་ནས་སེམས་འགག་པར་བྱེད། སེམས་འགགས་ནས་མི་སྐྱེ་ཞིང་མི་སྣང་བར་འཇུག་གོ། འདི་ནི་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱའོ།།

དེ་ལས་ཇི་ལྟར་ལྡང་ཞེ་ན། དེས་ནི་བདག་ལྡང་བར་བྱའོ་སྙམ་དུ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་མ་ཡིན་ནོ།། དང་པོའི་དུས་སུ་རྣམ་པར་རྟོག་པ་བྱས་པ་འགྲུབ་པོ།། སེམས་ཇི་ལྟར་སྐྱེ་ཞེ་ན། གལ་ཏེ་ཕྱིར་མི་འོང་བའི་གང་ཟག་ཡིན་ན་ཕྱིར་མི་འོང་བའི་འབྲས་བུའི་སེམས་ཀྱིས་ལྡང་། གལ་ཏེ་དགྲ་བཅོམ་པའི་གང་ཟག་ཡིན་ན་དགྲ་བཅོམ་པའི་སེམས་ཀྱིས་ལྡང་ངོ་།། ལངས་ནས་སེམས་དེ་གང་ལ་ཆགས་ཤེ་ན། ལན་ནི། སེམས་ཞི་བ་ཉིད་ལ་རྩེ་གཅིག་ཏུ་དམིགས་སོ།། རེག་པ་དུ་མས་རེག་ཅེ་ན། ལན་ནི། རེག་པ་གསུམ་གྱིས་རེག་སྟེ། སྟོང་པའི་རེག་པ་དང་། མཚན་མ་མེད་པའི་རེག་པ་དང་། སྨོན་པ་མེད་པའི་རེག་པས་སོ།། དང་པོར་འདུ་བྱེད་རྣམས་ཇི་ལྟར་སྐྱེ་ཞེ་ན། དེ་ནི་ལུས་ཀྱི་སྤྱོད་པ་ལས་དང་། ངག་གི་སྤྱོད་པ་ལས་སོ།། ཤི་བའི་མི་དང་འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པའི་མི་ལ་ཁྱད་པར་ཅི་ཡོད་ཅེ་ན། ཤི་བའི་མི་ནི་སྤྱོད་པ་གསུམ་ནུབ་ཅིང་མི་སྣང་ལ། ཚེ་སྲོག་ཆད། དྲོད་ཆད། དབང་པོ་རྣམས་ཆད་དོ།། འདུ་ཤེས་དང་ཚོར་བ་འགོག་པའི་ཏིང་ངེ་འཛིན་ལ་ཞུགས་པའི་མི་ནི། སྤྱོད་པ་གསུམ་འགགས་ཤིང་ནུབ་ཀྱང་། ཚེ་སྲོག་མ་ཆད། དྲོད་མ་ཆད། དབང་པོ་རྣམས་མི་འགྱུར་རོ།། འདི་ནི་དེ་དག་གི་ཁྱད་པར་རོ།། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་འདུས་བྱས་སམ་འདུས་མ་བྱས་ཡིན་ཞེ་ན། ལན་ནི། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་འདུས་བྱས་སམ་འདུས་མ་བྱས་སུ་བརྗོད་དུ་མེད་དོ།།

དྲི་བ། ཅིའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་འདུས་བྱས་སམ་འདུས་མ་བྱས་སུ་བརྗོད་དུ་མེད། ལན་ནི། ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་ལ་འདུས་བྱས་ཀྱི་ཆོས་མེད། འདུས་མ་བྱས་ཆོས་ཀྱི་འཇུག་པ་དང་ལྡང་བ་ཤེས་པར་མི་ནུས་པས། དེའི་ཕྱིར་ཏིང་ངེ་འཛིན་འདི་འདུས་བྱས་སམ་འདུས་མ་བྱས་སུ་བརྗོད་དུ་མེད་དོ།། (འགོག་པའི་བསམ་གཏན་གྱི་ཏིང་ངེ་འཛིན་རྫོགས་སོ།)

རྣམ་པར་ཐར་པའི་བདེན་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བའི་ལེའུ་བཅུ་གཉིས་རྫོགས་སོ།།

དེ་ལ་ལེའུའི་གྲངས་ནི། རྒྱུ་རྐྱེན་དང་། ཚུལ་ཁྲིམས་དང་། སྦྱངས་པའི་ཡོན་ཏན་དང་། ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་། དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་འཚོལ་བ་དང་། སྤྱོད་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་། སྤྱོད་པའི་གནས་དང་། སྤྱོད་པའི་སྒོ་དང་། མངོན་པར་ཤེས་པ་ལྔ་དང་། ཤེས་རབ་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་དང་། ཐབས་ལྔ་དང་། བདེན་པ་རྣམ་པར་དབྱེ་བ་སྟེ། ལེའུ་བཅུ་གཉིས་པོ་འདི་དག་ནི་རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་ལེའུའི་གོ་རིམས་སོ།།

མཐའ་ཡས་བརྗོད་དུ་མེད་བསམ་ཡས།། དཔག་མེད་དགེ་རྩལ་ལེགས་སྨྲ་བ།། ཆོས་འདི་སུ་ཞིག་ཤེས་པར་ནུས།། བསམ་གཏན་པ་ཡིས་འཛིན་པར་ནུས།། ཕྲ་ཞིང་ཁྱད་འཕགས་ལམ་བཟང་པོ།། བསྟན་ལ་མི་རྨོངས་མ་རིག་བྲལ།།

解脫道論卷第十二

རྣམ་པར་གྲོལ་བའི་ལམ་གྱི་བསྟན་བཅོས། བམ་པོ་བཅུ་གཉིས་པ།།